Chûúng 1. ÀI THEO NIÏÌM TIN CUÃA CHÑNH MÒNH Haäy mang Internet vaâo tuái aáo cuãa tûâng ngûúâi. Jorma Ollila 22 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏ

Chûúng 1. ÀI THEO NIÏÌM TIN CUÃA CHÑNH MÒNH Haäy mang Internet vaâo tuái aáo cuãa tûâng ngûúâi. Jorma Ollila 22 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 23

GIA NHÊÅP VÛÅC THÙÈM NOKIA Nùm 1998, Business Week hoãi Jorma Ollila vïì sûå kiïån öng àûúåc choån laâm CEO cho Nokia möåt têåp àoaân cöìng kïình vúái 11 ngaânh kinh doanh, àang bïn búâ vûåc phaá saãn. Stephen Baker: Laâm thïë naâo öng àûúåc choån vaâo võ trñ haâng àêìu nùm 1992? Jorma Ollila: Töi àaä rêët ngaåc nhiïn khi àûúåc àïì baåt vaâo võ trñ àoá. Töi àaä khöng chuêín bõ gò caã. Stephen Baker: Vêåy thò öng àaä laâm gò àêìu tiïn? Jorma Ollila: Khi àoá, töi àaä vaâ àang àiïìu haânh viïåc saãn xuêët (taåi cöng ty con) àiïån thoaåi di àöång. Nhûäng kiïën thûác kinh doanh àaä giuáp töi tûå tin noái rùçng chuáng töi seä àûa cöng ty trúã thaânh doanh nghiïåp viïîn thöng. Töi àaä ài àïën kïët luêån, thêåm chñ coân kïët luêån caã trûúác khi àûúåc àïì baåt rùçng, khi chuáng ta laâm àuáng, thò chuáng ta coá thïí trúã thaânh möåt tay chúi lúán. Töi nhúá, töi àaä noái seä laâm àiïìu naây vúái höåi àöìng quaãn trõ, möåt khi töi trúã thaânh CEO. Vaâ töi nhòn thêëy nhiïìu gûúng mùåt trong söë hoå toã ra rêët cûúng quyïët (àöìng yá vúái yá tûúãng àoá). Ollila àaä gia nhêåp Nokia ba nùm trûúác àoá, sau khi tûâ boã võ trñ cao úã ngên haâng Citibank cuãa Myä taåi Phêìn Lan. Thaáng 9.1984, CEO àöìng thúâi laâ chuã tõch höåi àöìng quaãn trõ Nokia, ngaâi Kari Kairamo múâi nhaâ taâi chñnh Jorma Ollila cuãa Citibank tham dûå möåt cuöåc hoåp cuãa cöng ty. Vaâi thaáng sau, Ollila quyïët àõnh ruát khoãi nhaâ taâi chñnh khöíng löì Citibank cuãa phûúng Têy vaâo nùm 1985 àïí gia nhêåp Nokia möåt cöng ty nöåi àõa. Sau ba nùm tham gia laänh àaåo Citibank taåi Phêìn Lan vúái vai troâ thaânh viïn höåi àöìng quaãn trõ, cöång vúái thúâi kyâ úã Luên Àön, Ollila àaä laâm viïåc cho Citibank töíng cöång gêìn 8 nùm. Gêìn troån möåt thêåp niïn, thúâi gian quaá àuã àïí Ollila biïët caách thûác cuãa thõ trûúâng phûúng Têy. ÚÃ Nokia, öng chó giûä vai troâ phoá chuã tõch möåt böå phêån vïì quan hïå quöëc tïë. Nïëu phaãi so bò danh voång vaâ àõa võ thò roä raâng öng àaä choån phña keám hún möåt cöng ty nöåi àõa. Dûúâng nhû chûa bao giúâ öng giaãi thñch cho sûå lûåa choån naây, möåt lûåa choån àaä laâm cho võ thïë quöëc tïë cuãa caá nhên öng giaãm búát. Chó coá thïí àoaán rùçng, öng àaä choån Nokia vò àún giaãn rùçng àoá laâ möåt phêìn àêët nûúác cuãa öng. Luác naây, Nokia coá àïën 11 phên nhaánh àûúåc töí chûác thaânh möåt khöëi döìn sûác vaâo böën lônh vûåc cöng nghiïåp: àiïån tûã; dêy caáp vaâ thiïët bõ viïîn thöng; giêëy, nùng lûúång vaâ hoáa chêët; cao su vaâ vêåt liïåu saân nhaâ. Sau möåt nùm laâm quan hïå quöëc tïë, Ollila àûúåc böí nhiïåm võ trñ phoá chuã tõch taâi chñnh cao cêëp, nùm 1986. 24 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 25

