No tile

Bé N NG NGHIÖP Vµ PH T TRIÓN N NG TH N CôC KHUYÕN N NG Vµ KHUYÕN L M (MARD) Dù N T NG C êng KH N NG T VÊN CÊP Bé (MRDP) Kü thuët GHÐP C Y N QU S ch h íng dén n«ng d n häc vµ lµm NHµ XUÊT B N N Ng nghiöp Hµ NéI - 2001 1

Cuèn s ch GhÐp c y n qu T c gi Phan Ng ìng Tinh, Hµ Qu n Vâ, êng Tù Ph p, V ng Tr êng Xu n, TrÇn V n Thµnh, Tr ng Kh¾c B nh, C«ng iòu ChÝ. Nhµ xuêt b n Khoa häc Kü thuët Phóc KiÕn xuêt b n n m 1972 Nguyªn b n tiõng Trung Quèc îc GS. TS. TrÇn V n Lµi - ViÖn tr ëng ViÖn Rau qu vµ chþ V ng Thôc Linh c n bé Vô Hîp t c quèc tõ biªn dþch. Ban biªn tëp: Vò Kh¾c Nh îng Vò Träng S n Ph¹m Kim Oanh 2

Môc lôc Lêi giíi thiöu...5 PhÇn thø nhêt - NHòNG KIÕN THøC C B N...6 I - KH I NIÖM, ÆC IÓM GHÐP C Y N Qu vµ øng DôNG...6 1 - Nh ng kh i niöm chung...6 2 - Nh ng lo¹i h nh ghðp c y...6 3 - Æc ióm ghðp vµ øng dông...7 II - NGUY N Lý GHÐP C Y N Qu...8 1 - Qu tr nh lµnh võt ghðp...8 2 - Kh n ng hoµ nhëp trong qu tr nh ghðp...10 III - CHäN Vµ CH M SãC C Y GèC GHÐP...11 1. Chän c y gèc ghðp...11 2. Ch m sãc c y gèc ghðp...13 IV - THU THËP, Dù tr, VËN CHUYÓN CµNH, M¾T GHÐP...16 V - DôNG Cô Vµ VËT LIÖU GHÐP...17 PhÇn thø hai - C C PH NG PH P GHÐP C B N...18 I - GHÐP CµNH...18 1 - GhÐp p...18 2 - GhÐp nªm...22 3- GhÐp d íi vá...27 4- GhÐp bông...30 3

5- GhÐp h nh l ìi...35 II - GHÐP M¾T MÇM...37 1- M¾t ghðp ch T...37 2- GhÐp mçm d íi bông...41 3- GhÐp kh m...43 III - GHÐP CH¾P...51 Iv - GHÐP ë é CAO...53 V - GHÐP l ìng TÝNH...54 vi - GHÐP NGäN CµNH ( ØNH SINH TR ëng)...56 PhÇn thø ba - Kü THUËT GHÐP MéT Sè LO¹I C Y n QU...57 1 - Cam quýt...57 2 - Nh n...58 3 - C y v i...60 4

Lêi giíi thiöu C y n qu (CAQ) kh«ng chø cho thu nhëp cao trong n«ng nghýöp mµ cßn cã gi tri t¹o c nh quan Ñp vµ gãp phçn b o vö m«i tr êng sinh th i bòn v ng. Ph t trión CAQ kh«ng chø p øng nhu cçu n ng cao hiöu qu kinh tõ cho n«ng hé mµ cßn p øng nhu cçu xuêt khèu, t¹o iòu kiön chuyón dþch c cêu kinh tõ n«ng nghiöp, thùc hiön c«ng nghiöp hãa, hiön ¹i hãa n«ng nghiöp n«ng th«n. Muèn s n xuêt CAQ ¹t hiöu qu cao cçn p dông c c quy tr nh kü thuët míi, dïng gièng tèt, s¹ch bönh, canh t c óng kü thuët, nh n gièng b»ng c c ph ng ph p c«ng nghö tiªn tiõn. Ph ng ph p ghðp lµ mét c«ng nghö tiªn tiõn ang îc p dông réng r i Ó s n xuêt CAQ trªn thõ giíi vµ trong