PhÇn 1: Giíi thiÖu

X héi häc sè 4 (84), 2003 47 Mét nh gi nhanh vò ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena ë ViÖt Nam Bïi Quang Dòng 1. Giíi thiöu Ch ng tr nh truyòn th«ng nhiòu mæt Meena lµ s ng kiõn truyòn th«ng theo vïng cña UNICEF, sö dông tiõp cën gi o dôc Ó d¹y cho kh n gi vò quyòn trî em. H nh nh Meena, mét c«bð Nam îc lêy lµm h nh méu ¹i diön Ó khuyõn khých vµ b o vö c c quyòn cña trî em. Meena lµ chêt xóc t c trong c c cuéc th o luën vò chñ Ò quyòn trî em. Héi Liªn hiöp phô n ViÖt Nam îc sù trî gióp cña UNICEF thùc hiön ch ng tr nh thö nghiöm vµo nh ng n m 1998-1999. Giai o¹n thý ióm dù n îc thùc hiön t¹i 10 x thuéc 5 tønh. Giai o¹n hai thùc hiön t¹i 8 x thuéc 5 tønh. TÝnh Õn nay, c c tønh cã dù n bao gåm: Hµ Néi, S n La, Yªn B i, Lµo Cai, Trµ Vinh, Kon Tum, Hå ChÝ Minh vµ Sãc Tr ng. Nh ng tiõp xóc Çu tiªn cho thêy c«ng chóng nhën thêy Meena lµ ch ng tr nh thó vþ, thých hîp víi iòu kiön Þa ph ng vµ c c th«ng iöp cã t c dông n ng cao kiõn thøc. Tªn Meena còng îc Ò nghþ æi thµnh Mai cho gçn gòi víi ng êi ViÖt Nam. Cuéc nghiªn cøu nh gi ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena b¾t Çu b»ng c c buæi lµm viöc víi ¹i diön UNICEF vµ Héi Liªn hiöp Phô n Trung ng cho biõt nh ng th«ng tin Çu tiªn vò dù n. Kh o s t thùc Þa sö dông kü thuët pháng vên s u vµ th o luën nhãm tëp trung cung cêp nh ng d liöu c n b n cho ph n tých. Mét bé c«ng cô (bao gåm c c b ng h íng dén pháng vên vµ th o luën) îc thiõt kõ dµnh cho tõng èi t îng riªng îc so¹n vµ em th o luën víi c c c n bé ch ng tr nh cña UNICEF. Néi dung cña bé c«ng cô nµy îc diôn ¹t d íi d¹ng nh ng c u hái vò dù n. Sè l îng pháng vên s u lµ 50 tr êng hîp vµ th o luën nhãm lµ 24 cuéc. Tæng céng lµ 74 cuéc pháng vên vµ th o luën nhãm. Do iòu kiön n y sinh t¹i thùc Þa, 2 cuéc pháng vên s u kh«ng thùc hiön îc t¹i tønh S n La vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. 1 1 Cuéc nghiªn cøu nh gi hiªu qu cña ch ng tr nh truyòn th«ng Mai tiõn hµnh theo lêi mêi cña UNICEF. Mét nhãm nghiªn cøu viªn vµ trî lý nghiªn cøu cña viön X héi häc cïng víi c c céng t c viªn tham gia cuéc nghiªn cøu nµy, bao gåm: BÕ Quúnh Nga, BÕ V n HËu, Ph¹m ThÞ V n, ç Minh Khuª, inh Ph ng Th o, NguyÔn Hång Th i, Bïi Quang Dòng, NguyÔn Lan Anh. Bµi viªt tãm l îc nh ng kõt qu chñ yõu cña cuéc nghiªn cøu. T c gi nh n dþp nµy xin cã lêi c m n têt c. www.ios.org.vn

