Microsoft Word - Ministry project formatted VN.doc

Bản ghi

1 HiÖn tr¹ng qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé vµ Ò xuêt Þnh h íng chýnh s ch khuyõn khých ph t trión rõng céng ång ë ViÖt Nam Ph¹m Xu n Ph ng Vô chýnh s ch Bé N«ng nghiöp vµ Ph t trión N«ng th«n Th ng 10 n m 2001 Bé N«ng NghiÖp vµ Ph t trión N«ng th«n Ch ng tr nh Ph t trión N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy ión

2 Danh môc c c tõ viõt t¾t GDP : Tæng s n phèm quèc néi UBND : Uû ban nh n d n PTNT : Ph t trión n«ng th«n HTX : Hîp t c x LSNG : L m s n ngoµi gç MRDP : Ch ng tr nh PTNT miòn nói ViÖt Nam- Thuþ ión SMRP : Dù n qu n lý bòn v ng tµi nguyªn vïng h¹ l u s«ng Mª K«ng. 3

3 Môc lôc Danh môc c c tõ viõt t¾t...3 Môc lôc...5 PhÇn më Çu Æt vên Ò Môc tiªu nghiªn cøu Ph¹m vi nghiªn cøu Ph ng ph p nghiªn cøu Néi dung bµi viõt gåm 6 phçn:...8 PhÇn I: Kh i qu t Æc ióm iòu kiön tù nhiªn, kinh tõ - x héi vïng miòn nói B¾c Bé...11 PhÇn II: Quan niöm vò qu n lý rõng céng ång vµ c c tiªu chý nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång Quan niöm vò qu n lý rõng céng ång C c tiªu chý nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång...14 PhÇn III: kh i qu t chýnh s ch l m nghiöp chñ yõu liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång VÞ trý ph p lý cña céng ång ChÝnh s ch Êt ai: ChÝnh s ch Çu t ChÝnh s ch týn dông liªn quan Õn l m nghiöp ChÝnh s ch khai th c sö dông rõng vµ h ëng lîi tõ rõng ChÝnh s ch l u th«ng vµ tiªu thô l m s n C c chýnh s ch thuõ liªn quan Õn l m s n PhÇn IV: thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé Kh i qu t chung vò rõng céng ång vïng miòn nói B¾c Bé DiÖn tých vµ t nh tr¹ng rõng céng ång Nguån gèc h nh thµnh rõng céng ång C c h nh thøc së h u rõng céng ång Thùc tr¹ng m«h nh qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé

4 2.1. TØnh S n La TØnh Phó Thä TØnh B¾c K¹n TØnh Yªn B i vµ Hµ Giang TØnh Hµ Giang TØnh Hoµ B nh Thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång c c tønh kh c PhÇn V: Ò xuêt Þnh h íng chýnh s ch khuyõn khých qu n lý rõng céng ång ë ViÖt Nam Nhµ n íc cçn kh¼ng Þnh vþ trý ph p lý cña céng ång d n c lµng (b n). y îc coi lµ mét trong nh ng vên Ò quan träng nhêt t¹o c së ph p lý cho céng ång tham gia qu n lý, b o vö vµ x y dùng rõng Nhµ n íc cçn quy Þnh céng ång lµ mét èi t îng îc giao Êt, giao rõng Ó qu n lý, sö dông l u dµi; thõa nhën céng ång nh mét chñ rõng thùc sù Ò nghþ Nhµ n íc thõa nhën céng ång lµ mét èi t îng îc h ëng u i Çu t khi tham gia vµo c c ho¹t éng l m nghiöp Nhµ n íc cçn cã chýnh s ch quy Þnh quyòn h ëng lîi tõ rõng èi víi hé gia nh, c nh n vµ céng ång khi îc Nhµ n íc giao, kho n rõng vµ Êt l m nghiöp ChÝnh s ch khuyõn n«ng, khuyõn l m ChÝnh s ch thþ tr êng PhÇn VI: KÕt luën VÒ chýnh s ch cêp tønh vµ viöc tæ chøc thùc hiön c c chýnh s ch quèc gia liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång VÒ hiön tr¹ng qu n lý rõng céng ång Tµi liöu tham kh o

5 PhÇn më Çu 1. Æt vên Ò. Qu tr nh chuyón æi nòn kinh tõ n íc ta tõ c chõ kõ ho¹ch ho tëp trung sang nòn kinh tõ vën hµnh theo c chõ thþ tr êng ang t¹o ra nh ng b íc tiõn míi. Ngµnh l m nghiöp còng ang cã nh ng thay æi quan träng mang týnh chiõn l îc, tõ l m nghiöp Nhµ n íc sang l m nghiöp nh n d n (l m nghiöp x héi) vµ tõng b íc thùc hiön qu n lý rõng theo nguyªn t¾c bòn v ng. ChÝnh trong qu tr nh chuyón æi nµy xuêt hiön nhiòu nh n tè míi, Æc biöt lµ a d¹ng ho c c h nh thøc qu n lý tµi nguyªn rõng phï hîp víi Æc ióm sinh th i - nh n v n cña tõng Þa ph ng vµ vïng l nh thæ, nh : qu n lý tµi nguyªn rõng th«ng qua c c tæ chøc cña nhµ n íc, c c hé gia nh, c nh n; qu n lý tµi nguyªn rõng dùa vµo céng ång; c c h nh thøc liªn kõt, liªn doanh trong b o vö vµ x y dùng rõng, v.v... Mçi h nh thøc qu n lý rõng nµy Òu cã nh ng u ióm vµ h¹n chõ cçn îc tæng kõt nh gi vµ nh n réng. Céng ång tham gia qu n lý tµi nguyªn rõng lµ mét trong nh ng h nh thøc qu n lý rõng ang îc sù quan t m chó ý. Tuy nhiªn, xðt vò khýa c¹nh ph p lý, cho Õn nay, trong c c v n b n quy ph¹m ph p luët cña ViÖt nam ch a quy Þnh râ vþ trý ph p lý cña céng ång vµ khu«n khæ chýnh s ch nh»m khuyõn khých ph t trión rõng céng ång. Nh ng trªn thùc tõ, ë mét sè Þa ph ng, rõng céng ång tån t¹i tõ l u êi, g¾n liòn víi sù sinh tån cña c c céng ång d n c sèng dùa vµo rõng vµ ang îc céng ång qu n lý cã hiöu qu. Trong vµi n m gçn y, thùc hiön chýnh s ch giao Êt, giao rõng, xuêt ph t tõ iòu kiön thùc tõ, mét sè Þa ph ng vµ ang trión khai giao Êt, giao rõng cho céng ång (lµng b n, nhãm hé, c c tæ chøc x héi) qu n lý, sö dông æn Þnh, l u dµi vµo môc Ých l m nghiöp víi t c ch nh mét chñ rõng. Thùc tiôn chø râ qu n lý rõng víi sù tham gia cña c c céng ång Þa ph ng sèng gçn rõng lµ m«h nh qu n lý rõng cã týnh kh thi vò kinh tõ- x héi, bòn v ng vò sinh th i vµ tiõt kiöm chi phý cho nhµ n íc. VÊn Ò Æt ra ë y lµ cçn gi i thých t¹i sao, mæc dï Nhµ n íc ch a t¹o khu«n khæ ph p lý chung Ó ph t trión rõng céng ång nh ng trªn thùc tõ m«h nh nµy vén tån t¹i vµ ph t trión. VÞ trý, vai trß cña h nh thøc qu n lý rõng dùa vµo céng ång trong hö thèng qu n lý tµi nguyªn rõng ë mét sè tønh miòn nói B¾c Bé nh thõ nµo? Sù thay æi chýnh s ch trong thêi gian gçn y t c éng tíi ph t trión rõng céng ång ra sao? Nh ng th ch thøc vµ vên Ò n y sinh trong qu tr nh ph t trión rõng céng ång lµ g? cã nªn khuyõn khých ph t trión rõng céng ång hay kh«ng? khu«n khæ ph p lý nh»m khuyõn khých céng ång tham gia qu n lý, b o vö vµ ph t trión rõng cçn îc x c lëp nh thõ nµo?.vv...b o c o nµy sï gãp phçn lµm râ mét sè vên Ò nªu trªn. 7

6 2. Môc tiªu nghiªn cøu. NhËn diön hiön tr¹ng qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé; i s u ph n tých, nh gi mét sè m«h nh céng ång tham gia qu n lý rõng. Trªn c së ã rót ra bµi häc kinh nghiöm, ång thêi lµm râ vþ trý, xu thõ, tiòm n ng còng nh nh ng vên Ò Æt ra trong qu tr nh ph t trión rõng céng ång ë vïng miòn nói B¾c Bé. B íc Çu Ò xuêt Þnh h íng chýnh s ch khuyõn khých ph t trión rõng céng ång ë ViÖt nam. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu. Nghiªn cøu thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång ë c c tønh vïng miòn nói B¾c Bé. 4. Ph ng ph p nghiªn cøu. Nghiªn cøu tµi liöu s½n cã liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång tõ nhiòu nguån kh c nhau. Trao æi, th o luën víi c c nhµ qu n lý, c c nhµ lëp chýnh s ch, c c nhµ l nh ¹o ë Þa ph ng (tønh, huyön, x ), c n bé hiön tr êng cña c c dù n l m nghiöp, ¹i diön L m tr êng quèc doanh, Ban qu n lý rõng Æc dông vµ rõng phßng hé. iòu tra, kh o s t trùc tiõp t¹i hiön tr êng Pháng vên hé gia nh, ¹i diön lµng (b n), nhãm hé p dông ph ng ph p kh i qu t ho, m«h nh ho. Ph n tých, tæng hîp sè liöu vµ viõt b o c o. Tæ chøc th o luën Ó lêy ý kiõn c c chuyªn gia 5. Néi dung bµi viõt gåm 6 phçn: Kh i qu t Æc ióm iòu kiön tù nhiªn, kinh tõ - x héi vïng miòn nói B¾c Bé. Quan niöm vò qu n lý rõng céng ång vµ c c tiªu chý nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång. Tæng quan chýnh s ch l m nghiöp chñ yõu liªn quan tíi qu n lý rõng céng ång ë ViÖt nam. Thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé. 8