thêi gian gçn y ë ViÖt Nam. GhÐp lµ mét trong nh ng ph ng ph p nh n gièng v«týnh víi nhiòu u ióm: m b o îc c c Æc ióm di truyòn tèt cña c y mñ, b o m nh n gièng thuçn chñng cã chêt l îng cao, t ng søc sèng, t ng tuæi thä cho c y, tø lö nh n gièng cao, thêi gian nh n gièng nhanh, c y con nhanh chãng thých øng víi m«i tr êng sinh th i... Ph ng ph p ghðp phï hîp víi viöc nh n gièng mét sè c y n qu th n gç nh cam, quýt, b ëi, nh n, v i, mën, µo, xoµi, lª, t o... Ó gãp phçn thóc Èy s n xuêt nh n gièng CAQ trong nh n d n, Côc KhuyÕn n«ng vµ KhuyÕn l m phèi hîp víi Dù n t ng c êng t vên cêp Bé (MRDP) biªn tëp vµ xuêt b n cuèn Kü thuët ghðp c y n qu víi môc Ých cung cêp cho n«ng d n vµ c c nhµ lµm v ên mét sè kü thuët c b n vò ghðp CAQ. y lµ cuèn s ch îc c c chuyªn gia nghiªn cøu CAQ Trung Quèc tæng kõt tõ thùc tõ nghiªn cøu vµ s n xuêt gièng ë Trung Quèc qua nhiòu n m. Néi dung cuèn s ch îc tr nh bµy dô hióu, c c thao t c îc minh häa b»ng c c h nh vï cô thó n«ng d n cã thó p dông Ó tù s n xuêt c y gièng. Chóng t«i tr n träng giíi thiöu cïng b¹n äc vµ mong nhën îc ý kiõn ãng gãp Ó cuèn s ch hoµn thiön. Hµ Néi, ngµy 15 th ng 12 n m 2000 5

PhÇn thø nhêt NHòNG KIÕN THøC C B N I - KH I NIÖM, ÆC IÓM GHÐP C Y N Qu vµ øng DôNG Tõ h n 100 n m nay, viöc ghðp c y îc sö dông réng r i trong s n xuêt vµ trong nghiªn cøu khoa häc. GhÐp c y cã c c t c dông nh c i thiön chêt l îng gièng, n ng cao týnh thých øng cña c c gièng tèt, iòu chønh thõ c y... Nhê cã kü thuët ghðp, nhiòu lünh vùc khoa häc nh lai t¹o gièng, sinh lý thùc vët, bönh c y v.v... còng ¹t nhiòu thµnh qu trong c c n m qua. 1 - Nh ng kh i niöm chung - GhÐp c y lµ ph ng ph p nh n gièng, theo ã, ng êi ta lêy tõ 1 hoæc nhiòu c y mñ, gièng tèt, ang sinh tr ëng, nh ng phçn nh o¹n cµnh, khóc rô, mçm ngñ... råi nhanh chãng vµ khðo lðo l¾p Æt vµo vþ trý thých hîp trªn c y kh c, gäi lµ c y gèc ghðp; sau ã ch m sãc Ó phçn ghðp vµ gèc ghðp liòn l¹i víi nhau, t¹o ra mét c y míi; trong ã c y gèc ghðp th«ng qua bé rô, cã chøc n ng lêy dinh d ìng trong Êt Ó nu«i toµn bé c y míi, cßn phçn ghðp cã chøc n ng sinh tr ëng vµ t¹o s n phèm. Ng êi ta th êng bióu thþ c y ghðp b»ng 2 c ch c y gèc ghðp + phçn ghðp hoæc phçn ghðp/c y gèc ghðp. VÝ dô: quýt n Ch u ghðp trªn b ëi ¾ng, bióu thþ: b ëi ¾ng + quýt n Ch u hoæc quýt n Ch u/b ëi ¾ng (xem h nh 1). 2 - Nh ng lo¹i h nh ghðp c y Cã rêt nhiòu d¹ng ghðp Theo mïa vô. (Thêi gian ghðp) ng êi ta cã thó ghðp c y trong mïa c y sinh tr ëng (tõ mïa xu n Õn cuèi thu) hoæc khi c y ngñ nghø (mïa «ng). Theo Þa ióm, ng êi ta ghðp c y trong v ên m hoæc a c y gèc ghðp vµo trong phßng Ó ghðp. 6