48 Mét nh gi nhanh vò ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena ë ViÖt Nam 2. Nh ng th«ng iöp chñ yõu Néi dung c c chuyön kó kh a d¹ng. ChuyÖn Ba iòu íc Ò cëp Õn nh ng vên Ò vò n íc s¹ch vµ vö sinh m«i tr êng, íc muèn cña trî cã cuéc sèng tèt h n. Chia xoµi Ò cëp Õn viöc chia khèu phçn thøc n vµ c«ng viöc gi a con trai vµ con g i nh»m gióp n ng cao nhën thøc vò quan ióm giíi. ChuyÖn Õm gµ nãi r»ng nõu trî em kh«ng häc îc th nã sï kh«ng gióp ì îc cho gia nh. C u chuyön nãi lªn nhu cçu cña trî em cçn îc ph t trión, îc trau dåi kiõn thøc, võa cho thêy tr ch nhiöm cña trî em èi víi gia nh vµ x héi nh thõ nµo. ChuyÖn vò mét c«bð th gi o dôc cho céng ång t nh oµn kõt; kh«ng ai cã thó sèng c«lëp, c ch biöt víi ng êi kh c. C u chuyön Cøu em bð gi o dôc ph i biõt sèng mét c ch khoa häc, Ó tr nh vµ ch a nh ng bönh n gi n. ChuyÖn Em yªu tr êng em gióp trî em hióu îc viöc häc hµnh lµ quan träng vµ cçn thiõt, dï trong hoµn c nh nµo còng kh«ng îc bá häc. Bªn c¹nh ã, chuyön cßn gi o dôc cho c c thµy c«gi o ph ng ph p d¹y häc nh thõ nµo cho phï hîp, t¹o sù tin t ëng vµ t«n träng èi víi häc sinh, v.v. Theo nh ng ng êi tr lêi, néi dung c c c u chuyön a ra nh n chung lµ phï hîp. Cèt truyön îc cho lµ n gi n vµ gçn gòi víi cuéc sèng Þa ph ng, Ò cëp Õn nh ng vên Ò mµ céng ång quan t m. èi víi nh ng vïng cao, vïng n«ng th«n, tr nh é d n trý cßn thêp vµ sù hióu biõt vò quyòn trî em cßn h¹n chõ th nh ng néi dung ã cã ý nghüa rêt tých cùc. VÊn Ò trî em lang thang bþ l¹m dông th n thó vµ søc lao éng, vên Ò giao th«ng hay c c tö n¹n x héi rêt næi cém ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ tønh Trµ Vinh. T¹i hai thµnh phè nµy nh ng vên Ò nh vëy nªn a vµo néi dung tuyªn truyòn. Ng êi thùc hiön quyòn trî em kh«ng chø lµ b n th n trî mµ lµ c céng ång, trong ã cã nh ng ng êi sèng gçn gòi víi c c em nh «ng bµ, cha mñ, anh chþ em trong gia nh. Cho nªn nhiòu ng êi tr lêi cho r»ng trong c c c u chuyön, h nh nh cña nh ng ng êi tr ëng thµnh, nh ng ng êi sèng gçn gòi víi trî em hay nh ng ng êi cã tr ch nhiöm víi trî vén cßn thiõu v¾ng. Mét trong nh ng thµnh c«ng cña dù n lµ a îc h nh nh mét em bð g i xuyªn suèt qua c c c u chuyön. y cã thó coi lµ mét h nh méu mµ c c em v n tíi. C c bëc cha mñ còng thêy bð Mai lµ têm g ng tèt. èi víi ng êi d n vµ trî em, Mai lµ mét ng êi b¹n. H nh nh bð Mai chuèn, lêy ã lµm ióm v n tíi, mét c«bð n ng éng, ham hióu biõt, gióp ì mäi ng êi, cã nh ng íc m tèt Ñp... Mét h nh nh tèt Ñp ión h nh Ó gi o dôc c c em (HCM 5, n, 46 tuæi, C n bé Phßng Gi o dôc huyön Hooc M«n, kiªm Ñy viªn Ban chêp hµnh huyön Héi Phô n Hooc M«n). H nh nh bð Mai «i lóc còng g y ra nh ng nhën xðt tr i ng îc. TrÎ em còng muèn cã ng êi b¹n nh Mai, thých trë thµnh ng êi nh Mai. C c bëc cha mñ cã ng êi www.ios.ac.vn