7 Ò xuêt Þnh h íng chýnh s ch khuyõn khých ph t trión rõng céng ång ë ViÖt nam. KÕt luën 9

8 PhÇn I: Kh i qu t Æc ióm iòu kiön tù nhiªn, kinh tõ - x héi vïng miòn nói B¾c Bé Vïng miòn nói B¾c Bé lµ mét vïng sinh th i- nh n v n cã nhiòu Æc thï, gåm 12 tønh: Qu ng Ninh, L¹ng S n, Cao B»ng, Th i Nguyªn, B¾c K¹n, Hµ Giang, Lµo Cai, Tuyªn Quang, Yªn B i, Lai Ch u, S n La vµ Hoµ B nh. DiÖn tých Êt tù nhiªn kho ng 9, 35 triöu ha, chiõm 28% diön tých c n íc. 3/4 Êt ai lµ vïng åi nói, Þa h nh cao, dèc vµ chia c¾t phøc t¹p nhêt cña l nh thæ n íc ta víi diön tých kho ng 7 triöu ha. Vïng miòn nói B¾c Bé gåm 1910 x, 43 d n téc, 8 triöu ng êi, trong ã cã 5 triöu ng êi cña 42 d n téc thióu sè, chiõm gçn 50% ång bµo d n téc c n íc [3]. Theo sè liöu tæng kióm kª Êt ai n m 2000, diön tých Êt n«ng nghiöp cña toµn vïng kho ng 1 triöu ha, b nh qu n 0,14 ha / Çu ng êi. DiÖn tých Êt cã rõng kho ng 3,5 triöu ha, chiõm 32% diön tých Êt cã rõng cña c n íc, b nh qu n diön tých rõng cña vïng lµ 0, 44 ha / Çu ng êi. Vïng miòn nói B¾c Bé lµ vïng phßng hé b o vö m«i tr êng sèng cña 30 triöu ng êi d n miòn nói, ång b»ng trung du B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé; lµ vïng th îng l u Çu nguån cña hçu hõt c c dßng s«ng lín: S«ng µ, S«ng Thao, S«ng L«; cã tµi nguyªn phong phó, nhêt lµ tiòm n ng vò l m nghiöp, n ng l îng vµ kho ng s n. Do ã, miòn nói B¾c Bé trë thµnh tiªu ióm quyõt Þnh sù ph t trión bòn v ng cña phçn lín c c tønh B¾c Bé. Trong nh ng n m gçn y, kinh tõ -x héi vïng miòn nói B¾c Bé cã b íc ph t trión quan träng, nh : s n l îng l ng thùc t ng nhanh, c c vïng rõng nguyªn liöu c«ng nghiöp ang më réng, c c c y Æc s n quý ph t trión m¹nh, kõt cêu h¹ tçng n«ng th«n tõng b íc îc c i thiön. Mét nðt míi trong tæ chøc s n xuêt n«ng, l m nghiöp cña ång bµo c c d n téc lµ ph t trión h nh thøc kinh doanh trang tr¹i rõng vµ c y l u n m, trë thµnh nh ng hé s n xuêt hµng ho theo h íng tëp trung, chuyªn canh. Tuy vëy, miòn nói B¾c Bé còng ang øng tr íc nh ng th ch thøc næng nò trong qu tr nh ph t trión víi nh ng Æc trung næi bët nh sau: NÒn kinh tõ toµn vïng phæ biõn lµ s n xuêt nhá, tù cêp, tù tóc mang næng dêu Ên cña nòn kinh tõ tù nhiªn. GDP/ Çu ng êi thêp, tû lö nghìo ãi cao nhêt so víi c n íc. Tµi nguyªn thiªn nhiªn bþ khai th c c¹n kiöt, m«i tr êng sinh th i bþ huû ho¹i nghiªm träng. KÕt cêu h¹ tçng l¹c hëu, tr nh é d n trý thêp. 11

9 PhÇn II: Quan niöm vò qu n lý rõng céng ång vµ c c tiªu chý nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång 1. Quan niöm vò qu n lý rõng céng ång Quan niöm vò céng ång : HiÖn nay cã nhiòu ý kiõn kh c nhau vò " céng ång". Kh i niöm "céng ång" îc dïng trong bµi viõt nµy lµ " bao gåm toµn thó nh ng ng êi sèng thµnh mét x héi cã nh ng ióm gièng nhau, cã c c mèi quan hö g¾n bã chæt chï víi nhau vµ th êng cã ranh giíi trong kh«ng gian 1 lµng, 1 b n". Nh vëy, theo quan niöm nµy, céng ång cã thó lµ céng ång d n c lµng, b n; nhãm hé, dßng hä..vv..; hîp t c x ; c c tæ chøc chýnh trþ, c c tæ chøc chýnh trþ - x héi, c c tæ chøc x héi nghò nghiöp (cêp lµng, x ) còng cã thó îc coi lµ mét lo¹i h nh cña céng ång. ThuËt ng Qu n lý hióu theo nghüa chung nhêt lµ sù t c éng cã tæ chøc vµ iòu chønh c c qu tr nh x héi, hµnh vi ho¹t éng cña con ng êi cña chñ thó qu n lý lªn èi t îng qu n lý nh»m ¹t îc nh ng môc tiªu Þnh. Tõ nh ng kh i niöm trªn ta thêy " Qu n lý rõng céng ång" lµ qu n lý tµi nguyªn rõng îc thùc hiön bëi céng ång; céng ång cã thó lµ chñ thó qu n lý rõng hoæc céng ång tham gia qu n lý rõng vµ îc chia sî lîi Ých tõ rõng. Hay nãi mét c ch kh c, "Qu n lý rõng céng ång" lµ viöc b o vö, x y dùng vµ sö dông rõng cã sù tham gia iòu hµnh bëi céng ång, bêt kó rõng ã thuéc quyòn së h u cña céng ång hay kh«ng. CÇn ph n biöt thuët ng rõng hé gia nh vµ rõng céng ång. o o Rõng céng ång îc lµm râ ë trªn. Rõng hé gia nh lµ rõng thuéc quyòn së h u cña hé gia nh hoæc rõng chø do hé gia nh qu n lý kh«ng cã sù tham gia cña céng ång, nh : rõng îc h nh thµnh do nhµ n íc giao Êt, giao rõng l u dµi cho hé gia nh; rõng do hé gia nh nhën kho n tõ c c tæ chøc nhµ n íc. ng nhiªn, nõu rõng thuéc së h u cña céng ång (diön tých rõng nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi) nh ng kho n cho hé gia nh b o vö, hoæc rõng do céng ång nhën kho n tõ c c tæ chøc Nhµ n íc sau ã kho n l¹i cho hé gia nh b o vö th còng kh«ng ph i lµ rõng hé gia nh v céng ång vén lµ chñ thó qu n lý rõng. 13

10 2. C c tiªu chý nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång XuÊt ph t tõ kh i niöm qu n lý rõng céng ång, nh gi thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång cã thó tëp chung vµo mét sè tiªu thøc chýnh sau y: NÕu xðt vò lo¹i h nh rõng céng ång: nh gi thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång lµ nh gi thùc tr¹ng qu n lý rõng thuéc quyòn së h u chung cña céng ång (nh rõng îc Nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý l u dµi; rõng lµng, rõng b n cã tõ l u êi) vµ nh gi thùc tr¹ng qu n lý rõng kh«ng thuéc quyòn së h u cña céng ång nh ng céng ång cïng tham gia qu n lý c c khu rõng ã (nh rõng céng ång nhën kho n tõ c c tæ chøc nhµ n íc, rõng do céng ång liªn doanh, liªn kõt víi c c tæ chøc kh c). NÕu xðt vò néi dung: nh gi m«h nh rõng céng ång cçn ph i xem xðt c 3 khýa c¹nh: ph p lý, tæ chøc vµ hiöu qu. Tuy nhiªn, Ó n gi n viöc nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång, theo khuyõn nghþ cña Tæ C«ng t c quèc gia vò l m nghiöp céng ång t¹i cuéc Héi th o " Nh ng kinh nghiöm vµ tiòm n ng qu n lý rõng céng ång ë ViÖt nam", îc tæ chøc vµo th ng 6/2000 t¹i Hµ Néi, nh gi m«h nh qu n lý rõng céng ång cçn dùa vµo 5 yõu tè (c«ng cô Þnh vþ) sau y: (1)- QuyÒn sö dông Êt; (2)- T nh tr¹ng tµi nguyªn rõng îc céng ång qu n lý; (3)- Møc é tham gia qu n lý cña céng ång; (4)- lîi Ých tõ rõng(5)- Sù t c éng cña nhµ n íc. Mçi yõu tè l¹i chia thµnh 3 møc é kh c nhau. NÕu bióu diôn trªn mét h nh trßn ta cã h nh vï 01. Theo s å c«ng cô Þnh vþ, khi têt c c c tiªu chý Òu ë vßng trßn ngoµi th m«h nh qu n lý rõng ã îc coi lµ bòn v ng. Tuy nhiªn, trong qu tr nh nh gi, mét sè yõu tè kh c cã thó îc xem xðt, nh : khoa häc vµ kü thuët; kiõn thøc b n Þa vµ tëp qu n s n xuêt truyòn thèng, hiöu qu. 14

