Page 1 of 10 MARD Dù n Ph t trión L m nghiöp X héi S«ng µ Sè 3 Chuyªn Ò vò "Qui Ho¹ch Sö Dông Êt vµ Giao Êt Giao Rõng" Trong sè nµy: Th tæng biªn tëp Qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng: c së Ó qu n lý Êt ai tèt h n Ph ng ph p luën vò qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt - Bíc tiõp theo lµ g? Kinh nghiöm cña dù n vò giao Êt giao rõng vµ nh ng khã kh n trë ng¹i Vai trß cña qui ho¹ch sö dông Êt trong ch ng tr nh trång n m triöu ha rõng Sa bµn - mét c«ng cô thu hót ngêi d n tham gia vµo qu tr nh quy ho¹ch sö dông Êt cêp x Qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng - c së cho L m nghiöp céng ång TÝnh phï hîp, tiõn bé vµ linh ho¹t trong c ch tiõp cën cña ph ng ph p nh gi ho¹t éng s u th ng Çu n m 1999...vµ c c ho¹t éng c b n s u th ng cuèi n m 1999 Th tæng biªn tëp B¹n äc th n mõn,
Page 2 of 10 Tin ho¹t éng dù n S«ng µ ra tíi nay îc 2 sè. Trong c c sè xuêt b n, mäi ho¹t éng vò l m nghþªp x héi theo nghüa réng cña dù n t¹i vïng Çu nguån S«ng µ thuéc c c huyön Yªn ch u vµ Tña chïa îc ph n nh vµ b nh luën. Mäi ho¹t éng nµy nh»m hç trî cho phýa ViÖt nam t ng cêng n ng lùc Ó tiõp nhën vµ iòu hµnh c c dù n tµi chýnh Çu t vò l m nghþªp x héi nh»m môc tiªu ph t trión bòn v ng kinh tõ x héi vïng Çu nguån s«ng µ trªn c së c i thiön vµ b o tån thiªn nhiªn ( Êt ai, nguån níc, rõng) trong ã cã nguån tµi nguyªn quan träng nhêt ång thêi lµ èi tîng t c éng quan träng nhêt cña céng ång d n c lµ Êt ai trë thµnh nh n tè cçn îc qui ho¹ch sö dông tríc hõt. Trong sè nµy, b¹n äc sï tham kh o, b nh luën mét sè ý kiõn vò vên Ò qui ho¹ch sö dông Êt ai, c vò quan niöm, ph- ng ph p luën vµ c c kü thuët trong viöc qui ho¹ch sö dông Êt l m nghþªp vµ giao Êt îc Ò xuêt vµ p dông cã hiöu qu, îc hai tønh S n la vµ Lai ch u chêp nhën p dông. S n la, Lai ch u cã Æc ióm tù nhiªn Æc thï vò Êt ai nh é dèc cao, Êt b»ng ph»ng, trång c y n«ng nghiöp rêt h¹n chõ. Sù chuyón æi gi a Êt ruéng, Êt r y, Êt trång rõng lu«n lu«n x y ra mµ kh«ng æn Þnh nh c c vïng kh c. Æc ióm kinh tõ x héi nh ång bµo d n téc Ýt ngêi chiõm sè «ng, Ýt c héi tiõp cën c c dþch vô gi o dôc, c së h¹ tçng ph t trión nghìo nµn... lµ nh ng nh n tè ßi hái c«ng t c qui ho¹ch sö dông Êt ai cã nh ng ph ng ph p tiõp cën phï hîp th ngêi d n vµ céng ång míi cã thó tham gia, viöc qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt míi cã hiöu qu. B¹n äc cã thó tham kh o nh ng ióm míi trong ph ng ph p do dù n vµ c n bé Þa ph ng Ò xuêt p dông trªn c së m b o mäi nguyªn t¾c trong luët Êt ai 1993, luët Êt ai söa æi 1998 vµ nh ng v n b n ph p quy hiön hµnh vò giao Êt kho n rõng ang p dông trong ch ng tr nh 327 vµ dù n trång míi 5 triöu ha rõng trong sè nµy. Hµ néi, Th ng 6/ 1999 NguyÔn Ngäc Lung Biªn tëp Trî lý biªn tëp Þa chø iön tho¹i Fax E-mail NguyÔn Ngäc Lung NguyÔn Thu HuÖ 1A NguyÔn C«ng Trø, Hµnéi 8.214771; 8.214768 8.214765 GTZSFDP@netnam.org.vn Qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng: c së Ó qu n lý Êt ai tèt h n Paul Van Der Poel Trong bèn n m qua, dù n Ph t trión L m nghiöp X héi S«ng µ ph t trión mét ph ng ph p qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng cêp x cã sù tham gia cña ngêi d n phï hîp víi vïng nói cã iòu kiön a d¹ng nh Çu nguån S«ng µ. Ph ng ph p îc thö nghiöm vµ p dông t¹i hai huyön ¹i diön cho c c nhãm d n téc chýnh ë Çu nguån lµ ngêi Th i vµ ngêi H'mong. Sau ã, ph ng ph p îc tr nh duyöt cho hai tønh S n la vµ Lai ch u Ó më réng p dông trªn ph¹m vi toµn tønh. Dù n sï tiõp tôc gióp ì hai tønh µo t¹o c n bé vµ tiõp tôc theo dâi viöc thùc thi vµ nh hëng cña ph ng ph p còng nh a ra c c Ò xuêt c i tiõn ph ng ph p. Qui ho¹ch sö dông Êt lµ qu tr nh x c Þnh viöc sö dông Êt phï hîp nhêt (n ng suêt vµ bòn v ng) bëi mét èi tîng sö dông Êt nµo ã trªn mét n vþ diön tých Êt nhêt Þnh. ViÖc nµy cã thó thùc hiön tõ cêp trung ng tíi cêp Çu nguån, cêp x, cêp b n vµ cêp tióu khu. Kh«ng cã qui ho¹ch sö dông Êt nµo lµ hoµn h o c. Sö dông Êt thay æi liªn tôc do nh ng biõn æi vò kinh tõ x héi vµ chýnh s ch còng nh b n th n viöc sö dông Êt còng thay æi. VÝ dô, viöc th m canh n«ng nghiöp cã thó dén tíi gi i phãng nh ng vïng Êt Öm phï hîp cho ph t trión l m nghiöp. MÆt kh c, ph t trión n«ng nghiöp cã thó dén tíi ph rõng nh trong T y nguyªn khi ngêi ta ph rõng trång cµ phª. NÕu kh«ng nhêt trý vò nh ng lîi Ých kinh tõ tríc m¾t, ngêi ta thêng dén tíi nh ng sö dông Êt kh«ng mong muèn trong t ng lai. iòu nµy thêng t c éng èi víi lünh vùc l m nghiöp khi c c lîi Ých kinh tõ thêng lµ l u dµi. Do vëy, qui ho¹ch sö dông Êt ph i lµ mét qu tr nh th o luën trong ã c c nhãm kh c nhau (thêng do c c c quan nhµ níc khëi xíng) cè g¾ng i Õn thèng nhêt vò mét h nh thøc sö dông Êt tèt h n trong t ng lai gçn. X c Þnh c c tiªu chuèn sö dông Êt lµ mét bíc quan träng trong qu tr nh vµ sï îc thých nghi trong c c hoµn c nh cô thó cña tõng vïng.
