DÙNG CHƯƠNG TRÌNH BÌNH SAI LƯỚI ĐO GÓC CẠNH ĐỂ XỬ LÝ SỐ LIỆU ĐO LỆCH TUYẾN USING GEODETIC NETWORK ADJUSTMENT PROGRAM TO PROCESS DISALIGNMENT MEASUREMENTS Đào Xuâ Lộc Trug tâ NCƯDCNXD, Khoa Kỹ thuật Xây dựg, Đạ học Bách khoa, Tp Hồ Chí Mh, Vệt Na BẢN TÓM TẮT Bà báo trìh bày xử ý số ệu đo ệch tuyế theo phươg pháp đo góc hỏ bằg chươg trìh bìh sa ướ đo góc-cạh Kết uả khảo sát, tíh toá cho các sơ đồ đo toà tuyế, tuyế tuầ tự và phâ tuyế có độ ệch so vớ các côg thức thườg dùg trog phạ v sa số trug phươg xác địh gá trị ệch tuyế ABSTRACT Ths paper presets basc theory to process dsaget easureets by usg geodetc etwork adjustet progra For two odeg exapes, the resuts fro ths ethod have sa devato copared wth we-kow foruae Ths devato s acceptabe sce t s saer tha oe-sga of dsaget ĐẶT VẤN ĐỀ Kh xử ý số ệu đo ệch tuyế, đều ua tâ bậc hất à trị ệch tuyế và độ chíh xác xác địh ó Trước đây, tuỳ theo sơ đồ đo à áp dụg các côg thức khác hau, vệc đo góc hỏ dùg áy kh vĩ uag học chíh xác, số ệu được gh vào sổ đo, ay vớ vệc ra đờ hều oạ áy toà đạc đệ tử có độ chíh xác đo góc và đo cạïh đều cao và đặc bệt các số ệu đo đều ưu trữ trog áy, ê ếu dùg được các phầ ề bìh sa ướ đo góc-cạh (thườg các phầ ề ày đ kè vớ áy toà đạc đệ tử) để xử ý số ệu đo ệch tuyế, à vẫ đả bảo độ t cậy, thì hệu uả côg vệc sẽ tăg ê XỬ LÝ SỐ LIỆU ĐO LỆCH TUYẾN THEO CÁC CÔNG THỨC THƯỜNG ÁP DỤNG Xử ý số ệu đo toà tuyế Hìh Xét hìh, kh đo ệch tuyế dùg phươg pháp đo góc hỏ theo chều thuậ, trước hết áy kh vĩ chíh xác đặt tạ O, bảg gắ cố địh đặt tạ, sau kh địh hướg, đo các góc hỏ,,, hợp bở hướg chuẩ () vớ các hướg,,, Nếu gọ khoảg cách gữa để vớ,,, à,,, thì cho để, gá trị ệch tuyế được tíh: () s
Nếu gọ sa số trug phươg đo góc à ", thì: cos Kh hỏ thì cos () và trọg số trị ệch tuyế được tíh hư sau: P () Vớ chều đo gược, áy kh vĩ và bảg gắ cố địh tạ để và thay đổ vị trí cho hau, vớ cách suy uậ tươg tự Ta có: () () s P Từ kết uả đo đ và về, tíh trị trug bìh trọg số gá trị ệch tuyế: () Gá trị dịch chuyể theo hướg vuôg góc vớ tuyế gữa chu kỳ K- và K à hệu gá trị K K và, cò sa số trug phươg của ó (các chu kỳ đo có sa số đo góc ) được tíh theo côg thức []: () Xử ý số ệu đo phâ tuyế: a Kh để đầu và cuố tuyế khôg hì thấy hau, tuyế chíh được phâ ra hều tuyế hỏ -,-,-,-,-,-,- (hìh ) sau đó tươg đố vớ các tuyế hỏ, xác địh các gá trị ệch tuyế I (theo chều đo đ) và (theo chều đo về) Các gá trị I,, I và trug bìh trọg số của chúg tíh theo tíh theo ()- () Để tíh trị ệch tuyế I tươg đố vớ tuyế chíh từ để đế để, gả hệ phươg trìh tuyế tíh sau []:,, () P P P P Gá trị có trọg số P P P ê sa số trug phươg trị trug bìh trọg số à: Hìh (9),,,,,,,,,, Hìh
