file://D:MRC964MI-docsSingleFile - PendingEE2123F1B7C155904

Bản ghi

1 Page 1 of 29 Ch ng tr nh hîp t c kü thuët ViÖt Nam - øc Dù n ph t trión l m nghiöp x héi s«ng µ Bé N«ng nghiöp vµ Ph t trión n«ng th«n - GTZ - GFA TµI LIÖU TËP HUÊN vò KINH TÕ Hé GIA NH Tµi liöu dµnh cho gi o viªn Víi sù ãng gãp cña Ian Oxenford, Tin Hta Nu, Elke Foerster vµ T«Kim Liªn Môc lôc KINH TÕ Hé GIA NH Môc Ých: Môc tiªu: Ph ng ph p luën: M«- un 1: Kinh tõ hé gia nh lµ g? M«un 2 : tiªu thô l ng thùc trong hé gia nh M«un 3: S n xuêt l ng thùc M«un 4: cung & cçu lao éng hé gia nh M«un 5: ng n s ch tæng biªn M«un 6: ng n s ch tõng phçn M«un 7: Lîi Ých mang l¹i tõ lao éng vµ tõ Êt ai M«un 8 : sù chän lùa c c vô hoa mµu vµ nhu cçu tiòn mæt trong hé gia nh

2 Page 2 of 29 M«un 9 : kinh tõ ch n nu«i M«- un 10 : c c vô mïa hµng n m & l u niªn - týn dông BiÓu nh gi kho häc kinh tõ hé gia nh th NG TIN C B N KINH TÕ Hé GIA NH Môc Ých: Sau khi kho häc vò kinh tõ hé gia nh kõt thóc, c c häc viªn sï hióu îc vò kinh tõ hé gia nh (vò nh ng môc Ých, nguån lùc vµ h¹n chõ cña hé gia nh) vµ vò c c ph ng thøc s n xuêt n«ng nghiöp. Hä còng sï hióu îc lµm thõ nµo mµ viöc qu n lý kinh tõ tèi a sï dén tíi hiöu qu sö dông c c nguån lùc îc n ng lªn còng nh s n xuêt gia t ng. ViÖc sö dông Êt canh t c n«ng nghiöp trong hé gia nh hiöu qu h n còng sï lµm gi m p lùc èi víi Êt rõng vµ Êt ai phô cën, Ó cho Êt rõng kh«ng cßn bþ chuyón thµnh Êt s n xuêt n«ng nghiöp n a. Môc tiªu: iòu quan träng lµ hióu vµ hç trî n«ng d n trong qu tr nh ra quyõt Þnh b»ng c ch tiõp cën tæng qu t hoæc tiõp cën c c ph- ng thøc canh t c trong kinh tõ hé gia nh. Sau kho häc nµy sinh viªn sï cã îc kh i niöm c b n lµ lµm thõ nµo Ó p dông c c týnh to n kinh tõ trong qu tr nh ra quyõt Þnh cña ngêi n«ng d n. Ph ng ph p: Kho häc sï îc tæ chøc theo 10 m«un, mçi m«un bao gåm nh ng khýa c¹nh lý thuyõt, c c bµi tëp, vµ c c sè liöu tham kh o. Bèn m«un Çu tiªn sï híng dén sinh viªn c ch Ó ph n tých c c u tiªn trong hé gia vµ c ch Ó týnh c c nguån lùc thõa nh lao éng vµ Êt ai sau khi p øng c c nhu cçu vò l ng thùc vµ tiòn mæt. S u m«un cuèi vò kinh tõ trang tr¹i híng dén sinh viªn c ch Kho häc sï mang l¹i cho häc viªn kinh nghiöm vò týnh to n tµi chýnh vµ lëp ng n s ch còng nh kh n ng ph n tých kinh tõ hé gia nh. C c häc viªn còng sï îc cung cêp nh ng th«ng tin chuyªn ngµnh còng nh nh ng th«ng tin vò kinh tõ díi h nh thøc ng n hµng d liöu, nhng còng hy väng r»ng c c häc viªn sï häc îc c ch thu thëp th«ng tin vµ x y dùng nh ng ng n hµng d liöu cho riªng m nh vò th«ng tin kinh tõ hé. M«- un 1: Kinh tõ hé gia nh lµ g? KÕt qu Trong m«un nµy, häc sinh sï häc nh ng yõu tè c b n vò kinh tõ hé bao gåm môc Ých cña hé gia nh, nghiªn cøu cêu tróc cña gia nh vµ xem xðt xem cêu tróc gia nh ã cã nh hëng nh thõ nµo Õn c c yõu tè tiªu thô vµ s n xuêt. Trong m«un nµy chóng ta còng sï b¾t Çu lµm bµi tëp Ó xem nguån lùc cña gia nh îc sö dông nh thõ nµo Ó p øng yªu cçu s n xuêt l ng thùc. Giíi thiöu Kinh tõ hé gia nh Ò cëp tíi nh ng hµnh vi kinh tõ cña hé gia nh trong viöc qu n lý c c nguån lùc nh»m ¹t îc

3 Page 3 of 29 môc Ých cña m nh. iòu nµy còng bao gåm c viöc s n xuêt, tiªu thô l ng thùc vµ an ninh l ng thùc; viöc thu thëp /s n xuêt vµ tiªu thô nh ng nhu cçu thiõt yõu kh c cho gia nh ch¼ng h¹n nh níc uèng vµ cñi èt; vµ tiòn mæt Ó p øng nh ng nhu cçu cña gia nh, mµ tiòn mæt cã thó kiõm îc qua nh ng ho¹t éng s n xuêt n«ng nghiöp còng nh c c ho¹t éng kh c. B ng 1/1 C c hé gia nh lµ : Phøc t¹p Sö dông cã hiöu qu c c nguån lùc cña m nh cho dï c c nguån lùc nµy cã thó cßn nghìo nµn. Môc Ých, c c nguån lùc vµ c c h¹n chõ cña hé gia nh. B ng 1/2 C c môc Ých cã thó îc tr nh bµy theo tr nh tù vò nhu cçu: Nh ng nhu cçu c b n : l ng thùc, chç ë, níc sö dông, y tõ, quçn o vµ vët dông gia nh. Nhu cçu cao h n: gi o dôc, du lþch, vµ gi i trý, nh ng ph ng tiön cao cêp kh c ( ra io, TV, quçn o Ñp..) Nh ng nhu cçu vò mæt x héi vµ t«n gi o ë têt c c c cêp é. Nh ng nguån lùc bao gåm Êt ai, lao éng, vèn, kiõn thøc ( Æc biöt lµ kiõn thøc vò kü thuët ) vµ c c ióm h¹n chõ chñ yõu lµ do thiõu c c nguån lùc nãi trªn. CÊu tróc gia nh CÊu tróc gia nh biõn æi theo é tuæi vµ giíi týnh. Gia nh cã thó cung cêp nguån lùc lao éng vµ còng cã nhu cçu tiªu thô nh l ng thùc, cñi èt vµ rêt nhiòu lo¹i hµng ho vµ dþch vô kh c mµ yªu cçu ph i cã tiòn. TØ lö phô thuéc lµ tø lö cña n vþ tiªu thô trªn n vþ lao éng. TØ lö nµy cµng cao th gia nh cµng khã kh n h n trong viöc p øng nhu cçu vò l ng thùc vµ c c nhu cçu kh c. Bµi tëp Anh/chÞ sï hoµn thµnh b ng m«h nh hé gia nh trong khi häc tõ m«un1 Õn m«un 4: B¾t Çu tõ m«un1 sö dông th«ng tin tõ b ng sè liöu tham kh o díi y vµ cêu tróc cña mét méu gia nh b¹n chän. TÝnh n vþ lao éng, n vþ tiªu thô vµ tø lö phô thuéc cña hé gia nh cña b¹n. So s nh víi c c gia nh méu kh c vµ th o luën t¹i líp. [gi o viªn sö dông kü thuët hái vµ tr lêi, th o luën nh hëng cña tû lö phô thuéc cña gia nh trong viöc s n xuêt l ng thùc, tiòn mæt vµ c c nhu cçu kh c, chi phý vò y tõ cho ngêi giµ, chi phý gi o dôc cho trî em]. B ng 1/3 M«h nh gia nh t¹i líp 1 Hé 1 Hé 2 Hé 3 2 Sè ngêi lín Sè ngêi giµ Sè trî em tõ 9-15 tuæi Sè trî em díi 9 tuæi n vþ lao éng 2,8 2,4 1,8 7 n vþ tiªu thô 3,9 4,2 3,9