Luác naây, Nokia bùæt àêìu coá thïm lônh vûåc maáy tñnh, maáy nhùæn tin, àöì àiïån gia duång vaâ àiïån thoaåi di àöång thïë hïå sú khai nhêët. Nhaâ laänh àaåo Nokia, Kairamo ngûúâi maâ àïën têån ngaây nay vêîn coá möåt võ trñ àûúåc kñnh troång trong loâng ngûúâi Phêìn Lan àaä laâm viïåc cêåt lûåc nhû thïí öng khöng chõu àûúåc tû thïë nhoã nhoi cuãa àêët nûúác öng luác bêëy giúâ. Àïí àaåt àûúåc con àûúâng àiïån tûã vaâ àiïån thoaåi khaá múái meã, öng thûåc hiïån liïn tuåc nhûäng cuöåc mua vaâ baán caác cöng ty, saát nhêåp vaâ liïn minh. Kairamo cuäng liïn doanh vúái möåt cöng ty nhoã cuãa Phêìn Lan chùèng tiïëng tùm gò laâ Mobira chuyïn vïì saãn xuêët ti-vi. Nùm 1979, Nokia vaâ Mobira bùæt tay liïn doanh saãn xuêët àiïån thoaåi di àöång thö sú, nùång 5kg duâng trong xe húi. Àêy chñnh laâ kyã nguyïn àiïån tûã cuãa Nokia. Àiïån thoaåi di àöång vêîn sú khai vaâ ñt àûúåc chuá yá trong têåp àoaân. Tuy nhiïn, ngay vúái haâng àiïån tûã nhû ti-vi chùèng haån, thõ trûúâng cuãa Nokia vêîn chûa ra khoãi Têy Êu, chûa phaãi laâ tiïëng noái haâng àêìu cuãa chêu Êu. Nhòn chung, Nokia khi àoá laâ möåt têåp àoaân cöìng kïình vúái 11 phên nhaánh, coá khúãi sùæc úã caác phên nhaánh àiïån thoaåi, caáp vaâ viïîn thöng. Ollila gia nhêåp Nokia vaâ rúâi xa lônh vûåc taâi chñnh àïí phuå traách cöng viïåc quan hïå quöëc tïë núi maâ öng àaä tranh luêån vaâ cho rùçng khoá khùn cuãa têåp àoaân àang nùçm úã àoá. Song, chûa àêìy möåt nùm sau, tûác nùm 1986, Ollila àûúåc böí nhiïåm trúã laåi laänh àõa taâi chñnh quen thuöåc, vúái vai troâ giaám àöëc taâi chñnh cuãa Nokia - lônh vûåc rêët cêìn thiïët àöëi vúái Nokia luác naây. Noái rêët cêìn thiïët laâ búãi vò, luác naây hai cöí àöng lúán nhêët cuãa Nokia laâ hai ngên haâng nhaâ nûúác haâng àêìu Phêìn Lan, SYP vaâ KOP, cuâng vúái cöng ty baão hiïím lúán nhêët Phêìn Lan laâ Pohjola àang kiïím soaát têåp àoaân vúái 40% töíng söë cöí phêìn. Mong muöën cuãa caác cöí àöng naây khöng phaãi luác naâo cuäng àöìng thuêån vúái chiïën lûúåc taái troång têm cuãa ban giaám àöëc. Kairamo muöën giaãm caác lûåc caãn trïn cûãa ngoä múã ra chêu Êu cuãa Nokia. Àoá laâ cöng viïåc thûåc sûå khoá bïn trong höåi àöìng quaãn trõ. Nokia cêìn möåt ngûúâi biïët caách, rêët biïët caách vaâ àuã tinh tûúâng àïí vûúåt qua tònh thïë àoá. Jorma Ollila laâ lûåa choån töët nhêët vaâo luác àoá cuãa Kairamo. Nhûäng nùm thaáng du hoåc vaâ laâm thuï trong nghïì taâi chñnh cao cêëp cuãa Ollila coá dõp thi thöë. Ollila àaä nhanh choáng mang vïì cho Nokia nguöìn vöën 800 triïåu fim (àún võ tiïìn tïå cuãa Phêìn Lan), bùçng caách phaát haânh cöí phiïëu trïn saân giao dõch chûáng khoaán chûá khöng vay tûâ chñnh ngên haâng naâo. Baâi toaán quyïët àõnh cuãa Kairamo àaä àûúåc giaãi. Taác giaã cuãa àaáp aán àoá luác naây àaä laâ möåt ngûúâi giaâ dùån kinh nghiïåm vaâ tûâng traãi trong cuöåc söëng, àoá laâ nùm 1988 vaâ Ollila úã tuöíi 38. Viïåc laâm naây coá hai giaá trõ lúán. Möåt laâ, noá àaãm baão nguöìn vöën àïí Nokia thûåc hiïån nhûäng thûúng vuå mua laåi Standard 26 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 27

Elektrik Lorentz, Ericsson Data vaâ Oceanic. Caã ba cöng ty naây giuáp Nokia thûåc hiïån cuöåc baânh trûúáng trong lônh vûåc àiïån tûã vaâ viïîn thöng. Hai laâ, nguöìn vöën cuãa Nokia gêìn nhû laâ tùng gêëp àöi, búãi trûúác khi Ollila àem vïì 800 triïåu fim, thò vaâo nùm 1987 töíng söë vöën cöí phêìn trong Nokia cuäng chó àaåt 1 tó fim. Ba laâ, lêìn àêìu tiïn Nokia xuêët hiïån thaânh cöng trïn saân giao dõch quöëc tïë bao göìm Stockholm cuãa Thuåy Àiïín, New York cuãa Myä, Luên Àön cuãa Anh, Paris cuãa Phaáp vaâ saân giao dõch chûáng khoaán Frankfurt cuãa Àûác. Nghôa laâ Nokia coá mùåt taåi nhûäng trung têm huy àöång