11 PhÇn III: kh i qu t chýnh s ch l m nghiöp chñ yõu liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång 1. VÞ trý ph p lý cña céng ång Céng ång lµ mét kh i niöm réng, ë y chø Ò cëp vþ trý ph p lý cña céng ång d n c lµng (b n). Trong lþch sö ph t trión Êt n íc, lµng b n ViÖt nam lµ n vþ tô c cña ng êi n«ng d n, ång thêi lµ mét chønh thó vò c cêu tæ chøc, phong tôc tëp qu n, v n ho, týn ng ìng..vv... Nh ng Æc ióm trªn y t¹o cho lµng, b n cã týnh céng ång t ng èi bòn chæt. Vµo Çu thõ kû 19, kõt cêu mçi x bao gåm mét lµng lµ hiön t îng phæ biõn. V vëy, thuët ng " lµng x " th êng îc sö dông nh mét danh tõ ghðp. Cïng víi viöc h nh thµnh lµng x - n vþ thêp nhêt cña hö thèng bé m y hµnh chýnh ng thêi, ë ViÖt nam cã 2 lo¹i ph p luët song song cïng tån t¹i, ã lµ: ph p luët do Nhµ n íc ban hµnh b¾t buéc c c c«ng d n c n íc ph i thi hµnh vµ ph p luët do céng ång d n c trong c c lµng x tù s ng t¹o ra, cã hiöu lùc thi hµnh trong ph¹m vi lµng x ã, cã tªn gäi phæ biõn lµ h ng íc lµng b n. MÆc dï cã ng êi kh«ng c«ng nhën h ng íc lµ mét lo¹i ph p luët, nh ng tõ l u c d n n«ng th«n thõa nhën ã lµ ph p luët. Trong thêi gian dµi, 2 lo¹i ph p luët nµy kh«ng phñ Þnh, xung ét, lo¹i bá nhau mµ t c éng hç trî qua l¹i lén nhau kh chæt chï. Sù thèng nhêt gi a 2 lo¹i ph p luët nµy t¹o sù g¾n kõt gi a qu n lý hµnh chýnh vµ tù qu n, vµ chýnh lµ sù thõa nhën céng ång lµng b n cã mét vai trß nhêt Þnh trong hö thèng hµnh chýnh ng thêi. T c gi TrÇn Tõ cho r»ng, c cêu tæ chøc lµng (b n) ViÖt Nam cæ truyòn cã thó m«t b»ng m«h nh 3 vßng trßn ång t m nh sau: 15

12 II III H nh vï 02: C cêu tæ chøc lµng (b n) ViÖt Nam cæ truyòn [ 2 ] Trong ã, vßng trßn I bióu thþ vþ thõ, vai trß cña nh n vët tr ëng lµng, lµ ng êi cçm Çu c c hé gia nh trong lµng, thi hµnh c c quyõt Þnh cña lµng; vßng trßn II bióu thþ vþ thõ, vai trß cña c c giµ lµng, lµ tëp thó nh ng ng êi cao tuæi trong lµng cã quyòn Ò ra c c chñ tr ng vµ biön ph p lín Ó c lµng cïng nhau thùc hiön; vßng trßn III bióu thþ vþ thõ, vai trß cña d n cã quyòn d n chñ trùc tiõp. NghÜa lµ hä îc th o luën d n chñ, c«ng khai víi tr ëng lµng nh»m thùc hiön tèt chñ tr ng, biön ph p do c c giµ lµng nªu ra. NÕu coi lµng x ViÖt Nam nh mét x héi thu nhá th cã thó coi quyòn lëp ph p ë lµng x thuéc vò d n, nh ng îc trao æi víi tëp thó giµ lµng; quyòn hµnh thuéc vò tr ëng lµng do d n bçu vµ quyòn t ph p còng thuéc vò toµn d n, th êng trao cho c c giµ lµng. C«ng cô ph p lý cña tëp qu n d n chñ nµy lµ lö lµng hay h ng íc lµng (b n). Sau C ch m¹ng th ng T m n m 1945, Nhµ n íc thµnh lëp c c x lín, mçi x bao gåm nhiòu lµng, b n. Sau c i c ch ruéng Êt (1959), c c x lín nµy l¹i îc chia nhá. TiÕp theo, phong trµo tëp thó ho, thµnh lëp c c hîp t c x n«ng, l m nghiöp, vai trß cña lµng, b n hçu nh bþ l ng quªn. Trong nh ng n m gçn y, v n b n cã t c éng m¹nh tíi vþ trý ph p lý cña céng ång lµ LuËt D n sù (1995). Theo ã, mét tæ chøc îc c«ng nhën lµ mét ph p nh n khi cã ñ c c iòu kiön sau y: 1- îc c quan Nhµ n íc cã thèm quyòn thµnh lëp hoæc c«ng nhën; 2- Cã c cêu tæ chøc chæt chï; 3- Cã tµi s n; 4- Tham gia c c quan hö ph p luët mét c ch éc lëp. Nh vëy, theo quy Þnh nµy, céng ång lµng, b n kh«ng ph i lµ mét ph p nh n. Trong vµi n m gçn y, nhën thøc îc vai trß cña lµng, b n, NghÞ quyõt ¹i héi ng lçn thø VIII (1996) Ò ra nhiöm vô nghiªn cøu h ng íc, lö lµng cæ lµm c së cho viöc ban hµnh c c h ng íc, quy íc míi ë lµng, b n phï hîp víi luët ph p cña Nhµ n íc. Ngµy 11/5/1998 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ Þnh sè 29/CP vò Quy chõ 16

13 thùc hiön d n chñ ë x. V n b n nµy ghi râ: "Lµng, b n kh«ng ph i lµ mét cêp chýnh quyòn, nh ng lµ n i sinh sèng cña céng ång d n c vµ lµ n i thùc hiön d n chñ mét c ch trùc tiõp nh»m gi i quyõt c c c«ng viöc trong néi bé céng ång d n c ". V n b n nµy cßn nhên m¹nh héi nghþ lµng, b n îc tæ chøc Ó th o luën vµ quyõt Þnh c c c«ng viöc cña néi bé céng ång d n c vò s n xuêt, x y dùng c së h¹ tçng...vv; tr ëng lµng, b n lµ ng êi ¹i diön cho céng ång d n c vµ UBND x ; mét trong nh ng nhiöm vô cña tr ëng lµng, b n lµ phèi hîp víi c c tæ chøc kinh tõ h íng dén nh n d n ph t trión kinh tõ; lµng, b n cã thó thµnh lëp c c Ban hoµ gi i, Ban an ninh, Tæ b o vö s n xuêt, Ban kiõn thiõt. Thùc hiön NghÞ Þnh trªn, Thñ t íng ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt Þnh sè 24/TTg ngµy 19/6/1998 vò viöc x y dùng vµ thùc hiön h ng íc, quy íc cña lµng, b n. Bé N«ng nghiöp vµ PTNT ban hµnh Th«ng t sè 56/TT ngµy 30/3/1999 vò h íng dén x y dùng quy íc b o vö vµ ph t trión rõng trong céng ång d n c lµng, b n; tiõp theo lµ ChØ thþ sè 52/CT ngµy 7/5/2001 vò viöc Èy m¹nh c«ng t c x y dùng vµ thùc hiön quy íc b o vö vµ ph t trión rõng trong céng ång d n c lµng, b n. Thùc hiön NghÞ Þnh 02/CP ngµy 15/1/1994, nay îc thay thõ b»ng NghÞ Þnh 163/CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ, mét sè tønh giao rõng cho céng ång lµng b n qu n lý sö dông l u dµi - thõa nhën céng ång lµng b n nh mét chñ rõng. Tõ sù ph n tých trªn y cho thêy, trong qu tr nh ph t trión Êt n íc, lµng b n ë ViÖt nam kh«ng mêt i nh mét sè quèc gia, mµ vén tån t¹i nh lµ n vþ hµnh chýnh c së cña hö thèng bé m y hµnh chýnh Nhµ n íc. Nhµ n íc ang tõng b íc kh«i phôc vþ trý cña lµng b n vµ t¹o khu«n khæ ph p lý Ó céng ång lµng, b n trë thµnh mét n vþ c së vò hµnh chýnh - kinh tõ - x héi ë n«ng th«n ViÖt nam. 2. ChÝnh s ch Êt ai: Thùc chêt cña chýnh s ch Êt ai lµ x c lëp râ mèi quan hö ph p lý gi a quyòn së h u, quyòn sö dông vµ quyòn qu n lý Êt ai. iòu 1, LuËt Êt ai söa æi (02/12/1999) ghi râ:" Nhµ n íc giao Êt cho c c tæ chøc, hé gia nh vµ c nh n sö dông æn Þnh l u dµi d íi h nh thøc giao Êt kh«ng thu tiòn sö dông Êt vµ giao Êt cã thu tiòn sö dông Êt". NghÞ Þnh 163/CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ vò giao Êt, cho thuª Êt l m nghiöp quy Þnh râ: Nhµ nøíc giao Êt, cho thuª Êt l m nghiöp cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n. H¹n møc Êt l m nghiöp dïng vµo môc Ých s n xuêt giao cho hé gia nh kh«ng qu 30 ha víi thêi h¹n 50 n m. H¹n møc Êt l m nghiöp giao cho tæ chøc theo dù n îc c quan Nhµ n íc cã thèm quyòn phª duyöt. Thêi h¹n cho thuª Êt l m nghiöp kh«ng qu 50 n m (trõ tr êng hîp Æc biöt). Nh vëy, theo c c v n b n trªn, Nhµ n íc thùc hiön giao, cho thuª Êt l m nghiöp cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n. Tuy nhiªn, theo LuËt D n dù (1995), céng ång lµng b n ch a îc thõa nhën lµ 17

