No tile

Bản ghi

1 Ph¹m H u Doanh - L u Kú Kü ThuËt Nu«i lîn n i m¾n Î sai con (In lçn thø hai) Nhµ xuêt b n n«ng nghiöp Hµ néi

2 Môc lôc lêi TùA...7 Ch ng I: MéT Sè ÆC ióm CHUNG CÇN BIÕT VÒ CON LîN...8 I. sù Ho¹T éng C C Bé M y TRoNG C THÓ LîN Bé m y tiªu hãa Bé m y tuçn hoµn vµ h«hêp Bé m y bµi tiõt...9 II. Sù LI N QUAN Gi a tçm VãC lîn n i víi n ng suêt lîn con Khèi l îng lîn thþt Khèi l îng lîn c i gi lµm gièng Khèi l îng bµo thai Khèi l îng lîn con...10 III. ÆC ióm SINH Lý, SINH TR ëng Æc ióm sinh lý lîn con Æc ióm sinh tr ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i Sù h nh thµnh thþt vµ sù ph t trión cña lîn theo h íng n¹c Sù ho¹t éng cña lîn...12 Ch ng II: GIèNG LîN...13 I. NH Ng yªu cçu chung C c yõu tè nh h ëng Õn chêt l îng gièng Æc ióm cña mét gièng lîn tèt...13 II. chän lîn c i lµm gièng sinh s n C c tiªu chuèn chän läc

3 2. C c giai o¹n chän läc...15 III. ÆC ióm MéT Sè GIèNG LîN NU i TRONG N íc...16 A. C c gièng lîn néi...16 B. C c gièng lîn ngo¹i Lîn Yorkshire ( ¹i b¹ch) Lîn Landrace Lîn Duroc Lîn Berkshire Lîn Corwvall (Cãocvan)...21 IV. LAI GIèNG Sù bióu hiön vµ sö dông u thõ lai Sù kh c nhau gi a lai kinh tõ vµ lai Þnh h íng Mét sè c«ng thøc lai nh»m ¹t tû lö n¹c kh c nhau...23 Ch ng III: KH N NG SINH S N CñA LîN N I...25 I. sinh Lý éng DôC vµ PHèi GièNG CñA LîN Néi, LîN LAI vµ lîn NGo¹i Tuæi éng ùc Çu tiªn Tuæi Î løa Çu Chu kú éng dôc cña lîn n i vµ éng dôc trë l¹i sau Î Æc ióm éng dôc ë lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuçn Thêi ióm phèi gièng thých hîp...26 II. KH N NG SiNH S N CñA lîn N i Sè løa Î vµ tuæi lo¹i th i cña lîn n i néi, n i lai vµ n i ngo¹i Sè løa Î cña lîn n i néi, n i lai vµ n i ngo¹i trong 1 n m...28 III. CHäN LîN ùc CHO PHèI GIèNG Chän lîn ùc

4 Ch ng IV: NU I D ìng Vµ CH M SãC LîN N i, LîN CON...32 I. Nu«i D ìng vµ CH m sãc LîN N I sinh S N Lîn c i t Lîn n i chöa Ch m sãc lîn n i Î Sù tiõt s a cña lîn...34 II. NU I D ìng CH M SãC LîN CON Lîn s sinh TËp cho lîn con n sím Cai s a lîn con...36 III. C c lo¹i thøc n vµ t c dông...37 A. C c lo¹i thøc n dïng trong ch n nu«i lîn...37 B. X y dùng khèu phçn n cho lîn...42 c. KhÈu phçn thøc n cho c c lo¹i lîn...47 Ch ng V: CHUåNG LîN N I...52 I. yªu cçu chung vò x y DùNG CHUåNG Þa ióm H íng chuång...52 II. NH NG YÕU Tè CÇN CHó ý KHI X Y DùNG CHUåNG VËt liöu x y dùng NÒn chuång S n ch i Ó vën éng R nh n íc tióu, n íc röa chuång Hè ñ ph n T êng chuång

5 7. M ng n: (xem h nh vï)...55 III. MéT Sè KiÓU ChuåNG KÝch th íc c c lo¹i chuång Chuång mét m i Chuång hai m i VÖ sinh chuång vµ thêi gian ch m sãc lîn...61 Ch ng vi: phßng CH A BÖNH CHO LîN...62 I. PH N BIÖT lîn KHoÎ, LîN èm Lîn kháe Lîn èm Ch m sãc lîn èm...62 II. XEM XÐT L M SµNG LîN BÞ BÖNH...63 III. CHÈN O N S Bé MéT Sè BÖNH BÖnh êng tiªu hãa BÖnh d êng h«hêp BÖnh ë bé m y bµi tiõt BÖnh ngoµi da BÖnh toµn th n...64 IV. MéT Sè BÖNH TH êng GÆP ë LîN N i...64 A. BÖnh sinh s n...64 B. Bèn bönh nhiôm trïng chýnh ë lîn...67 C. Mét sè bönh kh c

6 Ch ng VII: TÝNH HIÖU QU KINH TÕ...72 I. Tæ CHøC THEo Dâi s N PHÈM BÊm sè tai Sæ ghi chðp sè liöu ban Çu MÉu theo dâi ghi chðp ë chuång nu«i...74 II. týnh hiöu qu ch n nu«i Tû lö chi phý trong gi thµnh s n phèm...76 III. Dù trï tæ chøc mét trang tr¹i lîn n i lêy lîn con b n gièng vµ nu«i thþt...77 A. Chi...78 B. Thu...79 Phô lôc...80 i- gi trþ t ng ng mét sè lo¹i thøc n cho lîn...80 II- qui æi träng l îng thøc n qua lon s a bß...81 III- h íng dén sö dông b ng týnh s½n khèu phçn thøc n hçn hîp cho c c lo¹i lîn...82 Iv- THµNH phçn DINH D ìng MéT Sè LOµI THøC N CñA Lîn

7 lêi TùA Ch n nu«i lîn lµ mét nghò phæ biõn ë n íc ta. GÇn 90% gia nh n«ng d n vµ nh n d n vïng ven «thþ Òu ch n nu«i lîn. ThÞt lîn chiõm 70-80% so víi c c lo¹i thþt trong ch n nu«i. Con lîn sö dông tèt c c s n phèm c y mµu vô «ng nh ng«, khoai, s¾n vµ thùc phèm c y l ng thùc sau chõ biõn. Con lîn cung cêp thùc phèm cho ng êi tiªu dïng ngµy cµng nhiòu, víi chêt l îng ngµy cµng cao, thþt nhiòu n¹c, ph n bãn tèt cho ång ruéng, v ên c y ao c v.v... Ph ng thøc ch n nu«i còng cã nhiòu thay æi. Tõ chç nu«i lîn truyòn thèng mang týnh chêt tën dông thøc n, nh»m "bá èng" mét mãn tiòn Ó chi tiªu khi cçn thiõt, dçn tõng b íc chuyón sang s n xuêt cã týnh chêt hµng hãa, xuêt hiön nh ng gia nh, víi nh ng trang tr¹i nhá nu«i tõ 5-10 con n i hoæc lîn thþt, hµng n m b n cho thþ tr êng hµng tên thþt h i. NghÒ nu«i lîn n íc ta vµ ang îc p dông nhiòu thµnh tùu khoa häc vµ chuyòn dçn tõ ph ng thøc ch n nu«i tù tóc sang ch n nu«i cã týnh to n vµ cã l i. Trong ngµnh ch n nu«i lîn, lîn n i cã vai trß rêt quan träng, nhêt lµ nu«i lîn n i Ó cã µn con nu«i thþt lín nhanh, nhiòu n¹c. Ó gióp c c gia nh còng nh c c trang tr¹i cã ý muèn nu«i lîn n i tõ quy m«nhá Õn quy m«lín h n nh ng kiõn thøc cçn thiõt vò khoa häc c«ng nghö ch n nu«i vµ mét sè biön ph p chýnh qu n lý kinh tõ sao cho cã lîi nhêt Ó m¹nh d¹n Çu t ph t trión, chóng t«i viõt cuèn "Kü thuët nu«i lîn n i m¾n Î sai con". Víi nh ng tiõn bé kü thuët vµ nh ng kinh nghiöm thu îc tõ thùc tiôn chóng t«i cè g¾ng tr nh bµy néi dung kü thuët tõ kh u chän gièng, nu«i d ìng lîn n i, lîn s sinh Õn khi cã µn con cai s a b n nu«i lµm gièng hoæc nu«i thþt vµ mét sè ph ng ph p chýnh Ó týnh to n kinh tõ x y dùng m«h nh ch n nu«i gia nh vµ trang tr¹i nhá víi 5-10 con n i. S ch viõt chñ yõu dïng cho nh ng gia nh nu«i lîn n i sinh s n nh»m t¹o ra s n phèm nhiòu vµ chêt l îng s n phèm cao (nhiòu n¹c). Ch¾c ch¾n s ch cßn nh ng thiõu sãt, mong b¹n äc gãp ý phò b nh, chóng t«i xin tiõp thu víi lßng biõt n Ó bæ sung söa ch a cho lçn xuêt b n sau. C c t c gi 7