vöën sêìm uêët nhêët cuãa thïë giúái tû baãn. Cêìn nhúá laåi möåt chuát àïí thêëy roä giaá trõ cuãa viïåc naây, laâ khi àoá Nokia chûa coá tiïëng tùm gò. Laâm thïë naâo àïí baán cöí phiïëu trïn chúå chûáng khoaán thïë giúái? Khêíu hiïåu àûúåc duâng cho chiïën dõch naây laâ Haäy trúã thaânh möåt ngûúâi súã hûäu chêu Êu. Chiïën dõch cuãa Ollila bùçng caách baán súã hûäu chêu Êu roä raâng àaä àem laåi hiïåu quaã. Hiïåu quaã nhiïìu mùåt, tûâ thõ trûúâng àïën nöåi böå cöng ty. Möåt cöng, àöi ba viïåc, nhêët laâ àaåt àûúåc niïìm tin cuãa nhên viïn nhûäng ngûúâi Phêìn Lan bùæt àêìu khao khaát coá möåt võ thïë cao hún trong mùæt quöëc tïë, do Kairamo khúi gúåi. Giûäa luác vûâa huy hoaâng nhúâ vúái têìm tay àïën têån Myä, Nokia laåi phaãi nhêån möåt àoân àau àúán: Chuã tõch kiïm CEO Kari Kairamo tûå saát taåi nhaâ riïng. Àoá laâ thaáng 12.1988. Phêìn Lan im lòm trong tuyïët rúi. Nhûäng con phöë Espoo trùæng xoáa. Truå súã Nokia nùçm bïn mùåt võnh àoáng bùng. Caái chïët cuãa võ chuã tõch taâi nùng naây dûúâng nhû khöng gêy nhiïìu ngaåc nhiïn trong cöng ty vò nhû baån beâ öng àaä thêëy trûúác àoá öng rúi vaâo tònh traång cùng thùèng. Nhûng àïën têån höm nay, nguyïn nhên khiïën öng tûå kïët thuác àúâi mònh vêîn laâ möåt bñ êín. Ngûúâi ta chó coá thïí àoaán rùçng, ngûúâi kyä sû lêm nghiïåp naây àaä têåp trung quaá mûác àïí àêíy möåt töí húåp kinh doanh kïình caâng vïì phña trûúác, vúái möåt têìm nhòn rêët xa, àêìy khaát voång nhûng laåi phaãi thûåc hiïån noá trong böëi caãnh khuãng hoaãng nhiïn liïåu dêìu lûãa noáng nhû caái phoâng sauna. Nokia khöng thïí ài nhanh vaâ maånh hún nhû öng muöën. Jorma Ollila luác naây múái úã tuöíi 38, chûáng kiïën sûå ra ài bi thaãm cuãa möåt võ sïëp taâi nùng. Kinh doanh roä raâng khöng àún thuêìn laâ chuyïån kiïëm tiïìn, noá roä neát nhû loâng yïu nûúác vêåy. Dûúâng nhû, àïí ài nhanh trïn con àûúâng xa, hoaâi baäo vaâ têìm nhòn thöi chûa àuã, Nokia cêìn möåt ngûúâi àuã khaã nùng àïí leâo laái noá. Nokia vúái nhûäng cuá rúi nhanh trong lônh vûåc àiïån tûã vaâ caác ngaânh cöng nghiïåp nùång theo truyïìn thöëng khaác àaä khiïën cho cöng ty rúi vaâo caãnh núå nêìn. Möåt cöng ty bõ núå ngêåp àêìu trïn thõ trûúâng chûáng khoaán chñnh laâ nguy cú bõ ngûúâi khaác mua, bõ thön tñnh. Ngay sau caái chïët cuãa Kairamo, Simo S. Vuorileto trúã thaânh ngûúâi kïë nhiïåm vaâo muâa xuên nùm 1989. Öng naây, tiïëp bûúác ngûúâi tiïìn nhiïåm xêëu söë 28 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 29

bùçng caách laâm goån têåp àoaân laåi chó coân 6 nhoám lônh vûåc, thay vò 11. Àoá laâ àiïån tûã, dûä liïåu, àiïån thoaåi di àöång, viïîn thöng, dêy caáp vúái thiïët bõ vaâ cöng nghiïåp cú baãn. Öng tiïëp tuåc ài theo con àûúâng cuãa ngûúâi ài trûúác laâ têåp trung vaâo cöng nghïå cao, loaåi boã ngaânh cao su, giêëy, göî saân khoãi Nokia. Vaâ öng tiïëp tuåc quöëc tïë hoáa Nokia maånh hún nûäa bùçng caách àêíy maånh vöën maåo hiïím vúái nhiïìu cöng ty, chùèng haån nhû Tandy cuãa Myä vaâ Matra cuãa Phaáp caã hai àaåi gia naây cuâng àöìng yá àïí Nokia saãn xuêët àiïån thoaåi di àöång cho hai thõ trûúâng Myä vaâ Phaáp. Cuäng trong nùm 1989, Ollila àûúåc böí nhiïåm vaâo chûác vuå khaác cao hún: Phoá chuã tõch höåi àöìng quaãn trõ. Ngaây Vuorileto nhêåm chûác laâ muâa xuên êëm aáp nhûng nhûäng bûúác ài tiïëp theo cuãa öng vêîn chó àem laåi möåt muâa àöng daâi aãm àaåm trong kinh