14 ph p nh n, nªn kh«ng ph i lµ èi t îng îc Nhµ n íc giao Êt l m nghiöp. Tuy nhiªn, liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång, còng cçn lµm râ khýa c¹nh ph p lý vò kh i niöm giao Êt cho céng ång vµ giao rõng cho céng ång. HiÖn nay cã 2 lo¹i ý kiõn kh c nhau: Lo¹i ý kiõn thø nhêt, theo LuËt B o vö vµ ph t trión rõng (1991), Êt l m nghiöp bao gåm: Êt cã rõng vµ Êt kh«ng cã rõng îc quy ho¹ch Ó trång rõng. Nh vëy, rõng îc coi lµ tµi s n g¾n liòn trªn Êt l m nghiöp, quyòn sö dông Êt l m nghiöp vµ quyòn sö dông rõng lµ 2 ph¹m trï qu n lý kh c nhau. XÐt vò khýa c¹nh ph p lý, giao rõng cho céng ång chýnh lµ giao quyòn qu n lý tµi s n g¾n liòn trªn Êt l m nghiöp. Céng ång chø cã quyòn qu n lý, b o vö, ph t trión vµ sö dông rõng phôc vô cho môc Ých chung cña céng ång; cßn quyòn sö dông Êt l m nghiöp mµ trªn ã cã rõng vén thuéc vò Nhµ n íc (theo QuyÕt Þnh sè 245/TTg (1998) cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò qu n lý nhµ n íc vò rõng vµ Êt l m nghiöp, quyòn sö dông Êt l m nghiöp ã thuéc vò UBND x së t¹i). Nh vëy, viöc giao rõng cho céng ång lµng, b n qu n lý b o vö vµ ph t trión kh«ng tr i víi quy Þnh cña ph p luët hiön hµnh vò Êt ai. Trong khi chê îi bæ sung vµo c c v n b n LuËt vò giao Êt l m nghiöp cho céng ång, c c céng ång ang qu n lý rõng lµng, rõng b n cçn cã quyõt Þnh giao rõng cña c quan Nhµ n íc cã thèm quyòn. Tr ëng lµng, b n lµ ng êi chþu tr ch nhiöm tr íc Nhµ n íc tæ chøc qu n lý b o vö rõng. ChÝnh v vëy, T¹i iòu 9, NghÞ Þnh 17/H BT ngµy 17/1/92 cña Héi ång Bé tr ëng (nay lµ ChÝnh phñ) vò thi hµnh LuËt B o vö vµ ph t trión rõng (1991) ghi râ: " lµng, b n hiön cßn rõng lµng, rõng b n tr íc ngµy ban hµnh LuËt B o vö vµ ph t trión rõng, mµ kh«ng tr i víi nh ng quy Þnh cña LuËt B o vö vµ ph t trión rõng vµ LuËt Êt ai th îc xðt c«ng nhën lµ chñ rõng hîp ph p èi víi diön tých rõng, Êt trång rõng ang qu n lý sö dông". Lo¹i ý kiõn thø hai, mæc dï quyòn sö dông Êt l m nghiöp vµ quyòn sö dông rõng lµ 2 ph¹m trï kh c nhau nh ng kh«ng thó t ch rêi nhau, giao rõng cho céng ång ph i g¾n liòn víi giao Êt l m nghiöp v thùc chêt rõng lµ c thó sinh häc g¾n liòn víi Êt, mäi t c éng vµo rõng còng lµ t c éng vµo Êt trªn ã cã rõng. Nh vëy theo quan niöm nµy, giao rõng cho céng ång qu n lý sö dông l u dµi lµ kh«ng phï hîp víi quy Þnh cña ph p luët hiön hµnh vò qu n lý Êt ai. Cïng víi viöc quy Þnh Nhµ n íc giao Êt l m nghiöp cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n sö dông æn Þnh l u dµi vµo môc Ých l m nghiöp, ngµy 4/1/1995 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ Þnh 01/CP vò giao kho n Êt n«ng nghiöp, l m nghiöp. V n b n nµy t¹o khu«n khæ ph p lý cho c c tæ chøc Nhµ n íc îc Nhµ n íc giao Êt cã quyòn giao kho n Êt cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n; quy Þnh thêi gian giao kho n Êt l m nghiöp èi víi rõng Æc dông, rõng phßng hé lµ 50 n m, rõng s n xuêt theo chu kú kinh doanh. Theo tinh thçn v n b n nµy, ng êi cã quyòn sö dông Êt vµ chþu tr ch nhiöm ph p lý tr íc Nhµ n íc diön tých Êt îc giao vén lµ tæ chøc nhµ nø c îc Nhµ n íc giao Êt (Bªn giao kho n), cßn ng êi nhën kho n (tæ chøc, hé gia nh, c nh n) chø chþu tr ch nhiöm qu n lý rõng vµ Êt l m 18

15 nghiöp theo hîp ång ký kõt víi Bªn giao kho n. Nh vëy, kh i niöm vò " tæ chøc" cã thó më réng h n, vµ céng ång lµng, b n cçn îc thõa nhën lµ mét èi t îng îc giao kho n Êt hoæc Ýt nhêt lµ èi t îng îc giao kho n rõng. Tuy nhiªn hiön nay, do v céng ång lµng (b n) kh«ng ph i lµ mét ph p nh n nªn céng ång lµng, b n kh«ng ph i lµ mét èi t îng îc giao kho n Êt hoæc giao kho n rõng. Sù quan niöm cøng nh¾c vò kh i niöm "tæ chøc" trong khi thùc hiön chýnh s ch kho n kh«ng p øng îc yªu cçu cña thùc tiôn Æt ra. HiÖn nay cã tíi 3 triöu ha rõng phßng hé ph n bè ë vïng nói cao, i l¹i khã kh n, xa khu d n c, hé gia nh kh«ng d m nhën kho n v kh«ng cã lùc l îng b o vö hµng ngµy, hoæc cã hé gia nh nhën kho n b o vö rõng nh ng chø trªn danh nghüa Ó h ëng tiòn c«ng kho n b o vö rõng vµ rõng vén bþ tµn ph. ã lµ ch a kó hµng v¹n ha rõng Æc dông ph n bè xa khu d n c, c c hé gia nh kh«ng d m nhën kho n, vµ trªn thùc tõ c c khu rõng ã bþ bá ngá nõu nh kh«ng giao kho n cho céng ång qu n lý. 3. ChÝnh s ch Çu t. èi víi rõng phßng hé vµ rõng Æc dông: QuyÕt Þnh 661/TTg ngµy 29/7/1998 cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò môc tiªu, nhiöm vô, chýnh s ch vµ tæ chøc thùc hiön Dù n trång míi 5 triöu ha rõng quy Þnh râ: vèn Çu t cña Nhµ n íc tiõp tôc kho n b o vö rõng Æc dông, rõng phßng hé rêt xung yõu vµ xung yõu víi sè tiòn c«ng /ha/n m, thêi gian kh«ng qu 5 n m; kho n khoanh nu«i t i sinh kõt hîp trång bæ sung kh«ng qu 1 triöu /ha, thêi h¹n kho n kh«ng qu 6 n m; hç trî b nh qu n 2 triöu /ha cho c c tæ chøc, hé gia nh tù bá vèn trång rõng s n xuêt lµ c c lo¹i c y gç Æc biöt quý hiõm cã chu kú trªn 30 n m; suêt Çu t hç trî trång rõng phßng hé rêt xung yõu vµ xung yõu lµ 2,5 triöu ång/ ha. èi víi rõng s n xuêt: LuËt khuyõn khých Çu t trong n íc söa æi (20/5/1998) vµ c c v n b n d íi LuËt quy Þnh râ: c c ho¹t éng Çu t vµo c c lünh vùc sau y îc xõp vµo danh môc A( danh môc îc h ëng u i Çu t ), gåm: trång rõng, khoanh nu«i t i sinh rõng; trång c y l u n m trªn Êt hoang ho, åi nói träc; ho¹t éng chõ biõn l m s n; dþch vô kü thuët trùc tiõp phôc vô l m nghiªp; c c ngµnh nghò truyòn thèng (m y, tre, tróc mü nghö). Ho¹t éng trång rõng, khoanh nu«i t i sinh rõng phçn lín l¹i îc thùc hiön t¹i c c Þa bµn miòn nói, h i o, vïng khã kh n thuéc c c danh môc B, danh môc C do ã còng îc u i. Nh vëy, xðt c 2 tiªu chý th hçu hõt c c ho¹t éng Çu t vµo lünh vùc trång, b o vö, khoanh nu«i t i sinh rõng Òu tho m n c iòu kiön u i vò ngµnh nghò vµ u i vò Þa bµn. V vëy îc h ëng c c chýnh s ch u i, nh : îc gi m 50% tiòn sö dông Êt trong tr êng hîp îc giao Êt ph i tr tiòn sö dông Êt, hoæc îc miôn tõ 3 n m Õn 6 n m tiòn thuª Êt; îc h ëng thuõ suêt thuõ thu nhëp doanh nghiöp 25%; C c dù n trång rõng, khoanh nu«i t i sinh rõng, trång c y l u n m trªn Êt hoang ho, åi nói träc îc miôn thuõ sö dông Êt trong suèt thêi h¹n thùc hiön dù n..vv.. 19

16 V n b n nµy quy Þnh réng r i èi t îng îc h ëng u i Çu t nh : hîp t c x, doanh nghiöp cña c c tæ chøc chýnh trþ, tæ chøc chýnh trþ - x héi, héi nghò nghiöp; nhãm kinh doanh..vv.., nh ng céng ång lµng, b n kh«ng thuéc èi t îng iòu chønh cña v n b n nµy. ChÝnh v vëy, c c céng ång ang tham gia qu n lý hµng v¹n ha rõng nh ng kh«ng îc Nhµ n íc hç trî Çu t nh c c tæ chøc kh c. 4. ChÝnh s ch týn dông liªn quan Õn l m nghiöp. HiÖn nay, cã 2 lo¹i týn dông liªn quan Õn ho¹t éng l m nghiöp, ã lµ týn dông u i Çu t cña Nhµ n íc vµ týn dông th ng m¹i (týn dông th«ng th êng) a. TÝn dông u i Çu t cña Nhµ n íc. NghÞ Þnh sè 43/1999/N -CP ngµy 29/6/1999 vò týn dông Çu t ph t trión cña Nhµ n íc quy Þnh Nhµ n íc thùc hiön 3 h nh thøc hç trî Çu t lµ cho vay Çu t, hç trî l i suêt sau Çu t vµ b o l nh týn dông Çu t. Cô thó: o VÒ cho vay Çu t : C c dù n x y dùng c së chõ biõn l m s n; trång rõng nguyªn liöu tëp trung; trång c y c«ng nghiöp dµi ngµy, c y n qu îc vay vèn víi thêi h¹n tèi a lµ 10 n m ( trõ tr êng hîp Æc biöt). L i xuêt tiòn vay n m 2000 lµ 7%/n m vµ hiön nay vén p dông l i xuêt trªn. o VÒ hç trî l i suêt sau Çu t : Chñ Çu t chø îc nhën hç trî l i suêt sau Çu t khi m b o c c iòu kiön nh : îc c quan nhµ n íc cã thèm quyòn cho phðp h ëng u i Çu t ; dù n ch a îc vay Çu t. Sè tiòn hç trî l i suêt sau Çu t îc x c Þnh b»ng tæng sè vèn vay Çu t cña tæ chøc týn dông nh n (x) víi 50% møc l i suêt cho vay cña týn dông Çu t ph t trión cña Nhµ n íc (thêi ióm hiön nay lµ 3,5%/n m) QuyÕt Þnh sè 132/TTg ngµy 24/11/2000 cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò mét sè chýnh s ch khuyõn khých ph t trión ngµnh nghò n«ng th«n quy Þnh c c ngµnh nghò n«ng th«n sau y îc h ëng u i Çu t theo LuËt khuyõn khých Çu t trong n íc: 1- chõ biõn, b o qu l m s n; 2- s n xuêt å gç, m y tre an; s n xuêt hµng thñ c«ng mü nghö. èi t îng p dông lµ hé gia nh, c nh n; tæ, nhãm hîp t c, Hîp t c x..vv..(gäi t¾t lµ c së ngµnh nghò n«ng th«n). Nh vëy, theo tinh thçn v n b n nµy, mét sè lo¹i h nh mang týnh céng ång cêp lµng, b n îc coi lµ èi t îng îc h ëng u i Çu t, nh : tæ s n xuêt, nhãm hîp t c, hîp t c x. b. TÝn dông th ng m¹i liªn quan Õn l m nghiöp. QuyÕt Þnh 67/TTg ngµy 30/3/1999 cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò mét sè chýnh s ch týn dông ng n hµng phôc vô ph t trión n«ng nghiöp vµ n«ng th«n vµ QuyÕt Þnh sè 148/TTg ngµy 07/7/