Page 3 of 10 Giao Êt giao rõng lµ thñ tôc cçn thiõt Ó x c Þnh chñ Êt còng nh t¹o c héi tiõp cën c c nguån tµi nguyªn Êt. (rõng, níc...). QuyÒn vµ nghüa vô cña chñ Êt îc x c Þnh vµ ghi trong mét giêy chøng nhën do chýnh quyòn cêp. Môc tiªu cña chýnh phñ lµ x c Þnh quyòn sö dông Êt Ó gi i quyõt vµ tr nh c c tranh chêp vò Êt ai, m b o sö dông Êt phï hîp, khuyõn khých Çu t cña t nh n trong viöc c i tiõn sö dông Êt vµ thóc Èy s n xuêt còng nh t¹o c s cho viöc thu thuõ. KÕt qu (sè liöu vµ b n å) giao Êt giao rõng vµ nh ng thay æi vò quyòn hëng dông Êt îc qu n lý trong sæ Þa chýnh do c quan qu n lý Êt ai c c cêp thùc hiön. NÕu kh«ng cã hö thèng qu n lý Êt ai phï hîp vµ hiöu qu, viöc giao Êt giao rõng cßn g y nhiòu m u thuén h n lµ gi i quyõt chóng. Trong lünh vùc l m nghiöp vµ dùa trªn qui ho¹ch sö dông Êt phï hîp, viöc Æc biöt quan träng lµ ph i x c Þnh sï lµm g víi Êt do c c l m trêng quèc doanh qu n lý v hä lµ nh ng ngêi sö dông Êt rõng chýnh ë ViÖt nam. Mét viöc kh«ng kðm phçn quan träng lµ ph i x c Þnh quyòn vµ nghüa vô cña nh ng ngêi îc giao Êt rõng phßng hé. ViÖc tr c«ng b o vö rõng hiön nay sï kh«ng dén tíi qu n lý rõng mét c ch l u dµi, rêt khã theo dâi vµ kh tèn kðm. Sau khi giao Êt: MÆc dï qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng lµ nh ng bíc quan träng Ó qu n lý Êt ai tèt h n nhng nh vëy vén kh«ng ñ Ó m b o sö dông Êt n ng suêt vµ bòn v ng. Giao Êt trèng cho c c hé kh«ng t¹o thªm rõng ngay lëp tøc mµ ph i cã nh ng h nh thøc khuyõn khých hä Çu t vµo sö dông Êt em l¹i lîi Ých l u dµi. Nh ng khuyõn khých nµy cã thó b»ng tiòn, tµi chýnh, luët ph p hoæc gi n tiõp nh tëp trung h n vµo c c ph ng n sö dông Êt n ng xuêt t¹i c c vïng phï hîp h n (nh n«ng nghþªp). ViÖt nam cßn nhiòu diön tých rõng cã kh n ng t i sinh, chø cçn îc b o vö vµ ph i kiªn nhén. Trong trêng hîp nµy, c c hé cçn cã c c ph ng n kh c hoæc ph i îc båi thêng Ó kh«ng canh t c ë nh ng diön tých t i sinh. Giao Êt giao rõng hiön ang tëp trung vµo c c hé vµ c c tæ chøc Nhµ níc, tuy nhiªn nhiòu vïng hiön cã kh n ng giao Êt giao rõng dùa trªn céng ång. iòu nµy cã thó dén tíi c c h nh thøc kinh tõ lín m¹nh h n do ngßi d n gi m s t vµ kióm tra trong khi vén em l¹i lîi Ých chung cho céng ång. Qu n lý l m nghiöp céng ång trong ã x c Þnh râ quyòn vµ lîi Ých cã thó tèn Ýt chi phý h n, hiöu qu h n vµ dô thùc thi h n ë c c vïng xa, vïng s u cã nhiòu d n téc thióu sè sinh sèng vµ c c tæ chøc nhµ níc cßn yõu kðm. ViÖt nam cã c héi duy nhêt Ó c i thiön viöc qu n lý Êt ai th«ng qua kõt hîp qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng. Sau khi giao Êt xong c héi nµy sï kh«ng cßn n a vµ nh ng thay æi trong sö dông Êt còng nh quyòn hëng dông sï khã thùc thi h n. Cuèi cïng, cçn thiõt ph i hióu r»ng chêt lîng giao Êt giao rõng lµ hõt søc quan träng vµ viöc thùc thi phï hîp sï tèn kðm thêi gian vµ tiòn b¹c, Ýt nhêt ph i mêt 10-15 n m cho toµn bé c c lo¹i Êt ë ViÖt nam. Ph ng ph p luën vò qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt - Bíc tiõp theo lµ g? NguyÔn Têng V n " Êt ai lµ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn quý gi, lµ kõt qu cña sù Êu tranh vµ lao éng, lµ èi tîng kh«ng thó thay thõ - îc trong s n xuêt n«ng l m nghiöp". C u nãi ã t«i îc nghe gi ng khi cßn häc phæ th«ng vµ khi lín lªn trëng thµnh l¹i lµ ngêi lµm trong ngµnh l m nghiöp nªn t«i cµng hióu r»ng qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng cã tçm quan träng Æc biöt trong viöc ph t trión vµ qu n lý rõng. Trong nh ng n m qua, ng vµ Nhµ níc cã nhiòu chñ tr ng vµ chýnh s ch lín vò qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng. Sau khi LuËt Êt ai îc c«ng bè n m 1993 (söa æi n m 1998), ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ Þnh 64/CP vò giao Êt n«ng nghiöp vµ 02/CP vò giao Êt l m nghiöp.tuy nhiªn do Æc thï vò lþch sö, Þa lý, Êt ai vµ v n ho mçi vïng trong c níc kh«ng gièng nhau nªn c c v n b n vò giao Êt chø cã týnh chêt qui Þnh, híng dén chung. Trªn c së ã, mçi vïng, mçi Þa ph ng tù h nh thµnh c ch lµm cho phï hîp. Tõ ã h nh thµnh nhiòu ph ng ph p îc nhiòu hoµn c nh kh c nhau, nªn kõt qu vµ hiöu qu kh«ng gièng nhau. Trong bèi c nh ã, Bé l m nghiöp (cò) yªu cçu Dù n ph t trión l m nghiöp x héi S«ng µ x y dùng ph ng ph p vò qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt cho vïng Çu nguån S«ng µ, Æc biöt lµ hai tønh S n la vµ Lai ch u. Dù n nç lùc t m kiõm vµ ph t trión mét c ch lµm víi tªn gäi lµ "Ph ng ph p qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt l m nghiöp cã ngêi d n tham gia trªn Þa bµn x ". Ph ng ph p nµy îc x y dùng dùa trªn nh ng chýnh s ch Êt ai cña Nhµ níc, Æc biöt lµ nh ng v n b n qui Þnh vò qu n lý Êt ai cña 2 tønh S n la vµ Lai Ch u. MÆt kh c, Ó h nh thµnh ph ng ph p luën, Dù n tiõn hµnh nh ng nghiªn cøu chi tiõt vò Æc ióm hoµn c nh tù nhiªn, nhu cçu phßng hé, tr nh é vµ tëp qu n truyòn thèng sö dông Êt cña ång bµo c tró trªn Þa bµn. V thõ, ph ng ph p luën cña dù n îc nh gi lµ cã c n cø vµ ch¾c ch¾n. H n thõ n a, Dù