4 Page 4 of 29 8 TØ lö phô thuéc 1,4 1,75 2,28 9 DiÖn tých Êt ruéng cã hö thèng tíi (ha) 0,30 0,00 0,00 10 DiÖn tých Êt n ng (ha) 1,00 3,00 4,00 Sè liöu tham kh o C c nh n tè chuyón æi n vþ lao éng / n vþ tiªu thô n vþ lao éng n vþ tiªu thô Ngêi lín Nam/N 1 1 Ngêi giµ 0 1 TrÎ em 9-15 tuæi TrÎ em díi 9 tuæi Bµi tëp: X c Þnh 2 tíi 3 gia nh thuéc cêu tróc kh c nhau, anh/chþ chän m«h nh gia nh cña m nh vµ týnh c c n vþ lao éng, n vþ tiªu thô vµ tø lö phô thuéc trong c c m«h nh hé gia nh ã. Díi y lµ b ng sè liöu Ó trèng nh»m hç trî anh (chþ) lµm bµi tëp trªn. (Môc Ých cña bµi tëp nµy lµ khuyõn khých c c häc viªn pháng vên nh ng hé gia nh n«ng d n thùc tõ vµ gióp c c häc viªn cã kinh nghiöm trong c c ph ng ph p thu thëp d liöu. Sau ã c c häc viªn sï p dông nh ng ph ng ph p a ra tõ m«un 1 Õn m«un 4 vµ m«un 7 Õn m«un 8 Ó ph n tých t nh h nh cña nh ng gia nh mµ hä chän). M«h nh hé gia nh cho bµi tëp 1 M«un 1 Gia nh vµ c c nguån lùc Hé 1 Hé 2 Hé 3 2 Sè ngêi lín 3 Sè ngêi giµ 4 Sè trî em tõ 9-15 tuæi 5 Sè trî em díi 9 tuæi 6 n vþ lao éng 7 n vþ tiªu thô 8 TØ lö phô thuéc 9 DiÖn tých Êt ruéng cã hö thèng tíi (ha) 10 DiÖn tých Êt n ng (ha) 11 M«un 2 Nhu cçu l ng thùc 12 L ng thùc (kg thãc n m) 13 Tû lö cßn l¹i sau chõ biõn vµ b o qu n (%) 14 S n lîng lóa cçn thiõt (kg)

5 Page 5 of M«un 3 S n xuêt l ng thùc 16 Vô 1 17 Sè vô / n m 18 S n lîng/c y trång (kg/ha) 19 DiÖn tých trång 20 S n xuêt (kg) 21 L ng thùc thiõu hôt (kh«ng ñ cung cêp cho gia nh) mµ c y trång 2 ph i bæ sung 22 Vô 2 23 Nh n tè chuyón æi vô 2 quy ra thãc 24 Khèi lîng c y trång 2 ßi hái (kg) 25 Sè vô / n m 26 s n lîng/ vô (kg/ha) 27 DiÖn tých cçn (ha) 28 M«un 4 Cung vµ cçu lao éng 29 Vô 1 30 Vô mïa 1, sè ngµy c«ng/ ha 31 Sè ngµy c«ng sö dông 32 Vô 2 33 Vô 2, sè ngµy c«ng/ ha 34 Sè ngµy c«ng sö dông 35 Lao éng s n xuêt l ng thùc 36 Nhu cçu lao éng Ó kiõm cñi vµ níc ( týnh trªn n vþ tiªu thô) 37 Nhu cçu lao éng Ó kiõm cñi vµ níc cho hé gia nh 38 Nhu cçu lao éng Ó s n xuêt l ng thùc + kiõm cñi vµ níc cho hé gia nh 39 Sè ngµy c«ng cã kh n ng ( sè lao éng X 300 ngµy/n m) 40 Lao éng thõa/ thiõu cho c c vô hoa mµu vµ c c c«ng viöc kh c ngoµi n«ng nghiöp [39-38] 41 M«un 8 : sù chän lùa c c vô hoa mµu vµ c c nhu cçu tiòn mæt trong hé gia nh 42 Êt n ng cßn l¹i Ó trång hoa mµu [10-27] 43 C y hoa mµu 1/ Lao éng trång mýa / ha 44 C y hoa mµu 1 - DiÖn tých trång mýa 45 Lao éng sö dông [44x43] 46 Tæng thu nhëp (ngh n ång/ha) 47 Tæng thu nhëp/ngµy lao éng (ngh n ) [46x43] 48 Thu nhëp rßng tõ mýa (ngh n ång) [44x46]

6 Page 6 of C y hoa mµu 2 - c«ng lao éng trång cµ phª/ha 50 DiÖn tých trång cµ phª 51 Lao éng sö dông [49x50] 52 Tæng thu nhëp/ngµy lao éng 53 Tæng thu nhëp/ngµy lao éng (ngh n ång) [52/49] 54 Thu nhëp rßng tõ cµ phª [50x52] 55 Thu nhëp ngoµi trang tr¹i (ngh n ång 56 Tæng thu nhëp [ ] 57 Lao éng cßn l¹i [ ] 58 Êt cßn l¹i [ ] 59 Nhu cçu thiõt yõu vò tiòn mæt cña gia nh (ngh n ång) 60 Gi o dôc ( /mét trî em) [(4+5)x ] 61 Y tõ ( /1 n vþ tiªu thô) [7x ] 62 C c chi phý kh c quµn o, nhµ cöav.v.) / n vþ tiªu thô) [7x ] 63 Tæng nhu cçu tiòn mæt cña gia nh [ ] 64 Lîng tiòn mæt cßn l¹i sau khi trõ i c c nhu cçu thiõt yõu [56-63] M«un 2: tiªu thô l ng thùc trong hé gia nh KÕt qu Trong m«un nµy, häc sinh sï tiõp tôc sö dông m«h nh gia nh cña m nh vµ x c Þnh nhu cçu l ng thùc cña gia nh b»ng c ch sö dông nhu cçu n ng lîng. Giíi thiöu Môc Ých Çu tiªn cho hé gia nh îc x c Þnh lµ ph i tù cung tù cêp îc nguån l ng thùc. L ng thùc ë y kh«ng chø lµ nh ng yªu cçu vò n ng lîng, mµ cßn c vò protein, Æc biöt lµ cho trî em ang trong é tuæi ph t trión. Ngoµi ra, cßn cçn c c c lo¹i vitamin, chêt kho ng vµ c c axit amin cçn thiõt. Ó gi i quyõt bµi tëp trong m«un nµy, chóng ta chø tëp trung vµo yªu cçu vò n ng lîng. Bµi tëp Trong m«un nµy, anh/chþ sï ph i týnh yªu cçu vò l ng thùc cho hé gia nh dùa trªn th«ng tin tõ c c sè liöu îc a ra díi y vµ dùa trªn méu m«h nh hé gia nh. B ng 2/1 M«h nh hé gia nh ( tiõp) Gia nh 1 Gia nh 2 Gia nh 3 n vþ tiªu thô ( tõ M«dun1)

7 Page 7 of L ng thùc týnh theo sè kg thãc trªn n m Tû lö cßn l¹i sau chõ biõn vµ b o qu n (%) S n xuêt lóa cçn thiõt (kg) NhiÖm vô: Dùa trªn sè gia nh îc anh/chþ x c Þnh, h y týnh yªu cçu vò n ng lîng l ng thùc cña hä qui ra thãc nh trong m«h nh hé gia nh trªn (tõ dßng 12 Õn dßng 14) Sè liöu tham kh o: Lîng l ng thùc cçn thiõt cho mét n vþ lao éng lµ 1.2 kg thãc mét ngµy (450kg/n m) cho c«ng viöc nhñ vµ 1.4 kg mét ngµy (500kg/n m) cho c«ng viöc næng. M«un 3: S n xuêt l ng thùc KÕt qu Trong m«un nµy, häc sinh sï tiõp tôc sö dông m«h nh hé chän Ó x c Þnh lîng l ng thùc cçn ph I s n xuêt Ó p øng îc nh ng nhu cçu x c Þnh trong m«un 2. Häc sinh còng sï týnh lu«n diön tých t vµ c«ng lao éng cçn ph I cã Ó p øng yªu cçu s n xuêt l ng thùc ã. Giíi thiöu Vïng nói ë ViÖt Nam, cã mét vµi lo¹i c y trång cã thó p øng îc nhu cçu l ng thùc, ã lµ: B ng 3/1 Lóa ruéng, Lóa n ng, Ng«vµ s¾n. Mçi gia nh méu îc giao tæng hîp mét sè lo¹i c y trång mµ hä ph i trång. C c gia nh cã c c ph ng thøc sö dông Êt kh c nhau vµ iòu nµy quyõt Þnh nh ng lo¹i c y l ng thùc chñ yõu cña hä. Gia nh 1 îc giao mét thung lòng vµ mét sè diön tých Êt åi ë vïng thêp, mét sè diön tých Êt ruéng vµ mét sè diön tých Êt n ng. Gia nh 2 vµ 3 chø cã Êt n ng. Bµi tëp B ng 3/2 16 Vô 1 Lóa ruéng Lóa n ng Lóa n ng 17 Sè vô / n m S n lîng/c y trång (kg/ha) DiÖn tých trång (ha, cho tríc kh«ng ph I týnh) ,2 1,3 20 S n xuêt (kg) [18x19] L ng thùc thiõu hôt mµ c y trång 2 ph I bæ sung [14-20]