17 vò söa æi, bæ sung quyõt Þnh trªn quy Þnh: p dông cho vay víi l i xuêt th ng m¹i èi víi c c ho¹t éng nh : tiªu thô, chõ biõn vµ xuêt khèu l m s n; tióu thñ c«ng nghiöp, ngµnh nghò vµ dþch vô ë n«ng th«n. èi víi hé gia nh s n xuêt n«ng, l m nghiöp, ng n hµng cho vay Õn 10 triöu ång theo l i suêt th«ng th êng, ng êi vay kh«ng ph i thõ chêp tµi s n chø nép kìm theo n xin vay giêy x c nhën cña UBND x, ph êng, thþ trên vò diön tých Êt ang sö dông, kh«ng cã tranh chêp. èi víi hé gia nh lµm kinh tõ trang tr¹i, kinh tõ hµng ho ng n hµng cho vay trªn 10 triöu ång, ng êi vay ph i thùc hiön c c quy Þnh b o m tiòn vay ng n hµng. èi víi hîp t c x s n xuêt, kinh doanh, tuú tõng tr êng hîp cô thó c c tæ chøc týn dông p dông mét trong c c h nh thøc sau: 1- thùc hiön b o m tiòn vay theo quy Þnh cña ng n hµng; 2- îc lêy tµi s n cña c c thµnh viªn Ban qu n lý lµm b o m tiòn vay; 3- îc lêy tµi s n h nh thµnh tõ vèn vay lµm b o m tiòn vay nh ng møc cho vay tèi a b»ng vèn tù cã cña hîp t c x. Ng n hµng cho vay vèn theo chu kú sinh tr ëng cña c y trång, vët nu«i; thêi gian cho vay ng¾n h¹n tèi a lµ 12 th ng; trung h¹n tõ 12 th ng Õn 5 n m; vay dµi h¹n trªn 5 n m. Nh vëy theo tinh thçn v n b n nµy, chø cã mét sè tæ chøc mang týnh céng ång cêp th«n, x îc vay vèn týn dông th«ng th êng nh : HTX, nhãm hé, c c oµn thó chýnh trþ (Héi Cùu chiõn binh, Héi N«ng d n...) 5. ChÝnh s ch khai th c sö dông rõng vµ h ëng lîi tõ rõng. QuyÕt Þnh 08/TTg ngµy 11/01/2001 cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò quy chõ qu n lý 3 lo¹i rõng quy Þnh viöc khai th c sö dông rõng nh sau: o èi víi rõng Æc dông: chø îc tën thu, tën dông gç èi víi rõng Æc dông lµ c c khu rõng v n ho -lþch sö-m«i tr êng (c y gç chõt øng, géy æ, v.v...). Ban qu n lý khu rõng Æc dông îc tù tæ chøc hoæc cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n thuª, kho n Ó kinh doanh dþch vô, du lþch sinh th i. o èi víi rõng phßng hé lµ rõng tù nhiªn: îc phðp khai th c tën dông c y kh«chõt, c y s u bönh, c y côt ngän, c y giµ cçi, c y ë n i mët é qu dçy, víi c êng é khai th c kh«ng qu 20%. Rõng tre nøa khi ¹t yªu cçu phßng hé (cã é che phñ trªn 80%) îc phðp khai th c víi c êng é tèi a 30%. o èi víi rõng phßng hé lµ rõng trång: rõng phßng hé do Nhµ n íc Çu t g y trång ù c phðp khai th c c y phï trî, tøa th a khi rõng trång cã mët é lín h n mët é quy Þnh víi c êng é khai th c kh«ng qu 20% vµ m b o rõng cã é tµn che trªn 60% sau khi tøa th a; khi c y trång chýnh ¹t tiªu chuèn khai th c, îc phðp khai th c chän víi c êng é kh«ng qu 20%. Rõng trång do Ban qu n lý hay Chñ hé nhën kho n tù Çu t g y trång, khi rõng ¹t tuæi khai th c, 21

18 mçi n m îc phðp khai th c tèi a 1/10 diön tých do chñ rõng g y trång thµnh rõng. o èi víi rõng s n xuêt lµ rõng tù nhiªn: îc khai th c tën dông trong nu«i d ìng, lµm giµu, tøa th a rõng, khai th c tën dông c y chõt øng; îc khai th c chýnh gç vµ l m s n kh c theo ph ng n iòu chõ rõng hoæc ph ng n hay kõ ho¹ch s n xuêt kinh doanh rõng îc c quan nhµ n íc cã thèm quyòn phª duyöt. QuyÕt Þnh 661/TTg cña Thñ t íng ChÝnh phñ (29/7/1998) quy Þnh: Hé nhën kho n b o vö rõng, khoanh nu«i t i sinh vµ trång rõng phßng hé, ngoµi viöc îc h ëng tiòn c«ng kho n theo quy Þnh cßn îc h ëng s n phèm tøa th a; khai th c cñi, l m s n phô d íi t n rõng. èi víi hé nhën kho n b o vö, khoanh nu«i t i sinh rõng Æc dông îc h ëng tiòn c«ng kho n theo quy Þnh hiön hµnh (tr nh bµy ë phçn chýnh s ch Çu t ). Nh vëy, theo c c v n b n trªn, do céng ång lµng, b n kh«ng ph i lµ mét èi t îng îc giao, kho n Êt l m nghiöp nªn kh«ng ph i lµ mét èi t îng îc h ëng lîi theo chýnh s ch trªn. 6. ChÝnh s ch l u th«ng vµ tiªu thô l m s n. QuyÕt Þnh 661/TTg ngµy 29/7/1998 cña Thñ t íng Chinh phñ vµ mét sè v n b n ph p quy kh c quy Þnh: mäi s n phèm khai th c tõ rõng trång, tre, nøa vµ l m s n phô khai th c tõ rõng tù nhiªn îc tù do l u th«ng trªn thþ tr êng. Gç vµ l m s n khai th c tõ rõng tù nhiªn t i sinh thuéc rõng s n xuêt cña c c chñ rõng lµ hé gia nh vµ c nh n, îc tù do l u th«ng trªn thþ tr êng. 7. C c chýnh s ch thuõ liªn quan Õn l m s n. a. ThuÕ tµi nguyªn Ph p lönh ThuÕ tµi nguyªn söa æi (28/4/ 1998) quy Þnh: c c tæ chøc, c nh n thuéc mäi thµnh phçn kinh tõ cã tiõn hµnh khai th c tµi nguyªn thiªn nhiªn ph i nép thuõ tµi nguyªn. Møc thuõ suêt èi víi c c lo¹i gç tõ 15% Õn 40%; Cñi 5%; tre, nøa 10%, v.v... QuyÕt Þnh 661/TTg cña Thñ t íng ChÝnh phñ (29/7/1998) quy Þnh: miôn thuõ tµi nguyªn èi víi l m s n khai th c tõ rõng s n xuêt lµ rõng tù nhiªn îc phôc håi b»ng biön ph p khoanh nu«i t i sinh. MiÔn thuõ bu«n chuyõn èi víi l m s n thu gom hîp ph p tõ rõng trång vµ l m s n ngoµi gç khai th c tõ rõng tù nhiªn. b. ThuÕ sö dông Êt n«ng nghiöp èi t îng nép thuõ lµ c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n sö dông Êt vµo s n xuêt n«ng nghiöp, l m nghiöp. 22