8 Ch ng I MéT Sè ÆC ióm CHUNG CÇN BIÕT VÒ CON LîN I. sù Ho¹T éng C C Bé M y TRoNG C THÓ LîN 1. Bé m y tiªu hãa Lîn thuéc loµi n t¹p, n îc c thøc n sèng vµ nêu chýn. D¹ dµy cã søc chøa tõ 5-6 lýt (lîn 100kg). Ruét non lîn dµi gêp 14 lçn chiòu dµi th n hay b»ng 20-25m ë lîn 100kg. Nhê ã lîn tiªu hãa vµ ång hãa thøc n tèt. ë lîn con, bé m y tiªu hãa ph t trión chëm vµ ch a hoµn chønh, trong khi ã søc sinh tr ëng l¹i cã tèc é ph t trión cao. DÞch tiªu hãa träng d¹ dµy lîn con còng kh c víi lîn tr ëng thµnh. ë lîn lín, dþch vþ tiõt nhiòu vµo ban ngµy tíi 62%, cßn ban ªm chø 38%, trong khi ã lîn con bó s a tiõt dþch vþ ban ngµy lµ 31%, cßn ban ªm lµ 69%. Lîn con bó nhiòu vò ªm nhê sù yªn tünh. V vëy, gi yªn tünh èi víi lîn con trong thêi kú bó s a lµ rêt cçn thiõt. Hai tuçn Çu sau khi sinh, chêt toan (HCL) tù do ch a cã trong d¹ dµy nªn týnh kh ng khuèn ë d¹ dµy ch a cã, lîn con dô bþ nhiôm bönh. ChÊt toan tù do b¾t Çu cã sau 25 ngµy tuæi vµ týnh kh ng khuèn chø thó hiön sau ngµy tuæi. Lîn con ngµy tuæi ch a thñy ph n îc ¹m thùc, éng vët, ch a nªn cai s a sím lîn con ph i cã giai o¹n tëp n Ó thóc Èy viöc tiõt dþch vþ tiªu hãa ë d¹ dµy sím h n. Cai s a lîn con vµo lóc 45 ngµy tuæi trë i míi phï hîp víi iòu kiön nu«i d ìng ch m sãc hiön nay t¹i n íc ta. Gan lîn næng tõ 1,5-2kg ë lîn 100kg ñ m b o cho tiªu ho tèt thøc n. 2. Bé m y tuçn hoµn vµ h«hêp Tim lîn nhá kh«ng qu 300g so víi khèi l îng lîn h i 100kg. M u lîn tr ëng thµnh cã tõ 3,5-4 lýt ë lîn lai vµ lîn ngo¹i, tõ 2,3-3 lýt ë lîn néi. Phæi lîn rêt nhá, næng kh«ng qu 600g ë lîn 100kg. Tim vµ phæi l¹i n»m trong lång ngùc nhá bð, cßn d¹ dµy, ruét, gan n»m ë khoang bông, khi îc n no l¹i dån lªn phýa ngùc, lµm chç chøa tim phæi hñp thªm. V thõ khi vën chuyón lîn thþt, êng xa trêi nãng, lîn dô bþ chõt do thiõu d ìng khý. Lîn thë b nh th êng 20 lçn trong 1 phót, nh ng cã thó thë Õn 200 lçn trªn 1 phót khi cçn chèng nãng cho c thó. 8

9 3. Bé m y bµi tiõt Da lîn kh«ng cã tuyõn må h«i nªn kh«ng thó tho t n íc qua da. Må h«i lîn chø cã thó tho t qua êng n íc tióu. Bµng quang (bäng i) cã søc chøa chõng mét lýt. Mçi ngµy lîn lín th i 3-4 lýt n íc tióu. V lîn kh«ng cã tuyõn må h«i nªn i nhiòu ta cçn chó ý Õn nòn chuång khi x y dùng sao cho dô tho t n íc, kh«ng bþ ø äng Èm ít. II. Sù LI N QUAN Gi a tçm VãC lîn n i víi n ng suêt lîn con Lîn n i tr ëng thµnh vµo lóc th ng tuæi. TÇm vãc khèi l îng lîn n i vò mæt di truyòn cã liªn quan Õn sù ph t trión vµ n ng suêt µn lîn con. D íi y lµ mét sè vý dô cã liªn quan Õn kü thuët ch n nu«i. 1. Khèi l îng lîn thþt Khèi l îng lîn thþt lóc 6-7 th ng tuæi b»ng 75% hay b»ng 3/4 khèi l îng lîn n i tr ëng thµnh. Nh vëy muèn cã lîn giõt mæ ¹t kg lóc 6-7 th ng tuæi th lîn n i mñ ph i cã khèi l îng tõ kg trë lªn. Gièng lîn Ø, lîn Mãng C i n íc ta, n i tr ëng thµnh b nh qu n chø ¹t 90kg, nªn lîn thþt lóc 7 th ng tuæi chø cã thó ¹t 50-55kg. Muèn ¹t khèi l îng cao h n ph i nu«i kðo dµi th ng, tèn nhiòu thøc n vµ c«ng lao éng mµ vén kh«ng ¹t hiöu qu kinh tõ cao. 2. Khèi l îng lîn c i gi lµm gièng Lîn c i gi lµm gièng còng vëy, nu«i 6-7 th ng tuæi ph i ¹t khèi l îng b»ng 75% khèi l îng lîn thþt cïng tuæi. NÕu chø tiªu ã kh«ng ¹t, ng êi ch n nu«i cçn xem xðt khèu phçn n cña lîn (xem cã ñ dinh d ìng kh«ng) hay lîn bþ bönh (giun s n) Ó t m c ch kh¾c phôc. 3. Khèi l îng bµo thai Khèi l îng bµo thai lîn b»ng 1/12 Õn 1/14-1/16 khèi l îng lîn mñ tr ëng thµnh. Nh vëy lîn n i cã khèi l îng lín bµo thai sï lín, lîn con s sinh cã khèi l îng lín h n so víi n i cã khèi l îng nhá. Bµo thai lîn gåm cã: sè l îng con Î ra, nhau thai vµ n íc èi. Nhau thai vµ n íc èi chiõm 2,5-3 phçn m êi bµo thai, cßn l¹i 7-7,5 phçn m êi lµ khèi l îng lîn con. VÝ dô: 1 lîn n i ngo¹i cã khèi l îng kg th bµo thai sï lµ: 200kg/14 = 14,28kg lêy trßn lµ 14kg, nõu trõ nhau thai vµ n íc èi chiõm ba phçn m êi, th toµn æ lîn con s sinh sï lµ: (14/10) x 7 = 9,8kg, lêy trßn lµ 10kg. NÕu lîn Î 10 con th mçi con næng 10kg/10 = 1kg. NÕu lîn Î 8 con 10kg/8 = 1,25kg. ë lîn n i néi 85-90kg th lîn con sï cã khèi l îng sau: VÉn týnh khèi l îng bµo thai b»ng 1/14 khèi l îng lîn mñ. 90kg/14 = 6,42kg lêy trßn 6,5kg. 9

10 Nhau thai vµ n íc èi chiõm 30% gçn b»ng 2kg. Khèi l îng lîn con sï lµ: (6,5kg - 2kg) = 4,5kg. NÕu lîn Î 10 con th : 4,5kg : 10 = 0,450kg/con. NÕu lîn Î 8 con th : 4,5kg : 8 = 0,560kg/con. Lîn thþt nu«i lêy n¹c (lîn lai hoæc lîn ngo¹i), khèi l îng lîn con s sinh ¹t 0,9-1kg lµ tèt nhêt. 4. Khèi l îng lîn con Khèi l îng lîn con toµn æ lóc 21 ngµy tuæi lµ chø tiªu nh gi kh n ng cho s a cña lîn mñ. V s n l îng s a mñ cao nhêt chø trong 21 ngµy sau khi Î. Khèi l îng toµn æ lîn cao th s n l îng tiõt s a cña lîn mñ cao. Khèi l îng lîn con 21 ngµy tuæi t ng gêp 8-10 lçn so víi lóc s sinh phô thuéc vµo kh n ng di truyòn cña tõng gièng. ë gièng lîn néi nh Mãng C i, Ø khèi l îng toµn æ 21 ngµy tuæi th êng ¹t 25kg. ë lîn gièng ngo¹i thuçn nu«i thých nghi ë n íc ta vµ lîn lai cã m u ngo¹i ¹t tõ 35-50kg. Khèi l îng lîn con lóc cai s a (50-55 ngµy tuæi) th êng ¹t gêp 2 lçn so víi lóc 21 ngµy tuæi, trong s n xuêt cã tr êng hîp cao h n tõ 2,1-2,5 lçn. N¾m v ng nh ng chø tiªu trªn y, ng êi ch n nu«i cã thó nh gi óng gi trþ con gièng hoæc iòu chønh chõ é nu«i d ìng Ó ch n nu«i ¹t hiöu qu kinh tõ cao. 10

11 III. ÆC ióm SINH Lý, SINH TR ëng 1. Æc ióm sinh lý lîn con Khi míi sinh, c thó lîn con chøa tíi 82% n íc. Sau khi sinh 30 phót tû lö n íc ë lîn gi m 1-2%, nhiöt é c thó gi m tíi 5 0 C. Do bþ mêt n íc, mêt nhiöt nhanh, c thó bþ l¹nh, lµm ho¹t éng chøc n ng cña c c bé m y trong c thó bþ rèi lo¹n. Lîn s sinh trao æi n ng l îng vµ trao æi vët chêt rêt cao, trong khi ã nhiöt é c thó l¹i gi m nhanh, v thõ nhu cçu Êm èi víi lîn con rêt quan träng. 7 ngµy Çu lîn cçn nhiöt é C; 7-10 ngµy sau cçn C. ViÖc s ëi Êm lîn, tr i æ r m cho lîn con n»m lµ rêt cçn thiõt. Sau 10 ngµy tuæi, lîn con míi tù c n b»ng îc nhiöt. Ng îc l¹i, lîn n i n «i con cçn, nhiöt é tõ C. NhiÖt é cao h n sï nh h ëng Õn kh n ng tiõt s a cña lîn n i. V thõ, cçn cã chuång nu«i riªng cho lîn n i nu«i con ngay tõ Çu. 2. Æc ióm sinh tr ëng cña lîn lai vµ lîn ngo¹i Dïng lîn n i néi Ó s n xuêt ra con lai cã m u ngo¹i (2 lçn m u ngo¹i vµ 1 lçn m u néi) vµ lîn ngo¹i thuçn ¹t khèi l îng lóc cai s a 55 ngµy tuæi lµ 14-16kg trong iòu kiön nu«i d ìng hiön nay. Lîn nu«i thþt lêy nhiòu n¹c cµng lín, møc t ng träng hµng ngµy cµng cao vý dô: Lîn sau cai s a 15-25kg 30-40kg 40-60kg 60-80kg kg T ng träng ngµy g 400g 500g 600g 650g Qua sè liöu trªn, nu«i lîn lai lêy n¹c kh«ng cã giai o¹n nu«i kðo x c lóc b¾t Çu vµ nu«i vç bðo vµo th ng cuèi kõt thóc nu«i thþt nh lîn néi hoæc lîn lai kinh tõ. y còng lµ sù kh c nhau gi a lîn nu«i lêy nhiòu n¹c víi lîn néi vµ lîn lai kinh tõ nhiòu mì. 3. Sù h nh thµnh thþt vµ sù ph t trión cña lîn theo h íng n¹c Tû lö thþt xî lµ chø tiªu tæng hîp vò chêt l îng thþt. ThÞt xî bao gåm: th n thþt bá Çu, bá bèn c¼ng ch n, néi t¹ng (tim, gan, ruét) kó c 2 l mì. Lîn nu«i h íng n¹c lo¹i 100kg lóc 7-7,5 th ng tuæi cã tû lö thþt xî 70-75% so víi khèi l îng lîn h i (lîn cßn sèng). Lîn h íng mì vµ mì-n¹c, lóc 8 th ng tuæi cã tû lö thþt xî 75-78%, nh ng chêt l îng thþt thêp h n, tû lö mì cao h n. Lîn lai kinh tõ F1 gi a lîn ngo¹i víi lîn néi (Mãng C i, Ø) cã tû lö n¹c 25-30%, so víi khèi l îng lîn lóc mæ. Nh vëy cø mæ mét lîn 100kg th cã 25-30kg thþt n¹c. Lîn lai theo h íng t ng m u ngo¹i, tøc lµ n i lai F1 (ngo¹i x néi) cho phèi tiõp víi lîn ùc ngo¹i h íng n¹c, nu«i thþt lóc 100kg ¹t tû lö n¹c tõ 45-48%. 11