doanh. Laäi roâng cuãa Nokia tiïëp tuåc àiïu taân trong suöët nùm 1989 vaâ tiïëp tuåc rúi laã taã nhû laá phong muâa thu trong nùm sau àoá. Nokia vaâng uáa. Têìm nhòn cuãa nhaâ laänh àaåo Kairamo àaä àûa Nokia thaânh cöng vïì phña Têy Êu, vúái daâi ra Bùæc Myä vaâ duy trò thõ trûúâng Liïn Xö nhûng kïët quaã laåi ngûúåc laåi vaâ cuöëi cuâng laâ caái chïët bñ êín. Coá veã nhû Nokia quaá öm àöìm trong möåt tònh thïë nhû vêåy. Têët caã tröån laåi vúái nhau nhû möåt múá boâng bong, vaâ, noá chúâ àúåi möåt ai àoá khöng chó nhòn xa tröng röång maâ nhêët àõnh phaãi àuã khaã nùng gúä möëi tú boâng bong. OLLILA CHAÅM VAÂO ÀIÏÅN THOAÅI DI ÀÖÅNG Jorma Ollila miïu taã vúái phoáng viïn cuãa Business Week (10.8.1998) nhûäng linh caãm cuãa mònh vïì tûúng lai: Haäy tûúãng tûúång, têët caã thöng tin trïn thïë giúái bao göìm tiïëng noái cuãa con ngûúâi, hònh aãnh, phim, êm nhaåc, tin tûác vaâ moåi thûá coá trïn Internet têët caã àïìu coá thïí coá àûúåc trong möåt thiïët bõ cúä nhoã. Nokia àaä chinh phuåc toaân cêìu vúái trñ tûúãng tûúång àoá cuãa möåt doanh nhên chûa nöíi tiïëng. Àoá cuäng laâ khaát voång cuãa con ngûúâi trong caách thûác giao tiïëp vúái nhau. Cho àïën àêìu thêåp niïn 90, nïìn kinh tïë Phêìn Lan vêîn ò aåch. Kairamo àaä chïët bñ êín vúái sûå nghiïåp lúán nhûng chûa thaânh. Têåp àoaân Nokia thò àang chïët dêìn. Möåt ngaây muâa xuên nùm 1990, Vuorilehto goåi cho Ollila àïí hoãi rùçng, nhaâ taâi chñnh cuãa Nokia coá muöën chõu traách nhiïåm laänh àaåo Nokia Moblie Phone hay khöng? Ollila traã lúâi qua àiïån thoaåi: Öng xem, àoá khöng phaãi laâ nhiïåm vuå dïî daâng nhûng töi nghô laâ töi seä laâm viïåc àoá. Àûúåc àêëy!. Vaâ Ollila seä laâm viïåc àoá chó thöng qua möåt cuöåc thûúng lûúång trïn àiïån thoaåi nhû vêåy maâ thöi. 30 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 31

Möåt ngaây nùm 1991, khi nhaâ taâi chñnh Ollila ngûúâi tûâng thaânh cöng lúán trong suöët taám nùm úã Citibank àang loay hoay úã xûúãng saãn xuêët àiïån thoaåi, tiïëp tuåc chûáng kiïën möåt vûåc thùèm taâi chñnh khi têåp àoaân löî àïën mûác kyã luåc, 102 triïåu àöla Myä. Giûäa luác àoá, Jorma Ollila àûúåc Vuorilehto goåi lïn tûâ xûúãng àiïån thoaåi vúái chó möåt lúâi thaách àöë khùæc nghiïåt: Anh chó coá saáu thaáng àïí traã lúâi nïn baán hay giûä laåi cöng viïåc laâm ùn cuãa mùåt haâng àiïån thoaåi di àöång. Jorma Ollila chó mêët böën thaáng àïí àûa ra cêu traã lúâi: Chuáng ta seä khöng baán cöng viïåc kinh doanh naây cho ai caã. Àïën nay, khöng nghi ngúâ gò nûäa vò thûåc tïë sau àoá àaä chûáng minh, cêu noái naây àaä laâm nïn söë phêån cuãa Nokia. Nhûng möåt àúåt bùng giaá múái laåi traân àïën trïn xûá súã sauna. Àoá laâ cuöåc khuãng hoaãng dêîn àïën tan raä Liïn Xö, keáo theo laâ nhûäng thay àöíi chñnh trõ úã Àöng Êu vaâ biïën àöång taåi nûúác Àûác, àêìu nhûäng nùm 1990. Cuöåc khuãng hoaãng lúán nhêët sau chiïën tranh laånh naây àaä laâm cho thõ trûúâng giöëng nhû àúåt bùng haâ phuã suöët thêåp niïn cuöëi cuâng cuãa thïë kyã XX. Phêìn Lan vaâ caác nûúác Bùæc Êu bõ keåt trong thõ trûúâng suy thoaái àoá. Niïìm hy voång cuãa Phêìn Lan vaâo Nokia vïì mö hònh àöíi múái vûâa loáe lïn àaä gùåp ngay thûã thaách. Àoá laâ bûác tranh laånh ngùæt vaâo àêìu thêåp niïn 90 cuãa thïë kyã XX. Àiïìu gò àaä xaãy ra cho Phêìn Lan vaâ Nokia? Khúãi àêìu, sûå tan raä cuãa Liïn Xö àaä laâm kinh tïë Phêìn Lan mêët gêìn 1/3 töíng