19 LuËt quy Þnh thuõ suêt vµ møc thuõ èi víi mét sè tr êng hîp cô thó: èi víi c y n qu l u n m trång trªn Êt trång c y hµng n m chþu møc thuõ b»ng 1,3 lçn thuõ sö dông Êt trång c y hµng n m cïng h¹ng, (nõu thuéc Êt h¹ng 1, h¹ng 2 vµ h¹ng 3); b»ng thuõ Êt trång c y hµng n m cïng h¹ng (nõu thuéc Êt h¹ng 4, h¹ng 5 vµ h¹ng 6). èi víi Êt trång c c lo¹i c y l u n m thu ho¹ch mét lçn (trong ã cã gç rõng trång) chþu møc thuõ b»ng 4% gi trþ s n l îng khai th c. Ngoµi ra, èi víi hé sö dông Êt n«ng nghiöp v ît qu h¹n møc diön tých theo quy Þnh cña LuËt Êt ai, ngoµi viöc ph i nép thuõ sö dông Êt n«ng nghiöp trªn toµn bé diön tých sö dông, cßn ph i nép sè thuõ bæ sung èi víi phçn diön tých trªn h¹n møc theo thuõ suêt 20% týnh trªn møc thuõ ghi thu b nh qu n cña hé gia nh. LuËt nµy cßn quy Þnh c c tr êng hîp miôn, gi m thuõ nh : MiÔn thuõ cho Êt trèng åi nói träc dïng vµo s n xuêt n«ng, l m nghiöp. MiÔn thuõ cho Êt trång c y l u n m chuyón sang trång l¹i míi vµ Êt trång c y hµng n m chuyón sang trång c y l u n m, c y n qu trong thêi gian x y dùng c b n vµ céng thªm 3 n m tõ khi cã thu ho¹ch. Nh vëy theo quy Þnh cña c c v n b n nµy, céng ång ang qu n lý rõng lµng, rõng b n, nõu khai th c l m s n tõ rõng tù nhiªn ph i nép thuõ tµi nguyªn, khai th c gç tõ rõng trång ph i nép thuõ sö dông Êt n«ng nghiöp. 23

20 PhÇn IV: thùc tr¹ng qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé PhÇn nµy tëp trung lµm râ t nh h nh ph t trión rõng céng ång, i s u m«t, ph n tých mét sè m«h nh qu n lý rõng céng ång ë c c Þa ph ng, trªn c së ã lµm râ tiòm n ng vµ nh ng vên Ò n y sinh trong qu tr nh ph t trión rõng céng ång. 1. Kh i qu t chung vò rõng céng ång vïng miòn nói B¾c Bé 1.1. DiÖn tých vµ t nh tr¹ng rõng céng ång Theo sè liöu thu thëp ban Çu cña Côc KiÓm l m, toµn bé diön tých Êt l m nghiöp ( Êt cã rõng vµ Êt kh«ng cã rõng) céng ång ang tham gia qu n lý ë vïng miòn nói B¾c Bé lµ: ha, chiõm 66 % tæng diön tých Êt l m nghiöp céng ång ang tham gia qu n lý trong ph¹m vi toµn quèc, trong ã diön tých Êt cã rõng lµ: ha. DiÖn tých Êt l m nghiöp céng ång ang tham gia qu n lý chiõm kho ng 23% tçng diön tých Êt l m nghiöp cña toµn vïng miòn nói B¾c Bé. Trong 12 tønh thuéc vïng miòn nói B¾c Bé th 11 tønh cã rõng céng ång. Tuy nhiªn, chø cã 8 tønh cã diön tých rõng céng ång trªn ha. 4 tønh cã diön tých Êt l m nghiöp do céng ång tham gia qu n lý lín nhêt, ã lµ: o TØnh Lai Ch u: tæng diön tých Êt l m nghiöp céng ång tham gia qu n lý lµ ha, trong ã diön tých Êt l m nghiöp îc Nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi lµ ha, cßn l¹i lµ diön tých Êt l m nghiöp céng ång nhën kho n qu n lý cña c c c quan nhµ n íc vµ tù qu n lý tõ l u êi. o TØnh S n La: diön tých Êt l m nghiöp céng ång tham gia qu n lý: ha, trong ã diön tých Êt cã rõng lµ: ha, chiõm 95,4% tæng diön tých Êt l m nghiöp do céng ång qu n lý. o TØnh Hµ Giang: DiÖn tých Êt l m nghiöp céng ång tham gia qu n lý lµ ha, trong ã cã ha diön tých Êt l m nghiöp îc Nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi. 25

21 o TØnh Cao B»ng: DiÖn tých Êt l m nghiöp céng ång tham gia qu n lý lµ ha, trong ã cã ,1 ha diön tých Êt l m nghiöp îc Nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi. [8]. T nh tr¹ng rõng céng ång: Rõng céng ång chñ yõu lµ rõng tù nhiªn phôc håi sau n ng réy, rõng thø sinh nghìo kiöt (rõng tr¹ng th i Ic, IIa, IIb). Tuy nhiªn, ë mét sè Þa ph ng, céng ång ang qu n lý nh ng khu rõng cã tr l îng trung b nh (tr l îng tõ 80m 3-120m 3 ) vµ rõng giµu (tr l îng trªn 120m 3 ); nh ng khu rõng nµy céng ång tù qu n lý tõ l u êi cã diön tých nhá, ph n t n trong ph¹m vi mét x, lµng (b n). 26

22 BiÓu 01: BiÓu tæng hîp diön tých Êt l m nghiöp do céng ång tham gia qu n lý, b o vö vµ x y dùng rõng (TÝnh Õn th ng 6 n m 2001) V týnh: ha Sè TT TØnh, thµnh phè Tæng trùc thuéc Tæng sè sè x Trung ng huyön cã rõng Tæng diön tých LN do cã rõng céng ång tham gia, qu n lý (5+9+12) DiÖn tých do Nhµ n íc giao Êt, giao rõng Cã rõng Kh«ng cã rõng Tæng (3+4) sè DiÖn tých Êt l m nghiöp céng ång nhën kho n qu n lý, b o vö rõng Rõng Æc dông Rõng phßng hé Rõng s n xuêt Tæng (6+7+8) DiÖn tých LN hiön do céng ång qu n lý theo truyòn thèng hoæc tù c«ng nhën Cã rõng Kh«ng cã rõng Tæng (10+11) A B 1H 1X B¾c C¹n , , , , , ,0 2 B¾c Giang , ,4 5052,4 0 3 Cao B»ng , , , , , , , ,3 4 Hµ Giang , , , , , ,5 0 5 L¹ng S n , , , , Lµo Cai ,2 6,6 6,6 443,2 443,2 471,4 471,4 7 Phó Thä ,7 485,5 117,0 602,5 478, ,6 1833, ,6 8 Th i Nguyªn ,4 37,4 37, Yªn B i ,9 269,5 119,0 388, ,1 3695, , ,9 3937,9 10 Hoµ B nh ,7 9996,8 8865, , , , , , , ,9 11 Lai Ch u , , , S n La , ,4 9544, , , ,9 0 Tæng céng , , , , , , , , , , ,1 Nguån: [8] 21

23 1.2. Nguån gèc h nh thµnh rõng céng ång. HiÖn nay cã nhiòu ý kiõn kh c nhau vò nguån gèc h nh thµnh rõng céng ång, nh ng phçn lín c c ý kiõn Òu cho r»ng, rõng céng ång ë c c tønh miòn nói B¾c Bé îc h nh thµnh tõ c c nguån gèc sau y: Lo¹i thø nhêt, rõng céng ång h nh thµnh tõ l u êi qua nhiòu thõ hö: XÐt vò khýa c¹nh ph p lý, mæc dï quyòn sö dông Êt vµ quyòn së h u rõng ch a îc x c lëp, nh ng trong thùc tõ nh ng khu rõng nµy îc qu n lý mét c ch kh«ng chýnh thøc bëi c c luët tôc truyòn thèng, céng ång b o vö rõng kh«ng ph i v môc Ých kinh tõ mµ v sù sinh tån vµ týn ng ìng cña c c céng ång d n téc thióu sè miòn nói. Rõng céng ång nµy th êng cã c c tªn gäi sau: o Rõng Çu nguån, rõng giµ: Trong ph¹m vi cña mét lµng (b n) vïng cao th êng cã khu rõng tù nhiªn Çu nguån, n i ph t sinh cña nguån n íc. Theo týn ng ìng cña ng êi d n b n Þa, y lµ khu rõng thiªng, cã thçn linh tró ngô. LuËt tôc c c d n téc Òu nghiªm cêm vµ xö ph¹t næng hµnh vi x m ph¹m Êt ai vµ rõng ë khu vùc nµy. ViÖc b o vö rõng Çu nguån tuy mang mµu s¾c t«n gi o nh ng chøa ùng tri thøc cña ng êi d n Þa ph ng vò øng xö víi tù nhiªn, x héi nh»m b o vö nguån n íc, iòu kiön sèng, vµ còng chýnh v vëy, nh ng khu rõng nµy cßn tån t¹i cho Õn ngaú nay. o Rõng nghüa Þa, rõng Ma: C c d n téc thióu sè th êng cã khu nghüa Þa Ó ch«n cêt ng êi chõt. Tuú theo lµng lín hay nhá mµ khu nghüa Þa cã quy m«kh c nhau, tõ vµi ha Õn hµng chôc ha vµ th êng cã rõng tù nhiªn víi c c c y to. Theo quan niöm cña ng êi d n b n Þa, y lµ n i tró ngô cña linh hån ng êi chõt, nªn cçn îc gi g n vµ b o vö nghiªm ngæt. Do vëy, ng êi ta kiªng kh«ng tiõn hµnh bêt cø ho¹t éng s n xuêt vµ khai th c l m s n nµo trªn khu vùc nµy, còng chýnh v vëy mµ nh ng khu rõng nµy îc b o vö tèt, kh«ng tèn kðm chi phý vµ tån t¹i cho Õn ngµy nay. o Rõng nh, rõng thæ c«ng: Nh ng khu rõng nµy th êng n»m trong khu«n viªn cña c c nh, chïa, miõu, m¹o, di tých lþch sö - v n ho. Ng êi d n th êng quan niöm y lµ khu t«n nghiªm, cã thçn linh tró ngô, nªn tù cã ý thøc b o vö rõng. o Rõng cña c c dßng hä: lo¹i rõng nµy îc thõa kõ qua nhiòu thõ hö. Theo sè liöu thu thëp îc, diön tých rõng do céng ång tù qu n lý tõ l u êi ë c c tønh vïng miòn nói B¾c Bé cã kho ng ha, chiõm 4,58 % tæng diön tých Êt l m nghiöp do céng ång qu n lý ë trong vïng..