12 ë lîn ngo¹i thuçn vµ lai ngo¹i x ngo¹i, tû lö thþt n¹c trªn lîn h i cã thó ¹t tõ 55-60%. Râ rµng lîn lai nhiòu m u ngo¹i vµ lai ngo¹i x ngo¹i cho tû lö n¹c cao h n so víi lîn lai kinh tõ F1. Tû lö n¹c cao cßn phô thuéc vµo kü thuët nu«i vµ chän gièng còng nh chän c«ng thøc lai. Lîn h íng mì vµ mì - n¹c th bé m y tiªu hãa ph t trión m¹nh nhêt lµ d¹ dµy ngay tõ lóc 2 th ng tuæi. Tim phæi, l l ch ph t trión chëm. ë lîn h íng n¹c, tim phæi ruét non ph t trión m¹nh do t ng c êng trao æi chêt Ó t¹o s n phèm n¹c. y còng lµ sù kh c nhau vò ph t trión gi a lîn h íng n¹c víi lîn h íng mì vµ mì-n¹c. Lîn h íng n¹c, tõ s sinh Õn 5 th ng tuæi ph t trión vò chiòu dµi th n. Lóc 6-7 th ng tuæi, ph t trión vò chiòu réng. Khi chiòu réng th n ë gi a c c ióm o phçn ngùc bông vµ m«ng kh«ng chªnh qu 1,00cm Õn 1,2cm, cã thó coi lµ lîn ¹t khèi l îng mæ thþt. 4. Sù ho¹t éng cña lîn Lîn thých sèng theo µn Ó b o vö nhau vµ kiõm n chung. Lîn con cã nh ng Æc týnh: míi Î ra i t m vó mñ Ó bó. Qua thø tù vó tõ ngùc xuèng bông, ta cã thó ph n biöt con kháe con yõu. Lîn kháe th êng chiõm vó phýa ngùc, v vó ë ngùc tiõt nhiòu s a h n so víi vó phýa bông. Ta cã thó iòu chønh ngay tõ Çu Ó lîn con ph t trión Òu h n (cho con nhá bó vó ngùc, con lín bó vó bông). Lîn cã ph n x¹ n óng giê theo quy Þnh hµng ngµy. TiÕng éng do ph n phèi thøc n còng t c éng Õn tiõt dþch vþ cña lîn. CÇn ph n phèi thøc n óng giê, s¾p xõp b a n hîp lý vµ yªn tünh khi n. Lîn Øa i óng n i quy Þnh, cçn huên luyön ngay tõ Çu thãi quen Øa i óng chç khi a vµo chuång míi. Khi sî h i lîn th êng kªu rýt, c b¾p run, chôm vµo nhau ë mét gãc chuång. Lîn thých ngñ n i tèi. HiÓu îc c c Æc ióm trªn, ng êi ch n nu«i sï x c Þnh îc h íng nu«i, iòu kiön nu«i d ìng, p dông c c quy tr nh kü thuët Ó ¹t n ng suêt vµ hiöu qu kinh tõ cao. 12

13 Ch ng II GIèNG LîN I. NH Ng yªu cçu chung 1. C c yõu tè nh h ëng Õn chêt l îng gièng Trong ch n nu«i lîn n i lêy con nu«i thþt h íng n¹c, c c kh u kü thuët nh chän gièng, thøc n, nu«i d ìng, ch m sãc Òu cã nh ng yªu cçu míi theo mét quy tr nh nu«i tõ lóc chän con ùc, c i gi lµm gièng Õn khi sinh s n, nu«i con... Nh ng yõu tè ã lµ: a. Con gièng Con gièng îc chän (c i, ùc) cçn theo h íng lêy con nu«i thþt cã nhiòu n¹c. Kh«ng ph i bêt cø gièng nµo còng Òu cho tû lö n¹c cao. Lîn lai kinh tõ gi a gièng lîn ngo¹i Coocvan víi lîn néi nh Ø, Mãng C i, kh«ng thó cho tû lö n¹c cao, v gièng lîn nµy cã h íng n¹c-mì. CÇn ph i cho phèi víi gièng Landrace, Yorkshire ( ¹i b¹ch) cã h íng n¹c cao th tû lö n¹c ë con lai nu«i thþt míi cao. b.thøc n Nu«i lîn lêy n¹c, chêt ¹m cßn gäi lµ protein cã ý nghüa lín vý nã lµ nguån t¹o ra thþt n¹c. Bªn c¹nh ã, cßn ph i cho n ñ l îng, ñ chêt vµ æn Þnh cho tõng giai o¹n ph t trión cña lîn. Kh«ng thó nu«i lîn ¹t n ng suêt cao theo thøc n cã s½n trong gia nh, nh ng s n phèm tën thu hoæc c c phô phõ phèm îc. Lîn cçn îc n theo khèu phçn thøc n îc hçn hîp tr íc. Trong ch n nu«i lîn, thøc n chiõm tíi 65-68% gi thµnh lîn con vµ 70-75% gi thµnh lîn thþt. V vëy cçn cho lîn n ñ p øng îc nhu cçu ph t trión, lîn lín nhanh sï gi m îc chi phý thøc n tõ ã mµ h¹ gi thµnh s n phèm. c. Nu«i d ìng Nu«i d ìng Ó lîn n i sinh s n cao: con nhiòu trªn løa, to con nhanh lín, con nu«i thþt cã tû lö n¹c cao. Nh vëy ph i cã tæ chøc liªn hoµn Ó lîn nu«i kh«ng bþ gi n o¹n. Kh«ng thó mua lîn ë chî vò nu«i Ó lêy thþt nhiòu n¹c nõu kh«ng biõt râ ã lµ gièng lîn g, bao nhiªu th ng tuæi vv Nu«i lîn h íng n¹c, cçn ¹t c c yªu cçu sau míi cã l i: lîn lín nhanh tõ lóc nhá, sau cai s a Õn giõt thþt kh«ng cã giai o¹n nu«i vç bðo nh nu«i lîn thþt hiön nay. Thêi gian nu«i ng¾n mµ ¹t khèi l îng cao, b o m t ng träng b nh qu n lµ g/ngµy. 2. Æc ióm cña mét gièng lîn tèt a. Gièng lîn îc chän cçn cã nh ng Æc ióm di truyòn æn Þnh cã lîi cho s n xuêt. ã lµ: - Lîn m¾n Î, sè con Î ra còng nh khèi l îng toµn æ lóc s sinh, lóc cai s a Òu cao. - Møc t ng träng cao. - Tiªu tèn thøc n cho 1kg s n phèm (lîn con, lîn thþt) h¹. - Cã týnh thých øng cao, thých nghi iòu kiön ch n nu«i. 13

14 - ChÊt l îng thþt cao (nhiòu n¹c). C c Æc ióm trªn thó hiön qua c c gièng lîn nu«i ë n íc ta nh sau: C c Æc ióm Sù thó hiön Sè con nhiòu trong mçi løa Î Khèi l îng toµn æ vµ t ng träng cao Tiªu tèn thøc n thêp Gièng lîn néi Lîn Mãng C i lîn lang c c lo¹i Gièng lîn ngo¹i Yorkshire Cu Ba, Liªn X«; Landrace Cu Ba, E Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, lîn E, Duroc Yorkshire, Landrace NhËt, BØ, DE, Duroc ThÝch øng cao Lîn Mãng c i, lîn Ø, c c lo¹i lîn lang Yorkshire, Duroc PhÈm chêt thþt cao Yorkshire, Landrace BØ, NhËt, Cu Ba, E, Duroc Qua b ng trªn cho thêy, kh«ng ph i gièng nµo còng ¹t îc têt c c c Æc ióm nãi trªn. C c gièng ¹t îc nhiòu Æc ióm mong muèn ë lîn néi lµ gièng lîn Mãng C i vµ c c lîn lang kh c. ë lîn ngo¹i th gièng Yorkshire cña Cu Ba, Liªn X«cò, råi Õn Landrace c c lo¹i, E. b. C c Æc ióm cã týnh di truyòn cao sï cã lîi cho s n xuêt Ó chän läc th êng sö dông c c Æc ióm cã hö sè di truyòn (h 2 ) cao cã lîi cho s n xuêt (xem b ng). Æc ióm HÖ sè di truyòn (h 2 ) T ng träng 0,3-0,45 Tiªu tèn thøc n 0,3-0,45 ChÊt l îng thþt 0,25-0,35 ThÞt n¹c 0,40-0,70 Dµi th n 0,50-0,70 14