Theo vþ trý ghðp trªn c y gèc ghðp, ng êi ta cã thó ghðp cao trªn cµnh chýnh hoæc nh nh cña c y gèc ghðp; ghðp trung b nh tøc lµ ghðp ë é cao võa ph i trªn th n c y gèc ghðp, ghðp thêp lµ khi ghðp ë gçn mæt Êt. Cã mêy ph ng ph p ghðp nh sau: GhÐp cµnh: PhÇn ghðp lµ o¹n cµnh cã 1 hoæc vµi m¾t (mçm ngñ) Ó ghðp p, ghðp nªm, ghðp chî bªn, nèi ngän GhÐp m¾t: C¾t phçn mçm ngñ víi 1 Ýt gç Ó ghðp ch T, ghðp cöa sæ, ghðp h nh cçu... GhÐp cµnh xanh: PhÇn ghðp lµ cµnh 1 tuæi. GhÐp Ønh sinh tr ëng: C¾t Ønh sinh tr ëng ë Çu ngän cµnh, kých cì cùc nhá, nh»m tr nh sù l y lan cña c c bönh virus. GhÐp ch¾p: PhÇn ghðp kh«ng bþ c¾t rêi khái c y mñ îc ghðp p vµo c y gèc ghðp. Sau khi võt ghðp liòn vá, c y sèng míi c¾t phçn ghðp rêi khái c y mñ. GhÐp rô: LÊy o¹n rô lµm gèc ghðp khi kh«ng cã c y gèc ghðp thých hîp. 3 - Æc ióm ghðp vµ øng dông C y gèc ghðp vµ phçn ghðp Òu cã nh ng kh n ng sinh tån kh c nhau, bæ sung hç trî lén nhau t¹o thµnh mét tæ hîp céng sinh h u c, dùa vµo nhau cïng tån t¹i, t¹o thµnh mét thó thèng nhêt. Bé rô cña c y gèc ghðp hót n íc vµ chêt kho ng ång thêi t¹o thµnh axit h u c vµ axit amino cung cêp cho th n, cµnh, l cña phçn ghðp phýa trªn. Ng îc l¹i, nh ng vët chêt ång ho îc do phçn ghðp phýa trªn nhê t c dông quang hîp, cung cêp trë l¹i cho bé rô. Ngoµi ra, tû lö ra hoa Ëu qu, søc Ò kh ng sëu bönh... cña tæ hîp ghðp cßn chþu nh h ëng cña c phçn ghðp vµ gèc ghðp. Tuy nhiªn, ghðp c y ßi hái c c thao t c cã kü thuët cao, sù ch m bãn chu o vµ tæ hîp ghðp th êng cã tuæi thä ng¾n h n so víi c y thùc sinh (trång b»ng h¹t). Nh ng u ióm cña c y ghðp nh sau: + Kh n ng duy tr gièng tèt. Nh ng c y n qu îc trång b»ng h¹t th êng kh«ng gi îc hõt c c Æc týnh cña c y mñ, v khi në hoa, thô phên hay bþ lai t¹p; c c h¹t cña qu bþ lai t¹p nh vëy, khi em trång sï mäc thµnh c y míi víi nh ng Æc týnh kh c xa dçn c y mñ. Ng îc l¹i, c y ghðp lµ kõt qu cña nh n gièng v«týnh, còng gièng nh chiõt cµnh, gi îc hçu hõt Æc týnh cña c y mñ. Sau khi ghðp, mæc dï c y gèc ghðp cã nh h ëng Õn sù sinh tr ëng vµ ph t trión cña phçn m¾t ghðp, song do phçn ghðp cã giai o¹n sèng tù nhiªn, Æc týnh di truyòn æn Þnh, nªn nh h ëng nãi trªn lµ kh«ng lín. Do vëy, c y ghðp còng nh c c ph ng ph p lai t¹o kh c, cã thó duy tr îc Æc týnh di truyòn, tiõp tôc gi îc phèm chêt vµ týnh tr¹ng u tó cña c y mñ. C y ghðp cã kh n ng khèng chõ sè l îng hoa ùc. Còng cã tr êng hîp, mçm ghðp biõn dþ víi Æc ióm tèt, do vëy c y ghðp sï t¹o thµnh gièng míi quý. + C y ghðp mau ra qu víi s n l îng cao. So víi trång c y b»ng h¹t hoæc gi m cµnh th c y ghðp, hçu hõt Òu ra qu nhanh h n, v c y ghðp nhanh chãng hoµn thµnh diön tých t n l cçn thiõt Ó ra qu. H n n a t¹i n i ghðp cã tých luü kh nhiòu c c bon, tû lö C/N cao, t¹o iòu kiön thóc Èy sù ra hoa qu nhanh h n. + HÖ sè nh n gièng cao. Tõ mét c y mñ, gièng tèt cã thó lêy îc nhiòu m¾t ghðp Ó t¹o ra nhiòu c y ghðp. Trong khi chiõt, kh«ng cho phðp Êy nhiòu cµnh trªn 1 c y. So víi gi m cµnh, c ch ghðp còng cã u ióm, v nhiòu lo¹i c y n qu rêt khã ra rô khi gi m cµnh. 7

+ Khai th c u ióm cña c y gèc ghðp. - iòu chønh h nh d ng c y ghðp: Do c y gèc ghðp cã t c éng Õn sinh tr ëng cña c y ghðp nªn ng êi ta t¹o ra c y cã th n lïn, th n nöa lïn vµ th n cao dµi. - T ng c êng kh n ng thých øng víi m«i tr êng cho c y ghðp, tøc lµ t m c c gèc ghðp cã bé rô khoî, cã søc chþu h¹n, chþu ngëp óng, chþu l¹nh, chþu mæn... vµ Æc biöt lµ chþu c c lo¹i bönh do nêm g y ra nh Phytophthora èi víi cam quýt v.v... - N ng cao phèm chêt cña qu : T c éng cña gèc ghðp cã thó lµm thay æi mµu s¾c kých cì cña qu, t ng gi trþ th ng phèm. VÝ dô quýt h«i lµm gèc ghðp cho quýt n Ch u th qu ngät h n, vá máng h n. + Cøu ch a nh ng c y háng gèc rô. Trong tr êng hîp c y bþ h¹i ë phçn gèc hoæc rô cã thó dén Õn chõt toµn bé c y, ng êi ta tiõn hµnh ghðp rô Ó cøu c y. II - NGUY N Lý GHÐP C Y N Qu 1 - Qu tr nh lµnh võt ghðp Khi bþ tæn th ng, c y cã thó tù lµm lµnh võt th ng vµ ghðp c y lµ tën dông kh n ng ã cña c y. Khi ghðp, ßi hái tçng sinh gç (m«ph n sinh) trªn mæt c¾t cña phçn ghðp tiõp hîp chæt chï víi tçng sinh gç trªn mæt c¾t cña c y gèc ghðp vµ nh vëy võt ghðp míi mau liòn l¹i Ó t¹o thµnh 1 c y míi, tøc lµ thao t c ghðp ph i chuèn vµ óng kü thuët. Khi c¾t ngang cµnh c y, ta thêy ngoµi cïng