Page 4 of 10 n biõt kõ thõa, chän läc nh ng ióm phï hîp cã týnh kh thi èi víi vïng Çu nguån S«ng µ tõ "rõng", ph ng ph p giao Êt hiön cã t¹i ViÖt nam lóc bêy giê. Ph ng ph p x y dùng xong råi th sao? TÊt nhiªn c u tr lêi lµ tiõn hµnh lµm thö t¹i mét, hai x råi b o c o, nh gi, råi héi th o ë cêp tønh, Trung ng v.v... Còng nh nhiòu ph ng ph p "tiòn bèi" i tríc, ph ng ph p do Dù n PTLNXHS x y dùng còng kh«ng Ýt ngêi khen kî chª vµ dù n còng kh«ng Ýt h n mét lçn tù iòu chønh ph ng ph p cña m nh. ë y, chóng t«i kh«ng muèn Ò cêp Õn nh ng ióm míi, ióm tiõn bé cña ph ng ph p mµ muèn chia sî mét kinh nghiöm. ã lµ ph ng ph p dï hay Õn u mµ kh«ng cã týnh kh thi (vò kü thuët vµ tµi chýnh) Ó c c c quan qu n lý Êt ai t¹i Þa ph ng thùc hiön th ph ng ph p ã còng chø lµ "tµi s n" cña Dù n vµ khi Dù n kõt thóc th nã còng îc " ãng gãi vµ cêt vµo ng n tñ". ã lµ bµi häc ¾t gi mµ nhiòu Dù n ph i tr vµ Dù n S«ng µ may m¾n häc îc. Dù n tiõp xóc gæp gì nhiòu c quan liªn quan Õn viöc qu n lý Êt ai tõ Tæng côc Þa chýnh Õn Côc kióm l m Ó mong t m ra gi i ph p "Lµm thõ nµo Ó tønh S n la vµ Lai ch u ãn nhën ph ng ph p nµy nh hai qui tr nh kü thuët vò QHSDD vµ G cña tønh". Cuèi cïng, s ng kiõn îc a ra lµ thµnh lëp Tæ c«ng t c Ó rµ so t l¹i ph ng ph p sao cho ph ng ph p ph i p øng îc hai môc tiªu võa mang týnh kü thuët vµ võa mang týnh ph p lý Ó p dông trong Þa bµn toµn tønh. Trong suèt ba th ng, hai tæ c«ng t c gåm nh ng c n bé Þa chýnh vµ kióm l m cña hai tønh - nh ng ngêi am hióu lünh vùc chuyªn m«n vèn rêt phøc t¹p nµy - nç lùc lµm viöc cïng víi sù hç trî tõ Dù n. Cuèi th ng t võa qua, c tønh S n La vµ Lai ch u Òu hoµn thµnh îc b n "qui tr nh kü thuët" vò Qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt cña m nh mµ phçn hån cña nã chýnh lµ tõ ph ng ph p cña Dù n. Tríc khi i Õn quyõt Þnh ban hµnh, c hai tønh tæ chøc lêy ý kiõn tõ Trung ng vµ c c ban ngµnh trong tønh. Ngµy 22/4/1999, tønh S n la ra quyõt Þnh sè 532/Q /1999 ban hµnh qui tr nh trªn. Ph i ch ng Õn y, vai trß cña dù n trong ho¹t éng nµy lµ chêm hõt? C u tr lêi lµ kh«ng v Dù n cam kõt víi hai tønh sï hç trî hai tønh trong viöc µo t¹o éi ngò c n bé tønh vµ huyön Ó hä thùc hiön îc qui tr nh. Õn ngµy h«m nay, vai trß cña dù n S«ng µ trong qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng îc hai tønh S n la vµ Lai ch u x c Þnh râ rµng víi nh ng nhiöm vô cô thó mµ hai tønh tin tëng giao cho. îc nh vëy, chóng t«i ph i i qua mét chæng êng rêt vêt v vµ lu«n ph i t m niöm mét iòu " m nh lµ ngêi trong cuéc". Ph i ch ng ã lµ nguyªn nh n dén Õn sù thµnh c«ng cña chóng t«i. Kinh nghiöm cña dù n vò giao Êt giao rõng vµ nh ng khã kh n trë ng¹i Ph¹m V n ViÖt C«ng t c giao Êt giao rõng lµ mét trong nh ng néi dung thuéc chiõn lîc ph t trión l m nghiöp cña dù n Ph t trión l m nghiöp X héi S«ng µ. Dù n b¾t Çu ho¹t éng t¹i huyön Yªn ch u tønh S n la n i võa trión khai G GR ång bé t¹i c c x ven quèc lé vµo n m 1994 theo QuyÕt Þnh 109 cña UBND tønh. ThuËn lîi lµ îc c c cêp c c ngµnh trong vµ ngoµi huyön quan t m, tuy nhiªn khã kh n gæp ph i kh«ng Ýt. Néi dung bµi b o nµy tëp trung vµo th o gì nh ng khã kh n trong qu tr nh trión khai Ó hoµn thiön ph ng ph p phï hîp t¹i T y b¾c. Tho¹t Çu, dù n ph i mêi chuyªn gia giao Êt giao rõng cã kinh nghiöm t¹i Bé N«ng nghiöp vµ Ph t trión N«ng th«n lµm t vên ng¾n h¹n. Chuyªn gia nµy ph i nh gi l¹i c«ng viöc giao Êt giao rõng (G GR) theo QuyÕt Þnh 109 t¹i Yªn ch u, nªu ra nh ng ióm m¹nh ång thêi còng ph i chø ra nh ng ióm cçn kh¾c phôc. Mét trong c c c«ng viöc cçn lµm lµ ph i bãc t ch diön tých hµnh lang giao th«ng vµ suèi, ång thêi hoµn thiön diön tých Êt l m nghiöp bao gåm Êt cã rõng vµ Êt kh«ng cã rõng giao kho n cho d n. DiÖn tých n ng cña hé gia nh îc khoanh vï s bé trªn b n å giao Êt. B n Chai îc thùc hiön theo híng dén nãi trªn. Tuy nhiªn ë b n Nµ P n, vên Ò n y sinh víi Êt canh t c l ng thùc trong khi tµi liöu híng dén ghi lo¹i Êt n ng giao theo QuyÕt Þnh 109 råi nay t¹m g c l¹i vµ tëp trung vµo Êt l m nghiöp. Ó gi i quyõt vên Ò nµy, chóng t«i quyõt Þnh vén a Êt n ng vµo b n å giao Êt cho tõng hé gia nh víi chi tiõt tõng l«. C n bé b n vï l¹i s å Êt n ng cña tõng hé theo tõng khu vùc nhá sau ã chønh söa, bæ sung b»ng viöc khoanh vï chóng l¹i trªn thùc Þa theo híng dèc èi diön. C«ng viöc nµy gióp chóng t«i n¾m îc mét sè m nh n- ng, diön tých s bé (bao gåm n ng lu n canh vµ n ng cè Þnh) thuën lîi cho c«ng t c quy ho¹ch vµ giao Êt sau nµy. MÆt kh c, sa bµn îc sö dông trong quy ho¹ch sö dông Êt Ó dô dµng th o luën nªn quy ho¹ch sö dông Êt võa hîp lßng d n vµ võa óng chñ tr ng ph t trión kinh tõ x héi cña huyön. Mét trong sè c c vên Ò phøc t¹p vµ khã thùc hiön theo ý muèn lµ c n èi c c lo¹i Êt n«ng nghiöp gi a c c hé tëp trung liòn vïng, liòn kho nh trong b n. Do ã, trong tµi liöu vén ph i gi c u: "giao nguyªn canh nguyªn c, tr nh x o trén, cã iòu chønh".
