S ch h íng dén cho n«ng d n miòn nói c ch trång c i b¾p
Môc lôc C c lo¹i rau hä thëp tù... 4 Lµm Êt v ên m... 7 Ch m sãc c y gièng... 10 Lu n canh c y trång... 13 Lµm Êt trång c i b¾p... 14 Bãn thóc... 15 T íi n íc... 16 S u bönh h¹i... 18 B ím tr¾ng h¹i c i... 19 Thu ho¹ch... 24 2
Trªn vïng cao c i b¾p lµ lo¹i rau n chýnh trong thêi gian dµi trong n m C i b¾p cã thó sö dông theo nhiòu c ch: NÊu chýn, muèi chua, n sèng... 3
C c lo¹i rau hä thëp tù C c lo¹i rau: Su hµo, c i xanh, c i cñ, sóp l, c i bao... thuéc cïng nhãm víi c i b¾p. Do vëy c c lo¹i rau nµy cã c c lo¹i s u bönh gièng nhau (S u t, s u x m, b ím tr¾ng h¹i c i...) vµ c ch trång trät t ng tù nhau. 4
C i b¾p a nhiöt é tõ 15 0 C - 20 0 C, nªn mïa trång th êng vµo vô «ng, xu n HiÖn nay cã mét sè gièng c i b¾p cã thó trång trong mïa nãng, gieo h¹t cuèi th ng 6, Çu th ng 7. 5
RÔ c i b¾p lµ rô chïm, n n«ng kh«ng chþu h¹n u tiªn chç Êt t i xèp, ñ Èm Ó trång c i b¾p 6
Lµm Êt v ên m Nªn gieo c y gièng trong v ên m Ó thuën tiön ch m sãc vµ cã c y gièng tèt. Êt lµm v ên m ph i thu gom s¹ch cá d¹i, c y bönh sau ã lªn luèng. 7
Trªn luèng gieo h¹t, Êt Ëp nhá, trén Òu víi tro vµ ph n chuång môc. Dïng cµo san mæt luèng vµ lµm Êt t i xèp. 8
Tr íc khi gieo nªn thö kh n ng nèy mçm cña h¹t gièng. Kh«ng dïng h¹t gièng s u mät, kh«ng râ nguån gèc Ó gieo. Sau khi gieo dïng tay kho nhñ trªn mæt luèng Ó h¹t xuèng kï Êt. 9
ch m sãc c y gièng Phñ r m r¹ môc lªn mæt luèng, sau ã dïng «doa t íi Ém. Sau gieo 3-4 ngµy h¹t gièng sï n y mçm. NhÑ nhµng dì dçn r m Ó tr nh c y gièng dµi, vèng. Trong v ên m chó ý t íi n íc ngµy 1-2 lçn cho c y con 10
Trong mïa m a cçn lµm giµn che cho v ên m Ó tr nh dëp n t c y con khi m a to. Giµn che cã thó dïng cãt, l c y, v i...chø che lóc thët cçn thiõt, tr nh Ó c y vèng do thiõu nh s ng. 11
Th êng xuyªn tøa bá c y s u, bönh, cá d¹i trong v ên m NÕu c y cßi cäc, nhiòu s u bönh cã thó phun thuèc trõ s u bönh, ph n bãn l. 12
Lu n canh c y trång Ó ng n chæn t c h¹i cña s u bönh vµ lµm tèt Êt cçn trång thay æi c i b¾p víi lóa hay Ëu ç. 13
Lµm Êt trång c i b¾p Êt trång c i b¾p ph i cçy bõa kü, lªn luèng Ó tiön i l¹i ch m sãc vµ t íi tiªu n íc. Tuú theo gièng vµ thêi vô mµ kho ng c ch trång cã kh c nhau. C c gièng lai (F1) c y to, trång trong vô chýnh (vô «ng) trång th a: C y c ch c y 50 cm, hµng c ch hµng 50 cm. C c gièng Þa ph ng, c y nhá trång c y c ch c y 40 cm hµng c ch hµng 50 cm. 14
Bãn thóc Bãn thóc cho c i b¾p 8-10 kg ¹m (1400-1500 c y ) vµo 3 thêi kú chýnh lµ: Sau trång 10-15 ngµy C y tr i l bµng( sau trång 40-45 ngµy) C y b¾t Çu h nh thµnh b¾p. 15