lµ bióu b råi Õn vá cµnh, tçng sinh gç (m«ph n sinh), trong cïng lµ lâi gç. TÇng sinh gç liªn tôc ph n chia c 2 phýa: phýa ngoµi t¹o ra líp vá vµ phýa trong t¹o ra lâi gç. Do vëy, khi ghðp, nõu 2 mæt tçng sinh gç cña phçn ghðp vµ gèc ghðp tiõp hîp víi nhau chæt chï th võt ghðp mau liòn vµ phçn ghðp sï sèng. Khi ghðp yªu cçu mæt c¾t cña phçn ghðp vµ cña gèc ghðp nhêt thiõt ph i thët nh½n (tøc lµ khi c¾t ph i dïng dao ghðp rêt s¾c) vµ ph i îc p chæt víi nhau Ó c quan phôc håi võt th ng cña c 2 bªn cã thó nhanh chãng liòn l¹i víi nhau. Do vëy, khi ghðp ph i dïng d y quên chæt phçn ghðp vµo gèc ghðp. Thùc chêt, qu tr nh lµnh võt ghðp diôn biõn nh sau: Khi ghðp ë 2 mæt cña võt c¾t h nh thµnh 1 líp mµng máng, sau ã tçng sinh gç t ng tr ëng rêt nhanh, lêp Çy chç trèng gi a 2 mæt võt c¾t (cña phçn ghðp vµ gèc ghðp). Tõ ã mµng máng bþ huû ho¹i, c c tæ chøc m«tõ bµo cña phçn ghðp vµ gèc ghðp dçn hoµ hîp, g¾n bã víi nhau, hö thèng vën chuyªn dinh d ìng liªn kõt víi nhau do tçng sinh gç tao ra vá phýa ngoµi vµ gç phýa trong vµ nèi c c m¹ch èng dén cña lâi gç víi èng läc thêm cña líp vá l¹i víi nhau vµ hö thèng m¹ch dén thùc sù îc liªn kõt, th«ng suèt (h nh 2). Lóc nµy, chåi ghðp îc cung cêp dinh d ìng, n íc vµ b¾t Çu sinh tr ëng. 8

H nh 2: Qu tr nh liòn võt ghðp 1. Khi ghðp 2. Gi a qu tr nh liòn võt 3. Hoµn thµnh liòn võt ë h nh 3 cho thêy, khi ghðp, mæt c¾t cña cµnh ghðp kõt hîp víi mæt c¾t cña gèc ghðp vµ bé phën cña cµnh ghðp trªn mæt gèc ghðp ph nh to rêt râ vµ dçn lín lªn, mæt c¾t trªn gèc ghðp îc phñ kýn, cuèi cïng che Ëy hoµn toµn mæt c¾t cña gèc ghðp, lµm cho tçng sinh gç cña cµnh ghðp vµ gèc ghðp liªn kõt l¹i víi nhau, lóc nµy c c tæ chøc m«cña tçng sinh gç kõt hîp l¹i, h nh thµnh mét th n c y non. Tuú tõng lo¹i c y mµ thêi gian võt ghðp lµnh nhanh hay chëm, nãi chung dao éng tõ 10-15 Õn 20-30 ngµy. NÕu ghðp khi c y ë giai o¹n ngñ nghø th ph i 5-6 tuçn, võt ghðp míi lµnh îc. Qua thêi gian nµy, ngän míi îc sinh tr ëng, gèc ghðp vµ cµnh ghðp còng ph nh to ra, c c c quan kõt hîp víi nhau nhanh h n. H nh 3: Qu tr nh ghðp sèng cña ghðp p 1. Khi ghðp 2. Gi a qu tr nh liòn võt 3. Hoµn thµnh liòn võt 9