8 Page 8 of Vô 2 lóa n ng ng«s¾n 23 Nh n tè chuyón æi - quy ra thãc vô ,6 24 Khèi lîng c y trång 2 ßi hái [23x21] Sè vô / n m S n lîng/ vô (kg/ha) DiÖn tých cçn (ha) 0,46 0,97 0,28 Bµi tëp Sö dông c c sè liöu tham kh o díi y vµ th«ng tin tõ module 2, týnh to n diön tých cçn trång Ó p øng nhu cçu l ng thùc cña gia nh. Sè liöu tham kh o Nhu cçu l ng thùc vµ sè liöu vò s n xuêt L ng thùc Kg l ng thùc t ng ng víi 1 kg thãc S n lîng kg/ha ThÊt tho t sau thu ho¹ch vµ b o qu n % Lóa ruéng /vô (2 vô/n m) 35 Lóa n ng Ng«1, Khoai lang 3, S¾n 4, m«un 4: cung & cçu lao éng hé gia nh KÕt qu Trong m«un nµy, häc sinh sï tiõp tôc sö dông m«h nh gia nh nh trong c c m«un tríc vµ x c Þnh cung, cçu vò lao éng cña gia nh Ó p øng îc nhu cçu vò l ng thùc vµ c c nhu cçu kh c. Giíi thiöu Nguån cung lao éng trong hé gia nh îc nh gi t¹i M«un 1 khi ta týnh sè lîng n vþ lao éng. ViÖc cung cêp lao éng s½n cã cho c c ho¹t éng kinh tõ lµ dùa trªn cêu tróc gia nh theo é tuæi vµ giíi týnh. ViÖc sö dông lao éng trî em sï lµm gi m i thêi gian häc hµnh cña chóng vµ vò l u vò dµi sï cã hëu qu xêu tíi hé gia nh. nh gi nhu cçu lao éng Ó s n xuêt l ng thùc, kiõm cñi, lêy níc vµ c c ho¹t éng phi kinh tõ kh c nh tham gia c c ho¹t éng cïng víi x héi vµ céng ång. Tiªn lîng lao éng d«i d s½n cã Ó trång thªm l ng thùc Ó b n hay s n xuêt c c vô hoa mµu hay c c c«ng viöc kh c ngoµi n«ng nghiöp. Bµi tëp: Lao éng cho gia nh B ng4/1

9 Page 9 of Vô 1 Lóa níc Lóa n ng Lóa n ng 30 Vô mïa 1, sè ngµy c«ng/ ha Sè ngµy c«ng sö dông [17x19x30] Vô 2 lóa n ng ng«s¾n 33 Vô 2, sè ngµy c«ng/ ha Sè ngµy c«ng sö dông [27/33] Lao éng SX l ng thùc [31+34] Nhu cçu lao éng Ó kiõm cñi vµ lêy níc ( týnh trªn n vþ tiªu thô) 37 Nhu cçu lao éng Ó kiõm cñi vµ lêy níc cho hé gia nh [7x36] 38 Nhu cçu lao éng Ó SX l ng thùc & kiõm cñi, lêy níc cho hé gia nh [35+37] Sè ngµy c«ng s½n cã ( n vþ lao éng X 300 ngµy/n m) Lao éng thõa/ thiõu cho c c vô hoa mµu vµ c c c«ng viöc kh c ngoµi n«ng nghiöp [39-38] NhiÖm vô: Trªn c së nh ng gia nh mµ anh/chþ x c Þnh, týnh lîng cung vµ lîng cçu lao éng cho hé gia nh trong viöc s n xuêt l ng thùc, thu gom gç cñi vµ c c ho¹t éng phi kinh tõ kh c (sö dông toµn bé dßng 29 Õn dßng 40 trong m«h nh hé gia nh trong bµi tëp trªn). M UN 5: ng n s ch toµn phçn KÕt qu Sau m«un nµy häc sinh sï cã kh I niöm vò c c kü thuët lëp ng n s ch vµ c c kü thuët ã cã vai trß quan träng nh thõ nµo trong viöc ph n tých c c ph ng n s n xuêt mµ mét hé gia nh cã thó ph I lùa chän. ViÖc lëp ng n s ch gióp hé gia nh cã thó ¹t Õn møc lîi nhuën tèi u b»ng viöc sö dông chýnh nh ng tµi nguyªn khan hiõm cña hä nh: Êt, níc, lao éng, tiòn mæt hoæc c c nguån tµi nguyªn kh c. Þnh nghüa LËp Ng n s ch lµ nh gi Þnh lîng nh ng nhu cçu vµ thµnh qu trong t ng lai. Nh n chung, ng n s ch lµ: i) Mét thèng kª tµi chýnh vò mét ho¹t éng kinh tõ dù Þnh. ii) Dù týnh chi phý vµ thu nhëp cña n«ng tr¹i iii) Còng cã thó lµ nh ng týnh to n cô thó, ch¼ng h¹n nh ng n s ch cho lao éng, ng n s ch dµnh cho thøc n vët nu«i, vµ ng n s ch cho tíi tiªu. Ng n s ch toµn phçn Víi nh ng nguån lùc hiön cã ( nh Êt ai, lao éng ) c c hé gia nh n«ng d n s n xuêt ra mét sè lo¹i s n phèm nhêt Þnh. Ó kióm Þnh xem liöu nh ng s n phèm ã cã mang l¹i nguån lîi (lîi nhuën) cho nh ng ngêi n«ng d n hay kh«ng th ph i týnh ng n s ch toµn phçn cho tõng ho¹t éng mét.

10 Page 10 of 29 Ng n s ch toµn phçn îc týnh: Ó cã thó so s nh kh n ng mang l¹i lîi nhuën cña c c s n phèm kh c nhau Ó cã thó týnh îc kh n ng mang l¹i lîi nhuën cña mét gièng míi Ó cã thó so s nh îc kh n ng mang l¹i lîi nhuën cña cïng mét ho¹t éng s n xuêt gi a c c hé gia nh kh c nhau ( mµ iòu nµy cã thó lµ do viöc qu n lý kðm, kü thuët l¹c hëu hay thiõu vèn hoæc lao éng ) Ng n s ch toµn phçn cã thó îc týnh theo n vþ diön tých Êt ai hoæc theo Çu sóc vët nu«i. Nãi theo c ch n gi n nhêt th ng n s ch toµn phçn cã thó îc viõt díng d¹ng c«ng thøc nh sau: Ng n s ch toµn phçn = thu nhëp - chi phý Còng cã thó hióu ng n s ch toµn phçn lµ lîng tiòn mæt rßng Ó ãng gãp vµo mét ho¹t éng nµo ã cña hé gia nh. B ng 5/1 Ó týnh tæng biªn cho 1 ha gièng lóa cò, chóng ta cã nh ng th«ng tin nh trong b ng sau (1) B ng (1) Thu nhëp vµ chi phý cho gièng cò A. Chi phý Chi phý gièng 100 kg x VND Ph n bãn vµ c c kho n Çu vµo kh c Urea 0 TSP 100 kg x 1.000VND KCI 0 Thuèc trõ s u Tæng chi phý B. Thu nhëp S n lîng Gi n vþ (kg) VND Tæng thu nhëp x Ng n s ch toµn phçn B - A = = Ghi chó: Trong ph¹m vi ng n s ch toµn phçn, chóng ta chø týnh nh ng chi phý biõn æi hay cßn gäi lµ vèn ho¹t éng. M«un 6: ng n s ch tõng phçn KÕt qu Sau m«un nµy, häc sinh sï n¾m îc c ch lëp ng n s ch vµ lµm thõ nµo Ó p dông nh ng ph ng ph p týnh to n ã vµo nh ng sù thay æi trong ph¹m vi hé gia nh. u thõ cña ph ng ph p nµy lµ chø ph i xem xðt nh ng thay æi, cho nªn c ch týnh to n nµy nh gi nh hëng cña sù thay æi vò sù thay æi cña t nh h nh tµi chýnh trong gia nh dô vµ nhanh h n.

11 Page 11 of 29 Giíi thiöu C c hé gia nh thêng ph i èi phã víi nh ng d¹ng quyõt Þnh vµ nh ng vên Ò chýnh lµ lµm sao: sö dông îc nh ng nguån lùc h¹n chõ nh Êt ai vµ lao éng. lëp kõ ho¹ch vµ lëp ng n s ch cho viöc cung øng l ng thùc s¾p tíi lëp kõ ho¹ch vµ lëp ng n s ch cho thu nhëp s¾p tíi Vµ cã thó cßn nhiòu IÒu kh c n a. Ó tãm l¹i nh ng vên Ò trªn, cã thó nãi r»ng viöc a ra quyõt Þnh trong c c hé gia nh n«ng d n lµ Ó " lùa chän îc sù kõt hîp tèt nhêt c c ho¹t éng kinh tõ; c trong n«ng nghiöp còng nh c c ho¹t éng kh c, Ó cã thó cã îc lîng l ng thùc cung cêp còng nh thu nhëp cçn thiõt Ó trang tr i nh ng nhu cçu thiõt yõu trong gia nh". Trong viöc chän lùa îc ho¹t éng kinh tõ tèt nhêt, «i khi nh ng ngêi n«ng d n thay æi kióu s n xuêt hiön hµnh sang mét kióu s n xuêt míi (ch¼ng h¹n nh thay æi gièng cò b»ng gièng míi, thay æi sang mét vô mïa kh c hay mét gièng vët nu«i kh c, thay æi sang mét ph ng thøc s n xuêt míi hay Çu vµo míi..) ViÖc lëp kõ ho¹ch ng n s ch tõng phçn lµ mét c«ng cô qu n lý trang tr¹i tèt Ó cã thó ph n tých sù thay æi c c ho¹t éng kinh tõ. Ng n s ch tõng phçn cã thó îc x c Þnh lµ nguån ng n s ch mµ chø ra îc lîi nhuën hoæc thua lç sï cã do mét sù thay æi îc týnh to n t¹i hé gia nh n«ng d n. Lîi nhuën thu îc tõ sù thay æi lµ nh ng kho n thu nhëp thªm vµ chi phý gi m; thua lç tõ sù thay æi lµ nh ng chi phý phô tréi vµ nh ng kho n thu nhëp ph i mêt i. NÕu lîi nhuën rßng lµ d ng th nªn tiõn hµnh sù thay æi. Ch¼ng h¹n nh nõu mét hé gia nh ang s¾p söa thay æi mét gièng lóa cò (nh chø ra trong vý dô vò lëp ng n s ch ho¹t éng trong m«un 5) b»ng mét gièng lóa míi. Th«ng tin sau do bµ Kim Liªn, mét n«ng d n, thu thëp îc cho gièng míi trªn 1 ha nh sau: B ng 6/1 B ng (1), th«ng tin trªn gièng míi: H¹ng môc n vþ n gi Thµnh tiòn A. Chi phý Chi phý gièng 30kg 2500 /kg Urea 20kg 3000 /kg TSP 250kg 1000 /kg KCI 150kg 2000 /kg Thuèc trõ s u B. Thu nhëp Thu nhëp tõ b n lóa g¹o 8000kg 2500 /kg Ng n s ch lîi nhuën tõng phçn trong viöc thay æi gièng cò b»ng gièng míi cã thó îc týnh nh trong b ng 2.

