1 bé gi o dôc vµ µo t¹o tr êng ¹i häc kinh tõ quèc d n ----------------------- v ng øc tuên hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Ó thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë thñ «hµ néi trong giai o¹n 2001-2010 chuyªn ngµnh "kinh tõ chýnh trþ x héi chñ nghüa" m sè: 5.02.01 Tãm t¾t luën n tiõn sü kinh tõ Hµ Néi, 2007
2 bé gi o dôc vµ µo t¹o tr êng ¹i häc kinh tõ quèc d n v ng øc tuên hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Ó thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë thñ «hµ néi trong giai o¹n 2001-2010 Chuyªn nghµnh : Kinh tõ chýnh trþ XHCN. M sè : 5-02 - 01. luën n tiõn sü kinh tõ ng êi h íng dén khoa häc Gi o viªn h íng dén 1 : GS.TS Ph¹m Quang Phan Gi o viªn h íng dén 2 : PGS.TS. Æng V n Th¾ng Hµ Néi - 2007
3 Lêi cam oan T«i xin cam oan y lµ c«ng tr nh nghiªn cøu éc lëp cña riªng t«i, c c sè liöu trong luën n lµ trung thùc, cã nguån gèc vµ îc trých dén râ rµng. Ò tµi kh«ng trïng l¾p víi bêt kú c«ng tr nh khoa häc nµo îc c«ng bè. T c gi luën n V ng øc TuÊn
4 nh ng ch viõt t¾t trong luën n ------------------ ADB AFTA : Ng n hµng ph t trión ch u : Khu vùc mëu dþch tù do ASEAN APEC : DiÔn µn hîp t c kinh tõ Ch u - Th i B nh D ng B S : BÊt éng s n CNH : C«ng nghiöp ho CNH - H H : C«ng nghiöp ho - HiÖn ¹i ho CNXH : Chñ nghüa x héi FT : ang ph t trión TNN : Çu t n íc ngoµi EC : TÝn dông xuêt khèu EMS : HÖ thèng tiòn tö Ch u u FDI : Çu t trùc tiõp n íc ngoµi (Foregn Direct Investment) GDP : Tæng s n phèm quèc néi GNP : Tæng s n phèm quèc gia G7 : 07 n íc c«ng nghiöp ph t trión nhêt thõ giíi IMF : Quü tiòn tö quèc tõ KHCN : Khoa häc c«ng nghö NIEs : C c nòn kinh tõ míi CNH NICs : C c quèc gia vµ l nh thæ míi CNH ODA : ViÖn trî ph t trión chýnh thøc SCCI : Uû ban Hîp t c Çu t SQG : Xuyªn quèc gia Tbcn WB WTO : T b n chñ nghüa : Ng n hµng thõ giíi : Tæ chøc Th ng m¹i thõ giíi
5 Môc lôc Trang PhÇn më Çu 4 Ch ng 1. C së lý luën Vµ THùC TIÔN CñA viöc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi 1.1. Nh ng vên Ò lý luën chung vò c chõ, chýnh s ch Çu t n íc ngoµi vµ thu hót FDI 1.2. Nh ng nh n tè nh h ëng Õn qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë ViÖt Nam. 10 30 1.3. Kinh nghiöm quèc tõ trong viöc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI 41 Ch ng 2. Thùc tr¹ng qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi vµ t c éng cña nã Õn kõt qu thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë Hµ Néi 2.1. nh gi chung vò iòu kiön tù nhiªn vµ kinh tõ cña Hµ Néi t c éng tíi qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI 57 2.2. Thùc tr¹ng qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë ViÖt Nam 63 2.3. T c éng cña qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Õn kõt qu thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë Hµ Néi 97 2.4. Nh ng h¹n chõ tån t¹i Æt ra èi víi c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë Hµ Néi 119 Ch ng 3. Ph ng h íng vµ c c gi i ph p nh»m tiõp tôc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch nh»m t ng c êng thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë thñ «Hµ Néi Õn n m 2010 3.1. Nhu cçu vèn ph t trión kinh tõ thñ «Hµ Néi tíi 2010 137 3.2. Ph ng h íng thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi trong t nh h nh míi 146 3.3. Gi i ph p hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Ó t ng c êng thu hót FDI ë Hµ Néi Õn 2010 166 KÕt luën 199 Tµi liöu tham kh o 201 Nh ng c«ng tr nh c«ng bè liªn quan Õn luën n 208 Phô lôc
6 Danh môc c c bióu Trang B ng 2.1. Nguån vèn cêp x y dùng c së h¹ tçng cña Hµ Néi Õn 2005 95 B ng 2.2. HiÖn tr¹ng c c dù n FDI trªn Þa bµn Hµ Néi 1988-1994 100 B ng 2.3. Sè dù n vµ ph n vèn Çu tö ë Hµ Néi 1989-1996 101 B ng 2.4. Sè dù n vµ ph n vèn Çu t ë Hµ néi 1997-2005 104 B ng 2.5. HiÖn tr¹ng vèn FDI trªn Þa bµn Hµ Néi. 107 B ng 2.6. Tû träng vèn FDI trªn tæng vèn Çu t ë Hµ Néi 109 B ng 2.7. HiÖn tr¹ng lo¹i h nh FDI trªn Þa bµn Hµ Néi 111 B ng 2.8. Doanh thu s n xuêt c«ng nghiöp trªn Þa bµn Hµ Néi 115 B ng 2.9. HiÖn tr¹ng xuêt khèu trªn Þa bµn Hµ Néi 116 B ng 3.1. Sè liöu c b n ph t trión tæng quy ho¹ch «thþ Hµ Néi Õn 2010 143 B ng 3.2. Nh ng chø tiªu c b n ph t trión Çu t n íc ngoµi cña thµnh phè Hµ Néi Õn n m 2020 B ng 3.3. Vèn Çu t n íc ngoµi trong tæng vèn Çu t x héi cña thµnh phè Hµ Néi qua c c n m Danh môc c c bióu å BiÓu å 2.1. Vèn ng ký vµ vèn thùc hiön ë Hµ Néi 1989-1996 101 BiÓu å 2.2. Sè dù n îc cêp phðp ë Hµ Néi 1989-1996 102 BiÓu å 2.3. Vèn ng ký vµ vèn thùc hiön ë Hµ Néi 1997-2005 104 BiÓu å 2.4. Sè dù n îc cêp phðp ë Hµ Néi 1997-2005 105 BiÓu å 2.5. Tû träng vèn FDI vµ tæng vèn Çu t 109 BiÓu å 2.6. Tû träng lo¹i h nh Çu t FDI vµo Hµ Néi n m 2004 111 Danh môc phô lôc tham kh o Phô lôc 1: Vèn Çu t n íc ngoµi cña Hµ Néi so víi c n íc. 209 Phô lôc 2: Vèn Çu t trùc tiõp n íc ngoµi cña Hµ Néi ph n theo quèc gia vµ l nh thæ. 210 Phô lôc 3: B ng xõp h¹ng m«i tr êng kinh doanh mét sè n íc trong khu vùc ASEAN 211 Phô lôc 4: Nh ng ióm tiõn bé cña LuËt TNN t¹i ViÖt Nam söa æi, bæ sung n m 1996 vµ 2000. Phô lôc 5: Mét sè kho n u i vò TNN cña ViÖt Nam hêp dén h n so víi mét sè n íc ch u. Phô lôc 6: Nh ng ióm nhµ TNN îc u i h n nhµ Çu t trong n íc ë ViÖt Nam. 219 145 166 212 216