15 II. chän lîn c i lµm gièng sinh s n 1. C c tiªu chuèn chän läc Lîn gi lµm n i sinh s n cçn cã nh ng tiªu chuèn sau: a. Lîn thuéc gièng m¾n Î. Sù m¾n Î cña lîn thó hiön trªn sè con Î ra, tû lö nu«i sèng trªn mét æ. Mét æ Î cã 8-9 con nu«i sèng Õn cai s a vµ mét n m lîn n i cho tõ con lµ møc trung b nh. D íi møc nµy lµ kðm. Lîn n i m¾n Î ph i ¹t 1,8-2 løa Î/n m vµ khi phèi gièng mét lçn cã chöa. b. Lîn cã ngo¹i h nh vµ thó chêt tèt Lîn c i lai chän gièng ph i tr êng m nh, m«ng në, cã tõ 12 vó trë lªn, cã bé khung v ng vµng Ó b o m sù bòn v ng cña con gièng. L«ng da tr¾ng, cã thó cã bít en nhá trªn da. èi víi lîn néi thuçn nh lîn Ø, lîn Mãng C i cçn óng ngo¹i h nh Ø ( en) Mãng C i cã lang yªn ngùa vµ c c lang kh c. L ng kh«ng qu vâng, bông kh«ng qu sö, th a l«ng, m ît, da máng. Kh«ng chän con cã khuyõt tët: ch n yõu, l ng vâng, m hé ng îc, v y cã thó lµ hiön t îng do ång huyõt, do di truyòn cña bè mñ. c. Lîn cã nguån gèc bè mñ lµ gièng tèt: Chän con lai lµm gièng, nªn cçn biõt cô thó bè mñ thuéc gièng g, biõt kh n ng sinh s n cña con mñ, sè con Î ra tõng løa, chø nªn chän ë µn cã 8-10 con, kh«ng cã hiön t îng cßi cäc, to nhá trong µn. Kh«ng chän ë løa Î 5 con/æ vµ Î løa 1 con. Sè con Î Ýt, cã thó do di truyòn cña bè hay mñ, sï nh h ëng Õn sinh s n êi con. èi víi con bè cçn biõt cô thó lµ giång g vµ thµnh tých phèi gièng trªn mét sè n i nõu nh y trùc tiõp. Kh«ng nªn mua lîn ë chî vò nu«i vµ gi lµm gièng sinh s n v kh«ng râ nguån gèc. d. Lîn cã khèi l îng thých hîp Khèi l îng con c i îc chän lóc cai s a 2-3 th ng tuæi ¹t: kg/con ë lîn néi, phèi gièng løa Çu ¹t 45-50kg/con kg/con ë lîn lai, 60-65kg/con lóc 6-7 th ng tuæi kg/con ë lîn ngo¹i, 7-8 th ng tuæi ¹t 75-80kg/con. Khèi l îng lîn n i lai F1 kh«ng qu kg lóc tr ëng thµnh, lîn ngo¹i kh«ng qu 200kg (trong iòu kiön nu«i d ìng ë ViÖt Nam). 2. C c giai o¹n chän läc Chän lçn 1: Chän lîn lóc 3 tuçn tuæi: to con, con kháe nhêt trong æ. CÇn t m c ch nh dêu b»ng mùc trªn con îc chän. Chän lçn 2: Chän lóc cai s a 2-3 th ng tuæi ë nh ng con nh dêu khi chän lçn 1. Con îc chän ph i ¹t: to, kháe vµ d ng c n èi, cã sè vó 12 trë lªn. Khèi l îng ph i cao h n b nh qu n cña µn. Chän lçn 3: Lóc 6-7 th ng tuæi: th n h nh c n èi, kho ng c ch vó Òu, cã 12 vó trë lªn, kh«ng cã vó kñ lðp, m hé b nh th êng, kh«ng dþ tët. Chän nh ng con cã hiön t îng éng 15

16 dôc sím. CÇn chän con l«ng da tr¾ng ( èi víi lîn ngo¹i nh Landrace Yorshire) Ó tr nh bþ pha t¹p nhiòu gièng. III. ÆC ióm MéT Sè GIèNG LîN NU i TRONG N íc A. C c gièng lîn néi Lîn Ø Cã c c tªn gäi: lîn Ø mì vµ lîn Ø pha. Lîn îc h nh thµnh vµ tëp trung nu«i ë c c tønh vïng ång b»ng s«ng Hång vµ b¾c khu bèn cò (Thanh Hãa). Ngo¹i h nh cã h íng s n xuêt mì, l«ng da en tuyòn. Çu nhá, tai nhá øng, mâm ng¾n, cã con nh n (lîn Ø mì) m nh ng¾n ngùc s u, bông to sö cã sè vó tõ Lîn tçm vãc nhá. ë lîn Ø pha: L«ng da en, cã con 4 ch n èm tr¾ng (lîn H i H ng) bông to gän h n Ø mì. Sinh tr ëng lîn gièng: 8 th ng tuæi ¹t 35 kg. 10 th ng tuæi ¹t 45kg. Lîn tr ëng thµnh th ng tuæi ¹t 70kg. Lîn Ø sím thµnh thôc vò týnh dôc. Tuæi éng hín Çu tiªn: 4 th ng 12 ngµy tuæi. Chu kú éng dôc 20 ngµy. VÒ sinh s n: Sè con s sinh trªn æ 8-10 con. Khèi l îng s sinh mét con 0,450kg. Sè con nu«i Õn 60 ngµy tuæi/æ 5,5kg. Gièng lîn Ø cã u ióm quý: sím thµnh thôc vò týnh dôc, sinh s n tèt, chþu ùng kham khæ, bönh tët Ýt, chêt l îng thþt th m ngon, dô thých nghi víi c c iòu kiön nu«i. Nh îc ióm: TÇm vãc lîn nhá, ch a p øng îc ch n nu«i theo c«ng nghiöp v lîn nhiòu mì. Lîn Ø îc dïng lµm n i nòn trong lai kinh tõ víi lîn ngo¹i nh»m n ng cao tçm vãc lîn nu«i thþt. Cho lai víi Yorkshire Ó chän läc mét sè c i lai lµm gièng (F1). Lîn Ø cßn îc lai víi c c gièng Landrace, Duroc nh»m n ng cao tû lö n¹c ë con lai. Lîn Mãng C i Gièng lîn Mãng C i îc nu«i t¹i c c huyön Hµ Cèi, Çm Hµ, «ng TriÒu (tønh Qu ng Ninh). Ngoµi ra cßn cã c c nhãm lîn lang cã nguån gèc lîn Mãng C i îc nu«i ë c c tønh nh lîn Lang Hång (tønh B¾c Ninh cò) Lang L¹ng (tønh L¹ng S n), Lang Th i B nh. Lîn Mãng C i cã c c Æc ióm sau: H íng s n xuêt: mì. 16

17 Mµu s¾c l«ng da: en tr¾ng, Çu en, tr n cã èm tr¾ng vai cæ cã vµnh tr¾ng dµi Õn bông vµ 4 ch n, l ng m«ng mµu en h nh yªn ngùa. Çu to tai rñ, l ng dµi bông sö võa. Sè vó cã C c lo¹i lîn lang Òu cã èm en to nhá kh c nhau trªn l«ng da tëp trung ë phýa Çu vµ m«ng. Lîn Mãng C i ¹t 60kg lóc 12 th ng tuæi. Lîn lóc tr ëng thµnh th ng tuæi ¹t tõ kg. Kh n ng sinh s n cao, ¹t sè con con/æ trë lªn. Khèi l îng s sinh/con ¹t 0,550-0,600kg. Sè con nu«i îc Õn 60 ngµy tuæi: 8,5 con/æ víi khèi l îng con lµ 6,5-6,8kg. ë c c lo¹i lîn lang kh c c c chø tiªu trªn Òu thêp h n gièng lîn lang Mãng C i 5-7%. Còng nh gièng lîn Ø, lîn Mãng C i cßn cã mét sè Æc ióm ch a ¹t: l ng vâng, bông sö, thó chêt yõu, mì nhiòu. TÝnh chþu ùng kham khæ vµ týnh thých nghi kðm gièng lîn Ø. Gièng lîn Mãng C i vµ lang îc dïng lµm n i nòn cho lai kinh tõ víi c c gièng lîn ngo¹i nh Yorkshire ( ¹i b¹ch) vµ Landrace nh»m n ng cao khèi l îng thþt vµ chêt l îng n¹c. Lîn Thuéc Nhiªu Lµ gièng lîn lai chän trong nh n d n, Õn nay trë thµnh mét quçn thó nu«i réng ë vïng ång b»ng n íc ngät s«ng Cöu Long. Lîn Thuéc Nhiªu cã sù tham gia cña gièng lîn Yorshire ( ¹i b¹ch) mµ h nh thµnh. Nguån gèc tõ lµng Thuéc Nhiªu tønh TiÒn Giang. Lîn Thuéc Nhiªu cã mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyòn, cã bít en nhá ë m¾t. Lîn cã tçm vãc trung b nh, ng¾n m nh, thêp ch n, tai nhá th¼ng øng. Lîn cã h íng s n xuêt mì - n¹c. Sinh tr ëng ë lîn hëu bþ c i lóc 8 th ng tuæi ¹t 64-68kg. Lóc 10 th ng tuæi ¹t 87-93kg. VÒ sinh lý sinh s n: Tuæi éng ùc Çu tiªn 210 ngµy tuæi (7 th ng tuæi). Tuæi phèi gièng 240 ngµy. Tuæi Î løa Çu 350 ngµy. Sè con trung b nh trªn mét æ: 9,5 con. Khèi l îng s sinh/con 0,600-0,700kg. Khèi l îng cai s a/con 7kg. Lîn Thuéc Nhiªu cã nhiòu u lóm: nhanh lín, m¾n Î cã týnh chþu ùng kham khæ cao. Bªn c¹nh cßn cã nh îc ióm: mì nhiòu n¹c Ýt, cçn îc c i tiõn. Lîn îc phèi víi c c gièng lîn ngo¹i: Yorkshire, Landrace vµ Duroc nh»m n ng cao h n chêt l îng n¹c. 17