kim ngaåch xuêët khêíu chñnh xaác laâ 25%. Àiïìu naây coá nghôa laâ haâng loaåt nhaâ maáy ngûng trïå, haâng chêët àöëng trong kho chûa baán kõp vúái hïå thöëng thûúng maåi bõ giaán àoaån. Búãi vò Nokia laâ möåt phêìn cuãa nïìn kinh tïë Phêìn Lan thïë nïn àïën lûúåt noá bõ àúåt bùng giaá bao phuã. Nokia chïånh choaång trong höë sêu taâi chñnh, núå nêìn. Àêy laâ luác Ollila coá thïí nhòn thêëy, cûá trong 100 ngûúâi thò coá 13 ngûúâi mêët viïåc. Con söë cuå thïí hún seä cho thêëy töëc àöå thêët nghiïåp tùng àïën choáng mùåt: Àêìu nùm 1990, khi Ollila bûúác vaâo xûúãng àiïån thoaåi söë ngûúâi mêët viïåc úã nûúác naây laâ 3%, chó böën nùm sau thöi con söë thêët nghiïåp laâ 16% - gêëp nùm lêìn. Vaâ töíng saãn phêím caã nûúác laâm ra suåt xuöëng 6%. Trïn website cuãa Böå Ngoaåi giao Phêìn Lan, caác taác giaã Tommi Melender vaâ Eljas Repo (*) viïët vïì thúâi kyâ naây: Töíng thu nhêåp quöëc dên giaãm suát, söë lûúång cöng ty tuyïn böë phaá saãn àaåt mûác kyã luåc vaâ toaân böå hïå thöëng ngên haâng rúi vaâo tònh traång khuãng hoaãng. Vaâ rùçng àoá laâ cuöåc suy thoaái àùåc biïåt nghiïm troång trong lõch sûã thïë giúái cöng nghiïåp hoáa. Mùåc duâ, nhiïìu cöng ty àûa nïìn thûúng maåi cuãa mònh vïì phña têy tûác thõ trûúâng * Repo laâ töíng biïn têåp cuãa túâ Arvopaperi, taåp chñ haâng àêìu cuãa Phêìn Lan daânh cho caác nhaâ àêìu tû chûáng khoaán. 32 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 33

tû baãn vaâ tònh hònh coá àúä hún. Trong söë àoá coá Nokia, vúái chñnh thõ trûúâng àiïån thoaåi di àöång. Ngûúâi Phêìn Lan vaâ ngûúâi cuãa Nokia giöëng nhû vûâa tûâ phoâng sauna quaá noáng cuãa khuãng hoaãng dêìu lûãa lao thùèng xuöëng caái höì bùng giaá cuãa khuãng hoaãng múái. Khöng coá möåt khoaãng nghó naâo àïí thñch nghi. Niïìm tin vïì doanh nghiïåp vûún lïn têìm quöëc tïë dïî daâng lung lay. Giöëng nhû caách cuãa ngûúâi lñnh àûúåc huêën luyïån àïí lao thùèng xuöëng höì bùng giaá maâ vêîn sinh töìn, Ollila lao thùèng vaâo laänh àõa maâ töi khöng phaãi laâ chuyïn gia kyä thuêåt. Fortune 1.5.2000 cho biïët, khi Ollila tiïëp quaãn cöng ty con beá nhoã chuyïn vïì àiïån thoaåi, noá àang rïåu raä. Chó chûa àêìy möåt giúâ sau khi nhêån nhiïåm vuå múái, Ollila àaä rúâi töíng haânh dinh àïí àïën thùèng cöng xûúãng taåi thõ trêën Salo. Viïåc àêìu tiïn laâ öng lùæng nghe nhên viïn noái. Sûå xuöëng cêëp cuãa toaân têåp àoaân vaâ bêìu khöng khñ aãm àaåm cuãa nïìn kinh tïë àeâ nùång lïn nhên viïn. Ngay lêåp tûác, võ giaám àöëc múái toanh nhêån thêëy àoá laâ vêën àïì then chöët. Cöng viïåc àêìu tiïn cuãa öng laâ thöíi vaâo möåt luöìng sinh khñ múái. Nhên viïn nhêån thêëy võ giaám àöëc 39 tuöíi cuãa hoå coá phong caách rêët khaác nhûäng nhaâ quaãn trõ Phêìn Lan. Öng coá caái veã nheå nhaâng lõch laäm, maâ Justin Fox cuãa Fortune goåi laâ veã sang troång cuãa vuâng trung Biïín Bùæc, taác phong hûúáng ngoaåi vaâ khöng coá veã gò laâ Phêìn Lan khiïën öng khöng giöëng caác àöìng nghiïåp trong têåp àoaân. Nhûng nhên viïn ngaåc nhiïn vò öng khöng coá veã gò laâ aãm àaåm nhû sûå aãm àaåm vêy quanh nïìn kinh tïë maâ ngûúåc laåi, öng thöíi vaâo böå phêån nghiïn cûáu möåt luöìng khöng khñ múái, vúái quyïët àõnh haäy lao vaâo hïå tiïu chuêín kyä thuêåt söë vûâa ra àúâi taåi chêu Êu, goåi laâ GSM. Möåt caách thûác maånh meä nhû vêåy laâm nhiïìu nhên viïn thoaát khoãi voâng uã ruä vaâ tin vaâo tûúng lai. Fortune