24 Lo¹i thø hai, rõng céng ång îc h nh thµnh tõ khi thùc hiön chýnh s ch giao Êt, giao rõng cña Nhµ n íc: Trong qu tr nh thùc hiön giao Êt, giao rõng cho c c tæ chøc, hé gia nh, c nh n, xuêt ph t tõ iòu kiön thùc tõ, ë mét sè n i, chýnh quyòn Þa ph ng (tønh, huyön) giao Êt, giao rõng cho céng ång qu n lý, sö dông æn Þnh l u dµi vµo môc Ých l m nghiöp. Céng ång víi t c ch nh mét chñ thó qu n lý rõng. Trong lo¹i rõng nµy, cßn cã diön tých rõng Nhµ n íc giao cho hîp t c x tr íc y, nay hîp t c x nµy gi i thó, céng ång t¹i n i ã vén tiõp tôc qu n lý cho Õn nay. Theo sè liöu thu thëp îc, diön tých Êt l m nghiöp do Nhµ n íc giao cho céng ång qu n lý, sö dông æn Þnh l u dµi kho ng ha, chiõm 67,44 % tæng sè diön tých Êt l m nghiöp céng ång ang tham gia qu n lý trong vïng. Lo¹i thø ba, rõng céng ång h nh thµnh tõ khi thùc hiön chýnh s ch kho n rõng vµ Êt l m nghiöp cña Nhµ n íc: Lo¹i rõng nµy kh«ng thuéc së h u cña céng ång, nh ng céng ång îc chia sî lîi Ých tõ rõng tuú thuéc vµo thêi gian, c«ng søc, vèn Çu t mµ céng ång bá ra trong qu tr nh qu n lý, b o vö vµ x y dùng rõng. y còng lµ mét h nh thøc liªn kõt qu n lý rõng gi a céng ång Þa ph ng vµ c c tæ chøc nhµ n íc. Theo sè liöu thu thëp îc, diön tých rõng céng ång tham gia nhën kho n qu n lý, b o vö cña c c tæ chøc nhµ n íc lµ ha, chiõm 27,98% tæng diön tých Êt l m nghiöp do céng ång tham gia qu n lý trong vïng C c h nh thøc së h u rõng céng ång XÐt vò khýa c¹nh së h u, rõng céng ång(víi t c ch lµ s n phèm trªn Êt l m nghiöp) thuéc quyòn së h u cña c c lo¹i h nh céng ång sau: Rõng thuéc quyòn së h u cña lµng, b n (th êng gäi lµ rõng lµng, rõng b n): Lo¹i rõng nµy phôc vô chung cho nhu cçu cña céng ång, nh : gi i quyõt nhu cçu gç vµ l m s n kh c Ó x y dùng c c c«ng tr nh chung cña céng ång; gç lµm nhµ míi, söa ch a lín nhµ ë, gç lµm quan tµi cña c c thµnh viªn cña céng ång; khai th c cñi vµ c c l m s n ngoµi gç phôc vô cho ph t trión c c ngµnh nghò truyòn thèng ë Þa ph ng. Rõng thuéc quyòn së h u cña nhãm hé, dßng hä; Rõng thuéc quyòn së h u cña c c tæ chøc chýnh trþ; tæ chøc chýnh trþ - x héi, nh : Héi cùu chiõn binh, Héi n«ng d n... 24

25 Rõng céng ång thuéc quyòn së h u cña c c h nh thøc tæ chøc mang týnh céng ång kh c. Tuy nhiªn, nõu xem xðt vò khýa c¹nh quyòn sö dông Êt ai l u dµi cho thêy cã c c lo¹i sau: Lo¹i thø nhêt: Rõng thuéc quyòn së h u cña céng ång vµ quyòn sö dông Êt ai l u dµi mµ trªn ã cã rõng còng thuéc vò céng ång, nh : céng ång îc nhµ n íc giao Êt, giao rõng qu n lý, sö dông æn Þnh, l u dµi vµ cã quyõt Þnh giao Êt l m nghiöp cña c quan nhµ n íc cã thèm quyòn. Lo¹i thø hai: Rõng îc ng êi d n Þa ph ng coi lµ rõng thuéc së h u cña céng ång nh ng trªn thùc tõ Nhµ n íc ch a thõa nhën, nh rõng lµng, rõng b n tån t¹i tõ l u êi, cã c c tªn gäi kh c nhau nh : rõng Çu nguån, rõng thiªng, rõng ma, rõng nghüa Þa...Tuy nhiªn, cho Õn nay, ë mét sè Þa ph ng, c quan nhµ n íc cã thèm quyòn hîp ph p ho lo¹i rõng nãi trªn vµ nh ng khu rõng ã thuéc quyòn së h u cña céng ång. Lo¹i thø ba: Rõng thuéc quyòn së h u mét phçn cña céng ång nh ng quyòn sö dông Êt l¹i thuéc vò tæ chøc kh c, nh rõng do céng ång nhën kho n b o vö, khoanh nu«i t i sinh vµ trång rõng cña c c tæ chøc nhµ n íc. 2. Thùc tr¹ng m«h nh qu n lý rõng céng ång mét sè tønh vïng miòn nói B¾c Bé 2.1. TØnh S n La Kh i qu t chung. a. Tæng diön tých Êt quy ho¹ch sö dông vµo môc Ých l m nghiöp ha, chiõm 70% diön tých Êt tù nhiªn cña toµn tønh. DiÖn tých Êt cã rõng ha, trong ã rõng tù nhiªn: ha. Tû lö che phñ 23%. b. HiÖn tr¹ng qu n lý, sö dông rõng vµ Êt l m nghiöp cña céng ång: o Tæng diön tých rõng vµ Êt l m nghiöp céng ång tham gia qu n lý: ha, chiõm 20,7% tæng diön tých rõng vµ Êt l m nghiöp cña toµn tønh. o DiÖn tých Êt l m nghiöp îc c quan nhµ n íc cã thèm quyòn giao cho céng ång lµ ha víi thêi gian lµ 50 n m, chñ yõu lµ Êt trèng åi nói träc, rõng thø sinh nghìo kiöt vµ rõng tù nhiªn ang trong giai o¹n phôc håi (tr¹ng th i rõng lo¹i Ia, Ib, Ic, IIa, IIb); o Céng ång nhën kho n qu n lý, b o vö khoanh nu«i t i sinh rõng lµ ha, hçu hõt lµ rõng phßng hé. 25

26 Ngoµi diön tých Êt trªn, hçu hõt c c céng ång lµng (b n) cßn qu n lý mét diön tých rõng lµng, rõng b n tõ l u êi, nh : rõng ma, rõng b o vö nguån n íc, khu ch n th gia sóc, rõng m ng lay..vv.nh ng ch a cã iòu kiön thèng kª. Tõ nh ng sè liöu trªn vµ c c th«ng tin thu nhën îc cã thó rót ra mét sè nhën Þnh kh i qu t sau: Rõng céng ång ë S n La îc h nh thµnh tõ 3 nguån gèc chýnh sau y: o Lo¹i thø nhêt, rõng céng ång h nh thµnh tõ l u êi: Tõ xa x a ë S n la h nh thµnh c c khu rõng cêm, nh : rõng Çu nguån b o vö mã n íc, khe n íc Ó gi n íc s¹ch, phôc vô cho sinh ho¹t trong tõng b n, h nh thµnh c c khu rõng Ma (nghüa Þa), rõng thiªng Ó b o vö di tých, b n s¾c v n ho riªng cña c c d n téc thióu sè; c c khu rõng tre, nøa, lay Ó phôc vô cho nhu cçu cña c c thµnh viªn trong céng ång, Æc biöt lµ thu h i m ng; rõng gç Ó cung cêp gç lµm nhµ, å gia dông, cñi, gç Ó x y dùng c c c«ng tr nh céng céng cña lµng (b n); khu ch n th gia sóc chung cña céng ång. HÇu hõt c c khu rõng nµy îc ng êi d n trong céng ång tù b o vö, th«ng qua quy íc cña céng ång èi víi tõng lo¹i rõng, kh«ng thó hiön b»ng v n b n vµ phçn lín ch a îc Nhµ n íc thõa nhën vò mæt ph p lý. o Lo¹i thø hai, rõng céng ång h nh thµnh tõ khi thùc hiön chýnh s ch giao Êt, giao rõng: Tõ khi cã LuËt B o vö vµ ph t trión rõng (1991), NghÞ Þnh 02/CP ngµy 15/1/1994 vò giao Êt l m nghiöp, nay lµ NghÞ Þnh 163/CP ngµy 16/11/1999 cña ChÝnh phñ, tønh S n La tiõn hµnh giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi c c lo¹i rõng sau: Rõng phßng hé côc bé, n»m trong ph¹m vi mét x, b n hoæc phßng hé chung cho c vïng nh ng kh«ng ñ é lín Ó h nh thµnh Ban qu n lý khu rõng phßng hé, (diön tých d íi 1000ha) vµ lo¹i nµy îc giao cho céng ång qu n lý theo quy chõ qu n lý rõng phßng hé. ChÝnh quyòn Þa ph ng(ubnd huyön) hîp ph p ho mét sè khu rõng cêm îc céng ång tù qu n lý tõ l u êi, nh rõng Ma, rõng lþch sö - v n ho..vv. vµ nay trë thµnh rõng céng ång. Rõng cã môc Ých s n xuêt phôc vô chung cho céng ång. o Lo¹i thø ba, rõng céng ång h nh thµnh trong qu tr nh thùc hiön chýnh s ch kho n theo tinh thçn NghÞ Þnh 01/CP ngµy 1/1/1995 cña ChÝnh phñ vò giao kho n Êt l m nghiöp. Céng ång tham gia qu n lý rõng th«ng qua hîp ång kho n víi c c tæ chøc l m nghiöp nhµ n íc vµ H¹t KiÓm l m së t¹i. Tuy nhiªn, xðt vò khýa c¹nh së h u rõng, céng ång chø îc h ëng mét phçn gi trþ s n phèm rõng hoæc chø 26