12 Page 12 of 29 B ng 6/2 B ng (2) Chi phý vµ thu nhëp tõ gièng cò hiön nay cña bµ Liªn H¹ng môc n vþ Gi trþ n vþ Gi trþ h¹ng môc A. Chi phý Gièng 100kg 2500 /kg U rª 0 0 TSP 100kg 1000 /kg KCI 0 Thuèc trõ s u B. Thu nhëp Thu nhëp tõ b n lóa g¹o 3000 kg 2500 /kg Bµ Liªn muèn biõt lîi nhuën cña gièng míi so víi gièng cò. C n bé khuyõn n«ng híng dén týnh ng n s ch tõng phçn. Chóng ta thay gièng cò b»ng gièng míi. Xem týnh to n trong b ng (3). Ghi nhí: ng n s ch tõng phçn chø týnh Õn nh ng chi phý vµ thu nhëp liªn quan tíi sù thay æi. B ng 6/3 B ng (3) Ng n s ch tõng phçn do thay æi gièng míi Lîi nhuën MÊt I Thu nhëp thªm Chi phý phô N ng suêt ( ) x KCI ( ) Urea ( ) Ph n bãn ( ) 0 TSP. ( ) Thu nhëp thªm Chi phý t ng thªm Chi phý tiõt kiöm îc Thu nhëp ph i mêt i H¹t gièng ( ) Chi phý tiõt kiöm îc Tæng thu nhëp ph i mêt i 0 Tæng céng îc Tæng céng mêt Lîi nhuën thu îc tõ sù thay æi = NÕu ngêi n«ng d n chuyón sang trång gièng míi th sï îc thªm

13 Page 13 of 29 Bµi tëp t¹i líp: Bµ Liªn cçn cã thªm 20 ngµy c«ng lao éng cho gièng míi. Gia nh bµ kh«ng thó cung cêp thªm sè lao éng cçn thiõt nµy, cho nªn bµ ph i i thuª lao éng víi gi /ngµy. NÕu sö dông lao éng thuª th sù thay æi nµy sï thu lîi lµ bao nhiªu? VÝ dô 2: Mét ngêi n«ng d n ang suy nghü t m c ch thay ng«b»ng mét lo¹i s¾n cao s n, th«ng tin îc cho trong b ng 4. B ng 6/4 B ng (4), ng n s ch tõng phçn Ó thay s¾n b»ng ng«ng«s¾n H¹ng môc n vþ Gi n vþ Tæng gi trþ n vþ Gi n vþ Tæng gi trþ gièng tù cã 25kg 1000 /kg v gièng mua v S n lîng 1600kg kg 500 /kg Ng n s ch tõng phçn nªu trong b ng 5 B ng 6/5 B ng (5) Ng n s ch tõng phçn Ó thay ng«b»ng s¾n îc MÊt Thu nhëp thªm Chi phý phô S¾n x 500 VND Gièng s¾n Tù cã Mua Chi phý tiõt kiöm îc Thu nhëp ph i mêt i Gièng ng« TiÒn b n ng«1600kg x 1700VND Tæng céng îc Tæng céng mêt Chªnh löch lîi nhuën = = NÕu ngêi n«ng d n chuyón sang trång lo¹i s¾n cao s n, bµ ta sï thu lîi thªm so víi ng«. C c nh n tè kh c cçn týnh Õn ThÊt tho t khi thu ho¹ch, ngµy c«ng lao éng (ng«150, s¾n 180), chi phý marketing, thu nhëp tõ s n phèm phô (vý dô nh lâi ng«), chi phý cho gièng s¾n cao h n nhiòu. VÝ dô 3: (Tõ ång b»ng s«ng Hång)

14 Page 14 of 29 Mét n«ng d n muèn chuyón sang trång khoai t y s¹ch. Anh ta hiön ang trång kho ng 2000m 2 cµ chua. Lý do mµ anh ta muèn thay æi lµ i) gia nh kh«ng ñ søc lao éng Ó trång cµ chua. ii) nhu cçu vò khoai t y s¹ch ( s n xuêt theo ph ng ph p h u c )ngµy cµng cao. Th«ng tin îc cho nh díi y: Chi phý phô: Qu n lý IPM trong trång khoai t y: VN Gièng chêt lîng: VN Thu nhëp ph i mêt i Thu nhëp tõ b n cµ chua: VN Thu nhëp phô B n khoai t y: 1.200kg x 2.500VND = VN Chi phý tiõt kiöm îc VËn chuyón cµ chua: VN Lao éng thuª Ó lµm cá 3ngµy x = VN Lao éng thuª Ó thu ho¹ch 2ngµy x = VN Tr lêi: îc MÊt Thu nhëp thªm Chi phý phô B n khoai t y PhÝ IPM cho khoai t y: kgx2.500 Gièng chêt lîng: Chi phý tiõt kiöm îc Thu nhëp ph i mêt i VËn chuyón cµ chua TiÒn b n cµ chua Lµm cá 3 ng y /n Lao éng thuª Ó thu ho¹ch 2ng y10.000d/n Tæng céng îc Tæng céng mêt Lîi nhuën do thay æi = = NÕu ngêi n«ng d n chuyón sang trång khoai t y s¹ch thay v trång cµ chua th anh ta sï thu lîi h n M«- Un 7: Lîi nhuën vµ rñi ro trong s n xuêt

15 Page 15 of 29 KÕt qu Trong m«un nµy häc sinh sï cã kh n ng ph n tých nguån lùc cña gia nh (nh x c Þnh trong 4 m«un Çu tiªn), vµ ph n tých nh ng nguån tµi nguyªn mang l¹i nhiöu lîi nhuën nhêt, Æc biöt lµ Êt ai vµ lao éng. Sau khi häc xong m«un nµy, häc sinh còng sï hióu thªm vò týnh thay æi lu«n lu«n cã trong n«ng nghiöp do IÒu kiön thêi tiõt, gi c, s u bönh v.v. IÒu nµy dén Õn nh ng rñi ro trong s n xuêt vµ mét kõt qu cña m«un nµy lµ häc sinh cã kh n ng ph n tých îc nh ng nguy c rñi ro ã. Giíi thiöu Nguån lùc chñ yõu cña c c hé gia nh lµ søc lao éng vµ Êt ai, cçn ph i sö dông c c nguån lùc ã mét c ch hiöu qu Ó ¹t îc môc tiªu cña hé gia nh. TrËt tù cña c c môc tiªu ã thêng lµ: 1. S n xuêt ñ l ng thùc cho gia nh víi møc rñi ro thêp nhêt. 2. T¹o ra mét sè thu nhëp b»ng tiòn mæt. 3. TiÕt kiöm b»ng c ch tých tr Ó cã thó chuyón æi thµnh tiòn mæt hoæc l ng thùc khi cçn thiõt. PhÇn 1. TÝnh to n n ng suêt nguån lùc Ó ¹t îc mét sè hay têt c c c môc tiªu th ph i ph n tých xem vèn Çu t vµ nguån lao éng cña gia nh îc sö dông cã hiöu qu cha. Trong m«un 6 chóng ta týnh to n lîi nhuën tõ lao éng. ViÖc sö dông c c nguån lùc cã hiöu qu îc týnh b»ng sè lîng thu nhëp rßng cña Çu ra ¹t îc khi sö dông c c nguån lùc ã. iòu nµy îc diôn t b»ng " lîi nhuën do lao éng mang l¹i" vµ " lîi nhuën do vèn mang l¹i". C ch n d n nhêt Ó m«t nh ng lîi nhuën nµy lµ; Lîi nhuën do lao éng mang l¹i ( /ngµy) = L i gép /Lîng lao éng Çu vµo Lîi nhuën tõ vèn = L i gép/lîng vèn sö dông Lîi nhuën tõ lao éng vµ vèn còng cã thó îc diôn ¹t lµ n ng suêt vèn vµ n ng suêt lao éng. Sö dông c c th«ng tin trong m«un 6, ta cã thó so s nh n ng suêt vèn vµ n ng suêt lao éng gi a hai gièng lóa, gi a ng«vµ s¾n. B ng 7/1 VÝ dô 1: So s nh lîi nhuën tõ hai gièng lóa Gièng cò Gièng míi A. Tæng chi phý B. Tæng thu nhëp C. L I gép (B-A) D. Çu vµo lao éng 180 ngµy 250 ngµy Lîi nhuën tõ lao éng (C:D) Lîi nhuën tõ vèn (C:A) VÝ dô2 : Bµi tëp ë líp : Ng«vµ S¾n