7 phçn më Çu 1.TÝnh cêp thiõt cña Ò tµi. NÒn kinh tõ thþ tr êng lµ mét nòn kinh tõ ho¹t éng vµ ph t trión trªn c së héi nhëp víi nòn kinh tõ khu vùc vµ thõ giíi. Héi nhëp t¹o iòu kiön cho nòn kinh tõ cña mçi n íc nh ng c héi ph t trión, song còng Æt ra kh«ng Ýt th ch thøc, nhêt lµ èi víi nh ng nòn kinh tõ ang ph t trión. NÕu kh«ng cã sù can thiöp h u hiöu cña Nhµ n íc b»ng ph p luët quèc tõ vµ c c chýnh s ch èi ngo¹i th sï kh«ng thó khai th«ng îc c c nguån lùc n íc ngoµi kó c vèn, c«ng nghö, thþ tr êng vµ kinh nghiöm qu n lý, ång thêi khã cã thó kh¾c phôc îc nh ng bêt cëp trong qu tr nh héi nhëp, bao gåm kinh tõ, v n ho vµ chñ quyòn quèc gia. Trong héi nhëp quèc tõ, Çu t trùc tiõp n íc ngoµi (FDI) cã vai trß rêt lín: Nã lµ nh n tè quan träng gãp phçn thóc Èy nòn kinh tõ t ng tr ëng, t¹o iòu kiön chuyón dþch c cêu kinh tõ - x héi theo chiòu h íng tiõn bé, gi m nhñ g nh næng thêt nghiöp, thóc Èy xuêt khèu, tõng b íc héi nhëp víi nòn kinh tõ khu vùc vµ thõ giíi. Qóa tr nh thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi (FDI) chþu t c éng rêt nhiòu cña c chõ thþ tr êng, nh h ëng cña m«i tr êng vµ c héi Çu t, t nh h nh biõn éng kinh tõ cña thõ giíi vµ khu vùc. Ó ¹t îc môc tiªu Ò ra èi víi nh ng n íc thu hót FDI, trong mçi giai o¹n nhêt Þnh cçn ph i nghiªn cøu vµ hoµn thiön c chõ, chýnh s ch cho phï hîp víi hoµn c nh kinh tõ trong n íc còng nh bèi c nh chung cña khu vùc vµ thõ giíi. Hµ Néi lµ thñ «, tr i tim cña ViÖt Nam, trung t m chýnh trþ - kinh tõ - v n ho - khoa häc vµ lµ bé mæt cña c n íc. Song, tr i qua h n nöa thõ kû bþ chiõn tranh tµn ph, Õn nay Hµ Néi vén lµ mét trong nh ng thñ «cßn l¹c hëu, nhêt lµ vò kinh tõ so víi thñ «cña c c n íc trong khu vùc vµ trªn thõ giíi. Do vëy, viöc thóc Èy sù ph t trión kinh tõ - x héi cña Hµ Néi lµ mét ßi hái cêp thiõt trong giai o¹n hiön nay. Muèn vëy, ngoµi viöc sö dông cã hiöu qu nguån néi lùc cña quèc gia, Hµ Néi cçn cã c chõ, chýnh s ch vµ c c gi i ph p, nh»m t ng c êng thu hót vµ sö dông cã hiöu qu nguån vèn FDI. Nh ng n m qua ChÝnh phñ ban hµnh nhiòu chýnh s ch u i, p dông nhiòu quy chõ khuyõn khých c c nhµ Çu t n íc ngoµi Çu t vµo Hµ néi. Nh ng do c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi hiön nay cña n íc ta cßn
8 nhiòu bêt hîp lý, ch a hêp dén vµ ch a phï hîp víi th«ng lö quèc tõ, nªn iòu ã còng nh h ëng trùc tiõp Õn tèc é thu hót vèn FDI cña Hµ Néi. Cô thó lµ tõ n m 1997 tíi nay dßng vèn FDI vµo ViÖt Nam vµ Hµ Néi cã sù gi m sót râ röt, trong khi nhu cçu vèn FDI cho ph t trión kinh tõ cña thñ «Hµ Néi thêi gian tíi lµ rêt lín. Theo ch ng tr nh ph t trión kinh tõ cña Thµnh uû Hµ Néi kho XI Ò ra [26]: Trong giai o¹n tõ 2001 Õn 2010 thµnh phè Hµ Néi phên Êu ¹t 3,784 tû USD vèn FDI. Ó ¹t îc môc tiªu ã ßi hái ChÝnh phñ ph i tiõp tôc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë ViÖt Nam nãi chung vµ Hµ Néi nãi riªng. Víi mong muèn gãp phçn vµo viöc gi i quyõt vên Ò cã ý nghüa quan träng thiõt thùc vµ mang týnh cêp b ch nµy, Ò tµi: Hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë thñ «Hµ Néi trong giai