27 îc h ëng tiòn c«ng kho n qu n lý b o vö rõng. Trong thêi gian tíi, mét phçn diön tých lo¹i rõng nµy sï îc giao cho céng ång qu n lý, sö dông l u dµi. Toµn bé diön tých Êt l m nghiöp céng ång ang tham gia qu n lý ph n bè trªn l nh thæ cña 109 x, thuéc 10 huyön trong tønh. Lý do giao Êt, giao rõng cho céng ång : o Céng ång lµng (b n) ë gçn rõng h n x hoæc c c tæ chøc kh c cho nªn thuën lîi trong viöc b o vö rõng. o o o Céng ång n¾m ch¾c hiön tr¹ng rõng h n c c tæ chøc kh c. BiÕt îc khu rõng nµo cã vþ trý phßng hé quan träng liªn quan Õn céng ång. Céng ång bao gåm nh ng ng êi quen biõt, sinh sèng víi nhau l u dµi, thuën tiön trong viöc phèi hîp qu n lý b o vö rõng ChÝnh s ch cña tønh liªn quan Õn qu n lý rõng céng ång. TØnh ban hµnh v n b n h íng dén x y dùng quy íc b o vö vµ ph t trión rõng cêp lµng (b n) kìm theo QuyÕt Þnh sè 1495/Q -UB ngµy 27/7/2000 cña Chñ tþch UBND tønh. Ban hµnh t¹m thêi chýnh s ch vµ gi i ph p giao Êt l m nghiöp vµ giao rõng tù nhiªn kìm theo quyõt Þnh sè 3011/Q -UB ngµy 12/12/2000 cña Chñ tþch UBND tønh. V n b n nµy quy Þnh râ: o Nhãm hé, céng ång lµng (b n), c c tæ chøc x héi lµ c c èi t îng îc giao Êt l m nghiöp. o Nh ng n i x c Þnh lµ rõng phßng hé, rõng Æc dông cã diön tých nhá, lî, ph n t n (d íi 1000ha), t c dông phßng hé trong ph¹m vi x, b n th cã thó giao cho céng ång lµng (b n), c c hiöp héi..vv. tæ chøc qu n lý b o vö vµ sö dông. o Rõng s n xuêt cã diön tých nhá, gçn khu d n c, gåm c c lo¹i rõng nghìo, rõng non u tiªn giao cho nhãm hé, hoæc hé gia nh së t¹i qu n lý b o vö. o DiÖn tých Êt l m nghiöp giao cho céng ång b n, c c hiöp héi c së ( oµn Thanh niªn, Héi N«ng d n, Héi Cùu chiõn binh..vv.) tõ 30 ha Õn 500 ha; nhãm hé gia nh, hé gia nh tõ 0,5 ha Õn 30 ha. o Thêi gian giao Êt l m nghiöp cho nhãm hé, céng ång lµng (b n) lµ 50 n m. 27

28 o ChÝnh s ch h ëng lîi tõ rõng: quy Þnh râ c chõ h ëng lîi tõ rõng phô thuéc vµo t nh tr¹ng rõng khi giao, thêi gian vµ c«ng søc Çu t vµo rõng, lo¹i rõng (rõng Æc dông, rõng phßng hé, rõng s n xuêt) céng ång ang qu n lý, nh : céng ång îc giao rõng s n xuêt thø sþnh nghìo kiöt (tr¹ng th i rõng I c ), îc khai th c l m s n phô, tre giµ, cñi kh«; h ëng 100% s n phèm tøa th a, h ëng 90% gi trþ s n phèm khai th c chýnh. Céng ång îc giao rõng thø sinh ang phôc håi (IIa, IIb, IIIa1) th tuú theo c«ng søc, thêi gian Çu t vµo rõng mµ îc h ëng tû lö s n phèm khai th c chýnh kh c nhau: tõ 5 Õn 7 n m, îc h ëng 35%; trªn 10 n m, îc h ëng 75% gi trþ s n phèm khai th c chýnh..vv Mét sè m«h nh céng ång tham gia qu n lý rõng ión h nh M«h nh céng ång tham gia qu n lý rõng ë x chiòng B«m, huyön ThuËn Ch u. Tæng diön tých Êt tù nhiªn cña x : ha. Êt l m nghiöp: ha, trong ã rõng tù nhiªn: ha, Êt trèng åi nói träc: ha. Toµn x cã 623 hé víi khèu. a. VÒ quyòn sö dông Êt l u dµi: HiÖn nay, toµn bé diön tých Êt l m nghiöp cña x ch a cã chñ qu n lý cô thó. Theo quyõt Þnh 245/TTg ngµy 21/12/1998 cña Thñ t íng ChÝnh phñ vò qu n lý nhµ n íc vò rõng vµ Êt l m nghiöp, diön tých Êt ã do x chþu tr ch nhiöm qu n lý, nh ng x kh«ng cã lùc l îng b o vö rõng. XuÊt ph t tõ thùc tõ trªn, x phèi hîp víi H¹t KiÓm l m së t¹i giao kho n ha diön tých Êt l m nghiöp cho 16 b n, côm d n c trong x qu n lý. Trong t ng lai, x sï lµm thñ tôc Ò nghþ UBND huyön giao cho c c b n, côm d n c ã qu n lý vµ sö dông l u dµi v nh ng lý do sau y: DiÖn tých rõng liòn kho nh, réng, giao cho c lµng (b n) sï thuën tiön cho viöc qu n lý b o vö. Mét sè diön tých rõng giµ (rõng nguyªn sinh) diön tých Ýt nh ng nhiòu hé muèn nhën. Rõng chñ yõu cã chøc n ng phßng hé, nõu giao cho hé gia nh dô dén Õn rõng bþ khai th c c¹n kiöt kh«ng qu n lý îc, nh h ëng Õn nguån n íc cña céng ång. Mét sè diön tých rõng hé gia nh kh«ng gi m nhën v lo kh«ng b o vö îc nhêt lµ phßng chèng ch y rõng. Ngoµi viöc giao kho n rõng cho c c b n, côm d n c qu n lý, x cßn tù tæ chøc lùc l îng qu n lý b o vö ha rõng nguyªn sinh (rõng giµ), chñ yõu do lùc l îng d n qu n, x éi trùc tiõp tæ chøc tuçn tra, b o vö rõng. 28

29 Nh vëy, xðt vò khýa c¹nh quyòn sö dông Êt ai, diön tých Êt l m nghiöp nµy vén thuéc quyòn qu n lý cña x, x chø giao kho n cho c c lµng (b n) qu n lý víi sù hç trî kinh phý cña tønh th«ng qua tæ chøc kióm l m. Tuy nhiªn, trªn thùc tõ, lµng (b n) îc coi nh mét chñ thó qu n lý rõng, vµ phçn lín ng êi d n cho r»ng diön tých Êt l m nghiöp giao kho n trªn sï îc Nhµ n íc hîp ph p ho Ó giao cho céng ång qu n lý, sö dông æn Þnh, l u dµi. b. T nh tr¹ng rõng céng ång: DiÖn tých rõng giao kho n cho céng ång bao gåm Êt trèng åi nói träc, rõng thø sinh nghìo kiöt (rõng tr¹ng th i Ib, Ic), rõng ang phôc håi (rõng tr¹ng th i IIa, IIb..) vµ bao gåm c diön tých rõng nguyªn sinh (rõng giµ). Trong 16 b n, côm d n c nhën kho n rõng, cã mét sè céng ång qu n lý hçu nh hoµn toµn diön tých rõng nguyªn sinh (rõng giµ), trong khi ã mét sè céng ång l¹i qu n lý chñ yõu lµ rõng thø sinh nghìo kiöt, v c n cø Ó giao kho n rõng lµ céng ång nµo ë gçn lo¹i rõng nµo th giao kho n cho céng ång ã qu n lý chø kh«ng mang týnh chêt chia b nh qu n. Nh vëy, kh c víi nhiòu n i, ë y céng ång tham gia qu n lý c c lo¹i tr¹ng th i rõng tõ Êt trèng åi träc Õn rõng cã tr l îng trung b nh vµ giµu. MÆc dï x míi thùc hiön viöc giao kho n cho céng ång qu n lý rõng nh ng trong t ng lai, c c lµng (b n) nhën kho n sï trë thµnh chñ thó c c khu rõng trªn. iòu nµy cã t c éng m¹nh tíi ý thøc b o vö rõng cña céng ång. c. H nh thøc tæ chøc qu n lý rõng. Lµng (b n) ph n c«ng c c hé gia nh lu n phiªn nhau tuçn tra, b o vö rõng. Mçi hé gia nh tuçn tra, b o vö rõng víi thêi gian 3 ngµy, sau ã bµn giao cho c c hé kh c. Tõng hé gia nh kióm tra lén nhau. Ngoµi viöc tuçn tra rõng, ph t hiön, ng n chæn c c hiön t îng tµn ph rõng, lµng (b n) cßn chø ¹o c c hé gia nh p dông c c biön ph p l m sinh Ó xóc tiõn t i sinh tù nhiªn rõng, nh ph t quang, chæt gi y leo, bôi rëm, lo¹i bá c y phi môc Ých, trång dæm c y b n Þa ë mét sè diön tých rõng. C c b n x y dùng quy íc b o vö vµ ph t trión rõng. Theo ã, quy Þnh râ tr ch nhiöm b o vö rõng cña mçi thµnh viªn trong céng ång; møc ph¹t èi víi c c tr êng hîp khai th c gç tr i phðp; khai th c cñi, tre, m ng vµo khu vùc cêm; møc ph¹t èi víi tr êng hîp èt n ng lµm réy g y h¹i Õn rõng; quy ho¹ch chç ch n th gia sóc vµ møc xö ph¹t èi víi c c tr êng hîp Ó gia sóc ph ho¹i rõng. Hé gia nh trong thêi gian b o vö rõng nõu Ó c y rõng bþ chæt ph hoæc x y ra ch y rõng ph i chþu hoµn toµn tr ch nhiöm vµ båi th êng b»ng tiòn. Ai ph t hiön c c vô vi ph¹m tíi rõng îc th ëng b»ng tiòn mæt, v.v... H¹t KiÓm l m phèi hîp víi chýnh quyòn x, céng ång lµng (b n) h íng dén nh n d n vò kü thuët b o vö, phßng ch y ch a ch y rõng; xö lý kþp thêi c c hiön t îng vi ph¹m vµo rõng, nghiöm thu 29