16 Page 16 of 29 Bµi tëp cho häc sinh Ng«S¾n A. Tæng chi phý B. Thu nhëp C. L I gép D. Çu vµo lao éng 150 ngµy 180 ngµy Lîi nhuën tõ lao éng ( ) Lîi nhuën tõ vèn ( ) KÕt luën: Chóng ta cã thó p dông c ch týnh to n nµy èi víi nh ng yõu tè khan hiõm nhêt: nõu vèn Ýt th chóng ta sï x c Þnh xem Çu t vµo u lµ cã lîi nhêt. Tõ ã, quan ióm vò lîi nhuën cã thó îc Þnh nghüa chung nh sau: Lîi nhuën/ Çu vµo s n xuêt = L i gép/ Çu vµo îc sö dông Ghi chó:tõ quan ióm vò lîi nhuën, chóng ta cã qui luët vò lîi nhuën gi m dçn. Qui luët nµy chø ra r»ng sù t ng lªn víi nh ng Çu vµo biõn æi trong mét qu tr nh s n xuêt th nh ng phçn t ng lªn trong tæng Çu ra sï nhá dçn. PhÇn II: Lµm thõ nµo Ó ph n biöt tèi a vµ tèi u B ng 7/2 VÝ dô vò quy luët lîi nhuën gi m dçn Chóng ta sï sö dông vý dô vò s¾n trong m«un 6. Hé gia nh cã 1 ha Êt vµ cã 2 n vþ lao éng cã thó îc sö dông tíi 300 ngµy c«ng. Hä nhën thêy r»ng s n lîng t ng cïng víi Çu vµo lao éng. Kh n ng vò s n xuêt, thu nhëp vµ lîi nhuën tõ lao éng cã thó îc tr nh bµy nh trong b ng sau: Êt ai (ha) Ngµy c«ng lao éng S n lîng ng«thu nhëp Lîi nhuën tõ lao éng Gi ng«: 500 VND/kg Quan s t b ng trªn, ta thêy lîi nhuën tõ lao éng Çu tiªn th t ng lªn sau ã gi m i. Qui luët nµy p dông cho têt c c c lo¹i Çu vµo ( nh ph n bãn, thuèc trõ s u). Chó ý mæc dï thu nhëp vén t ng. KÕt luën: B»ng c ch týnh to n ã mét gia nh cã thó nh gi Ó xem xðt nªn Çu t lao éng vµo lünh vùc nµo. Gia nh A cã thó quyõt Þnh Çu tu c 300 giê vµ tèi a hãa thµnh qu. Gia nh B cã thó quyõt Þnh Çu t 180 giê vµo viöc trång s¾n vµ Çu t 120 giê cßn l¹i vµo mét ho¹t éng kh c mµ cã thó kiõm îc /ngµy. Hä chêp nhën thu ho¹ch Ýt h n nhng l¹i tèi a ho îc n ng suêt lao éng.

17 Page 17 of 29 PhÇn 3: Lîi nhuën vµ rñi ro C c hé gia nh thêng cã nh ng nguån lùc h¹n chõ, do ã, thëm chý ngay c trong nh ng n m lµm n îc th hä còng kh«ng cã thªm nhiòu tiòn hay vèn tiõt kiöm ngoµi nh ng nhu cçu thiõt yõu cña hä. Ó cã îc lîi nhuën tèi a, vµ Ó t¹o thªm thu nhëp b»ng tiòn, hé gia nh cçn ph i a ra nh ng quyõt Þnh óng ¾n. Qu tr nh ra quyõt Þnh chýnh lµ lµ qu tr nh lùa chän nh ng ph ng n. iòu quan träng lµ kh«ng lùa chän nh ng ph ng n cã nhiòu nguy c rñi ro. Mét ho¹t éng kinh tõ îc coi lµ rñi ro khi cã Ýt th«ng tin vò thµnh qu Çu ra (bêt ch¾c), khi lîi nhuën nh mong muèn cã thó cã kh n ng thay æi nhiòu (rñi ro thøc sù) Rñi ro trong s n xuêt n«ng nghiöp cã thó thay æi. Tuy nhiªn, rñi ro thêng do thay æi vò s n lîng, chi phý hoæc gi s n phèm. Ó cã thó chän îc c c ho¹t éng kinh tõ Ýt rñi ro nhêt, th ph i p dông kh i niöm vò x c xuêt. Víi nh ng th«ng tin cã s½n dùa vµo nh ng kinh nghiöm cã, hé gia nh cã thó a ra c c kh n ng cã thó x y ra èi víi mét lo¹t c c sù kiön bêt ch¾c trong t ng lai cho nh ng n m tíi. B ng 7/3 X c suêt èi víi ng«thêng xuyªn trong 10 n m kh n ng N m îc mïa 5 n m.5 N m trung b nh 3 n m.3 N m xêu 2 n m.2 B ng x c suêt èi víi s¾n Thêng xuyªn trong 10 n m kh n ng N m îc mïa 3 n m.3 N m trung b nh 4 n m.4 N m xêu 3 n m.3 X c xuêt lu«n thªm vµo tæng céng lµ 1, vµ cã thó suy ra nh sau: X c suêt (sù kiön A) = c héi/kinh nghiöm liªn quan Õn A/tæng sè sù kiön. Trong s n xuêt n«ng nghiöp, lîi nhuën cã thó cao, trung b nh hoæc thêp tïy theo n m tèt, trung b nh, hoæc kðm. Lîi nhuën tõ s n xuêt vµ kh n ng cña lîi nhuën thêng îc Þnh tríc, gi trþ týnh b»ng tiòn mong muèn (GTTMM) ¹t - îc cã thó týnh îc. GTTMM = lîi nhuën (thu nhëp)*x c suêt GTTMM cã thó gióp c c hé gia nh a ra quyõt Þnh khi khi lùa chän c c ho¹t éng.

18 Page 18 of 29 Sö dông thu nhëp rßng (lîi nhuën) tõ s¾n vµ ng«, xem xðt nh ng nh n tè sau khi a ra quyõt Þnh; ng«th cã kh n ng îc mïa h n nhng lîi nhuën thêp, s¾n cã lîi nhuën cao h n nhng Ýt cã kh n ng îc mïa h n, s¾n cã nhiòu kh lo¹i mang l¹i lîi nhuën h n ng«cã thó tiõn hµnh týnh to n gi trþ b»ng tiòn nh mong muèn èi víi ng«vµ s¾n trong vý dô ë m«un 6 vµ gióp a ra quyõt Þnh díi y. B ng 7/4 Gi trþ b»ng tiòn nh mong muèn èi víi ng«vµ s¾n N m Thu nhëp rßng tõ ng«( ) Kh n ng Thu nhëp rßng tõ s¾n Kh n ng îc mïa Trung b nh KÐm Tæng = 1 Tæng = 1 GTTMM èi víi ng«= ( x0,5) + ( x 0,3) + ( x0,2) = = = = GTTMM èi víi s¾n = ( x0,3) + ( x0,4) + ( x0,3) = KÕt luën: L i gép dù týnh trung b nh cña s¾n cao h n cña ng«. HÇu hõt c c hé gia nh n«ng d n Òu t m c ch tr nh rñi ro. Cã nghüa lµ hä cè g¾ng tr nh nh ng ho¹t éng kinh tõ cã nhiòu nguy c rñi ro. Ó cã thó b o m nhu cçu l ng thùc cho gia nh, Æc biöt lµ c c hé gia nh nghìo h n sï ph i chän lo¹i c y trång cã Ýt kh n ng thêt b¹i nhêt ngay c khi nh ng c y trång ã mang l¹i lîi nhuën thêp. Trong vý dô trªn ng«mang l¹i GTTMM thêp h n nhng l¹i Ýt rñi ro h n. Bµi tëp t¹i líp Gi thiõt r»ng têt c c c vý dô trªn vò x c suêt cña s¾n vµ ng«òu cã kh n ng thay æi (s n lîng, chi phý vµ gi s n phèm). H y t m ra gi trþ b»ng tiòn nh mong muèn vµ quyõt Þnh chän c y trång nµo, gi i thých t¹i sao. 1. Víi nh ng iòu kiön lµ s n lîng vµ chi phý kh«ng æi do sù thay æi vò gi s n phèm, th kh n ng vµ lîi nhuën (thu nhëp rßng) sï nh sau: N m Lîi nhuën tõ ng«kh n ng Lîi nhuën tõ s¾n Kh n ng îc mïa Trung b nh KÐm GTTMM ng«= x x x.3 = GTTMM s¾n = x x x.5 =