o¹n 2001-2010, îc chän lµm luën n tiõn sü, chuyªn ngµnh kinh tõ chýnh trþ. 2. T nh h nh nghiªn cøu Ò tµi. Çu t n íc ngoµi lµ vên Ò îc nhiòu häc gi trong vµ ngoµi n íc quan t m nghiªn cøu. ë ViÖt Nam trong nh ng n m gçn y xuêt b n nhiòu s ch b o, c«ng tr nh nghiªn cøu cña c c häc gi trong vµ ngoµi n íc vò Çu t n íc ngoµi hoæc liªn quan Õn Çu t n íc ngoµi. Tr íc hõt ph i kó Õn c«ng tr nh Hoµn thiön chýnh s ch vµ tæ chøc thu hót Çu t trùc tiõp cña n íc ngoµi ë ViÖt Nam, cña PGS.TS Mai Ngäc C êng lµm chñ biªn xuêt b n n m 2000. Trong nghiªn cøu nµy t c gi ph n tých nh ng chýnh s ch trong n íc cã t c éng m¹nh Õn qu tr nh thu hót FDI, còng nh Ò xuêt c c biön ph p tæ chøc thu hót FDI. Theo t c gi cçn tiõp tôc nghiªn cøu vµ trión khai thùc hiön ph n cêp viöc cêp phðp Çu t, gi i quyõt nh ng vên Ò së h u, sö dông Êt ai, nh ng u i vµ khuyõn khých vò tµi chýnh, vò chýnh s ch tiòn l ng cña ng êi lao éng lµm viöc trong c c doanh nghiöp cã vèn Çu t trùc tiõp n íc ngoµi. Tuy nhiªn nh ng Ò xuêt nµy îc gi i quyõt phçn lín trong LuËt Çu t n íc ngoµi n m 2000, LuËt Êt ai n m 2003,... H n n a viöc nghiªn cøu cña t c gi tëp trung cho c n íc vµ ph¹m vi nghiªn cøu míi chø Õn n m 1999. Mét c«ng tr nh nghiªn cøu ng chó ý kh c cã tùa Ò Kinh tõ cã vèn Çu t n íc ngoµi trong nòn kinh tõ thþ tr êng Þnh h íng x héi chñ nghüa ë
9 ViÖt Nam hiön nay; thùc tr¹ng vµ trión väng, Ò tµi cêp Bé do PGS TS TrÇn Quang L m lµm chñ nhiöm hoµn thµnh n m 2005. Ò tµi KX 01.05 Khu vùc kinh tõ cã vèn Çu t n íc ngoµi: VÞ trý vai trß cña nã trong nòn kinh tõ thþ tr êng Þnh h íng x héi chñ nghüa ë ViÖt Nam, do PGS TSKH NguyÔn BÝch ¹t lµm chñ nhiöm hoµn thµnh n m 2005. Cã thó nãi, hai Ò tµi trªn îc coi lµ c c c«ng tr nh nghiªn cøu toµn diön nh gi vò tçm quan träng cña FDI èi víi nòn kinh tõ thþ tr êng Þnh h íng x héi chñ nghüa ë ViÖt Nam. Ngoµi ra cã thó Ò cëp Õn mét sè t c phèm nh : TiÒm n ng thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi vµo ViÖt Nam, TS Hoµng Xu n Long, H.2001. Çu t trùc tiõp n íc ngoµi vµo ViÖt Nam, c së ph p lý, hiön tr¹ng, trión väng, NguyÔn Anh TuÊn - Phan H u Th¾ng - Hoµng V n HuÊn, H1994. T¹o viöc lµm cho ng êi lao éng qua Çu t trùc tiõp n íc ngoµi, Bïi Anh TuÊn, H2000. Mét sè luën n vò Çu t n íc ngoµi îc b o vö thµnh c«ng nh : LuËn n PTS LuËt häc cña Lª M¹nh TuÊn Hoµn thiön khung ph p luët Çu t trùc tiõp n íc ngoµi t¹i ViÖt Nam H.1996. LuËn n TS Kinh tõ cña NguyÔn Huy Th m Kinh nghiöm thu hót vèn Çu t n íc ngoµi ë c c n íc ASEAN vµ vën dông vµo ViÖt Nam H.1999. LuËn n TS Kinh tõ cña NguyÔn V n Thanh Vai trß cña Çu t trùc tiõp n íc ngoµi èi víi sù ph t trión bòn v ng cña c c n íc «ng vµ bµi häc èi víi ViÖt Nam H.2000. LuËn n TS Kinh tõ cña ç ThÞ Thuû Çu t trùc tiõp n íc ngoµi víi sù c«ng nghiöp ho, HiÖn ¹i