18 Lîn Ba Xuyªn Gièng lîn îc t¹o ra trong s n xuêt ë vïng Ba Xuyªn tønh Sãc Tr ng. Lîn îc nu«i nhiòu t¹i c c tønh CÇn Th, Sãc Tr ng, Minh H i (c c tønh miòn T y Nam Bé). Lîn thých nghi tèt víi c c vïng ven bión, n íc phìn chua mæn. Lîn Ba Xuyªn cã mµu s¾c l«ng en tr¾ng (ë miòn Nam cã tªn gäi heo b«ng ). Lîn mâm ng¾n, tai to cóp xuèng mæt. Th n ng¾n, l ng h i vâng. H íng s n xuêt mì - n¹c.tçm vãc trung b nh. VÒ sinh s n lîn Ba Xuyªn ¹t: Sè con s sinh/æ 7-9 con. Khèi l îng s sinh/con 0,60-0,70kg. Lîn tr ëng thµnh lóc th ng tuæi ¹t: kg. Lîn Ba Xuyªn îc dïng cho phèi víi c c gièng lîn ngo¹i Landrace, Yorkshire v.v... nh»m n ng cao tû lö n¹c h n. Mét sè nhãm gièng lîn lai t¹o Nhãm gièng lîn lai t¹o îc nghiªn cøu tõ nh ng n m 60 nh»m p øng nhu cçu s n xuêt vò n ng suêt sinh s n vµ tèc é sinh tr ëng h n gièng lîn néi hiön nay. C c gièng lai t¹o lµm c së cho viöc n ng cao dçn chêt l îng con gièng sau nµy. ã lµ nh ng gièng lîn îc Nhµ n íc c«ng nhën nh BI 81; BSI-81; lîn tr¾ng Phó Yªn; Kh nh Hßa; nhãm lîn tr¾ng Th i B nh. Nh ng nhãm gièng nµy cã sù tham gia lai t¹o chñ yõu cña gièng lîn Yorkshire víi 2 gièng lîn Ø vµ Mãng C i nòn. Riªng lîn BSI-81 cã sù tham gia cña lîn ngo¹i gièng Berkshire víi gièng lîn nòn Ø. Æc ióm ngo¹i h nh: C c nhãm gièng trªn Òu cã h íng s n xuêt n¹c - mì. Cã tçm vãc trung b nh vµ cao h n gièng lîn néi. Çu to võa, Ýt nh n, l ng th¼ng, bông gän, th n h nh v ng ch¾c. L«ng da tr¾ng cã bít en nhá trªn da. Lîn BSI-81 cã con mµu en hoæc èm en trªn da. VÒ sinh s n c c nhãm gièng trªn Òu ¹t møc: Sè con sinh/æ 9,7-10,96 con. Khèi l îng s sinh/con 0,8-1kg. C c nhãm lîn gièng trªn ang îc n ng cao c i tiõn dçn b»ng lai víi c c gièng lîn ngo¹i cã n ng suêt n¹c cao, nh»m p øng nhu cçu míi (lîn cã tû lö n¹c trªn 50%). C c gièng lîn vïng nói. C c gièng lîn miòn nói cã nhiòu lo¹i h nh, nh ng týnh n ng s n xuêt cßn thêp, do iòu kiön Êt ai, tëp qu n ch n nu«i vµ nhêt lµ kü thuët nu«i cßn ë tr nh é thêp. C c gièng lîn miòn nói cã: lîn M êng Kh ng, lîn MÑo miòn Trung vµ lîn (heo) Sãc cña miòn Nam. C c gièng lîn trªn Òu cã mµu s¾c l«ng da en tuyòn. Lîn cã tçm vãc to h n c c gièng lîn n i kh c nh ng lðp m nh. Lîn M êng Kh ng tai to vµ rñ che kýn m¾t. 18

19 Lîn MÑo tai nhá øng: Th n h nh v ng ch¾c thých hîp víi viöc nu«i th r«ng. VÒ sinh s n nãi chung thêp: Sè con s sinh/æ 5-6 con. Sæ løa Î/n m 1-1,2 løa. Tuæi thµnh thôc vò týnh dôc chëm: tuæi éng hín Çu tiªn lóc 8 th ng tuæi. C c gièng lîn nµy cçn îc c i tiõn vò kü thuët nu«i vµ ch m sãc n ng cao kh n ng sinh s n b»ng c ch kõt hîp lai víi c c gièng néi (Ø vµ Mãng C i). ë nh ng vïng b n s n Þa cña miòn Trung cã gièng lîn cá. Lîn cã 2 lo¹i mµu l«ng: en tuyòn vµ lang ë vïng bông. Lîn cã h íng s n xuêt mì. Lîn ph t trión n i khý hëu nãng, kh«h¹n, Êt ai kðm mµu mì, thøc n thiõu, tçm vãc nhá. Sè løa Î hµng n m thêp: 1-1,2 løa. Sè con Î thêp: 6-7con/løa. Khèi l îng cai s a do n i nhá bð nªn chø ¹t 3kg lóc ngµy tuæi. B. C c gièng lîn ngo¹i Cã nhiòu gièng lîn cao s n n íc ngoµi îc nhëp vµo n íc ta tõ nh ng n m 30 cña thõ kû 20. C c gièng nhëp Òu nh»m môc Ých n ng cao vò khèi l îng s n phèm, kõt hîp víi c c gièng néi cã trong n íc hoæc c c gièng Þa ph ng Ó h nh thµnh c c nhãm gièng lai míi nh lîn Ba Xuyªn, Thuéc Nhiªu. C c gièng lîn nhëp vµo n íc ta cã c c mµu s¾c: - Mµu l«ng da tr¾ng: Gåm lîn Yorkshire ( ¹i b¹ch) vµ lîn Landrace (lîn an m¹ch). - Lîn mµu en Berkshire (BÐc sai), lîn Cornwall, - Lîn Duroc cã mµu n u s ng. VÊn Ò sö dông c c gièng lîn ngo¹i: Xu thõ cña thþ tr êng thõ giíi lµ b¹ch hãa µn lîn, lîn nhiòu n¹c, s n phèm æn Þnh, chêt l îng vµ sè l îng lín. Ó ¹t îc c c yªu cçu trªn cçn ph i thùc hiön nh ng kü thuët míi vò gièng, thøc n. Trong tõng gièng trªn còng îc ph t trión theo thþ hiõu cña thþ tr êng nh : Landrace BØ p øng îc yªu cçu vò tû lö thþt ïi, m«ng to; Landrace NhËt cã é dµi th n thþt v.v... C c gièng lîn îc ph t trión m¹nh trªn thõ giíi lµ 2 gièng cã mµu l«ng tr¾ng: Yorkshire vµ Landrace; trong ã gièng lîn yorkshire chiõm sè l îng lín. C hai gièng trªn p øng thþ hiõu b¹ch hãa µn lîn vµ cßn nhiòu Æc ióm kh c mµ c c gièng lîn kh c kh«ng ¹t îc. ã lµ chêt l ng s n phèm. VÒ sinh s n. C hai gièng thuéc lo¹i cao s n, Î 10 con/æ trë lªn, n ng suêt thþt n¹c cao vµ chêt l îng thþt n¹c còng cao. Trong 2 gièng th gièng lîn Yorkshire cßn îc gäi lµ gièng lîn quèc tõ v nã thých nghi hçu hõt c c khu vùc khý hëu mµ vén gi îc c c u ióm. Gièng lîn Landrace lµ gièng îc t¹o nªn theo yªu cçu cña s n xuêt. Tû lö n¹c cao, tr êng m nh, sinh tr ëng nhanh nh ng Çu nhá, x ng nhá lµm mêt sù c n èi c thó, nªn nu«i cçn cã nh ng iòu kiön nhêt Þnh. 19

20 C c gièng lîn ngo¹i kh c th sù ph t trión kh«ng m¹nh b»ng 2 gièng kó trªn vµ tïy theo yªu cçu thþt cña tõng n íc. C c gièng lîn cã thiªn h íng mì - n¹c nh Berkshire, Coãcval, ngoµi mµu s¾c l«ng da en cßn ch a p øng îc yªu cçu n¹c cao. Lîn Duroc mµu n u îc dïng Ó t¹o µn con cã tû lö thþt n¹c cao vµ týnh thých øng cao. Sau y lµ Æc ióm cña tõng gièng. 1. Lîn Yorkshire ( ¹i b¹ch) Cã 2 d¹ng lo¹i h nh s n xuêt: - Lo¹i h nh h íng n¹c-mì. - Lo¹i h nh h íng n¹c. VÒ ngo¹i h nh: lîn h íng s n xuêt n¹c-mì cã tçm vãc to ng¾n m nh, s u ngùc ión h nh lµ ¹i b¹ch Liªn X«. Cßn lîn cã h íng s n xuêt n¹c th tçm vãc to, dµi m nh, ngùc m«ng cao. Æc ióm riªng cña gièng lµ tai øng, thó chêt v ng ch¾c cã sè vó tõ vó. Mµu s¾c l«ng da tr¾ng tuyòn. Cã thó cã èm en nhá trªn da (lîn E) Søc sinh tr ëng: 10 th ng tuæi 70,2kg. 12 th ng tuæi 90,8kg. So víi gièng gèc, lîn nhëp vµo n íc ta thêp h n tõ 5-10% khèi l îng. Søc sinh s n: Sè con s sinh/æ: 9-10 con. Sè con lóc 60 ngµy tuæi: 7-8 con. Khèi l îng s sinh/con: 1,2kg. Khèi l îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg. Lîn nu«i thþt: 8 th ng tuæi ¹t: 83,3kg. 10 th ng tuæi ¹t: 117kg. Lîn Yorkshire nu«i thých nghi tèt, ¹t îc sinh s n æn Þnh vµ tiõt s a cao. Lîn îc dïng trong lai kinh tõ víi gièng lîn néi Ó lêy con nu«i thþt cã khèi l îng lín. GÇn y cßn îc chän läc mét sè con c i lai F1 tèt Ó tiõp tôc lai theo h íng n¹c cao. 2. Lîn Landrace Lîn Landrace cã h íng s n xuêt n¹c. Mµu l«ng da tr¾ng tuyòn, tçm vãc to, dµi m nh, ngùc n«ng. ThÓ chêt kh«ng v ng ch¾c. Æc ióm riªng cña gièng: tai to rñ xuèng m¾t. Lîn nu«i 8 th ng tuæi ¹t: 90kg. 12 th ng tuæi ¹t: 145kg. 20

21 VÒ sinh s n: Sè con s sinh/æ: 8-11 con. Khèi l îng s sinh/con: 1,3-1,4kg. Khèi l îng 60 ngµy tuæi/con: 12-13kg. C c chø tiªu sinh tr ëng, sinh s n, lîn nu«i ë n íc ta cã thêp h n so víi gièng gèc tõ 10-15%. Lîn îc dïng trong lai kinh tõ víi c c gièng lîn néi nh»m n ng cao khèi l îng vµ tû lö n¹c. 3. Lîn Duroc Lîn cã h íng s n xuêt n¹c. Mµu s¾c l«ng da n u vµng nh¹t vµ sém. Ngo¹i h nh c n èi thó chêt v ng ch¾c, mâm th¼ng, tai to, ng¾n côp che m¾t. Gièng cã týnh thých øng chþu ùng cao. VÒ sinh s n: Î con Ýt, 8-9 con/æ, tiõt s a kðm. Lîn Duroc îc dïng trong lai kinh tõ lêy con lai nu«i thþt ¹t tû lö n¹c cao, t ng träng nhanh. 4. Lîn Berkshire Lîn cã h íng s n xuêt n¹c - mì. Mµu s¾c l«ng da en tuyòn, cã 6 ióm tr¾ng ë tr n, l«ng u«i vµ 4 ch n. Lîn tai nhá øng, mâm ng¾n, îc dïng tèt trong lai kinh tõ, p øng yªu cçu n ng khèi l îng lîn thþt. Ngµy nay do nhu cçu n ng tû lö n¹c nªn lîn Berkshire Ýt îc dïng do mµu s¾c l«ng kh«ng cßn thých hîp còng nh chêt l îng mì nhiòu. 5. Lîn Corwvall (Cãocvan) Lîn cã h íng s n xuêt mì. L«ng da en tuyòn. Tai rñ vò phýa tr íc che kýn m¾t. Th n h nh v ng ch¾c, lîn sinh s n tèt. Lîn îc dïng trong lai kinh tõ víi lîn néi lay con nu«i thþt nh»m ¹t khèi l îng cao. Còng nh gièng Berkshire v mµu s¾c l«ng da en vµ mì nhiòu nªn ngµy nay Ýt îc dïng trong s n xuêt. 21