Bïi Quang Dòng 49 l¹i kh«ng thých l¾m v b o con g i lanh qu thõ th cùc, con g i mµ lý sù qu. Th i é nh vëy còng cã thó hióu îc, nhiòu ng êi ViÖt Nam nhêt lµ n«ng d n, mong con g i hiòn thôc, biõt nghe lêi, ngoan ngo n, h n lµ cã lý sù, m¹nh mï. Nh ng cã bµ mñ l¹i nãi nõu t«i cã øa con nh vëy th æi vµng t«i còng kh«ng æi. 3. C c tuyªn truyòn viªn C ch lµm cña Ch ng tr nh s ng kiõn truyòn th«ng Mai cßn míi l¹ èi víi nhiòu ng êi. Thêi gian tëp huên kh«ng dµi vµ c c tuyªn truyòn viªn vén ch a bao giê îc trang bþ kiõn thøc vò quyòn trî em vµ kü n ng tuyªn truyòn, nh ng nh n chung hä thu nhën kh tèt. Mét sè ng êi cã kh n ng n¾m b¾t s ng kiõn ngay trong qu tr nh tëp huên, nh ng cã ng êi ph i Õn lóc i vµo thùc tõ míi hióu îc vai trß cña hä trong dù n. i xuèng céng ång lµ qu tr nh Ó tuyªn truyòn viªn n¾m v ng néi dung truyòn th«ng. Khi i tëp huên míi Çu m nh kh«ng hióu ch ng tr nh ã lµ g, lóc häc th kh«ng h nh dung b¹n Mai ra lµm sao, 4 quyòn theo c«ng íc vµ theo luët trî em th biõt råi. Õn ngµy thø 2 b¾t ngåi xem bé phim, îc thùc tëp, xuèng céng ång lµm th lóc ã míi hióu th ra m nh lµ nh ng tuyªn truyòn viªn. Lóc tëp huên hä cã gäi chóng t«i lµ nh ng tuyªn truyòn viªn, nh ng kh«ng h nh dung îc, nghü i häc c i nµy vò Ó lµm ho¹t éng g ã (HCM 10, n, 42 tuæi, BÖnh viön c së trî em x T n HiÖp, huyön Hooc M«n). èi víi nh ng ng êi cã tr nh é häc vên thêp, Ýt îc tiõp cën víi c c ph ng tiön truyòn th«ng ¹i chóng th tuyªn truyòn viªn i vµo vên Ò mét c ch cô thó, dô hióu, kiªn tr gi ng gi i lµm sao ng êi nghe hióu îc hõt ý nghüa c u chuyön. Nh n chung, c n bé tham gia dù n, Æc biöt lµ tuyªn truyòn viªn, n¾m îc c c nhãm quyòn trî em, vý dô quyòn îc khai sinh, îc häc tëp, tham gia vµ ph t trión. Trong qu tr nh tëp huên, c c häc viªn cßn thùc hµnh ãng vai tuyªn truyòn viªn, cã thó nãi r»ng hä îc µo t¹o kh tèt c c kü n ng truyòn th«ng. TruyÒn t i nh ng néi dung vò quyòn trî em phô thuéc rêt nhiòu vµo kh n ng n¾m b¾t s ng kiõn cña tuyªn truyòn viªn. C u chuyön vò Mai gi n dþ, dô hióu nªn hç trî rêt nhiòu cho tuyªn truyòn viªn, khiõn hä tù tin tr íc c«ng chóng. C c tuyªn truyòn viªn khi tiõn hµnh c«ng viöc cã nh ng thay æi trong c ch lµm viöc víi èi t îng. Hä kh«ng bþ néi dung c u chuyön trãi buéc. T«i còng nhën thêy râ tr ch nhiöm cña m nh lµ lµm thõ nµo Ó a th«ng tin Õn víi bµ con, Õn víi céng ång vµ Õn víi c c em häc sinh. Trong khi tiõn hµnh c«ng viöc, t«i cã thay æi c ch lµm víi trî em, Ó phï hîp h n víi iòu kiön cña Þa ph ng, t«i kh«ng nhêt thiõt ph i lµm theo sù chø dén cña ch ng tr nh, iòu quan träng lµ lµm sao m nh tuyªn truyòn Ó ng êi d n hióu néi dung c c c u chuyön, nh ng c u chuyön ã nãi lªn c i g? cã vën dông vµo trong cuéc sèng îc hay www.ios.org.vn