b Kh để đầu và cuố tuyế thôg hướg (để h hoạ ấy ví dụ tuyế có để cầ ua trắc): Trước hết theo tuyế - xác địh gá trị ệch tuyế cho để Tếp theo tươg đố vớ tuyế - và - xác địh gá trị ệch tuyế và cuố cùg theo tuyế -, -, -, - xác địh,,, Xét các ta gác đồg dạg vớ các gá trị ệch tuyế vuôg góc vớ tuyế chíh - và do các gá trị ệch tuyế bé ê dễ dàg đ đế các côg thức tíh gá trị ệch tuyế tươg đố vớ tuyế chíh -: () Trog trườg hợp đo về tươg tự ta có: () Từ các côg thức trê theo côg thức tíh sa số trug phươg của hà vớ các bế à và ta có và,suy ra P và P, cuố cùg ấy trug bìh trọg số gữa đo đ và về theo () và sa số trug phươg của trị trug bìh trọg số Hìh Hìh
Xử ý số ệu đo tuyế tuầ tự: Theo sơ đồ đo ày, kh đo đ, áy kh vĩ đặt tạ để, bảg gắ cố địh đặt tạ để, theo tuyế -() đo, tếp theo áy dờ đế để, đo trị ệch tuyế tươg đố vớ tuyế -(), cứ thế đế tuyế cuố - đế đo trị ệch tuyế Theo chều đo về áy và bảg gắ thay đổ vị trí cho hau Ứg vớ ví dụ trê hìh, ta có các côg thức tíh hư sau: Kh đo đ: () Trog trườg hợp đo về: () Độ chíh xác xác địh và được co hư hau, ếu khoảg các gữa các để ệch tuyế gầ bằg hau: L " Trog đó L- à chều dà từ để đầu đế để cuố tuyế; - số đoạ trê tuyế Theo phươg pháp ày sa số trug phươg xác địh trị ệch tuyế kh đo đ và về khác hau và có trọg số à P và P Ví dụ cho để ở sơ đồ trê Trọg số, trị trug bìh gữa đo đ và về tíh theo () - () Như vậy, vớ sơ đồ toà tuyế, phâ tuyế, tuyế tuầ tự dựa vào cách phâ tuyế và số ượg để cầ ua trắc à sử dụg các côg thức tíh khác hau, các côg thức đáh gá độ chíh xác khác hau XỬ LÝ SỐ LIỆU ĐO LỆCH TUYẾN BẰNG CHƯƠNG TRÌNH BÌNH SAI GÓC-CẠNH Trước hết phả ua ệ rằg, tất cả các để ua trắc gá trị ệch tuyế và các để đầu và cuố tuyế (thườg độ ổ địh các để ày đươc phâ tích ua sự thay đổ toạ độ của chúg trog ướ kể tra) tạo thàh ướ ua trắc ệch tuyế (tt) Lướ ày, trog ỗ chu kỳ đo, được bìh sa vớ vớ để gốc à để đầu và cuố tuyế, à toạ độ gốc của chúg được ấy từ kết uả bìh sa ướ kể tra Nếu trog ướ ua trắc ệch tuyế góc được đo chíh xác cò cạh chỉ bết gầ đúg, thì kết uả bìh sa chúg ta chỉ ua tâ đế gá trị ệch tuyế à thô Nếu cả góc ẫ cạh
đều đo độ chíh xác cao thì kết uả, goà vệc hậ được gá trị ệch tuyế cò hậ được độ chuyể dịch dọc theo tuyế Vì trog ướ tt đo các góc và các cạh ê các phươg trìh hệu chỉh được ập cho góc và cạh có dạg sau: a Phươg trìh số hệu chỉh cạh đo từ để xác địh đế để xác địh k v c δx d δy c δx d δy k v k Trog đó: k k k k k k () c Trog đó: S k k k cosα, d S do S k k S k do k k sα Vớ và à cạh tíh theo toạ độ gầ đúg để, k và cạh đo b Phươg trìh số hệu chỉh góc đo Góc tạ để à hệu gá trị ha hướg đo (hướg phả trừ hướg trá theo chều k đồg hồ) Nê phươg trìh hệu chỉh góc đo có dạg: ATPAδX ATP (9) bkδyk ajδx j bjδy j Ký hệu N ATPA, L ATP, ta có: ( ak aj ) δx ( bk bj ) δy akδxk () NδX -L suy ra: k ; a k sα k s k ; b k cosα s Vớ : do, trog đó - góc tíh theo toạ độ gầ đúg; δ x, δy, δxk, δyk - số hệu chỉh vào toạ x,,, độ gầ đúg y xk yk (ếu chọ hệ trục toạ độ có trục y trùg vớ tuyế, thì δx à trị ệch tuyế cò δy à trị dịch chuyể dọc theo tuyế) Để ập trọg số cho các trị đo, chọ sa số trug phươg đo góc à sa số đơ vị trọg số, hư vậy: PI, ps /s () Như vậy, ếu gọ a trậ hệ số phươg trìh số hệu chỉh à A, a trậ đườg chéo trọg số trị đo P, a trâ cột số hạg tự do phươg tìh số hệu chỉh, a trậ cột ẩ số δx, a trậ cột số hệu chỉh V, thì để tì δx dướ đều kệ VTPV, ta có phươg trìh số hệu chỉh và phươg trìh chuẩ sau: k k VAδX () ; δx -N- L () Sau kh tì được δx tíh được V, cò sa V T PV số đơ vị trọg số µ k và sa số Q xx trug phươg δx µ, vớ Qxx à các phầ tử trê đườg chéo a trậ N- Như vậy vớ phươg pháp bìh sa ướ đo góc cạh có thể gả uyết vệc xử ý tất cả các sơ đồ đo ệch tuyế khác hau kè đáh gá độ chíh xác KẾT QUẢ TÍNH TOÁN, KHẢO SÁT Để khảo sát, chúg tô ập ô hìh, ô hìh gồ tuyế có chều dà ét, đo góc hỏ xác địh trị ệch tuyế để trê tuyế theo sơ đồ toà tuyế và phâ tuyế ục a, góc đo vớ độ chíh xác, khoảg cách gầ đúg vớ độ chíh xác - c, S- ; S- ; S- Mô hìh gồ 9 để vớ chều dà tuyế, trê tuyế có để cách hau ét Góc đo vớ độ chíh xác, sơ đồ đo theo phầ tuyế ục b và tuyế tuầ tự, các cạh bết chều dà gầ đúg vớ độ chíh xác c Mỗ ô hìh được tíh toá theo các côg thức thôg thườg và theo ha chươg trìh bìh sa góc cạh: Lscad pus của hãg Leca và LTfor do chúg tô vết Các kết uả tíh và (đơ vị ) cho các ô hìh và
ua các cách tíh khác hau thể hệ trog các bảg dướ đây: Bảg : Mô hìh đo toà tuyế Góc 9 9 9 9 STT () () () Gh chú M 999 99 99 9 99 9 () theo các côg thức ục () theo Lscad-pus () theo LTFOR Bảg : Mô hìh đo phâ tuyế a, Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo 9 9 9 9 9 9 9 9 STT () () () Gh chú Q 9 99 9 99 9 ()theo các côg thức ục () theo Lscad-pus () theo LTFOR Bảg : Mô hìh đo phâ tuyế b, Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 STT () () () Gh chú 9 9, 9 () theo các côg thức ục () theo Lscad-pus () theo LTFOR Bảg : Mô hìh đo tuầ tự Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo Tê góc Góc đo 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
STT () () () Gh chú 9 9 () theo các côg thức ục () theo Lscad-pus () theo LTFOR So sáh các gá trị ệch tuyế hậ được từ cách tíh theo các côg thức kh để và theo ha chươg trìh bìh sa góc-cạh: Lscad pus và LTFOR, chúg ta hậ thấy rằg các trị ệch tuyế hậ được cho các để ua trắc chỉ ệch hau trog phạ v sa số xác địh chúg Trị sa số trug phươg xác địh ệch tuyế theo các phươg pháp tíh trê cũg có độ hộ tụ cao Từ đây có thể thấy rằg vệc xử ý đo ệch tuyế theo các sơ đồ đo toà tuyế, phâ tuyế hay tuyế tuầ tự, bằg các chươg trìh bìh sa góc cạh hoà toà đả bảo độ t cậy, hất à kh côg ghệ đo hịê ay cùg úc đo góc và đo cạh vớ độ chíh xác cao và goà vệc yêu cầu xác địh trị ệch tuyế cò xe xét bế dạg côg trìh dọc theo tuyế Vệc sử dụg các chươg trìh bìh sa góc cạh khôg hữg đáp ứg hu cầu xử ý số ệu đo ệch tuyế à có thể dùg để ước tíh độ chíh xác trị ệch tuyế kh thết kế ướ ua trắc ệch tuyế TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễ Tấ Lộc: Trắc địa cơ bả trog khảo sát th côg và ua trắc bế dạg côg trìh, Trườg Đạ học kỹ thuật TpHCM (99) Pha Vă Hế (chủ bê), và các cộg sự: Trắc địa côg trìh, NXB Gao thôg vậ tả, Hà ộ (999) Kjush V: Thực hàh trắc địa côg trìh, Côg tác trắc địa trog xây dựg và kha thác sử dụg côg trìh, Nhedra, Moskva (99)