22 IV. LAI GIèNG 1. Sù bióu hiön vµ sö dông u thõ lai Khi cho lai gi a c c gièng, th êng nh»m ¹t c c môc tiªu sau: - KÕt hîp îc c c Æc ióm kh c nhau gi a c c gièng. - Khai th c îc nh ng biõn dþ theo quy luët Ó ¹t hiöu qu kinh tõ cao. Khi cho lai gi a 2 gièng kh c nhau, ë êi con cã nh ng ióm h n con bè hoæc con mñ, VÝ dô: khi cho lai gi a lîn ngo¹i Yorkshire ( ¹i b¹ch) tçm vãc to, víi n i néi Mãng C i tçm vãc nhá, con lai to h n con lîn thuçn Mãng C i, nh ng bð h n Yorkshire, ¹t îc tçm vãc trung gian gi a bè vµ mñ. u thõ cña con lai lµ cã søc sèng cao, t ng träng nhanh gi m tû lö hao hôt vµ cho hiöu qu kinh tõ cao (xem h nh vï). u thõ lai îc thó hiön trªn c c mæt sau: Sè con Î ra trªn mét løa t ng 8-10%, vò khèi l îng toµn bé lóc cai s a t ng tíi h n 10%. VÒ s n xuêt thþt th phô thuéc vµo møc é di truyòn cña bè vµ mñ, cã thó b»ng trung b nh cña bè mñ, cßn chø tiªu vò tiªu tèn thøc n cho 1 kg t ng träng th b»ng hoæc thêp h n bè mñ. Khi sö dông con c i lai F1 (Con lai cã 3 gièng tham gia) Ó lµm gièng sinh s n th u thõ lai thó hiön trªn c thó nh sau: Sè con s sinh Õn cai s a t ng tõ 3%-6%, khèi l îng æ cai s a t ng tõ 10-12% Nh vëy u thõ lai lµ tiõn bé ¹t îc 1 lçn khi cho lai, vëy khi dïng n i lai F1 Ó sinh s n tiõp, tøc lµ t ng u thõ lai tõ 2 nguån (nguån tõ con n i lai vµ nguon tõ con ùc cho phèi) v vëy khi cho lai ph i chän c con bè lén con mñ, Ó ¹t îc yªu cçu mong muèn. Trong lai 2 gièng (lai kinh tõ) th êng lêy lîn n i Þa ph ng cã u ióm vò sinh s n, týnh thých øng Ó m b o viöc nu«i con lai sau nµy trong iòu kiön Þa ph ng. Cßn phýa con ùc th dïng lîn ngo¹i Ó n ng cao khèi l îng ë êi sau, cã lîi vò kinh tõ. Trong lai 3 gièng (lai Þnh h íng) nhêt lµ khi sö dông n i lai F1 th Æc ióm sinh s n ph i gi îc ë con n i, ång thêi vò phýa con ùc cçn îc chän theo mét h íng nhêt Þnh. VÝ dô: lai Ó lêy tû lö n¹c cao th cçn suy týnh gièng ùc ngo¹i nµo phï hîp víi iòu kiön kinh tõ cña vïng nu«i. 22

23 2. Sù kh c nhau gi a lai kinh tõ vµ lai Þnh h íng Lai kinh tõ lµ lai gi a 2 gièng kh c nhau nh»m ¹t u thõ lai nhêt Þnh ë êi con nu«i thþt. Lai Þnh h íng lµ lai kðp trªn nòn n i lai F1 cã chän läc Ó lêy s n phèm nu«i thþt theo mét yªu cçu nhêt Þnh. VÝ dô: lêy tû lö n¹c cao. Lai Þnh h íng cßn dïng c c nhãm cã Æc ióm kh c nhau trong cïng mét gièng, nh»m ¹t mét yªu cçu Æt ra. VÝ dô: Lîn Landrace BØ cã tû lö n¹c cao æn Þnh. Lîn Ladrace NhËt cã th n dµi, chêt l îng æn Þnh. Lîn Ladrace Cu Ba sinh s n tèt, thých nghi tèt trong iòu kiön nu«i d ìng n íc ta. Lai Þnh h íng tång hîp îc vµo con lai nh ng u ióm cña con mñ (n i F1) vµ con bè thuçn kh c, iòu mµ trong mét gièng kh«ng thó kõt hîp îc. Ph ng ph p lai nµy m b o týnh æn Þnh vò n ng suêt s n phèm trong iòu kiön s n xuêt îc n ng cao. 3. Mét sè c«ng thøc lai nh»m ¹t tû lö n¹c kh c nhau Lai kinh tõ: ngo¹i x ngo¹i nh»m ¹t tû lö n¹c tõ 55-60% trªn thþt xî. Lai: ngo¹i x nhãm gièng lai îc c«ng nhën lµ gièng. 23

24 Lai Þnh h íng. ùc ngo¹i x n i lai F1 (cã 1/2 m u ngo¹i vµ néi) nh»m ¹t tû lö n¹c tõ 46-48% Thùc hiön theo hai b íc: B íc 1: Dïng ùc ngo¹i x n i néi lêy con F1 Ó nu«i thþt vµ chän mét sè con Ó nu«i sinh s n tiõp (chän nh ng con tõ n i mñ sinh s n tèt, nhiòu con qua nhiòu løa Î, nu«i con tèt...) B íc 2: Chän con ùc cã h íng n¹c cao Ó t¹o µn con nu«i thþt (kh«ng chän gi lµm n i). Lai Þnh h íng lµ lai trªn nòn n i lai F1 cã chän läc, Ó lêy s n phèm nu«i thþt theo mét yªu cçu nhêt inh. VÝ dô: lêy tû lö n¹c cao. 24

25 Ch ng III KH N NG SINH S N CñA LîN N I I. sinh Lý éng DôC vµ PHèi GièNG CñA LîN Néi, LîN LAI vµ lîn NGo¹i 1. Tuæi éng ùc Çu tiªn Tuæi éng dôc Çu tiªn ë lîn néi (Ø, Mãng C i) rêt sím: 4-5 th ng tuæi khi khèi l îng ¹t tõ 20-25kg. ë lîn n i lai tuæi éng ùc Çu tiªn muén h n so víi lîn néi thuçn. ë lîn lai F1 (cã 1/2 m u néi) éng ùc b¾t Çu lóc 6 th ng tuæi, khi khèi l îng c thó ¹t 50-55kg. ë lîn ngo¹i éng ùc muén h n so víi lîn lai, tøc lµ éng dôc lóc 6-7 th ng tuæi khi lîn cã khèi l îng 65-68kg. Kh«ng cho lîn phèi gièng ë thêi kú nµy v c thó lîn ch a ph t trión Çy ñ, ch a tých tô îc chêt dinh d ìng nu«i thai, trøng ch a chýn mét c ch hoµn chønh. Ó ¹t îc hiöu qu sinh s n tèt vµ duy tr con n i sinh s n l u bòn, cçn bá qua 1-2 chu kú éng dôc, råi míi cho phèi gièng. 2. Tuæi Î løa Çu Lîn n i néi (Ø, Mãng C i) trong s n xuêt, tuæi Î løa Çu th êng tõ th ng tuæi. Nh vëy løa Çu cho phèi lóc 7 th ng tuæi. VÒ khèi l îng cçn ¹t tõ 45-50kg, nõu cho phèi víi ùc ngo¹i Ó cã µn con lai kinh tõ. Lîn n i lai vµ n i ngo¹i nªn cho Î lçn Çu lóc 12 th ng tuæi, nh ng kh«ng qu 14 th ng tuæi. Nh vëy ph i phèi gièng løa Çu ë lîn lai lóc 8 th ng tuæi víi khèi l îng lîn kh«ng d íi 65-70kg. èi víi lîn ngo¹i cho phèi gièng lóc 9 th ng tuæi víi khèi l îng kh«ng d íi 80-90kg (gièng lîn ngo¹i nu«i thých nghi t¹i ViÖt Nam). 3. Chu kú éng dôc cña lîn n i vµ éng dôc trë l¹i sau Î Mét chu kú éng dôc cña lîn n i lµ ngµy, nõu ch a cho phèi gièng th chu kú l¹i nh¾c l¹i. Trong thêi kú nu«i con, lîn n i sau khi Î 3-4 ngµy hoæc sau khi Î 30 ngµy lîn cã hiön t îng éng dôc trë l¹i, th êng thêy ë lîn néi. Kh«ng nªn cho phèi gièng lóc nµy, v bé m y sinh dôc cña lîn ch a phôc håi nh tr íc khi Î, trøng ch a chýn Òu. NÕu cho phèi ngay, lîn cã chöa võa ph i s n xuêt s a nu«i con võa ph i cêp c c chêt dinh d ìng nu«i bµo thai, trong khi ã lîn n i l¹i cçn ñ dinh d ìng Ó phôc håi søc kháe sau khi Î. Ngoµi ra lîn cßn dô bþ sèy thai khi con cßn thóc bó. Sau cai s a (lóc ngµy) kho ng 3-5 ngµy th lîn n i éng hín trë l¹i. Thêi gian nµy cho phèi gièng, lîn dô thô thai vµ trøng chýn nhiòu, dô cã sè con «ng. 25