goåi àoá laâ dêëu êën nghïì nghiïåp cuãa Ollila. Coân baãn thên öng, ngûúâi nùæm trong tay nhûäng têëm bùçng danh giaá laåi noái rùçng: Nokia laâ trûúâng àaåi hoåc cuãa töi. Mûúâi nùm sau, ngûúâi ta seä chûáng kiïën cêu noái naây cuãa öng caã trong nghôa àen cuãa noá khi Ollila àûúåc trao hai bùçng tiïën sô danh dûå taåi Helsinki. Nhû chuáng ta coá thïí nhúá vïì thúâi gian trûúác, àiïån thoaåi di àöång khöng phaãi laâ ûu tiïn söë möåt trong chiïën lûúåc àùåt troång têm cuãa Kairamo. Àoá laâ kyã nguyïn troång têm àiïån tûã vaâ àiïån thoaåi di àöång chó laâ möåt trong têët caã moåi thûá àa daång hoáa maâ thöi. Luác naây Koski laâ ngûúâi àûáng àêìu cöng ty con chuyïn vïì àiïån thoaåi di àöång. Àiïån thoaåi thúâi bêëy giúâ chùæc chùæn khöng giöëng nhû ngaây nay. Nghôa laâ, thïë giúái chûa coá nhûäng hïå thöëng kyä thuêåt nïìn taãng nhû GSM hay CDMA nhû bêy giúâ. Trong nhiïìu nùm, xûúãng saãn xuêët àiïån thoaåi di àöång cuãa Nokia chó laâm ra nhûäng doâng àiïån thoaåi coá thõ trûúâng nhoã. Tuyïåt nhiïn khöng coá chiïën lûúåc saãn phêím àöìng loaåt haâng chuåc ngaân nhû ngûúâi khöíng löì Motorola. * * * 34 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 35

Vaâo thaáng 4.1987, Nokia coá möåt sûå kiïån phi thûúâng, khi Mikhail Gorbachev (Töíng thöëng Liïn Xö) thûåc hiïån cuöåc goåi àiïån thoaåi duâng Nokia taåi Helsinki. Cuöåc àiïån thoaåi spontaneous àaä löi cuöën cöång àöìng toaân cêìu chuá yá àiïån thoaåi cêìm tay múái nhêët cuãa Nokia. Thûåc ra, hoaåt àöång naây àûúåc soaån laåi búãi Nokia. Stefan Widomski, giaám àöëc thûúng maåi cuãa Nokia vúái liïn bang Soviet, coá hai maáy cêìm tay, möåt caái dûå phoâng, vaâ möåt caái nöëi kïët àùåc biïåt àûúåc dûång lïn gêìn àoá, nïëu nhû möåt trong nhûäng caái àiïån thoaåi mêët tñn hiïåu trûúác khi noá úã trong tay Gorbachev, nhûng thûåc tïë noá àaä diïîn ra rêët töët. Gorbachev àaä noái chuyïån vúái Böå trûúãng truyïìn thöng Xö viïët Glinka úã Moscow. Vaâ nhû vêåy, trong thúâi kyâ àêìu cuãa àiïån thoaåi di àöång Nokia, coá leä chûa coá nhiïìu dêëu hiïåu àïí Nokia coá thïí ài xa hún trong sûá mïånh kïët nöëi con ngûúâi. Mùåt khaác, caác dêëu hiïåu khúãi sùæc tûâ chiïën lûúåc àiïån tûã cuäng goáp phêìn laâm múâ caác tiïìm nùng cuãa àiïån thoaåi di àöång. Vaâ, coá haâng taá lyá do àïí thêëy vò sao àiïån thoaåi di àöång khöng àûúåc têåp trung taåi Nokia, tûâ tñnh phûác taåp cuãa cêëu truác súã hûäu, tñnh bêëp bïnh cuãa thõ trûúâng quöëc tïë trong àiïìu kiïån chiïën tranh laånh nhû Ollila àaä viïët trong luêån vùn chñnh trõ cuãa mònh. Nhûäng luãng cuãng nöåi böå cuäng tham gia vaâo bûác tranh chung. Trong nhiïìu nùm caã CEO Kairamo vaâ Koski, phuå traách phên nhaánh Mobile Phone, àïìu àöìng yá vúái nhau rùçng àiïån thoaåi di àöång laâ khöng coá möåt tûúng lai chùæc chùæn. 36 JORMA OLLILA & NOKIA Nùm 1987, cöng ty con vïì àiïån thoaåi di àöång thua löî. Möåt nùm sau, nùm 1988, Koski qua àúâi trïn möåt chuyïën bay cöng caán do bõ xuêët huyïët naäo. Vaâ ngay sau àoá vaâi thaáng Kairamo cuäng ra ài. Höåi àöìng quaãn trõ múái vaâ ban laänh àaåo tiïëp theo tiïëp tuåc xaác àõnh cöng ty Nokia Mobile Phone vêîn chó laâ cöng cuå lêëp löî höíng thõ trûúâng maâ thöi. Ngay caã khi àûúåc choån vúái möåt vai diïîn phuå nhû vêåy, noá cuäng cêìn chûáng toã laâ phaãi laâm ùn àûúåc caái àaä. Ollila àaä àûúåc Vuorilehto goåi àïí hoaân têët àiïìu kiïån cho möåt vai