T íi n íc C i b¾p kh«ng cã kh n ng chþu h¹n. Khi tr i l bµng (sau trång 40-45 ngµy) c y cçn nhiòu n íc nhêt, do vëy nªn t t n íc vµo r nh, Ó Êt thêm ñ n íc sau ã ph i th o n íc thõa trong r nh ra. 16
Nªn kõt hîp c c lçn bãn thóc víi c c ît xíi x o, lµm cá. Th êng xuyªn b¾t s u, ng¾t l giµ, l bönh trong ruéng c i b¾p. 17
S u bönh h¹i Bä nhèy mµu en bãng, cã hai säc mµu vµng trªn l ng. Khi bþ éng chóng cã thó nh y. Bä nh y ph h¹i ngay tõ khi c y míi nèy mçm, c¾n t¹o ra c c lç nhá trªn l 18
B ím tr¾ng h¹i c i B ím tr¾ng h¹i c i, s u non cã mµu xanh, nhiòu l«ng. B ím tr ëng thµnh mµu tr¾ng, vµng hoæc mµu da cam cã chêm en trªn c nh. Nhéng treo trªn c y. S u c¾n thñng l chui vµo trong b¾p. Bãc l ra cã mïi rêt khã chþu. 19
S u t cã mµu xanh nh¹t. Khi r i khái mæt l chóng th theo mét sîi t. B ím tr ëng thµnh mµu x m. S u t lµ lo¹i s u rêt dô quen thuèc (nhên thuèc ), chø ph h¹i trªn c c lo¹i c y c i b¾p, su hµo, c i cñ,...(c y hä thëp tù ) 20
S u x m cã mçu x m hay en. B ím tr ëng thµnh mµu x m hay n u, bay ra vµo ban ªm. S u x m ban ngµy chui d íi Êt, ªm chui lªn c¾n ngang gèc c y. 21
BÖnh thèi nhòn c i b¾p do vi khuèn g y ra. BÖnh th êng h¹i ë thêi kú c y cuèn b¾p. C y bönh l ngoµi mµu n u. BÖnh lan truyòn nhê s u t, s u xanh vµ c c lo¹i s u kh c. H¹n chõ bönh b»ng c ch nhæ c y bönh vµ th êng xuyªn thay æi c y trång 22
Ó h¹n chõ s u, bönh, tr íc khi gieo nªn xö lý h¹t gièng b»ng thuèc trõ s u bönh. Trång xen c i b¾p víi c c lo¹i hµnh tái sï h¹n chõ îc sù ph h¹i cña s u. 23
Thu ho¹ch Khi c i b¾p cuèn chæt th cã thó thu ho¹ch. KiÓm tra é chæt cña b¾p b»ng c ch dïng tay Ên nhñ lªn b¾p. Thu ho¹ch nªn Ó l¹i vµi l ngoµi nh»m h¹n chõ dëp n t b¾p khi vën chuyón. 24
Tr íc khi thu ho¹ch 10-15 ngµy kh«ng nªn bãn ph n vµ t íi n íc Ó h¹n chõ nøt b¾p, lµm cho b¾p dô thèi sï gi m n ng suêt vµ chêt l îng. 25
Chän c y tèt, nh dêu l¹i, sau ã dïng dao s¾c chæt thu b¾p kh«ng lµm dëp x íc gèc. µo c c c y nµy trång dån l¹i ë mét khu, chóng îc ch m sãc, bãn ph n...cèn thèn. C y sï ra hoa vµ kõt h¹t vµo mïa xu n. 26
Mçi c y nªn Ó l¹i 3-4 ngång hoa, khi ngång cao 50-60 cm cçn buéc chèng æ vµ bêm ngän Ó qu Ëu nhiòu h¹t mèy. 27
Khi qu èm vµng sï thu ho¹ch, em vò treo lªn hay ñ thªm 3-4 ngµy sau ã ph i kh«vµ t ch h¹t. CÇn lµm s¹ch h¹t vµ ph i kh«tr íc khi b o qu n. 28
Sau khi thu b¾p tiõp tôc ch m sãc cho c y ra chåi, lêy chåi nµy gi m vµo v ên m t¹o c y con cho vô sau. V ên m cçn m t, tho ng, ñ Êm Ó h¹n chõ thèi chåi. 29