Page 5 of 10 Sau nµy, chóng t«i x y dùng tµi liöu tëp huên (G GR) cho c n bé Tña chïa (6/1995). Mét vên Ò kh«ng kðm phçn gay cên lµ sù kh«ng khíp nhau gi a sè liöu giao theo QuyÕt Þnh 109 cña UBND tønh vµ sè liöu giao míi. y lµ c«ng viöc phøc t¹p, ßi hái ph i îc gi i quyõt tõ nhþ vµ ngêi thùc thi ph i th«ng qua ban chø ¹o G GR cña huyön tríc khi xö lý sè liöu. Cô thó cçn îc gi i quyõt nh sau: diön tých n ng cña tõng hé îc gi nguyªn nh giao theo QuyÕt Þnh 109, chø bæ sung vþ trý tõng m n ng cña chñ hé vµo b n å giao Êt. Toµn bé Êt cßn rõng tù nhiªn hoæc rõng trång theo híng dén NghÞ Þnh 01/CP, NghÞ Þnh 02/CP îc lµm khõ íc vµ kho n hîp ång b o vö hµng n m. NÕu thùc hiön theo chø thþ cña Nhµ níc th nguån vèn Ó lµm khõ íc hoæc hîp ång b o vö rõng lêy tõ u? Chóng t«i kõt hîp îc nguån vèn 327 Ó cïng tiõn hµnh c«ng viöc giao kho n rõng cho d n b o vö. Nhng sï cã ai ã hái nõu nguån vèn trªn kh«ng cßn n a th dù n gi i quyõt vên Ò nµy nh thõ nµo? Xin tha víi b¹n äc ã lµ mêu chèt cña hµng lo¹t vên Ò cçn dù n gi i quyõt sau giao Êt giao rõng. Bíc i Çu tiªn lµ cñng cè h ng íc cña b n. H ng íc nµy tëp trung vµo viöc b o vö, qu n lý rõng víi iòu kiön cã nguån ng n s ch cña Nhµ níc vµ kh«ng cã nguån vèn hç trî tõ bªn ngoµi. C«ng viöc tiõp theo lµ hç trî d n tù x y dùng kõ ho¹ch ho¹t éng l m nghiöp cña tõng b n Ó thùc hiön tèt néi quy b o vö vµ sö dông rõng îc cêp huyön duyöt, cñng cè éi ngò l m nghiöp cêp x b n, x y dùng kõ ho¹ch ph t trión th«n b n, t ng cêng c«ng t c khuyõn n«ng vµ t ng cêng c c biön ph p c i t¹o Êt... nhng y míi lµ kõt qu bíc Çu. Khã kh n tiõp theo lµ tµi liöu c c lo¹i Êt trèng quy ho¹ch cho s n xuêt l m nghiöp (IA, IB, IC) îc chuyón sang Phßng Þa chýnh lµm sæ á cho d n do cha îc híng dén chi tiõt nªn c n bé ghi mçi mét ch 'rõng' ë cét môc Ých sö dông. Thêi gian sau, dù n mêi c n bé Côc KiÓm l m nh gi kõt qu vµ chø ra vïng phßng hé xung yõu kh«ng îc giao sæ á vµ ghi nh m«t ë trªn. ThÕ lµ mét phen n a chóng t«i ph i thu håi c c sæ á cña d n ghi bæ sung vò Phßng Þa chýnh söa l¹i. ThÕ míi biõt c«ng viöc nµy vêt v thët! Cha hõt u c c b¹n ¹! ChÝnh s ch l m nghiöp lu«n lu«n îc bæ sung khiõn cho c c c n bé kü thuët ph i iòu chønh c ch lµm Ó mang l¹i hiöu qu phï hîp nhêt. VÝ dô Ó t ng cêng giao Êt n«ng nghiöp theo ChØ thþ 10/CP, Nhµ níc cung cêp hµng tû ång cho viöc gi i thöa b n å Þa chýnh kìm theo sù ra êi hµng lo¹t cña c c híng dén nªn lóc nµy c«ng viöc ngoµi thùc Þa võa ph i îc hoµn thµnh vµ giao Êt n«ng l m nghiöp võa ph i îc hoµn thµnh sao cho chóng i vò mét h- íng. Õn nay, kõt qu ng mõng lµ dù n hç trî cho cêp tønh (S n La, Lai Ch u) x y dùng vµ duyöt ph ng ph p giao Êt cã ngêi d n tham gia Ó trión khai trªn diön réng. Chi tiõt mêi c c b¹n xem bµi tiõp theo trong tê tin Æc biöt nµy. Vai trß cña qui ho¹ch sö dông Êt trong ch ng tr nh trång n m triöu ha rõng NguyÔn Ngäc Lung Quèc héi níc céng hoµ x héi chñ nghüa ViÖt nam kho X, kú häp thø hai n m 1997 th«ng qua ba c«ng tr nh quan träng cña Êt níc, trong ã cã ch ng tr nh trång n m triöu ha rõng. y lµ c«ng tr nh cã 53 tønh vµ thµnh phè (trùc thuéc chýnh phñ) tham gia, nh hëng tíi chôc triöu d n c sèng ë miòn rõng nói vµ åi gß Êt trèng träc. y còng lµ c«ng tr nh dµi h¹n (1998-2010) vµ cã sè vèn Çu t lín tíi 63 ngh n tû ång, t ng ng 4.5 tû USD. Ch ng tr nh cã ba môc tiªu lµ 1) vò m«i trêng sinh th i, sï a tæng diön tých rõng lªn 14.3 triöu ha, chiõm 43% diön tých l nh thæ. 2) vò cung cêp l m s n, m b o tho m n nhu cçu c«ng nghiöp ho Êt níc vµ xuêt khèu. 3) vò x héi, gãp phçn xo ãi gi m nghìo, n ng cao êi sèng vët chêt vµ tinh thçn cho céng ång d n c ë vïng åi nói, vïng s u, vïng xa. Khi nãi Õn ch ng tr nh trång n m triöu ha rõng th cã nghüa lµ ph i sö dông mét quü dêt l m nghiöp cha cã rõng hoæc mêt rõng Ò trång míi hoæc phôc håi réng lín n m triöu ha vµ c«ng viöc Çu tiªn chýnh lµ qui ho¹ch sñ dông Êt l m nghiöp tõ cêp c së th«n b n Õn cêp vü m«toµn quèc. C«ng viöc qui ho¹ch sö dông Êt îc tiõn hµnh trong 20 n m võa qua ë têt c c c cêp qu n lý l m nghiöp h nh thµnh ba ph¹m trï lµ Êt cho rõng Æc dông (cã rõng vµ cha cã rõng), Êt cho rõng phßng hé vµ Êt cho rõng s n xuêt. Mçi lo¹ii Êt nµy îc chia thµnh c c n vþ qu n lý gäi lµ tióu khu cã diön tých trung b nh kho ng 1000 ha, cã ranh giíi thiªn nhiªn dô nhën biõt nh Ønh nói, d«ng nói, s«ng suèi, - ßng i v.v.. T¹i mçi tióu khu cã rõng Òu cã sæ qu n lý hay cßn gäi lµ ph ng n iòu chõ rõng, qui Þnh môc tiªu qu n lý rõng, tæng tr lîng gç vµ l m s n, lîng t ng trëng, s n lîng vµ thêi gian khai th c gç, biön ph p l m sinh cçn p dông.. ë c c tióu khu cha cã rõng qui Þnh môc tiªu t¹o rõng vµ ph ng ph p t¹o rõng, kõ ho¹ch t¹o rõng vµ thêi gian. Nh ng