19 Page 19 of 29 m«un 8: sù chän lùa c c vô hoa mµu vµ nhu cçu tiòn mæt trong hé gia nh B y giê, chóng ta sï quay trë l¹i víi m«h nh hé gia nh mµ chóng ta chuèn bþ cho tíi M«un 4. Chóng ta xem xðt tíi ióm mµ c c hé gia nh s n xuêt ñ l ng thùc cho nhu cçu tån t¹i cña m nh, vµ b y giê chóng ta týnh to n vò sè Êt ai vµ lao éng cßn l¹i Ó s n xuêt c c vô hoa mµu kh c. Trong m«- un 5 vµ 6, c c b¹n häc îc c ch lëp ng n s ch Ó so s nh kh n ng mang l¹i lîi nhuën cña c c ho¹t éng n«ng nghiöp kh c nhau vµ b y giê, c c b¹n cã thó p dông kiõn thøc nµy Ó t m ra îc vô mïa nµo tèt nhêt Ó tèi a ho thu nhëp cho gia nh m nh theo nh m«h nh hé gia nh îc a ra tríc líp. B y giê, chóng ta sï p dông c ch lëp tæng ng n s ch biªn Ó tèi a ho lîi nhuën cho hé gia nh trong khi sö dông nhiòu Õn møc cã thó îc nguån Êt ai vµ lao éng cßn d thõa, v mét trong nh ng nh n tè nµy sï quyõt Þnh qui m«cña vô mïa îc s n xuêt sï lín Õn u. iòu nµy îc gäi lµ tèi a ho viöc sö dông nguån lùc. Chóng ta còng cã thó p dông nh ng nguyªn t¾c nµy èi víi c c nguån lùc h¹n chõ kh c nh níc tíi hay vèn Çu t (tiòn mæt). Ch¼ng h¹n, mét n«ng d n cã thó vay îc mét sè vèn lµ 600 «-la vµ anh ta cã thó lùa chän gi a 2 vô mïa a vµ b nh díi y: B ng 8/1 Ho¹t éng A Ho¹t éng B Tæng biªn/ha Sè vèn cçn cã DiÖn tých Êt trång sö dông cho nguån vèn týn dông / = 10 ha / = 20 ha Thu nhëp rßng tõ diön tých Êt trång 10 ha x = ha x = NÕu ngêi n«ng d n trång vô mïa a, anh ta cçn Çu t cho mçi hðc ta vµ do anh ta chø cã , anh ta chø cã thó trång îc 10ha. iòu nµy sï mang l¹i cho anh ta mét kho n thu nhëp lµ 10ha x = NÕu anh ta trång vô mïa B, anh ta sï cã / tøc lµ 20 ha. Vµ víi thu nhëp lµ 20ha x = , anh ta sï thu îc nhiòu lîi nhuën h n. Qu tr nh nµy cã thó kh mêt thêi gian trong khi cßn cã rêt nhiòu c ch kh c Ó lùa chän. Sè liöu vò l I gép vµ lao éng cho mét sè vô mïa îc cho trong b ng sè liöu tham kh o díi y. èi víi bµi tëp trªn líp, b y giê h y p dông kü thuët nµy cho m«h nh hé gia nh cña anh/chþ vµ Ó so s nh gi a 2 lo¹i : mýa vµ cµ phª. B ng 8/2 40 Lao éng d thõa/thiõu hôt Ó trång hoa mµu vµ dµnh cho c c ho¹t éng phi n«ng nghiöp [39-38] M«un 8 : sù chän lùa c c vô hoa mµu vµ c c nhu cçu tiòn mæt trong hé gia nh 42 Êt n ng cßn l¹i Ó trång hoa mµu [10-27] 0,34 0,83 2,42 43 C y hoa mµu 1/ Lao éng trång mýa / ha C y hoa mµu 1 - DiÖn tých trång mýa 0,27 0,00 0,00

20 Page 20 of Lao éng sö dông [44x43] Tæng biªn (ngh n ång/ha) Tæng biªn / ngµy lao éng (ngh n ) [46/43] Thu nhëp rßng tõ êng (ngh n ång) [44x46] C y hoa mµu 2 - c«ng lao éng trång cµ phª/ha DiÖn tých trång cµ phª 0,07 0,63 0,33 51 Lao éng sö dông [49x50] tæng biªn/ngµy lao éng Tæng biªn /ngµy lao éng (ngh n ång) [52/49] Thu nhëp rßng tõ cµ phª [50x52] Thu nhëp ngoµi trang tr¹i (ngh n ång Tæng thu nhëp [ ] Lao éng cßn l¹i [ ] Êt cßn l¹i [ ] 0,00 0,20 2,09 59 Nhu cçu thiõt yõu vò tiòn mæt cña gia nh (ngh n ång) 60 Gi o dôc ( /mét trî em) [(4+5)x ] Y tõ ( /1 n vþ tiªu thô) [7x ] C c chi phý kh c quµn o, nhµ cöav.v.) / n vþ tiªu thô) [7x ] Tæng nhu cçu tiòn mæt cña gia nh [ ] Lîng tiòn mæt rßng sau khi trõ i c c nhu cçu thiõt yõu [56-63] Còng sö dông nh ng kü thuët týnh ng n s ch ã Ó lùa chän lo¹i c y hoa mµu thých hîp nhêt cho gia nh cña b¹n. Cè g¾ng tën dông nhòng nguån lùc h¹n chõ nhêt ( Êt vµ lao éng), ã lµ nh ng nguån lùc thêng bþ c¹n kiön Çu tiªn. Sè liöu tham kh o: Tæng biªn vµ nhu cçu lao éng Vô mïa Tæng biªn (Vnd000)/ ha Ngµy c«ng lao éng/ ha Lîi nhuën cho lao éng/ngµy c«ng (Vnd000) Lóa n ng Ng« S¾n Cµ phª ( chýn) Vên nhµ, hoa qu êng

21 Page 21 of 29 M«un 9: kinh tõ ch n nu«i ViÖc ph n tých kinh tõ cã thó îc sö dông Ó x c Þnh kh n ng mang l¹i lîi nhuën cña ch n nu«i còng nh c c c y trång. Trong m«- un nµy, chóng ta sï p dông viöc ph n tých ng n s ch tõng phçn cho ch n nu«i vµ Ó gi m s t viöc gia t ng s n xuêt qua kh u xö lý gièng. B ng 9/1 ViÖc ch n nu«i phôc vô cho rêt nhiòu môc Ých trong c c trang tr¹i gia nh, bao gåm: Nguån l ng thùc - thþt, trøng, s a..v.v.. C c s n phèm ngoµi l ng thùc - sîi ( l«ng ), x ng, da... Gia sóc lµm søc kðo Mét phçn tiõt kiöm cña gia nh. B ng 9/2 ViÖc s n xuêt ch n nu«i îc x c Þnh qua 2 nh n tè lín: 1. Gièng, hay chêt lîng cña vët nu«i îc x c Þnh qua phèm chêt cña cha mñ chóng 2. M«i trêng, hay c c nh n tè vò sè lîng vµ chêt lîng thøc n, viöc b o vö vët nu«i khái bönh tët vµ thêi tiõt Mét iòu hõt søc quan träng lµ ph i biõt îc liöu mét Æc týnh mong muèn cã thých øng h n èi víi c c nh n tè gièng hoæc m«i trêng hay kh«ng nõu ta muèn n ng cao Æc týnh nµy. Møc é quan träng cña viöc g y gièng îc o b»ng týnh kõ thõa vµ îc týnh b»ng phçn tr m. Ch¼ng h¹n, týnh kõ thõa vò träng lîng khi sinh ë gia sóc lµ 40%, cã nghüa lµ nõu týnh sù kh c nhau vò träng lîng sinh trung b nh ë éng vët lµm søc kðo, th 40% lµ do c c nh n tè gen vµ gièng, cßn 60% phô thuéc vµo m«i trêng, ch¼ng h¹n nh c c nh n tè vò thøc n, bönh tët vµ khý hëu. C c vý dô kh c: B ng 9/3 éng vët Æc týnh TÝnh di truyòn Gia sóc thuéc hä bß Träng lîng khi sinh 0.4 Träng lîng trong thêi gian th«i bó 0.3 Träng lîng sau khi th«i bó 0.5 Gia cçm Träng lîng trøng 0.6 Träng lîng thþt 0.4 Lîn Lîn n i 0.15 Lîn th«i bó 0.10 ChuyÓn æi thøc n 0.30 Víi éng vët nh lîn vµ gia cçm, nh ng loµi mµ thøc n cho chóng ph i îc chuèn bþ hay trång trät, hiöu qu cña viöc chuyón æi thøc n Ó cã îc s n phèm cuèi cïng nh thþt vµ trøng lµ hõt søc quan träng khi týnh Õn lîi nhuën trong ch n nu«i. iòu nµy îc týnh b»ng tø lö chuyón æi thøc n ( FCR ) vµ îc bióu thþ nh sau: Sè kg thøc n/sè kg träng lîng thu îc. Khi giíi thiöu gièng c i tiõn trong ch n nu«i, vý dô nh gièng lîn c i tiõn, c ch n gi n nhêt Ó nh gi lîi Ých cña sù thay æi ã lµ dïng ph ng ph p týnh to n ng n s ch tõng phçn. TÝnh to n ng n s ch tõng phçn èi víi gièng lîn c i tiõn.

22 Page 22 of 29 B ng 9/4 C c sè liöu vò kü thuët vµ tµi chýnh H¹ng môc Gièng truyòn thèng Gièng c i tiõn Tû lö chuyón æi vò thøc n (TLC TA) 3,5 3,0 Gi trþ µn lîn ( cã) 2 triöu ång Sè lîng lîn n i/ thøc n trªn Çu lîn hµng n m 1/ 400kg 1/500kg Chi phý chuång tr¹i ( cã ) 2 triöu ång Ó lµm nòn xi m ng PhÝ thó y / Çu lîn Quy m«løa Î 4 12 Sè løa /n m 1,5 2 Träng lîng h i t ng lªn 60kg 80kg Gi t ng lªn ( /kg h i) Gi thøc n/kg B ng 9/5 TÝnh to n ng n s ch tõng phçn ( ngh n ång) Thu îc tõ sù thay æi Thu nhëp t ng MÊt i tõ sù thay æi Thu nhëp ph i mêt i do thay æi Tõ gièng c i tiõn : 12 con x80kg c n h i x 20 /kg = Tõ gièng truyòn thèng : 4 con x 60kg c n h i x 20 /kg = 4800 Chi phý tiõt kiöm îc Chi phý phô 0 KhÊu hao Lîn n i (2000 /4 n m) = 500 X y dùng (2000 /10n m) = 200 Thøc n cho gièng truyòn thèng: 1 lîn n i x 400kg x 2,5 = con x 60kgx 3.5FCR x chi phý thøc n1.5 /kg = 1260 PhÝ thó y cho gièng truyòn thèng: (1 lîn n i + 4) x 50 = 250 Thøc n cho gièng c i tiõn 1 lîn n i x 500kgx 2.5 = con x 80kg x 3.0FCR x chi phý thøc n 2.5 /kg = 7200 PhÝ thó y cho gièng míi: (1 lîn n i + 12 con) x 150 =1950 A. Tæng lîi nhuën = = B. Tæng mêt m t = Thu nhëp rßng = a - B = = 5.810