26 Quan t m theo dâi Ó phèi gièng kþp thêi lµ th¾ng lîi cña ng êi nu«i. Nu«i 1-2 con n i th viöc theo dâi kh«ng khã, nh ng nu«i nhiòu tõ 3-5 con cçn ph i nh dêu ph n biöt con n i nµo cçn îc phèi gièng, Ó phèi óng thêi gian. Tr nh Ó c thó lîn mñ hao mßn nhiòu sau khi Î sö dông l u dµi con n i. Hao mßn c thó ë lîn th êng tõ 10-20% so víi tr íc khi Î. Trªn møc nµy lîn mñ cçn îc chó ý vò nu«i d ìng. Kh«ng Ðp phèi, nõu lîn n i sau khi cai s a con mµ c thó hao mßn gçy sót. CÇn ph i bá qua mét chu kú Ó n i l¹i søc vµ nu«i îc bòn l u h n. 4. Æc ióm éng dôc ë lîn néi, lîn lai vµ lîn ngo¹i thuçn Cã thó chia lµm 3 giai o¹n. - Giai o¹n tr íc khi chþu ùc (b¾t Çu). - Giai o¹n chþu ùc (phèi gièng). - Giai o¹n sau chþu ùc (kõt thóc). a. Giai o¹n tr íc khi chþu ùc. Lîn n i thay æi týnh t nh: kªu rýt nhá, kðm n, nh y lªn l ng con kh c. m hé á t i, s ng mäng, cã n íc nhên ch y ra nh ng ch a chþu cho ùc nh y. Ng êi nu«i còng kh«ng nªn cho lîn phèi vµo lóc nµy, v sù thô thai chø thó hiön sau khi cã c c hiön t îng trªn tõ giê. èi víi lîn néi th êng sím h n, tõ giê. b. Giai o¹n chþu ùc. Lîn kðm n, øng yªn, mª, lêy tay Ên trªn l ng gçn m«ng, lîn øng im u«i v¾t vò mét bªn, ång thêi m hé gi m é s ng, cã nõp nh n, mµu sém hoæc mµu mën chýn, cã n íc nhên ch y dýnh ôc, con ùc l¹i gçn th øng im chþu phèi. Thêi gian nµy kðo dµi kho ng 2 ngµy, nõu îc phèi gièng th lîn sï thô thai. ë lîn néi th êng ng¾n h n, kho ng giê. c. Giai o¹n sau chþu ùc. Lîn n i trë l¹i b nh th êng, n uèng nh cò. m hé gi m é në, se nhá, th m, u«i côp kh«ng cho ùc phèi. 5. Thêi ióm phèi gièng thých hîp Ó lîn n i ¹t tû lö thô thai cao, sè con Î ra nhiòu cçn tiõn hµnh phèi gièng óng lóc, v thêi gian trøng tån t¹i vµ cã hiöu qu thô thai rêt ng¾n, trong khi ã th tinh trïng cã thó kðo dµi vµ sèng trong tö cung kho ng giê. Do vëy thêi ióm phèi gièng thých hîp nhêt lµ gi a giai o¹n chþu ùc. Nh vëy èi víi lîn n i lai vµ ngo¹i cho phèi vµo cuèi ngµy thø 3 vµ sang ngµy thø 4, nõu týnh tõ lóc b¾t Çu éng dôc, hoæc sau khi cã hiön t îng chþu ùc kho ng 6-8 tiõng th cho phèi. èi víi lîn n i néi cçn sím h n lîn lai vµ lîn ngo¹i thuçn 1 ngµy vµo cuèi ngµy thø 2 vµ s ng ngµy thø 3 do thêi gian éng dôc ng¾n h n (3 ngµy) Xem s å. Trong s n xuêt dïng thô tinh nh n t¹o khi lîn cã triöu chøng chþu ùc buæi sím th chiòu cho phèi, nõu cã triöu chøng vµo buæi chiòu th Ó sím h«m sau cho phèi. Nªn cho phèi 2 lçn ë giai o¹n chþu ùc, nh»m chæn Çu khãa u«i cña thêi kú rông trøng. (NhÊt lµ èi víi lîn n i t ). 26

27 D íi y lµ s å éng dôc cña lîn vµ thêi ióm phèi gièng. - èi víi lîn n i lai vµ n i ngo¹i: 27

28 II. KH N NG SiNH S N CñA lîn N i 1. Sè løa Î vµ tuæi lo¹i th i cña lîn n i néi, n i lai vµ n i ngo¹i N m thø nhêt N m thø hai: N m thø ba: N m thø t : N m thø n m: Løa Î løa 1 løa 2 løa 3 løa 4 løa 5 løa 6 løa 7 løa 8 løa 9 Sè con 7-8 con Løa Î tèt tõ løa 2 Õn løa thø 6-7 tuæi sinh s n æn Þnh tõ n m tuæi thø 2 Õn n m tuæi thø 4. Sang n m tuæi thø 5 lîn cã thó cßn Î tèt nh ng con Î bþ cßi cäc chëm lín. Lîn n i giµ hay x y ra hiön t îng Î khã, con chõt trong bông vµ c¾n con, tõ thùc tõ ã cçn týnh to n Ó thay thõ lîn n i hµng n m. NÕu mét n i gi qua 4 n m tuæi th sè thay thõ hµng n m lµ 25%. Tû lö sè con cã tuæi trung b nh 30 th ng trong µn lµ phï hîp (tr êng hîp nu«i tõ 5-10 con n i trong chuång). 2. Sè løa Î cña lîn n i néi, n i lai vµ n i ngo¹i trong 1 n m Th êng lîn Î 1,8 løa n m. èi víi n i lai vµ ngo¹i cçn phên Êu ¹t 2 løa/n m vµ cao h n. Thêi gian Î mét løa nh sau: Thêi gian chöa: 114 ngµy ( ngµy). Thêi gian nu«i con: 55 ngµy (50-60 ngµy). Thêi gian chê phèi sau cai s a: 7 ngµy (5-8 ngµy). Tæng céng: 176 ngµy x 2 løa = 352 ngµy. Mét n m lîn n i Î 2 løa lµ hiön thùc. Ó ¹t îc yªu cçu trªn, cçn tëp cho lîn con n sím vµ cai s a sím, nh ng cai s a kh«ng d íi 45 ngµy trong iòu kiön nu«i d ìng hiön nay ë n íc ta. CÇn quan t m Õn thêi gian sau khi cai s a t ch con 3-5 ngµy, lîn th êng éng dôc trë l¹i, cçn phèi gièng kþp thêi nõu kh«ng sï lì phèi mêt thªm ngµy (mét chu kú éng dôc). iòu nµy rêt quan träng èi víi ng êi nu«i tõ 5-10 n i trë lªn. 28

29 III. CHäN LîN ùc CHO PHèI GIèNG Nãi Õn sinh s n cña lîn mµ chø nãi vò con n i lµ ch a ñ, sinh s n tèt hay xêu Òu do týnh di truyòn cña con bè vµ con mñ. Mét con n i tèt cho µn con trong mét æ tèt. Mét con ùc tèt cho nhiòu æ trong toµn µn tèt. V vëy con ùc cã kh n ng c i t¹o µn gièng víi hiöu qu cao. Sö dông ùc gièng cho phèi cã 2 ph ng ph p: trùc tiõp vµ thô tinh nh n t¹o. Dï nu«i ë c së nµo hay cho phèi gièng b»ng ph ng ph p nµo còng cçn chän con ùc ¹t tiªu chuèn lµm gièng. 1. Chän lîn ùc Tïy theo môc Ých s n xuêt Ó chän theo Æc ióm gièng, theo c thó ùc gièng. VÝ dô: CÇn s n phèm nhiòu n¹c, Î nhiòu con, con to kháe, nu«i sèng cao, tiªu tèn thøc n cho 1 kg t ng träng thêp th chän lîn ùc gièng ngo¹i nh Landrace, Yorshire. Nh ng tiªu chuèn chýnh cçn chän: - Lý lþch «ng bµ, cha mñ thó hiön Æc ióm gièng vµ cã n ng suêt cao. - Chän c thó: Con lín nhêt trong µn kháe m¹nh, ngùc në l ng th¼ng, m«ng to dµi m nh, vai cøng c p, 4 ch n øng th¼ng, nhanh nhñn, hiõu éng, h nh d ng, l«ng da óng víi phèm gièng. - Hai hßn cµ (tinh hoµn) Òu vµ në nang, lé râ röt. Tr nh cµ löch (hßn to hßn nhá), cµ Èn s u, kh«ng trô dµi, kh«ng mäng nh sa ruét. - Phµm n, chþu ùng tèt thêi tiõt qu nãng hoæc qu l¹nh. Tiªu tèn thøc n thêp cho 1 kg t ng träng (tõ 3,2-3,5kg t ng träng). - Kh«ng m¾c c c bönh kinh niªn vµ bönh truyòn nhiôm. - Lîn ùc lêy tinh trung b nh ph i ¹t îc l îng tinh dþch mçi lçn xuêt tõ ml. Tinh trïng cã tõ triöu/1ml tinh dþch. Nu«i lîn ùc hëu bþ còng nh lóc tr ëng thµnh cçn quan t m nh ng yõu tè sau: - Nhèt mçi con mét chuång riªng cã diön tých tõ 4-6 m2/con, cã s n vën éng 8-10m 2 /con. Cã thó hµng ngµy cho i vën éng êng dµi tõ phót/ngµy vµo buæi s ng. - Lu«n quan s t ch n mãng vò hiön t îng nøt mãng vµ thèi mãng (nhêt lµ ch n sau). Lîn ùc háng bé ch n coi nh háng têt c v kh«ng phèi gièng îc. - TËp cho lîn ùc thuçn týnh quen ng êi khi cho n uèng t¾m ch i... Ó dô dµng iòu khión lóc phèi gièng. Lîn ùc ngo¹i nh Yorshirre, Landrace, Duroc... 3 th ng tuæi cã tinh trïng tr êng thµnh. Cßn 1 sè lîn ùc néi nh Mãng C i, Ø... nu«i 1-2 th ng tuæi còng cã tinh trïng tr ëng thµnh. Nh ng ë nh ng th ng tuæi nµy, lîn ùc ch a ¹t träng l îng c thó vµ c c chøc n ng sinh lý kh c. V vëy lîn ùc b¾t Çu cho phèi gièng tèt nhêt ë c c th ng tuæi nh sau: - Lîn ùc ngo¹i tõ 8 th ng tuæi trë lªn vµ khèi -l îng c thó ¹t trªn 65-70kg. - Lîn ùc lai tõ 6 th ng tuæi trë lªn vµ cã khèi l îng c thó tõ 50 kg trë lªn - Lîn ùc néi tõ 5 th ng tuæi trë lªn vµ khèi l îng c thó ¹t tõ kg trë lªn. Giai o¹n phèi gièng lµ tõ th ng tuæi. Thêi gian sö dông tèi a 4 n m (chø èi víi nh ng con ùc gièng tèt vµ c biöt). Cßn th êng th sau 3 n m tuæi lµ lo¹i th i. Trong qu 29