Page 6 of 10 vïng Êt trèng åi nói träc cã diön tých lín lëp dù n kh thi c c l m trêng trång rõng s n xuêt, c c khu rõng phßng hé cã ban qu n lý dù n trång rõng cña Ch ng tr nh 327. TËp hîp qui ho¹ch sö dông Êt l m nghiöp vµ ph ng híng ph t trión l m nghiöp cêp tønh cçn îc gäi lµ tæng quan l m nghiöp tønh, 5 n m xem xðt bæ sung mét lçn. C c thµnh tùu vò qui ho¹ch sö dông Êt l m nghiöp cêp lµng b n cho Õn cêp x huyön em l¹i kõt qu cuèi cïng lµ c«ng nhën quyòn sö dông Êt l m nghiöp cho c c l m trêng nhµ níc, c c ban qu n lý rõng phßng hé vµ ban qu n lý rõng Æc dông vµ 5 n m võa qua thªm c c thµnh phçn kh c nh doanh nghþªp t nh n hoæc tr ch nhiöm h u h¹n trång rõng, c c liªn doanh hoæc doanh nghiöp 100% vèn níc ngoµi, Êt vên rõng cña tõng hé gia nh hoæc céng ång th«n b n. QuyÒn sö dông Êt chýnh thøc do UBND huyön cêp cho t nh n vµ hé gia nh, UBND tønh cêp cho l m trêng, ban qu n lý rõng phßng hé, rõng Æc dông vµ c c doanh nghiöp b»ng mét quyón sæ mµu á gäi t¾t lµ sæ á. Nh vëy, sæ á lµ kõt qu cuèi cïng hîp ph p ho quyòn sö dông Êt ai cho mäi lo¹i chñ rõng sau khi qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao quyòn sö dông Êt. NÕu nh n toµn diön qu tr nh qui ho¹ch Êt th sæ á lµ bióu hiön kõt qu cuèi cïng cñ viöc giao quyòn sö dông Êt hîp ph p, râ rµng ã lµ biön ph p rêt triöt Ó Ó kõt thóc c qu tr nh, song kh«ng nªn hióu ã lµ môc tiªu cña ph t trión l m nghiöp. Ngµy nay, cã nhiòu c ch tiõp cën míi Ó m b o quyòn tham gia cña ngêi d n trong qu tr nh qui ho¹ch sö dông Êt cêp lµng b n vµ cêp x. ChÝnh phñ ra quyõt Þnh 01 CP vµ 02 CP vò viöc kho n Êt vµ giao quyòn sö dông Êt l m nghþªp cho c c tæ chøc vµ hé gia nh sö dông Êt. Míi y, thñ tíng chýnh phñ cã quyõt Þnh 661 TTg vò dù n trång míi 5 triöu ha rõng, quyõt Þnh 245/1998 QD-TTg vò tr ch nhiöm c c cêp chýnh quyòn trung ng, tønh, huyön, x vò qu n lý Êt ai. Quèc héi cã LuËt Êt ai söa æi lµ nh ng c së ph p lý Ó qui ho¹ch sö dông Êt cã hiöu qña vµ lµ c c nguyªn t¾c thèng nhêt. Ch ng tr nh trång rõng 5 triöu ha giai o¹n 1998-2010 cã phçn kõ thõa nhiöm vô cña ch ng tr nh 327 lµ trång 2 triöu ha rõng phßng hé vµ rõng Æc dông, l¹i cã mét phçn hoµn toµn míi lµ trång 3 triöu ha rõng s n xuêt lêy nguyªn liöu gç, l m s n, kó c 1 triöu ha c y c«ng nghiöp vµ c y n qu l u n m cã t n che nh c y rõng. Do ã, 2 n m 1999-2000 lµ hai n m qui ho¹ch l¹i viöc sö dông Êt Êt ai do nh ng biõn æi qu nhanh chãng trong n m n m æi míi nòn kinh tõ võa qua. B¹n äc muèn hióu s u h n c c híng dén míi vò qui ho¹ch sö dông Êt tõ cêp lµng b n Õn cêp huyön tønh xin tham kh o c c tµi liöu híng dén cña héi nghþ tëp huên dù n trång n m triöu ha rõng tæ chøc t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ngµy 18.19/3/1999 vµ t¹i Hµ néi ngµy 22.23/3/99 do Bé N«ng nghiöp Ph t trión N«ng th«n, Bé KÕ ho¹ch Çu t, Tæng côc Þa chýnh vµ Kho b¹c nhµ níc T so¹n th o tµi liöu. Cuèi cïng, qui ho¹ch sö dông Êt chýnh lµ bíc Çu tiªn Ó ch ng tr nh trång 5 triöu ha rõng cã c së tæ chøc thùc hiön. KÕt qu qui ho¹ch sö dông Êt cho biõt tû lö diön tých Êt l m nghiöp îc chia thµnh ba l m phën cña rõng Æc dông, rõng phßng hé vµ rõng s n xuêt. C c dù n trång rõng 327 chø cã thó tiõp tôc nõu nã n»m óng vïng cçn trång rõng cña ph¹m trï Êt rõng phßng hé, Æc dông. Rõng s n xuêt îc qui ho¹ch thµnh c c khu nguyªn liöu tëp trung cho c«ng nghö giêy, v n nh n t¹o, gç chèng lß than vµ vïng nguyªn liöu ph n t n tho m n nhu cçu gia dông cña Þa ph ng. C c nguyªn t¾c qui ho¹ch sö dông Êt lµ chung cho toµn quèc, cêp phª duyöt, h nh thøc giao kho n, cho thuª quyòn sö dông Êt îc qui Þnh thèng nhêt, nhng kü thuët cô thó vµ c ch lµm th cçn linh ho¹t, s ng t¹o phï hîp víi tõng hoµn c nh tù nhiªn, x héi vµ iòu kiön Æc thï. ã chýnh lµ néi dung c c cuéc héi th o cña c c c quan chuyªn m«n thùc thi (së N«ng nghþªp PTNT, KiÓm L m, Þa chýnh) hoæc c c dù n l m nghþªp x héi trong c c n m võa qua. Sa bµn - mét c«ng cô thu hót ngêi d n tham gia vµo qu tr nh quy ho¹ch sö dông Êt cêp x NguyÔn Ngäc HuÖ Trong qu tr nh quy ho¹ch sö dông Êt (QHSD ) ë cêp x hiön nay ngoµi viöc dïng b n å Þa h nh, ngêi ta cßn dïng sa bµn Ó th o luën vò QHSD víi ngêi d n råi chuyón ho¹ vµo b n å. ViÖc dïng sa bµn Ó QHSD cã hiöu qu vµ mang týnh bòn v ng h n viöc sö dông b n å. VËy sa bµn lµ g? Sa bµn cã nh ng u ióm, nhîc ióm g? Tæ chøc ¾p sa bµn vµ th o luën víi ngêi d n vò QHSD trªn sa bµn nh sao? Sau y xin tr nh bµy cïng b¹n äc. Sa bµn lµ h nh nh thu nhá cña mét khu vùc, îc ¾p b»ng c t, Êt hoæc xi m ng... Nã thó hiön Þa h nh ( åi, nói, khe, suèi...), Þa vët (nhµ cöa, êng x, c y cèi, n ng, ruéng...) theo nh ng ký hiöu vµ mµu s¾c nhêt Þnh.
Page 7 of 10 Nh vëy, sa bµn lµ c«ng cô trùc quan gióp ngêi d n thêy îc bøc tranh toµn c nh vò t nh h nh sö dông Êt ai hiön t¹i ång thêi trªn sa bµn ngêi d n cã thó cïng nhau th o luën îc nh ng thuën lîi, khã kh n trong qu tr nh sö dông Êt. Tõ ã, hä bµn b¹c Ó a ra nh ng quyõt Þnh sö dông cã hiöu qu m nh Êt trong t ng lai. Tuy vëy, chóng ta kh«ng thó tiõn hµnh ¾p sa bµn cho c mét x cã diön tých qu lín. H n n a, viöc tæ chøc häp d n trong toµn x Ó bµn b¹c th o luën vò QHSD trªn sa bµn lµ mét viöc khã thùc hiön îc. V vëy, èi víi x cã diön tých lín, «ng d n chóng ta ph i tiõn hµnh thùc hiön lçn lît tõng b n. B n å QHSD cêp x sï îc h nh thµnh tõ viöc ghðp b n å QHSD ë c c b n cßn l¹i. Khi ¾p sa bµn tríc hõt cçn ph i chuèn bþ mét sè vët liöu nh: c t, Êt (nh ng n i cã iòu kiön th cã thó dïng xi m ng, th¹ch cao), bét mµu, cµnh, l c y... vµ cçn cã mét khu Êt kh réng vµ b»ng ph¼ng Ó ¾p sa bµn vµ th o luën. Mçi th«n b n cçn cö ra tõ 3-5 ngêi cã hióu biõt vò Þa h nh th«n b n vµ cã uy týn Ó ¾p sa bµn (vµ îc gäi lµ c c céng t c viªn). Tríc khi tiõn hµnh, c n bé kü thuët cçn gióp hä x c Þnh c c híng: «ng, t y, nam, b¾c vµ híng