phuå. Phûúng aán baán cöng ty con naây àaä coá. Vaâ chó cêìn Ollila khöng vûúåt qua àûúåc, phûúng aán seä àûúåc thûåc thi ngay. Moåi thûá vêîn laâ caái höì bùng giaá suy thoaái. Noá nguy hiïím àïën mûác nhû thïë naây: Khöng thïí tòm thêëy bêët cûá ai muöën mua laåi caái maãng kinh doanh àiïån tûã cuãa cöng ty noá àaä laâm tiïu tan mêët gêìn möåt tó àöla chó trong nùm nùm, 1988 àïën 1993. Chùèng nhaâ àêìu tû hay taâi phiïåt naâo coân muöën mua caái cuåc núå caã tó àö. Giaáo sû Martti Haikio, nhaâ viïët sûã hiïån àaåi cuãa Phêìn Lan, taác giaã cuöën saách àêìu tiïn vïì lõch sûã haäng Nokia (xuêët baãn nùm 2001) - Nokia - The Inside Story, àaánh giaá: Nùm 1991 chñnh laâ thúâi gian khoá khùn nhêët, mùåt haâng àiïån tûã gia duång thua löî nùång vaâ hïå thöëng taâi chñnh liïn ngaânh cuãa cöng ty bõ tï liïåt. Vaâ, àiïìu töìi tïå nhêët laâ caác nhaâ súã hûäu àaä nghô àïën chuyïån baán cöng ty. ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 37

Nhûng sau àêy múái laâ thöng tin àùåc biïåt ngaåc nhiïn vúái baån àoåc Viïåt Nam vaâ nhiïìu núi trïn thïë giúái. Theo giaáo sû Erkko Autio, möåt chuyïn gia vïì caác cöng ty toaân cêìu cuãa Phêìn Lan, vaâo thúâi àiïím nhûäng nùm 90, Phêìn Lan coá àïën 300 nhaâ kinh doanh àöåc lêåp, raãi raác trong caác nûúác cuâng khu vûåc. Möåt nïìn thõ trûúâng maâ theo giaáo sû laâ phûác taåp vò noá vûâa vûún ra ngoaâi vûâa caånh tranh vúái nöåi àõa. Tuy nhiïn, àiïìu quan troång vúái baån àoåc khi tòm hiïíu vïì doanh nhên Ollila chñnh laâ chöî naây: Chó duy nhêët àiïån thoaåi Nokia sau àoá àaä traân lan toaân cêìu. Möåt sûå kiïån àöåc àaáo nhû vêåy àaä xuêët phaát tûâ möåt nhên vêåt àöåc àaáo. Vaâ cêu chuyïån cuãa chuáng ta múái chó laâ khuác daåo àêìu àêìy baäo töë quanh nhên vêåt vö danh, maâ vïì sau chñnh ngûúâi naây laåi gêy ra möåt cún baäo khaác laâm löå roä nhûäng chên trúâi lêìn àêìu tiïn àûúåc biïët. Vaâ tïn tuöíi cuãa öng àûúåc trñch dêîn trong nhiïìu cuöën saách kinh doanh hiïån àaåi. THÙÆP LÛÃA CHO NHÛÄNG NGÛÚÂI CÖÅNG SÛÅ Möåt ngaây thaáng 2.1992, Jorma Ollila àûúåc töíng haânh dinh goåi vïì tûâ Solo núi öng laâm viïåc rêët nhiïìu vúái caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ phaát triïín. Öng muöën àöët lïn ngoån lûãa nhiïåt huyïët núi nhûäng cöång sûå, maâ theo öng laâ cöët loäi trong viïåc tòm ra caác àaáp aán. 38 JORMA OLLILA & NOKIA Thïë röìi, Ollila àûúåc goåi vïì tûâ Solo àïí nhêån chûác töíng giaám àöëc àiïìu haânh. CEO múái toanh naây àûúåc thûâa kïë möåt di saãn bïn búâ vûåc thùèm. Baâi toaán laåi quay vïì vêën àïì cêëu truác súã hûäu, àêåm àùåc maâu sùæc taâi chñnh lônh vûåc maâ Ollila laâ lûåa choån söë möåt. Àoá coá thïí laâ lyá do quan troång hún so vúái nhûäng thaânh quaã nhoã nhoi tûâ xûúãng àiïån thoaåi di àöång. Haäy bùæt àêìu bùçng cuöåc saát haåch tuyïín choån cuãa ban laänh àaåo daânh cho ngûúâi àaân öng 41 tuöíi. Thêåt ra vêën àïì CEO tiïëp theo àaä àûúåc Höåi àöìng quaãn trõ - nhûäng àaåi diïån súã hûäu baân luêån trûúác àoá, tûác thaáng 11.1991. Hai nhên vêåt àaåi diïån súã hûäu têåp àoaân Nokia luác naây laâ: Ahti Hirvonen vaâ Casimir Ehnrooth. Hoå àaä chó àùåt vêën àïì duy nhêët cho quên sû taâi chñnh cuãa têåp àoaân Nokia, àöìng thúâi laâ ûáng cûã viïn CEO, rùçng: Liïåu coá thïí cûáu àûúåc Nokia hay khöng? Liïåu coá thïí cûáu àûúåc toaân böå Nokia? Thêåt ra, cêu hoãi khi àoá chñnh xaác laâ: Trong trûúâng