50 Mét nh gi nhanh vò ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena ë ViÖt Nam kh«ng? (SLA 9, nam, Tæng phô tr ch éi Tr êng Phæ th«ng c së x T êng Phï, huyön Phï Yªn). Theo nh ng ng êi cung cêp th«ng tin th c c tuyªn truyòn viªn kých thých îc ng êi d n tham gia, ph t bióu. Cã 4 nhãm quyòn trî em nh ng trong mçi nhãm l¹i cã nh ng quyòn cô thó, kh«ng ph i ai còng hióu hõt néi dung vµ ý nghüa cña c c quyòn ã, Æc biöt lµ quyòn tham gia, quyòn ph t trión. Kh«ng ph i néi dung c u chuyön hay h nh nh nµo còng phï hîp víi ng êi nghe. Còng cã nh ng lóc trî em hoæc ng êi lín th¾c m¾c. H nh nh Mai i ch n Êt, èi víi nh ng em ë vïng n«ng th«n, miòn nói th kh«ng sao, nh ng èi víi nh ng trî em thµnh thþ trë thµnh cã vên Ò! T¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, khi gæp tr êng hîp nµy, tuyªn truyòn viªn tr lêi C c con biõt sao kh«ng, nhµ b¹n Mai còng nghìo nh nhµ m nh th«i. y lµ m nh ang quay b¹n Mai trong h nh nh êi th êng, chø cã ph i khi i häp, i häc u. C c con i ch i cã bao giê i ch n Êt kh«ng. Th chóng nã µ, óng råi. Nã g¾n liòn víi êi sèng cña c c em. ã lµ mét c ch kh«ng ph i chèng chõ mµ lµm cho Mai gçn gòi (HCM 1, n, Héi Liªn hiöp phô n thµnh phè Hå ChÝ Minh, thµnh viªn dù n). Kinh nghiöm cho thêy r»ng kh n ng thu hót trî em n»m ë chç tuyªn truyòn viªn cã l¾ng nghe t m sù cña chóng, thùc sù quan t m Õn êi sèng cña trî hay kh«ng. NÕu trî em gæp hoµn c nh khã kh n cßn ph i t m c ch kh¾c phôc, gióp ì c c em. Nh ng g mµ b n th n ng êi tuyªn truyòn viªn kh«ng thó lµm îc th th êng hä h íng cho c c em t m Õn nh ng ng êi cã chøc n ng Ó gi i quyõt. HÇu nh nh ng ßi hái cña trî kh«ng ph i lµ c i g lín mµ th êng s t víi êi sèng cña c c em. Muèn thu hót trî nãi lªn îc nhën xðt cña chóng th m nh ph i sèng gçn gòi nã, coi m nh nh b¹n nã, tõ øa con nýt líp 1 trë lªn. Häc trß tr êng t«i nã kªu t«i b»ng bè Hoµng, v nã thêy t«i gçn nã. Ó thu hót trî vµo viöc lëp kõ ho¹ch, thùc hiön kõ ho¹ch, cho trî tham gia vµo dù n chø b»ng c ch lµm nã mõn m nh th nã tham gia. NÕu kh«ng ñ kh n ng th m nh ph i nhê oµn thó, nhiòu ng êi thuyõt phôc. TrÎ con mµ mõn m nh råi th c i g còng îc hõt (HCM 8, tuyªn truyòn viªn, nam, gi o viªn Tr êng tióu häc x Thíi Tam Th«n). 4. C c nhãm c«ng chóng vµ truyòn th«ng ViÖc tæ chøc tuyªn truyòn îc chia theo nhãm, nhãm dµnh cho cha mñ hoæc nhãm dµnh cho trî em. Tuy nhiªn cã nh ng nhãm tæ chøc riªng cho häc sinh trong nhµ tr êng nh ng c cha mñ còng tham gia. ë Thíi Tam Th«n, khi tæ chøc truyòn th«ng vµo dþp nghø hì th nhµ tr êng göi giêy mêi häc sinh, nh ng cha mñ còng Õn tham dù víi t c ch lµ kh n gi dù thýnh. Cßn trong nh ng buæi mêi bµ mñ Õn tuyªn truyòn th trî em còng i theo. Nh vëy c hai Òu îc tuyªn truyòn vµ biõt îc nh ng suy nghü, t nh c m cña nhau. www.ios.ac.vn