theo sù tr lêi cña hä. Víi nh ng c u hái nh trªn, chóng ta cçn hái c c céng t c viªn: trong Þa bµn cña th«n b n hä nh ng Ønh nói nµo cao nhêt hoæc cã nh ng con êng, suèi nµo râ nhêt, Þa ióm ë u vµ Ò nghþ hä dïng c t Ó bá vµo nh ng chç lµ Ønh nói hoæc dïng ký hiöu nh dêu lµ êng, suèi. Chóng ta l¹i tiõp tôc a ra c c c u hái vëy tiõp theo Ønh nói hoæc êng, ë trªn suèi lµ c i g, Ønh nói tiõp hay d«ng, khe... vµ Ò nghþ hä dïng c t hoæc ký hiöu bæ sung tiõp cho Õn khi hoµn chønh Þa h nh trªn th«n b n cña hä. Sau ã, chóng ta híng dén c c céng t c viªn viõt vµo giêy tªn c c Þa danh ( Ønh, d«ng, khe, suèi) vµ Æt vµo c c ióm x c Þnh. NÕu chóng ta chø dõng l¹i ë viöc ¾p sa bµn th sa bµn còng cha nãi lªn îc iòu g c mµ cçn tiõp tôc hái c c céng t c viªn rõng cßn Õn u, Êt s n xuêt n«ng nghiöp ë chç nµo, Êt thæ c ë u, chç nµo lµ Êt trèng, chç nµo lµ suèi, lµ êng... vµ híng dén hä dïng cµnh c y hoæc bét mµu xanh lôc Ó c¾m hoæc r¾c vµo chç cã rõng, dïng l mµu vµng hoæc bét mµu vµng Ó r¾c vµo n i cã êng. Qua viöc lµm trªn, chóng ta sï thu îc mét bøc tranh toµn c nh vò hiön tr¹ng sö dông Êt cña th«n b n cuèi cïng lµ tæ chøc häp b n víi ¹i diön cña mçi hé gia nh mét ngêi trong ã cã Ýt nhêt 30% ¹i diön lµ phô n, Ò nghþ mäi ngêi tíi dù häp øng xung quanh sa bµn, cö mét ngêi trong nh ng c«ng t c viªn giíi thiöu sa bµn vµ nh ng ký hiöu trªn sa bµn víi ngêi d n Ó hä hióu vµ xem cã nh ng ý kiõn g Ó bæ sung vµo sa bµn kh«ng. Sau ã, ngêi céng t c viªn híng dén hä th o luën, bµn b¹c (cã thó b»ng tiõng Þa ph ng) vò nh ng khã kh n, thuën lîi trong qu tr nh sö dông Êt. Tõ ã, c n cø vµo hiön tr¹ng sö dông Êt, iòu kiön tù nhiªn, nh n khèu lao éng... hä sï tù bµn b¹c vµ i Õn thèng nhêt Ó a ra nh ng quyõt Þnh vµ ph ng híng sö dông Êt trong t ng lai vµ dïng que v¹ch trªn sa bµn u lµ Êt n«ng nghiöp, l m nghiöp, thæ c... C n bé kü thuët gióp hä chuyón ho¹ QHSD tõ sa bµn vµo b n å Þa h nh. Sau ã hiöu chønh vµ x y dùng nªn b n å QHSD cêp b n, lçn lît lµm nh trªn èi víi nh ng b n cßn l¹i vµ ghðp thµnh qu b n å QHSD c c b n trong x ta îc b n å QHSD cêp x. Trªn thùc tõ, ngêi d n hoµn toµn cã thó ¾p îc sa bµn cña th«n b n m nh khi cã sù híng dén cña c n bé kü thuët trong qu tr nh ã trao æi bæ sung cho nhau nh ng chi tiõt cßn thiõu nªn sa bµn cµng s t víi thùc tõ h n. Theo kinh nghiöm th nh ng vïng cã tr nh é d n trý cao h n mét chót viöc ¾p sa bµn mêt kho ng 2-2h30 cßn nh ng vïng cã tr nh é thêp h n viöc ¾p sa bµn mêt kho ng 3-4h. Nh vëy, viöc Çu t thêi gian cho ¾p sa bµn kh«ng ph i lµ nhiòu, h n n a hä îc tham gia häp vµ th o luën trong suèt qu tr nh QHSD nªn ph ng n QHSD cña th«n b n s t thùc vµ cã týnh kh thi h n. Qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng - c së cho L m nghiöp céng ång Ulrich Apel ViÖc m b o quyòn hëng dông vµ x c Þnh râ quyòn sö dông Êt lµ iòu kiön tiªn quyõt Ó t ng cêng sù tham gia cña ngßi d n Þa ph ng theo híng qu n lý bòn v ng vµ n ng suêt h n. ChÝnh v vëy, qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng lµ nh ng bíc Çu tiªn Ó c i tiõn c«ng t c qu n lý Êt ai. QHSD -G GR t ng cêng kióm so t cña ngêi d n èi víi tµi nguyªn vµ Èy m¹nh c c c chõ gýup ì ngêi d n Þa ph ng t ng quyòn cña hä èi víi tµi nguyªn rõng. Qu tr nh QHSD -G GR Æc biöt quan träng trong viöc giíi thiöu l m nghiöp céng ång v nã gióp: 1. x c Þnh ranh giíi x b n tõ ã x c Þnh ai lµ ngêi trong cuéc (d n b n) vµ ai lµ ngêi ngoµi (tõ c c th«n b n kh c) tõ ã gi i quyõt c c vên Ò n y sinh liªn quan tíi ranh giíi néi bé
Page 8 of 10 2. lµm râ Êt nµo cçn gi thµnh Êt rõng vµ Êt nµo cçn trë thµnh Êt n«ng nghiöp. ViÖc nµy Æc biöt quan träng trªn vïng cao n i cã sù c¹nh tranh gi a Êt rõng vµ Êt n«ng nghþªp 3. giao Êt trèng ( Êt l m nghiöp kh«ng cã rõng) cho c c hé trång rõng 4. kho n c c diön tých rõng hiön cßn cho d n, nhãm hé hoæc cho c b n Ó b o vö, cho phðp mét sè quyòn sö dông truyòn thèng cho c c nhãm tõ ã t¹o ra tinh thçn tr ch nhiöm vµ së h u. C c hîp ång kho n b o vö rõng lµ h nh thøc phæ biõn nhêt Ó thu hót ngêi d n tham gia c«ng t c b o vö rõng trong vïng dù n. Nh n chung, viöc x c Þnh quü Êt Ó phßng hé vµ t i sinh tù nhiªn còng nh thµnh lëp c c nhãm hé víi nhiöm vô râ rµng g y nh hëng tých cùc trong vïng dù n. Nh ng kho n chi th«ng qua c c hîp ång kho n nµy ãng gãp ng kó cho nh hëng nãi trªn, nhêt lµ ë nh ng vïng mµ sè tiòn tõ c c hîp ång chiõm tíi 30% thu nhëp hµng n m cña hé. ChiÕn lîc ph t trión l m nghiöp céng ång cña dù n îc x y dùng theo c c lo¹i Êt rõng kh c nhau îc x c Þnh qua qu tr nh qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt. C c ph ng n qu n lý liªn quan tíi nh ng ph ng n hëng dông x c Þnh qua viöc giao Êt giao rõng vµ kióu rõng còng nh t nh h nh kinh tõ x héi Þa ph ng. Cã thó ph n biöt ra hai h nh thøc can thiöp: tæ chøc vµ kü thuët. Can thiöp tæ chøc bao gåm t ng cêng n ng lùc cho c c tæ chøc ë x b n vµ x y dùng c c qui Þnh b o vö vµ qu n lý rõng ë c c cêp nµy xuèng tíi cêp nhãm sö dông. ViÖc x y dùng c c qui chõ b o vö qu n lý rõng hiöu qu hõt søc quan träng èi víi thµnh c«ng cña qu n lý l m nghiöp céng ång. V l m nghiöp céng ång t ng sè ngêi tham gia vò mæt ph p luët trong qu tr nh sö dông rõng nªn cçn thiõt ph i cã nh ng qui Þnh chæt chï nh»m m b o qu n lý bòn