23 Page 23 of 29 m«- un 10: c c vô mïa hµng n m & l u n m - týn dông ViÖc lëp ng n s ch tõng phçn thêng îc sö dông cho viöc ph n tých ho¹t éng îc trión khai trong thêi gian mét n m. Cßn èi víi nh ng c y trång nh c y n qu hay c y cµ phª, nh ng lo¹i c y thêng mêt tíi vµi n m tõ khi Çu t cho tíi khi îc thu ho¹ch, chóng ta l¹i cçn tíi c c ph ng ph p ph n tých kh c. Bíc Çu tiªn ph i lµm lµ ph i chuèn bþ ng n s ch ph t trión hµng n m vµ lu lîng tiòn mæt trong thêi gian tõ 5 Õn 10 n m tuú thuéc vµo tõng lo¹i c y trång. VÝ dô díi y îc a ra cho c y cµ phª. Kh«ng cçn ph i týnh vèn chi cho lao éng v têt c Òu lµ lao éng cña gia nh. Mçi n m cçn ph i trých mét phçn chi phý tõ thu nhëp cho lu lîng tiòn mæt. Lu ý lµ lu lîng tiòn mæt lµ m trong n m thø nhêt vµ n m thø 2 vµ d ng sau n m thø 3 khi cµ phª b¾t Çu îc thu ho¹ch. Tõ n m thø 4 Õn n m thø 10, viöc s n xuêt vµ chi phý vén tiõp tôc. B ng 10/1 Ng n s ch ph t trión c y cµ phª ( ngh n ång) H¹ng môc n vþ chi phý n vþ trªn ha n vþ trªn ha TrÞ gi cho diön tých trång trªn 2 ha N m N m C y gièng 5/c y Ph n bãn thuèc trõ s u 10 lit 10 l 10 l 10 l 15 l C«ng cô Lao éng Kh«ng týnh A. Tæng chi phý B. Thu nhëp 2/kg kg 5000kg B-a: Lu lîng tiòn mæt Trong vý dô trªn, chóng ta kh«ng týnh chi phý lao éng v nguån lao éng nµy lµ do gia nh tù cung cêp vµ do ã, kh«ng ph i lµ mét h¹ng môc týnh b»ng tiòn mæt. NÕu chóng ta muèn týnh lao éng gia nh vµo trong b ng ph n tých th chóng ta cã thó sö dông kh i niöm chi phý c héi. Kh i niöm nµy liªn quan tíi viöc Þnh gi chi phý cho lao éng t ng ng víi viöc sö dông lao éng tèt nhêt tiõp theo ã. iòu nµy cã thó lµ lîi nhuën thu îc tõ mét ho¹t éng kh c hay tiòn c«ng lao éng hµng ngµy tr cho lao éng thuª, gi sö iòu ã lµ cã. B y giê, b¹n cã thó so s nh 2 vô c y trång Ó xem Çu t vµo vô nµo lµ tèt nhêt vò lao éng vµ vèn èi víi mét ngêi n«ng d n. Bªn c¹nh lu lîng tiòn mæt cho c y cµ phª nh îc týnh ë vý dô trªn, chóng ta cßn týnh c lu lîng tiòn mæt cho c y n qu vµ ng«. B ng 10/2 Lu lîng tiòn mæt cho 2 ha (ngh n ång) N m Cµ phª C y n qu Ng«

24 Page 24 of Chóng t«i sï chø ra 2 ph ng ph p ph n tých nh ng lu lîng tiòn mæt nµy. Khi chóng ta cçn so s nh hai sù Çu t vµo hai lo¹i c y trång mµ ph i cçn tíi vµi n m míi mang l¹i lîi nhuën th tèt nhêt lµ sö dông thêi gian hoµn tr. iòu nµy n gi n chø lµ sè n m cçn thiõt Ó hoµn l¹i lîng vèn Çu t. èi víi vô cµ phª, lîng Çu t lµ : = Ó týnh thêi gian hoµn tr : Trõ i thu nhëp rßng mçi n m cho tíi khi tr xong lîng vèn Çu t. TÝnh tø lö vµo n m cuèi. B ng10/3 Lîng d Çu t Thu nhëp rßng hµng n m Ýt h n TÝnh tø lö vµo n m cuèi N m 3 = = N m 4 = = 4000 N m 5 = /9550 = 0.4 vµo n m 5 Thêi gian hoµn tr cho c y cµ phª lµ 4.4 n m. C ch týnh t ng tù cho c y n qu cho ta thêi gian hoµn tr lµ 3.6 n m, do ã Çu t vµo c y n qu sï tèt h n do thu håi vèn Çu t îc nhanh h n. Ng«lµ c y trång hµng n m vµ kh«ng cçn týnh thêi gian Çu t. Chóng ta kh«ng thó sö dông thêi h¹n hoµn tr Ó so s nh ng«víi hai c y l u niªn, do ã chóng ta sï sö dông lîng tiòn mæt týnh îc cho hai giai o¹n lµ 5 n m vµ 10 n m. B ng 10/4 TiÒn mæt trong 5 n m TiÒn mæt trong 10 n m Ng«5x1895 = Cµ phª (2x9550) = C y n qu (3x5000) = iòu nµy chø ra r»ng trång ng«lµ sù Çu t tèt nhêt cho thêi gian ng¾n trong kho ng 5 n m, nhng trång cµ phª lµ sù Çu t tèt nhêt trong thêi gian 10 n m. Nh thõ, c ch týnh nµy mang l¹i cho ngêi n«ng d n th«ng tin mµ nhê ã, anh ta cã thó a ra nh ng quyõt Þnh Çu t tuú thuéc vµo viöc liöu anh ta muèn thu îc lîi nhuën trong thêi gian ng¾n hay l u dµi. TÝn dông Ngêi n«ng d n îc sö dông hai lo¹i týn dông cho c c ho¹t éng n«ng nghiöp cña hä lµ týn dông ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. TÝn dông ng¾n h¹n îc sö dông chñ yõu cho mét vô mïa vµ îc dïng Ó trang tr i c c chi phý Çu vµo, nh ph n bãn, h¹t gièng vµ cã thó lµ lao éng ph i thuª. Thêi ióm cêp týn dông lo¹i nµy hõt søc quan träng v ngêi n«ng d n ph i îc vay tiòn tríc khi vô trång b¾t Çu. C phçn gèc lén phçn l i thêng îc tr vµo khi thu ho¹ch. Lo¹i týn dông nµy cã thó îc cung cêp bëi c c nguån chýnh thøc, nh ng n hµng, c c nhµ cung cêp ph n bãn hay nh ng ngêi thu mua vô mïa. Nh ng ngêi cho vay kh«ng chýnh thøc kh c còng cã thó cung cêp c c kho n vay ng¾n h¹n.

25 Page 25 of 29 C c d¹ng týn dông kh c thêng dµnh cho sù ph t trión l u dµi, ch¼ng h¹n nh cho viöc ph t trión c c vô c y trång l u n m, viöc mua c c gièng vët nu«i hay c c m y mãc n«ng nghiöp còng nh c c thiõt bþ chõ biõn kh c. TÝn dông nµy thêng dïng cho c c mæt hµng cao gi h n, vµ thêng îc hoµn tr trong thêi gian vµi n m. Nguån vay chñ yõu cho lo¹i týn dông nµy lµ c c ng n hµng n«ng nghiöp vµ ph t trión n«ng th«n, v c c iòu kho n vay nµy thêng kh«ng phï hîp víi iòu kiön cña nh ng ngêi cho vay hay cña nh ng nhµ cung cêp Çu vµo th ng m¹i vµ c c doanh nh n. Trong viöc vay týn dông nµy, cã thó bªn cho vay sï ph i m b o é an toµn c c kho n cho vay b»ng viöc sö dông quyòn thõ chêp Êt ai vµ tr u bß cña n«ng d n. Chóng ta sï sö dông ng n s ch vµ lu lîng tiòn mæt cña viöc ph t trión cµ phª Ó minh ho¹ c ch týnh lîng vay cçn thiõt vµ viöc hoµn tr khi ngêi n«ng d n sö dông vèn vay týn dông Ó trang tr i têt c c c chi phý b»ng tiòn m tþ vµo viöc ph t trión cµ phª. B ng 10/5 LÞch vay N m Lu lîng tiòn mæt Sè d ban Çu TiÒn vay îc rót L i suêt 10%/n m Tr l i suêt Tr vèn Sè d cuèi ThÆng d n«ng d n thu îc * -1830* *Chó ý: N«ng d n ph I bá tiòn Çu t trong trêng hîp nµy. Cã thó hä kh«ng ph I tr l I trong hai n m Çu, nhng ph I céng dån vµo tiòn gèc. KÕt luën: N«ng d n ph I tù tho thuën thêi h¹n tr l¹i tiòn dùa vµo kh n ng cña m nh (ng¾n h n hay dµi h n). NÕu nh vëy hä ph I týnh to n l¹i mét lçn n a víi kh n ng thu ho¹ch muén h n hoæc kðm h n. BiÓu nh gi kho häc kinh tõ hé gia nh H y nh gi møc é phï hîp, møc é hióu biõt cña b¹n cho mçi phçn häc vµ ý kiõn cña b¹n èi víi tõng kü n ng d¹y häc, sö dông thang ióm díi y: ióm: rêt thêp = 1, thêp = 2, trung b nh = 3, cao = 4, rêt cao = 5 ThÝch hîp HiÓu bµi ph ng ph p gi ng NhËn xðt M«un 1 M«un 2 M«un 3 M«un 4 M«un 5 M«un 6