Bïi Quang Dòng 51 èi víi c c bëc cha mñ th cã sù kh c biöt râ röt. PhÇn lín lµ c c bµ mñ tham gia, cßn c c «ng bè vén gçn nh øng ngoµi cuéc. Sù kiön nµy râ röt ë c c ióm phýa Nam. Theo nh ng ng êi îc hái th Êy lµ do c nh µn «ng ng¹i i häp; cho tíi nay, nam giíi vén lµ lao éng chýnh, kiõm sèng chñ yõu trong c c gia nh miòn Nam). Nam tham gia Ýt l¾m. Cßn phô n mêi theo tæ, nhãm, trong tæ th tæ tr ëng b o chiòu nµy häp tæ th cø truyòn cho nhau lµ biõt, 1 quý häp 1 lçn, 1 th ng 1 lçn cø tíi ngµy ã lµ hä Õn häp. Trong nh ng cuéc thi vò chñ Ò luët h«n nh n gia nh, luët b o vö ch m sãc trî em trong ã cã c c nhãm quyòn trî em, luët phßng chèng ma tuý th èi t îng Õn xem mét lµ phô n, hai lµ trî em, c c «ng bè Ýt Õn xem, oµn thanh niªn nam cã chø «ng bè n«ng d n Ýt l¾m (HCM 6, n, 48 tuæi, Phã Chñ tþch huyön Hooc M«n, Phã tr ëng ban iòu hµnh dù n). Nhãm phô n tham gia tých cùc v iòu kiön mïa vô th ng êi nam lµ lao éng chýnh trong gia nh nªn bµ vî i tham gia nhiòu h n (Trµ Vinh 7, nam, 34 tuæi, Phã Chñ tþch ñy ban Nh n d n x HiÖp Hßa, huyön CÇu Ngang). Nhãm häc sinh trong tr êng tham gia nhiòu h n do dô tëp trung. Cßn èi víi c c em kh«ng i häc, mæc dï cã tæ chøc tuyªn truyòn nh ng Ýt hiöu qu v tëp trung c c em rêt khã. y còng lµ nhãm èi t îng cã nhiòu vên Ò vò quyòn trî em. ë ng êi Kinh, Th i, M êng phçn «ng c c bµ mñ tham gia, cßn d n téc H M«ng th chñ yõu lµ nam giíi. Phô n H M«ng Ýt giao tiõp, nhµ cã kh ch chø nam giíi øng ra chø phô n Ýt khi tiõp kh ch. Mét ph n cßn v a sè phô n kh«ng biõt tiõng phæ th«ng,. Trong tr êng hîp b¾t buéc n tham gia th nam ph i i kìm Ó phiªn dþch, nãi l¹i th«ng tin cho vî nghe. Trªn vïng nói cao, sèng xa víi c c hé gia nh kh c nªn c héi giao tiõp cña ng êi d n rêt hiõm. Theo nh ng ng êi tr lêi th trî em ë c c n i cã dù n Òu îc tham gia Ch ng tr nh s ng kiõn truyòn th«ng b¹n Mai. Thíi Tam Th«n lµ tr êng hîp kh Æc biöt, ë y cã nhiòu trî nhëp c, cã kho ng 70-80 em kh«ng i häc, rêt khã tëp trung c c em. Cho nªn mæc dï môc tiªu truyòn th«ng cã nh»m vµo nhãm nµy nh ng rêt Ýt hiöu qu, vò c b n èi t îng chñ yõu truyòn th«ng vén lµ trî em trong c c tr êng häc t¹i x. Õn nay, sè l îng ng êi tham gia nhiòu nhêt vµ tých cùc nhêt vén lµ èi t îng phô n vµ trî em. T¹i S n La, tû lö ng êi tham gia dù n lµ 67% n vµ trî em, cßn ng êi giµ vµ nam giíi chiõm kho ng 33%. Trong nhãm cha mñ th 70% lµ bµ mñ, cßn «ng bè lµ 30% tham gia truyòn th«ng nµy. ë huyön Méc Ch u, cã 68 nhãm phô n vµ 38 nhãm häc sinh îc tham gia tuyªn truyòn, thªm vµo ã lµ ng êi d n cña c c b n. Qua hai ît truyòn th«ng t¹i huyön, cã têt c kho ng 5.783 l ît ng êi tham gia. ë huyön Phï Yªn, mçi nhãm cha mñ vµ häc sinh îc xem truyòn th«ng mét lçn. X T êng Phï sè l îng hé tham gia Ýt nhêt lµ 50%. www.ios.org.vn