v ng. Can thiöp kü thuët îc tiõn hµnh th«ng qua thiõt lëp c c tióu khu thö nghiöm vµ tr nh diôn îc thiõt kõ th«ng qua céng t c trùc tiõp víi ngêi d n Þa ph ng. Trong qu tr nh lëp kõ ho¹ch, dù n sö dông 4 yõu tè chýnh cung cêp c c tiªu chuèn h u Ých Ó giíi thiöu hoæc t ng cêng c c ho¹t éng qu n lý l m nghiöp céng ång: hëng dông, nhu cçu Þa ph ng, n ng lùc céng ång vµ iòu kiön Êt ai Þa ph ng. Møc é can thiöp sï do kõt qu QHSD -G GR quyõt Þnh: dù n tëp trung vµo c c nhãm b o vö rõng h n lµ lµm viöc th«ng qua c c c quan hµnh chýnh. Tuy nhiªn, hîp t c chæt chï víi c c h¹t kióm l m huyön lµ iòu kiön tiªn quyõt cho mäi ho¹t éng qu n lý rõng LËp kõ ho¹ch qu n lý l m nghiöp céng ång diôn ra trong qu tr nh lëp kõ ho¹ch ph t trión th«n b n, mét ph ng ph p îc dù n x y dùng. iòu nµy nh»m giíi thiöu ph ng ph p lëp kõ ho¹ch cã ngêi d n tham gia nh»m m b o sö dông hiöu qu c c nguån vèn vµ ngêi d n x y dùng nh ng kü n ng gi i quyõt vên Ò riªng cña m nh. LËp kõ ho¹ch ph t trión th«n b n bao gåm n«ng nghiöp, l m nghiöp, c së h¹ tçng vµ x c Þnh c c ho¹t éng µo t¹o vµ nghiªn cøu do dù n tiõn hµnh. Tãm l¹i, chiõn lîc qu n lý l m nghiöp céng ång cña dù n dùa trªn c c kõt qu cña qu tr nh QHSD -G GR qu lµ cã u thõ. QHSD -G GR kõt hîp víi c c hîp ång kho n rõng hiön cßn t¹o c c c héi cho ph t trión l m nghiöp céng ång th«ng qua n ng cao m b o quyòn hëng dông vµ dén tíi gi m ph rõng ång thêi xóc tiõn t i sinh tù nhiªn trong vïng dù n. TÝnh phï hîp, tiõn bé vµ linh ho¹t trong c ch tiõp cën cña ph ng ph p Ph¹m Quèc TuÊn Dù n Ph t trión L m nghiöp X héi S«ng µ sö dông ph ng ph p QHSD vµ G GR nh mét c«ng cô khëi Çu Ó t m ra c c biön ph p khuyõn khých viöc thùc hiön c c ph ng thøc sö dông Êt bòn v ng, hiöu qu vµ n ng cao êi sèng cña nh n d n c c d n téc trong vïng Çu nguån S«ng µ. Nh ng thµnh c«ng, tiõn bé vµ týnh linh ho¹t trong c ch tiõp cën cña ph ng ph p îc thý ióm ë hai huyön Yªn ch u vµ Tña chïa tõ n m 1995 vµ tíi n m 1999 c më réng p dông cho toµn tønh. Ph ng ph p îc x y dùng trªn c së chýnh s ch, luët Êt ai cña nhµ níc, Æc biöt NghÞ Þnh 02 CP/ 64 CP, QuyÕt Þnh 661/QD TTg vµ QuyÕt Þnh 245/QD-TTg còng nh c c v n b n híng dén cña hai tønh S n La vµ Lai ch u. Sù tham gia cña ngêi d n lµ yõu tè m b o sù thµnh c«ng cña ph ng ph p. ViÖc t ng cêng sù tham gia cña ngêi d n th«ng qua nhiòu h nh thøc a d¹ng, linh ho¹t lµ ióm næi bët cña ph ng ph p.
Page 9 of 10 Giao Êt trªn Þa bµn toµn x, sï tr nh îc t nh tr¹ng giao theo kióu manh món tríc y, ph n Þnh râ rµng ranh giíi gi a Êt n«ng vµ l m nghiöp, tr nh viöc chång chðo vµ t¹o mäi iòu kiön Ó ph t trión s n xuêt, qu n lý bòn v ng tµi nguyªn rõng. Giao c Êt l m nghiöp vµ Êt n«ng nghiöp trªn n ng cïng mét lóc p øng nguyön väng cña ngêi d n, t¹o c héi Ó iòu chønh quü Êt ai c«ng b»ng gi a c c hé trong cïng mét céng ång b n. Giao Êt trªn c së hiön tr¹ng, cã iòu chønh vµ lêy b n lµm n vþ Ó giao Êt t¹o iòu kiön thuën lîi cho viöc hoµn thiön hå s Þa chýnh ë c c bíc tiõp theo trong viöc qu n lý sö dông bòn v ng tµi nguyªn rõng. ThÓ hiön týnh khoa häc, kõ thõa c c kõt qu cã cña c c ch ng tr nh chýnh phñ trión khai trªn Þa bµn vµ cã chän läc c c th«ng tin hiön cã, bæ xung hoµn thiön, ph t trión vµ më réng phï hîp víi thùc tõ cña Þa ph ng. Do h¹n chõ vò nguån vèn cña ch ng tr nh 327 kh«ng ñ Ó kho n cho d n b o vö rõng hµng n m, dù n phèi hîp víi cêp huyön (Yªn ch u) t m mét gi i ph p míi thùc tõ h n lµ thèng nhêt víi ngêi d n chia Òu sè tiòn c«ng b o vö îc nhµ níc hç trî cho c nh ng diön tých rõng phßng hé xung yõu cha cã kinh phý trªn Þa bµn toµn x. Lµm nh vëy sï h¹n chõ îc sù mêt oµn kõt trong céng ång ång thêi rõng tù nhiªn îc chýnh ngêi d n vµ ban qu n lý th«n b n b o vö. Kinh nghiöm thùc tõ còng nh lý luën trong ph ng ph p chø ra vai trß quan träng trong mèi quan hö hîp t c chæt chï gi a c quan Þa chýnh vµ KiÓm l m trong viöc qui ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng. Sau khi hoµn têt giao Êt giao rõng t¹i thùc Þa, c n bé KiÓm l m cã nhiöm vô hç trî x, b n vµ ngêi d n x y dùng îc nh ng h ng íc qu n lý vµ b o vö rõng th«n b n ång thêi x y dùng îc kõ ho¹ch qu n lý, sö dông rõng gi i quyõt mét sè nhu cçu gç cñi cho nh n d n Þa ph ng. H ng íc lµ sù tho thuën gi a ngêi d n Þa ph ng mµ ¹i diön cña hä lµ trëng b n, ban qu n lý th«n b n, UBND x. Trong h ng íc cßn thó hiön râ quyòn lîi, nghüa vô cña chñ rõng còng nh tr ch nhiöm cña c c cêp chýnh quyòn Þa ph ng tõ b n Õn huyön. y lµ c së Ó qu n lý rõng céng ång bòn v ng vµ îc thö nghiöm tõ n m 1995-1999 cã hiöu qu. Ph ng ph p tiõp cën cña dù n hoµ nhëp víi chýnh quyòn Þa ph ng c c cêp, Æc biöt lµ chýnh quyòn cêp huyön trong viöc hç trî thùc thi c c ch ng tr nh cña chýnh phñ nh 327, 661 vµ gçn y lµ ch ng tr nh trång n m triöu ha, Æc biöt lµ ph i lµm thõ nµo Ó sö dông hiöu qu vµ æn Þnh n«ng nghiöp trªn Êt dèc vïng T y b¾c, mét trong nh ng n i khã kh n nhêt trªn l nh thæ ViÖt nam. Ó ¹t îc nh ng thµnh tùu nh hiön nay, dù n ph i tr i qua ba giai o¹n nh sau: 1. Giai o¹n 1: Kh o s t, nghiªn cøu vµ thö nghiöm t¹i hai b n Chai vµ Nµ p n thuéc x ChiÒng «ng huyön Yªn ch u, tõ ã rót ra kinh nghiöm th«ng qua héi th o cêp huyön trión khai thö nghiöm cho 13 b n x ChiÒng «ng 2. Giai o¹n 2: Tr nh diôn më réng