ho ë ViÖt Nam giai o¹n 1988 2005 H.2001. LuËn n tiõn sü kinh tõ cña NguyÔn ThÞ Kim Nh Gi i ph p t ng c êng thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi (FDI) ë ViÖt Nam H.2005. Song ch a cã c«ng tr nh nµo i s u nghiªn cøu viöc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Ó thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi ë Hµ Néi, v vëy t c gi muèn i s u nghiªn cøu vên Ò nµy. 3. Môc Ých vµ nhiöm vô nghiªn cøu. Môc Ých cña luën n lµ: - Nghiªn cøu vò c së lý luën vµ thùc tiôn cña viöc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI. - Nghiªn cøu t c éng cña qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI Õn kõt qu thu hót FDI vµo Hµ Néi.
10 - Nghiªn cøu viöc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch Ó t ng c êng thu hót FDI ë thñ «Hµ Néi Õn n m 2010. Ó ¹t îc môc tiªu trªn, luën n tëp trung gi i quyõt c c nhiöm vô sau: - HÖ thèng ho nh ng c së lý luën vµ thùc tiôn vò c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t trùc tiõp n íc ngoµi. - Ph n tých, nh gi thùc tr¹ng qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI, chø ra nh ng nh n tè c b n t c éng Õn kõt qu thu hót FDI ë Hµ Néi trong thêi gian qua. - nh gi nh ng thµnh tùu ¹t îc, chø ra nh ng tån t¹i, h¹n chõ vµ nguyªn nh n cña nã Ó cã Þnh h íng cho viöc tiõp tôc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI trong thêi gian tíi. - Trªn c së ph n tých lý luën vµ thùc tiôn, Ò xuêt ph ng h íng vµ c c gi i ph p cho viöc tiõp tôc hoµn thiön c chõ, chýnh s ch nh»m t ng c êng thu hót FDI vµo Hµ Néi Õn n m 2010. 4. èi t îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luën n. èi t îng nghiªn cøu: Nghiªn cøu c chõ, chýnh s ch thu hót Çu t n íc ngoµi vµ qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI t c éng Õn kõt qu thu hót FDI ë Hµ Néi d íi gi c é khoa häc kinh tõ chýnh trþ. Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn n nghiªn cøu thùc tr¹ng qu tr nh hoµn thiön c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë ViÖt Nam vµ t c éng cña nã Õn kõt qu thu hót FDI vµo Hµ Néi (bao gåm c nh ng dù n cña Trung ng qu n lý vµ nh ng dù n cña Hµ Néi qu n lý) thêi kú 1988-2005. 5. Ph ng ph p nghiªn cøu. Ó gi i quyõt nh ng nhiöm vô Æt ra, luën n sö dông mét sè ph ng ph p nghiªn cøu kinh tõ phæ biõn sau y. - Ph ng ph p duy vët biön chøng, duy vët lþch sö vµ ph ng ph p hö thèng: ViÖc nghiªn cøu c chõ, chýnh s ch thu hót FDI ë Hµ Néi îc thùc hiön mét c ch ång bé, g¾n víi hoµn c nh, iòu kiön vµ c c giai o¹n cô thó. C c chýnh s ch thu hót FDI îc xem xðt trong mèi liªn hö chæt chï víi nhau c vò kh«ng gian vµ thêi gian, ång thêi îc Æt ra trong bèi c nh chung cña toµn bé nòn kinh tõ còng nh cña riªng Hµ Néi trong qu tr nh æi míi vµ më réng quan hö èi ngo¹i cña ViÖt Nam.