52 Mét nh gi nhanh vò ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena ë ViÖt Nam HuyÖn CÇu Ngang, Trµ Vinh cã kho ng 80-90% trî em îc tham gia ch ng tr nh. Sè cßn l¹i kh«ng tham gia îc do iòu kiön kinh tõ gia nh cßn khã kh n. C huyön cã 8 ióm, mçi ióm kho ng 150 em häc sinh îc tham gia ch ng tr nh. Hai x Thanh S n vµ Ng i Xuyªn thuéc huyön Trµ Có cã 3000 häc sinh, 600 ng êi d n, 150 héi viªn Héi phô n vµ 181 c n bé thuéc c c ban ngµnh tham gia. (ë huyön Trµ Có dù n thùc hiön tõ th ng 9/2002). Th«ng qua c c ho¹t éng lång ghðp Õn nay tæng sè trî em vµ bµ mñ îc truyòn th«ng lµ 6.900 l ît ng êi. TÝnh tû lö sè ng êi tham gia ë huyön lµ kho ng 70-80%. ë tønh Yªn B i, qua 15.000 l ît tuyªn truyòn (týnh c c c x kh«ng n»m trong dù n), tû lö trî em tham gia ch ng tr nh lµ kho ng 70-80%. Sè l îng ng êi tham gia «ng nhêt lµ c c b n vïng cao nh x Tr¹m TÊu (Yªn B i). èi t îng mµ dù n h íng tíi Ó tuyªn truyòn lµ phô n vµ trî em. Tuy vëy, do h nh thøc tuyªn truyòn míi mî, céng víi viöc ng êi d n ë vïng cao, xa x«i Ýt îc tiõp cën víi c c ph ng tiön truyòn th«ng (mét b n chø cã 2-3 tivi en tr¾ng) nªn khi chiõu phim gçn nh têt c mäi ng êi tõ giµ Õn trî, tõ nam Õn n trong c c gia nh Òu Õn dù. Nhu cçu îc ng êi lín l¾ng nghe, chia sî ý kiõn cña m nh rêt quan träng èi víi trî. NhiÒu trî em do kh«ng îc lµm nh ng viöc m nh thých th trë nªn xa l nh, t ch rêi khái bè mñ. Khi øa trî lín lªn trong mét gia nh, nã îc cha mñ vµ céng ång h íng Õn nh ng gi trþ îc cho lµ hîp víi giíi týnh cña nã. NÕu øa trî lµ con trai th nã îc h íng Õn nh ng trß ch i, viöc lµm cña con trai, cßn nh ng c«ng viöc néi trî vén mæc nhiªn îc coi lµ c«ng viöc cña phô n, cña con g i. ThÝ dô buæi th o luën nãi vò c u chuyön Chia xoµi th thý dô c c em trai ph n øng lµ tôi em lµm sao nêu c m, gi em îc, tôi em ph i lµm chuyön µn «ng, tuyªn chiõn nh vëy th tôi em kh«ng chþu, nam lµm chuyön nam n lµm chuyön n tù nhiªn ho n æi lµm chi (HCM 10, n, 42 tuæi, BÖnh viön c së trî em x T n HiÖp). Dù n cã t c éng thùc sù èi víi nh ng ng êi tr íc y ch a biõt g vò quyòn trî em. Nh ng th«ng iöp cña Dù n g y sù ng¹c nhiªn thët sù v hä kh«ng ngê r»ng trî em l¹i cã nh ng quyòn nh vëy. Mét vý dô lµ khai sinh cho trî em. Tr íc khi cã ch ng tr nh, mæc dï îc vën éng nhiòu nh ng bµ con hçu nh kh«ng i lµm giêy khai sinh cho con. ë Yªn B i ch¼ng h¹n, do nhën thøc h¹n chõ vµ tëp qu n sinh con ngay t¹i nhµ nªn nhiòu bµ mñ sinh con kh«ng khai sinh, kó c bð trai lén bð g i. Ng êi d n kh«ng cã ý niöm ph i i khai sinh cho trî. Theo lêi ng êi cïng cêp th«ng tin th hiön nay sau khi Î con, trong vßng 1 th ng lµ c c «ng bè bµ mñ Õn ñy ban x khai sinh cho con. ë Yªn B i, tû lö trî em g i i häc t ng h n so víi tr íc y. Tr íc kia c c em g i i häc Ýt h n nhiòu so víi em trai (nõu i häc th chø îc häc Õn líp 1-2). HiÖn nay, tû lö trî em g i i häc «ng lªn vµ sè i häc lªn líp cao h n còng t ng www.ios.ac.vn