26 Page 26 of 29 M«un 7 M«un 8 M«un 9 M«un 10 Mong muèn/ môc tiªu cña b¹n d¹t îc cha? 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; Kü n ng cña b¹n ùoc n ng cao 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; KiÕn thøc cña b¹n îc n ng cao 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; Sù thay æi th i é cña b¹n èi víi hé gia nh? 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; Ph ng ph p gi ng dëy 1. B¹n nh gi nh thõ nµo vò chêt lîng gi ng dëy theo nh ng tiªu chý sau: 1.1. Gi o viªn tr nh bµy cã râ rµng kh«ng 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; 1.2. Tr lêi cña gi o viªn èi víi nh ng c u hái cña häc viªn 1. RÊt thêp &127;

27 Page 27 of ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; 1.3. HiÖu qu cña c ch gi ng dëy cña gi o viªn 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; 1.4. Lµm thõ nµo Ó chêt lîng gi ng dëy cã thó cã hiöu qu h n? 1.5 Tµi liöu µo t¹o B¹n nh gi thõ nµo vò chêt lîng cña tµi liöu µo t¹o trong kho häc nµy? 1. RÊt thêp &127; 2. ThÊp &127; 3. Trung b nh &127; 4. Cao &127; 5. RÊt cao &127; Th«ng tin cho m«un 5, 6 1. C c ho¹t éng kinh tõ c b n - Tiªu thô, s n xuêt, tiõt kiöm vµ Çu t 2. Nh ng vên Ò kinh tõ c b n: S n xuêt c i g? S n xuêt cho ai? S n xuêt nh thõ nµo? Bªn c¹nh ã cßn: - Lîi nhuën, thþ trêng vµ môc tiªu 3. Môc tiªu cña hé gia nh n«ng d n: Tù cung cêp l ng thùc víi møc rñi ro thêp nhêt T¹o ra mét sè thu nhëp b»ng tiòn mæt sau khi m b o nhu cçu vª l ng thùc còng nh nh ng nhu cçu vò x héi vµ gi i trý TiÕt kiöm cho mai sau 4. CÇn a ra quyõt Þnh khi lëp kõ ho¹ch (têt c Ó tèi a ho lîi nhuën) QuyÕt Þnh lµ viöc lùa chän gi a c c ph ng n kh c nhau. C c lo¹i quyõt Þnh: 1. Lµm thõ nµo sö dông îc c c nguån tµi nguyªn cßn h¹n chõ nh lao éng, Êt ai 2. Lµm thõ nµo Ó sö dông îc nguån tiòn vay hay lao éng thuª Ó t¹o ra lîi nhuën cao nhêt. 3. LËp kõ ho¹ch vµ lëp ng n s ch Ó cã thó ¹t îc môc tiªu cung cêp l ng thùc vµ t¹o thu nhëp b»ng tiòn mæt 4. LËp kõ ho¹ch cho c c ph ng n ho¹t éng kh c nhau nõu nh kõ ho¹ch vò l ng thùc vµ tiòn mæt kh«ng îc nh

28 Page 28 of 29 mong muèn. 5. Chän lùa sù kõt hîp gi a c c ho¹t éng n«ng nghiöp vµ phi n«ng nghiöp Ó t¹o ra nguån cung cêp l ng thùc vµ thu nhëp Ó trang tr i îc c c nhu cçu thiõt yõu cña hé gia nh. 6. LËp kõ ho¹ch lu n canh vµ xen canh 7. Chän c c ph ng n nµo Ýt rñi ro nhêt 8. Gi m thióu nguy c bþ t c h¹i do mêt mïa vµ mêt gi 5. LËp kõ ho¹ch tèi a ho thu nhëp Thu nhëp cã thó díi h nh thøc: tiòn b n tõ s n phèm n«ng nghiöp Thu nhëp b»ng tiòn mæt tõ c c ho¹t éng phi n«ng nghiöp gi trþ thþ trêng cña c c s n phèm mµ gia nh tiªu thô thanh to n b»ng hiön vët ( l ng thùc nhën îc do c c dþch vô a l¹i ) 6. Tèi a ho s n lîng lµ tèi thiòu ho chi phý: Cã 4 ho¹t éng chýnh sau: Chi phý cho Çu vµo: a) ph n bãn, thuèc trõ s u, dông cô lao éng, chi phý thó y; b) lao éng thuª; c) thanh to n c c kho n vay ( chi phý Çu vµo vèn: l i suêt ); d) chi phý söa ch a vµ thay thõ nh ng chi phý vèn cè Þnh ( VD mua m y b m níc ) nh ng chi phý c nh n : gi o dôc, y tõ, quçn o, gi i trý, x héi tiòn thuõ vµ nh ng kho n ãng gãp kh c TH NG TIN C B N CHO M - UN 7 & 8 X c Þnh hiöu qu cña ho¹t éng: HiÖu qu nhêt -> lîi nhuën cao nhêt cña ho¹t éng hé gia nh -> -> (1) Çu ra/ Çu vµo hoæc gi trþ/ Çu vµo -> (2) S n lîng - chi phý = (1) + (2) c 2 sö dông tæng biªn (1) NÕu kh«ng cã nh ng h¹n chõ Lîi nhuën, n ng suêt NÕu c c hé gia nh kh«ng ¹t hiöu qu, tøc lµ møc lîi nhuën mµ hä thu îc thêp h n møc lîi nhuën trung b nh cña c c hé n«ng d n kh c trong vïng trong khi hä cã cïng lîng lao éng vµ Êt ai nh c c hé gia nh ã -> c c hé gia nh n«ng d n nµy cçn îc t vên vò kü thuët. Nh ng n i mµ lao éng lµ phæ biõn nhêt th sï dô so s nh lîi nhuën tõ lao éng. Lîi nhuën tõ lao éng = Thu nhëp rßng (tæng biªn)/ Lîng lao éng Çu vµo Chó ý: NÕu c c ho¹t éng kinh tõ îc më réng thªm th tæng biªn îc gi Þnh lµ cã mèi liªn hö riªng rï; cã nghüa lµ nõu ta coi tæng biªn còng t ng gêp «i khi ta t ng gêp «i diön tých trång ng«th iòu nµy lµ sai theo nh qui luët lîi nhuën gi m dçn.

29 Page 29 of 29 Tuy nhiªn y lµ mét c ch x c Þnh tèt Ó xem xðt viöc sö dông lao éng, Æc biöt èi víi nh ng gia nh thiõu lao éng. (2) Ph n tých tæng biªn: Môc tiªu cña c c hé gia nh trong viöc s n xuêt lµ Çu t Ýt nhng vén s n xuêt ñ l ng thùc th quan träng h n lµ thu îc tæng biªn cao, tuy nhiªn nõu hä cßn thõa Êt ai vµ lao éng vµ nõu hä chän s n xuêt mét vô hoa mµu nµo ã th viöc sö dông tæng biªn lµ mét c ch ph n tých tèt. B ng 8/1 Sö dông tæng biªn lµ mét ph ng ph p rêt nhanh Ó lëp kõ ho¹ch ho¹t éng, kõt hîp c c lo¹i c y trång / hoæc kõt hîp c c ho¹t éng hoæc Ó ph n tých viöc s n xuêt n«ng nghiöp. 1. Khi týnh tæng biªn kh«ng cçn týnh Õn khêu hao vèn cè Þnh. 2. Khi týnh tæng biªn kh«ng cçn týnh kh n ng biõn æi vò s n lîng, gi c vµ chi phý. Nh ng ngêi lµm c«ng t c khuyõn n«ng nªn: X c Þnh c y trång/ ch n nu«i mang l¹i nguång cung cêp l ng thùc, thùc phèm cao nhêt, an toµn nhêt cã thó - îc, khuyõn c o cho n«ng d n tiõp tôc më réng s n xuêt cho Õn khi hõt nguån lùc (lao éng, vèn vµ Êt ai) Khi x c Þnh îc sù h¹n chõ cña nguån lùc th b¾t Çu sö dông viöc ph n tých tæng biªn C n bé khuyõn n«ng cçn ph i nhën biõt îc nh ng khã kh n vò s n xuêt vµ lëp kõ ho¹ch T m ra tæng biªn ( s n lîng vµ chi phý biõn æi ) Mét sè lu ý khi sö dông ph ng ph p tæng biªn C c c y hoa mµu thêng cã tæng biªn cao nhêt trªn ha. Tríc khi khuyõn c o t ng diön tých c y trång cã tæng biªn cao th cçn ph i : Tèi a ho diön tých trång vµ dùa trªn mét sè n vþ nh ha, lao éng, vèn, s n xuêt. Nh ng h¹n chõ vò kü thuët Ó më réng (vý dô nh: trong vïng Êt bá ho hoæc Êt trång c y hä Ëu th kh n ng Ó trång hoa mµu ë nh ng vïng Êt ã lµ 3 n m). Nh ng h¹n chõ vò vët chêt vµ tµi chýnh (vý dô nh Êt kh«ng phï hîp, thiõu lao éng, thiõu vèn, týn dông, v.v týn dông Lao éng n cã s½n Ó trång trät vµ thu ho¹ch