ra 4 x cã iòu kiön kinh tõ x héi, iòu kiön tù nhiªn kh c nhau, hoµn chønh bæ xung th«ng qua héi th o cêp tønh. 3. Giai o¹n thø 3: Më réng p dông cho toµn tønh th«ng qua héi nghþ tr nh duyöt cêp tønh (UBND tønh phª duyöt ban hµnh p dông cho toµn tønh, së Þa chýnh, së n«ng nghiöp ph t trión n«ng th«n, chi côc kióm l m chþu tr ch nhiöm phèi hîp thùc hiön) Ó p øng thùc hiön tiõn tr nh trªn, dù n t ng cêng c«ng t c µo t¹o n ng cao n ng lùc cña c c c n bé Þa ph ng cã ñ kh n ng tiõp nhën chuyón giao ph ng ph p p dông më réng trong toµn tønh. Dù n ang thö nghiöm, x y dùng ph ng ph p trong bèi c nh chýnh s ch Êt èi víi miòn nói ang trong qu tr nh hoµn thiön vµ tríc søc Ðp nhu cçu Êt ai lµm n ng réy cña ngêi d n Þa ph ng Ó cã l ng thùc, ph ng ph p lùa chän c ch tiõp cën Ó gi i quyõt c c vên Ò nh trªn lµ rêt linh ho¹t, mòm dîo vµ phï hîp. ViÖc p dông ph ng ph p trªn Þa bµn toµn tønh S n la còng lµ mét m«h nh méu Ó t m ra nh ng tån t¹i, víng m¾c trong QHSD vµ G GR vµ c c chýnh s ch, quyòn lîi, nghüa vô sö dông Êt ai æn Þnh. y chýnh lµ nh ng ióm míi vµ tiõn bé mµ dù n nç lùc thùc hiön trong nhiòu n m qua. nh gi ho¹t éng s u th ng Çu n m 1999 Vò Th i Trêng N m 1999, n m Çu tiªn cña pha thùc thi míi cña Dù n (1999-2001). Ó tiõp tôc nh ng thµnh qu ¹t îc tõ tríc, vµo hai ngµy 27 vµ 30 th ng 3, Dù n cã hai cuéc héi th o nh gi sù hoµn thiön cña Ph ng ph p luën Quy ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng víi Uû Ban nh n d n hai tønh S n La vµ Lai Ch u, nh»m môc Ých thèng nhêt néi dung tµi liöu ph ng ph p luën vµ chuyón giao cho c c c quan Þa ph ng Ó p dông trªn diön réng. Ph ng ph p luën vò Quy ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng îc ng Phã chñ tþch Uû Ban nh n d n tønh S n La phª duyöt vµ chýnh thøc bµn giao a vµo p dông trªn Þa bµn TØnh vµo ngµy 20 th ng 4 n m 1999.Trong hai th ng 4 vµ 5, nhãm nh gi Ph-
Page 10 of 10 ng ph p luën lëp KÕ ho¹ch ph t trión th«n b n còng îc thµnh lëp víi sù tham gia cña Së NNPTNT, Chi côc kióm l m, Chi côc ph t trión l m nghiöp, Së kõ ho¹ch Çu t vµ c c phßng ban cña Uû ban nh n d n huyön Yªn ch u nh»m a ra nh ng ý kiõn ãng gãp bæ sung cho ph ng ph p luën. Ngoµi ra, Dù n còng yªu cçu chuyªn gia t vên cña tæ chøc ACTION AID cïng tham gia Ó ãng gãp ý kiõn cho ph ng ph p luën. èi víi c c ho¹t éng n«ng nghiöp vµ n«ng l m kõt hîp, kó tõ cuèi th ng 3 th c c chuyªn gia cña SNV (Tæ chøc hç trî ph t trión cña Hµ Lan) Õn lµm viöc t¹i 2 huyön Yªn ch u vµ Tña chïa, cïng hîp t c víi c c trung t m khuyõn n«ng, nh»m thóc Çy c c ho¹t éng n«ng nghiöp vµ n«ng l m kõt hîp îc thùc hiön óng tiõn é. Ho¹t éng l m nghiöp trong s u th ng Çu n m tiõn hµnh x y dùng c c tµi liöu kü thuët (nh híng dén kü thuët trång rõng). Vµo cuèi th ng 6, Bé phën l m nghiöp céng ång cña Dù n tiõn hµnh héi th o l m nghiöp céng ång Ó tiõn tíi x y dùng mét m¹ng líi l m nghiöp céng ång vµo cuèi n m èi víi ho¹t éng µo t¹o, trong s u th ng Çu n m, Dù n tiõn hµnh µo t¹o îc 25 kho tëp huên. Æc biöt lµ dù n mêi chuyªn gia t vên Quèc tõ tëp huên vµ a ra nh ng híng dén vò µo t¹o cho viöc Quy ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng Ó p dông trªn Þa bµn tønh S n La. Nãi chung, trong s u th ng Çu n m 1999, c c ho¹t éng cña dù n îc thùc hiön óng tiõn é. Bé phën Theo dâi nh gi cña dù n thiõt lëp mét c së d liöu t¹i Þa bµn 2 huyön. Trong thêi gian nµy, Dù n còng mêi mét chuyªn gia t vên Quèc tõ Õn Ó x y dùng mét hö thèng theo dâi nh hëng nh»m t ng cêng, hoµn thiön c«ng t c theo dâi tiõn é vµ nh hëng cña Dù n....vµ c c ho¹t éng c b n s u th ng cuèi n m 1999 Nh ng c«ng viöc chýnh cña Dù n trong s u th ng cuèi n m, tiõp tôc chuyón giao ph ng ph p luën vò Quy ho¹ch sö dông Êt vµ giao Êt giao rõng Ó p dông trªn Þa bµn tønh Lai ch u. ång thêi, tiõp tôc tiõn hµnh viöc cêp giêy chøng nhën quyòn sö dông Êt t¹i c c x vïng dù n. Hoµn thiön ph ng ph p luën vò LËp kõ ho¹ch ph t trión th«n b n Ó tr nh lªn Uû ban nh n d n tønh S n la phª duyöt, p dông trªn Þa bµn huyön Yªn ch u vµ mét sè vïng l n cën. Hîp t c víi SNV Ó tiõp tôc theo dâi c c ch ng tr nh thö nghiöm, µo t¹o, héi th o vµ c c ho¹t éng khuyõn n«ng l m trong s u th ng cuèi n m nh»m thóc Èy c c ho¹t éng theo óng tiõn é. nh 2: Sa bµn èi víi ho¹t éng l m nghiöp, Dù n sï tiõp tôc x y dùng m¹ng líi l m nghiöp céng ång víi sù tham gia hç trî cña c c c quan Þa ph ng (nh Chi côc kióm l m 2 tønh S n la vµ Lai ch u, H¹t kióm l m t¹i 2 huyön Yªn ch u vµ Tña chïa, Chi côc ph t trión l m nghiöp v.v...) nh»m qu n lý c c ho¹t éng l m nghiöp vµ qu n lý tµi nguyªn rõng bòn v ng ë vïng Çu nguån S«ng µ. Víi ph ng ch m lµ chuyón dçn viöc thùc thi Dù n cho chýnh quyòn Þa ph ng, bé phën µo t¹o cña Dù n sï tiõp tôc thùc thi kõ ho¹ch µo t¹o n m 1999 ång thêi hoµn thiön vµ chuèn ho tµi liöu µo t¹o Ó sö dông cho toµn dù n trong qu tr nh tham gia tëp huên c n bé cña c quan Þa ph ng. TiÕp tôc lùa chän, µo t¹o éi ngò c n bé cã n ng lùc Ó µo t¹o phï hîp víi chiõn lîc cña Dù n. nh 3: Mét kho µo t¹o qui ho¹ch sö dông Êt Trong s u th ng cuèi n m, bé phën Theo dâi nh gi cña Dù n sï tiõp tôc hoµn thiön c së d liöu vò kõ ho¹ch ph t trión th«n b n ång thêi x y dùng mét c së d liöu vò hö thèng theo dâi nh hëng Ó p dông thèng nhêt trong toµn bé Dù n.