Bïi Quang Dòng 53 lªn nhiòu. Theo thèng kª cña tr êng Phæ th«ng c së x Tr¹m TÊu, n m nay tr êng cã 478 häc sinh trong ã cã 206 häc sinh n, tû lö huy éng cao h n mäi n m. ë Yªn B i vµ S n La t nh h nh t ng tù: nhiòu trî em trong é tuæi i häc kh«ng Õn tr êng hoæc bá häc gi a chõng. Ch ng tr nh truyòn th«ng Mai cã t c éng tèt ë y: c c em i häc ch m h n, biõt xin phðp thçy c«khi nghø häc. Dù n t c éng Õn kh«ng chø bè mñ vµ trî em mµ cßn t c éng Õn céng ång. ChÝnh quyòn tr íc y chø lo lµm thõ nµo cho bé m y ho¹t éng tèt, chó träng vµo ho¹t éng chýnh trþ x héi mµ Ýt quan t m Õn êi sèng cña trî. Theo mét sè ng êi tr lêi, sau khi cã dù n, chýnh quyòn c c x cã nh ng hµnh éng cô thó t¹o iòu kiön vò c së vët chêt cho tr êng häc, x y dùng khu vui ch i, gi i trý cho c c em. Ban ngµnh c c cêp, quan t m nhiòu h n Õn trî em vµ cã nh ng hµnh éng cô thó. ë Yªn B i, trî em kh«ng Õn tr êng lµ do iòu kiön i l¹i qu khã kh n, ph i i mêt kho ng 3-4 tiõng míi Õn îc líp. Sau khi cã ch ng tr nh truyòn th«ng Mai, ngµnh gi o dôc cïng c c ngµnh ë Yªn B i më líp häc lång ghðp t¹i c c b n Ó trî em cã iòu kiön häc tëp tèt h n. ñy ban ch m sãc søc khoî còng chó träng Õn trî h n, vën éng c c ngµnh lµm giêy khai sinh, kh m ch a bönh cho trî. Tr ch nhiöm cña céng ång còng nh c c cêp, c c ngµnh îc n ng cao nhiòu, sau khi ho¹t éng dù n îc thùc hiön th c n bé c c cêp c c ngµnh còng hióu râ h n vai trß, tr ch nhiöm cña m nh èi víi trî em trong gia nh vµ trong céng ång. Qua truyòn th«ng b¹n Mai ý thøc cña chýnh quyòn, oµn thó Þa ph ng còng râ h n chø, hä l u ý nhiòu h n Õn viöc t¹o m«i tr êng, iòu kiön cô thó Ó thùc hiön quyòn trî em råi chø kh«ng chø nãi lý thuyõt vµ hióu biõt chung chung nh tr íc n a (HCM 7, nam, 42 tuæi, Phã Ban b o vö ch m sãc trî em x Thíi Tam Th«n, Phã Chñ tþch huyön Hooc M«n, Phã tr ëng ban iòu hµnh dù n). 5. Møc é phï hîp cña lo¹i h nh vµ ph ng ph p truyòn th«ng Mçi lo¹i h nh truyòn th«ng cã u ióm vµ nh îc ióm riªng. ë Þa ph ng nµy th lo¹i h nh nµy lµ phï hîp vµ cã hiöu qu nh ng ë Þa ph ng kh c, èi t îng kh c th lo¹i h nh kh c l¹i phï hîp. Sö dông b ng h nh thu hót ng êi xem h n c. Lo¹i h nh nµy kõt hîp îc c h nh nh, m thanh sèng éng g y sù chó ý h n. ë nh ng vïng s u, vïng xa, iòu kiön tiõp cën víi truyòn h nh rêt Ýt, do ã khi nghe cã chiõu phim hçu nh mäi ng êi Òu Õn xem. Sö dông b ng h nh cßn p øng îc ng êi xem vò mæt sè l îng. Víi c c lo¹i h nh kia, trong cïng mét thêi gian chø cã thó tuyªn truyòn cho mét nhãm èi t îng nhá, cßn qua b ng h nh, sè l îng xem cã thó «ng h n. Sau khi xem b ng, cã thó chia nhãm nhá ra Ó th o luën. Nh vëy, lo¹i h nh nµy cã thó kõt hîp îc nhiòu nhãm èi t îng xem cïng mét lóc. ChiÕu b ng video thu hót îc nhiòu ng êi nhêt nh ng còng cã h¹n chõ. Lo¹i b ng nµy ph i sö dông Çu a hö mµ nhiòu Þa ph ng kh«ng cã. Sù kh«ng phï hîp www.ios.org.vn