30 tr nh sö dông, nõu lîn ùc bióu hiön nh ng Æc týnh nh : ch n yõu, sî n i, n uèng kðm, thó tr¹ng yõu, l îng tinh dþch Ýt, tinh trïng lo ng ho¹t éng yõu tû lö dþ h nh cao... phèi gièng ¹t tû lö thô thai thêp th nªn lo¹i th i sím. - Lîn ùc tõ 8-12 th ng tuæi chø phèi gièng kh«ng qu 3 lçn trªn mét tuçn. - Lîn tr ëng thµnh trªn 12 th ng tuæi cã thó cho phèi gièng kh«ng qu 5 lçn/tuçn, nh ng b o m dinh d ìng tèt. Kh«ng nªn cho lîn ùc lµm viöc qu nhiòu lçn, v ît møc quy Þnh, nh h ëng tíi tû lö thô thai vµ gi m søc kháe cña lîn ùc. Nªn cho ùc phèi gièng vµo buåi s ng sím hoæc chiòu m t. Khi lîn ùc qu no hoæc qu ãi còng kh«ng nªn cho phèi gièng. Sau mçi lçn phèi gièng hoæc lêy tinh nªn båi d ìng cho lîn ùc 2 qu trøng gµ hoæc gi ç hay lóa n y mçm 0,5kg/ngµy. Lîn ùc gièng nu«i d ìng tèt, sö dông hîp lý, nõu phèi gièng trùc tiõp cã thó cho kõt qu thô thai tèt tõ n i/n m. NÕu b»ng thô thai nh n t¹o cã thó cho kõt qu thô thai tèt tõ n i/n m. Tøc lµ t ng gêp 10 lçn so víi gièng trùc tiõp. ë nhiòu Þa ph ng t nh n nu«i lîn ùc cho phèi gièng chñ yõu lµ ùc lai. Tuy nhiªn, kõt qu thô thai vµ t ng träng vén cao nh ng µn con chø nu«i thþt thùc phèm chø kh«ng thó gi lµm gièng îc. V vëy tèt nhêt vén lµ lîn ùc ngo¹i thuçn, cã µn con tèc é t ng träng nhanh, chêt l îng thþt n¹c nhiòu h n. Ng êi nu«i lîn n i còng cçn biõt liòu tinh dþch khi thô tinh nh n t¹o Ó dén tinh cho lîn thuéc gièng g? ChÊt l îng tinh dþch tèt xêu ra sao? Ng êi nu«i lîn n i còng cã thó mua mét sè dông cô dén tinh, n¾m kü thuët Ó tù dén tinh cho lîn n i cña gia nh, lµm îc nh vëy sï chñ éng h n vµ kh n ng thô thai còng cao h n - ã lµ: - Dông cô dén tinh: èng tiªm b»ng thñy tinh hoæc b»ng nhùa 50ml, èng dén tinh qu n lîn b»ng cao su hay b»ng nhùa. Tïy theo sè lîn nu«i mµ mua tõ 1-3 èng tiªm. Cßn dén tinh qu n tèt nhêt mçi n i cã mét dén tinh qu n riªng. - Mua tinh ë c së s n xuêt (nhµ n íc hay t nh n): theo yªu cçu vò gièng, yªu cçu vò sè liòu dén (th êng 1 liòu dén mét lçn cho mét n i). ChÊt l îng tinh trïng ph i ¹t ho¹t lùc tõ 0,5 trë nªn (tøc lµ 50% tinh trïng ho¹t éng tiõn th¼ng trë nªn). Tèt nhêt vén lµ mua îc nh ng liòu tinh s n xuêt trong ngµy. LiÒu dén tinh cho n i lai vµ n i ngo¹i tõ 50ml trë lªn. B o qu n vµ vën chuyón liòu tinh theo h íng dén cña c së s n xuêt tinh dþch. - Kü thuët dén tinh: cã 2 yõu tè quyõt Þnh Õn tû lö thô thai lµ: Thao t c kü thuët dén tinh vµ x c Þnh thêi ióm dén tinh thých hîp. Ng êi nu«i lîn n i, do n¾m îc Æc ióm éng dôc cña lîn m nh nu«i, qua c c løa; do hµng ngµy cã iòu kiön quan s t diôn biõn éng dôc cña lîn, do trùc tiõp nu«i nªn lîn n i quen ng êi.., ã lµ yõu tè Ó x c Þnh thêi ióm dén tinh chýnh x c. Thao t c dén tinh cho lîn n i rêt n gi n, chø cçn tinh ý quan s t 1 lçn còng cã thó tù thao t c dén tinh îc. MÊy thao t c c b n: dông cô luéc v«trïng, vèy s¹ch n íc Ó thët nguéi. æ nhñ nhµng tinh dþch vµo thµnh èng tiªm. Röa s¹ch m hé vµ vïng m«ng cña lîn n i. B«i dçu nhên (dçu paraphin) 2/3 dén tinh qu n (tõ Çu dén tinh qu n trë lªn) nhñ a dén tinh qu n vµo m hé lîn, võa xoay võa a vµo thêy chæt tay lµ îc. C¾m Çu èng tiªm cã tinh dþch vµo dén tinh qu n, tõ tõ b m. Võa b m, võa xoay dén tinh qu n võa kých thých vïng m hé lîn Ó lîn øng yªn. NÕu b m thêy tinh dþch ch y ra ngoµi ph i ngõng b m vµ xoay nhñ iòu chønh dén tinh qu n. Sau ã tiõp tôc b m tõ tõ cho hõt tinh dþch ë èng tiªm. 30

31 B m xong nhñ rót dén tinh qu n ra, bãp cho l ng lîn vâng xuèng hoæc vç m¹nh vµo l ng, Ó lîn bãp chæt cæ tö cung kh«ng Ó tinh dþch ch y ra ngoµi. Lîn n i sau dén tinh cçn ë chuång s¹ch sï, tr nh nhiôm trïng qua êng sinh dôc. Dông cô dén tinh (èng dén vµ dén tinh qu n) cçn röa thët s¹ch b»ng xµ phßng, Ó kh«bá vµo hép hoæc tói s¹ch. LÇn sau dïng l¹i luéc v«trïng. CÇn ghi chðp vµo sæ s ch dén tinh: ùc gièng g? Sè tai bao nhiªu? DÉn mêy liòu, mêy lçn? Ngµy th ng dén tinh (s ng, chiòu) bióu hiön cña lîn n i vµ thao t c kü thuët. Theo dâi qua chu kú (21 ngµy), nõu kh«ng éng dôc l¹i lµ lîn thô thai vµ tiõp tôc dù týnh ngµy Î, chuèn bþ mäi iòu kiön cho lîn Î. 31

32 Ch ng IV NU I D ìng Vµ CH M SãC LîN N i, LîN CON I. Nu«i D ìng vµ CH m sãc LîN N I sinh S N Nu«i d ìng cã týnh chêt quyõt Þnh Õn n ng suêt, nhêt lµ nu«i n i sinh s n, b o m ñ dinh d ìng khi cã chöa vµ lóc nu«i con. Cßn ph i theo h íng s n xuêt cña mçi gièng lîn kh c nhau, Ó cã biön ph p nu«i d ìng hîp lý. 1. Lîn c i t Giai o¹n nu«i Ó lîn ph t trión theo h íng gi lµm gièng lµ kh«ng nu«i bðo. Lîn cã khèi l îng tõ 25-55kg, nhu cçu n ng l îng cçn tíi Kcal, lîn tõ 55-80kg cçn 7000 Kcal. NÕu mét kg hçn hîp cã n ng l îng tõ Kcal, lîn cã khèi l îng 25-55kg cho n ngµy 15-18kg lîn cã khèi l îng 55-80kg cho n mçi ngµy 2kg. Tû lö ¹m tiªu hãa trong 1kg thøc n hçn hîp lµ 14% ë lo¹i 25-55kg, 13% ë lo¹i 55-80kg. 2. Lîn n i chöa Yªu cçu chýnh cña giai o¹n nu«i nµy cçn m b o ñ dinh d ìng Ó bµo thai ph t trión, ång thêi cho sinh tr ëng cña lîn mñ Î løa Çu, do c thó cßn t ng tr ëng. Lîn n i chöa cçn îc ch m sãc chu o, tr nh va ch¹m vµ kh«ng vën chuyón xa, dô g y x y thai. Tr íc khi Î 2 tuçn, chuyón lîn sang «nu«i lîn Î vµ nu«i con. TÈy giun s n nh»m tr nh l y tõ mñ sang con. Tr íc khi Î 1 tuçn, gi m thøc n ¹m Ó phßng bönh s ng vó do c ng s a sau khi Î. Lîn chöa cçn h¹n chõ thøc n nhiòu tinh bét vµ cho thªm rau xanh. n rau nh»m bæ sung mét sè nguyªn tè cho lîn n i, ång thêi t ng é cho n trong d¹ dµy Ó lîn kh«ng cã c m gi c ãi. CÇn t ng chêt kho ng vµ vitamin Ó lîn chuyón hãa tèt thøc n vµ phßng t o bãn. Thêi gian lîn chöa kú 1, cho n h¹n chõ (60-70% khèu phçn hµng ngµy), kðo dµi 90 ngµy, sau ã cho n Çy ñ theo quy Þnh. èi víi lîn n i t chöa lçn Çu d íi 24 th ng tuæi, cã thó t ng khèu phçn lªn 10-15%, v ngoµi viöc nu«i bµo thai cßn cho sù ph t trión c thó cña lîn n i. Lîn n i chöa cho uèng hµng ngµy 6-8 lýt n íc s¹ch. CÇn chó ý Ò phßng lîn sèy thai: kh«ng cho thøc n «i mèc, thiõu c c nguyªn tè kho ng vµ vitamin, nòn chuång tr n, dèc. Nhu cçu vò n ng l îng trong khèu phçn n cçn Kcal/ngµy. 32