húåp cûáu khöng àûúåc thò sao? Caác nhaâ súã hûäu àaä sùén saâng cêu traã lúâi: Baán. Nùm 1991, cöí àöng lúán nhêët cuãa têåp àoaân àaä sùén saâng baán phêìn cuãa mònh cho Ericsson. Buöìn thay, ngay àöëi thuã cuãa nûúác laáng giïìng naây cuäng chï vaâ khöng mua. Nhûng trûúác khi duâng àïën phûúng aán naây, ngûúâi Phêìn Lan cêìn têån duång hïët moåi caách trûúác àaä. Caác cöí àöng ngên haâng vaâ caác nhaâ taâi chñnh trûúác àoá thûúâng khöng theo àûúâng löëi cuãa Kairamo vaâ Koski. Thiïån caãm cuãa hoå nghiïng vïì ngûúâi phuå ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 39

traách taâi chñnh Ollila cêìn nhúá laåi chñnh Ollila àaä hoáa giaãi xung àöåt súã hûäu nöåi àõa bùçng caách àûa Nokia lïn nhiïìu saân giao dõch quöëc tïë vaâ lêëy nguöìn vöën tûâ cöng cöång. Chñnh Ahti Hirvonen, CEO cuãa SYP, cöí àöng lúán trong Nokia, laâ ngûúâi àêìu tiïn àïì xuêët Ollila vaâo troång traách CEO. Vaâ caã Casimir Ehnrooth, chuã tõch haäng baão hiïím Pohjola lêîn phoá cuãa öng naây laâ Yrjo Niskanen, cuäng uãng höå àïì xuêët Ollila. Coân cêu traã lúâi cuãa Ollila: Cûáu àûúåc! Möåt lêìn nûäa, Ollila lûåa choån àaáp aán coá cho caác baâi toaán bïë tùæc lúâi giaãi. Lêìn trûúác laâ coá cho phên nhaánh Nokia Mobile Phone. Nhûäng gò Ollila noái trong buöíi saát haåch cuöëi nùm vúái hai öng chuã, seä àûúåc trònh baây laåi sau àoá vúái höåi àöìng quaãn trõ vaâ ban laänh àaåo vaâo muâa xuên nhêån chûác CEO, nùm 1992. Vaâ lõch sûã diïîn ra nhû vêåy. Coân trûúác mùæt laâ möåt höì nûúác bùng giaá maâ Ollila àaä lao xuöëng àoá. JORMA OLLILA VAÂ TRIÏËT LYÁ THÑCH NGHI CUÖÅC SÖËNG Liisa Annikki, phu nhên cuãa Jorma Ollila noái vïì chöìng mònh: Öng êëy coá thïí laâm tùng nhiïåt àöå cuãa phoâng xöng húi sauna noáng thïm 15 0 - àuã àïí àun söi möåt taách traâ. Nhûng cuäng chñnh öng coá thïí rúâi phoâng xöng húi vaâ lao xuöëng mùåt höì àêìy bùng giaá. Business Week vûâa tûúâng thuêåt cêån caãnh chên dung ngûúâi àaân öng 47 tuöíi àêìy caá tñnh, vaâo ngaây 10.8.1998. Àoá laâ nùm têåp àoaân Nokia, lêìn àêìu tiïn khiïën caã thïë giúái sûãng söët búãi möåt haäng vö danh àaä vûâa vûúåt mùåt têåp àoaân khöíng löì Motorola cuãa ngûúâi Myä, chó sau baãy nùm Ollila dêîn dùæt Nokia. Ngûúâi àaân öng lao xuöëng höì tuyïët laånh giaá cuäng àaä khiïën cho ngûúâi khöíng löì chêu Êu laâ haäng Ericson thêëy roä laâ àang bõ thaách thûác vaâ cêìm chùæc phêìn thua. Jorma Ollila noái vúái Business Week rùçng, con ngûúâi coá khaã nùng thñch nghi, luön luön thñch nghi vò baãn nùng sinh töìn. Nghôa laâ con ngûúâi coá khaã nùng chõu noáng vaâ caã chõu laånh. Vaâ vò thïë, con ngûúâi coá khaã nùng dêën thên vaâo nhûäng bñ êín chûa biïët trûúác cuãa tûúng lai. Business Week coá möåt khaám phaá àöåc àaáo rùçng, tñnh caách dêën thên cuãa öng, quan niïåm söëng cuãa öng giöëng nhû caách nhêën maånh êm O trong caái tïn Ollila cuãa öng, möîi khi phaãi goåi tïn öng bùçng tiïëng Anh hay tiïëng Phêìn Lan. Noá rêët maånh meä vaâ quaã quyïët. Öng cuäng luön tin con ngûúâi coá sûác maånh vò luön khao khaát sûå tiïån nghi hún, àaáp ûáng töët hún nhûäng nhu cêìu cuãa chñnh mònh vaâ àoá laâ lyá do hoå daám lao vaâo nhûäng vuâng chûa biïët. Àïën lûúåt Nokia thúâi hiïån àaåi trúã thaânh möåt minh chûáng cho tinh thêìn cuãa ngûúâi Phêìn Lan möîi khi dên töåc naây phaãi àûúng àêìu vúái soáng gioá. 40 JORMA OLLILA & NOKIA ÀÛA THÏË GIÚÁI ÀÏËN GÊÌN NHAU 41