54 Mét nh gi nhanh vò ch ng tr nh truyòn th«ng thö nghiöm Meena ë ViÖt Nam cña lo¹i Çu video còng lµm cho viöc sö dông b ng trë nªn kðm hiöu qu. Þa ióm tiõn hµnh dù n chñ yõu lµ nh ng vïng khã kh n, vïng s u, nhiòu n i ch a cã iön, do ã viöc sö dông lo¹i h nh truyòn th«ng nµy trong mét sè tr êng hîp gæp khã kh n. T¹i Yªn B i, cã x më b ng chø nghe îc tiõng mµ kh«ng thêy h nh. Khi ã c c lo¹i h nh truyòn th«ng kh c cã u thõ h n. ViÖc vën chuyón lµm cho b ng bþ bôi, nhanh háng, gi m chêt l îng m thanh vµ h nh nh. T«i nghü c c h nh thøc nµy Òu cã hiöu qu nh ng Ó cho ng êi d n ng êi ta dô dµng chêp nhën vµ nhí l u nhêt lµ chiõu phim, nh ng chiõu phim l¹i cã h¹n chõ mµ chóng t«i gæp ph i lµ nh ng khu vùc kh«ng cã iön th chóng t«i gæp khã kh n vµ thø hai n a lµ Çu m y chóng t«i còng gæp khã kh n (Trµ Vinh 2, n, 33 tuæi, Ñy viªn Ban chêp hµnh Héi Liªn hiöp Phô n tønh Trµ Vinh). MÆc dï kh«ng thu hót îc nhiòu èi t îng nh chiõu phim nh ng tranh lët còng lµ lo¹i h nh truyòn th«ng îc nhiòu ng êi a thých, nhêt lµ ng êi lín vµ häc sinh. Tranh lët phï hîp víi häc sinh vµ gi o viªn v gçn gòi víi ph ng ph p gi ng d¹y sö dông c c gi o cô trùc quan trong nhµ tr êng. Ngoµi viöc kõt hîp c c lo¹i h nh truyòn th«ng, ch ng tr nh cßn sö dông ph ng ph p truyòn th«ng læp l¹i th«ng qua c c ho¹t éng lång ghðp. HÇu hõt ng êi d n chø cã tr nh é häc vên thêp, cçn cã mét qu tr nh míi cã thó lµm cho nhën thøc cña hä thay æi, tõ ã dén Õn iòu chønh hµnh vi. TruyÒn th«ng læp l¹i n ng cao hiªu qu truyòn th«ng râ röt. 6. Thay lêi kõt QuyÒn trî em lµ mét vên Ò hõt søc tõ nhþ trong bèi c nh mét x héi n«ng nghiöp cßn nhiòu nðt truyòn thèng nh ViÖt nam. Phæ biõn nh ng th«ng iöp liªn quan tíi chñ Ò nµy ngµy cµng trë thµnh cêp thiõt vµ râ rµng lµ sï gæp kh«ng Ýt khã kh n th ch thøc trong nh ng iòu kiön nh vëy. Cã thó thêy r»ng ch ng tr nh truyòn th«ng Mai rêt cã hiöu qu èi víi c c Þa ph ng, Æc biöt lµ ë nh ng vïng s u, vïng xa, vïng ång bµo d n téc Ýt ng êi. Nh ng lo¹i h nh truyòn th«ng îc sö dông gãp phçn thay æi b íc Çu nh n thøc vµ hµnh vi cña c c nhãm èi tuîng liªn quan Õn vên Ò quyòn trî em. T c éng cña dù n tr íc hõt Õn nhãm môc tiªu (cha mñ vµ trî em) vµ còng cã t c éng Õn céng ång, Õn chýnh quyòn, c c ban ngµnh, oµn thó ë Þa ph ng. Nhãm nghiªn cøu cho r»ng víi nh ng kinh nghiöm tých cùc rót ra tõ qu tr nh thùc hiön dù n nµy vµ víi tçm quan träng cña vên Ò quyòn trî em vµ vö sinh m«i tr êng t¹i ViÖt Nam, nªn tiõp tôc nh n réng s ng kiõn truyòn th«ng nµy. www.ios.ac.vn