2 - Kh n ng hoµ nhëp trong qu tr nh ghðp + Kh n ng hoµ nhëp. Gi a c c c y cã sù kh c biöt vò cêu tróc m«, tõ bµo, vò sinh lý, vò týnh di truyòn v.v... NÕu ghðp nh ng c y mµ sù kh c biöt ã kh«ng lín th kh n ng hoµ nhëp cña chóng cao vµ c y ghðp dô sèng, sau ã sinh tr ëng ph t trión thuën lîi, ng îc l¹i sù kh c biöt nãi trªn cµng lín th kh n ng hoµ nhëp cµng thêp, viöc ghðp sï khã thµnh c«ng. Mét sè c y, khi ghðp th sèng, nh ng sau sinh tr ëng kh«ng b nh th êng, thëm chý sinh tr ëng tèt nh ng l¹i kh«ng em l¹i gi trþ kinh tõ. Qui luët chung lµ nguån gèc thùc vët cµng gçn th kh n ng hoµ nhëp cµng m¹nh. Cã mét sè c y khã ghðp mµ ph i tiõn hµnh ghðp ngay trªn cïng loµi nh nh n lång, v i, tr m. ViÖc ghðp c c c y kh c hä thùc vët, tõ tr íc Õn nay ch a thµnh c«ng. + Nh ng bióu hiön kh«ng hoµ nhëp: ã lµ c c bióu hiön nh võt ghðp kh«ng lµnh, hoæc lµnh nh ng mçm ghðp kh«ng sinh tr ëng hoæc sinh tr ëng nh n i tiõp gi p chç ghðp yõu, gæp giã dô géy hoæc bióu hiön ë n i tiõp gi p nh phçn ghðp ph nh to h n gèc ghðp hoæc ng îc l¹i phçn gèc ghðp ph nh to h n phçn ghðp ë trªn. Còng cã khi sù kh«ng hoµ nhëp bióu hiön ë sù biõn mµu cña l, l rông non, sinh tr ëng chëm; cã tr êng hîp l qu rëm r¹p, nô hoa ra sím, nhiòu; c y ph t trión thµnh dþ d¹ng. BiÓu hiön kh«ng hoµ nhëp cã khi xuêt hiön rêt chëm tíi 10 n m sau khi ghðp v.v... + Nguyªn nh n cña sù kh«ng hoµ nhëp vµ c ch kh¾c phôc: Nh ng nguyªn nh n cã thó gåm: sù kh c biöt vò cêu tróc gi i phéu gi a gèc ghðp vµ phçn ghðp, lµm cho hö thèng m¹ch dén kh«ng thèng nhêt víi nhau, dén Õn t nh tr¹ng n íc vµ c c chêt dinh d ìng kh«ng îc cung cêp Çy ñ. KÕt qu lµ chç ghðp ph nh to kh«ng Òu. Khi c c tçng sinh gç kh«ng liªn kõt îc víi nhau th phçn ghðp dô géy t ch khái gèc ghðp. NÕu vá kh«ng liªn kõt th c c chêt îc tæng hîp qua quang hîp l¹i kh«ng cung cêp cho rô cña gèc ghðp, lµm rô bþ thèi, c y chõt toµn bé. Kh n ng kh«ng iòu hoµ cña mét sè chøc n ng sinh lý: Sau khi ghðp, nõu nhu cçu dinh d ìng cña gèc ghðp vµ th n ghðp kh«ng îc p øng hµi hoµ sï dén Õn sù kh«ng hoµ nhëp. MÆt kh c, sù kh c biöt vò p lùc thèm thêu gi a 2 phçn c y ghðp còng lµ nguyªn nh n cña sù kh«ng hoµ nhëp. Trong thùc tiôn s n xuêt, ng êi ta dïng c ch ghðp l ìng týnh Ó kh¾c phôc hiön t îng kh«ng hoµ nhëp. + Nh ng yõu tè kh c nh h ëng Õn ghðp: Chñng lo¹i c y: cã lo¹i dô ghðp nh quýt ngät, µo, lª, t o; cã lo¹i khã ghðp nh tr m, hång, h¹t dî, v i, nh n lång. ã lµ do Æc týnh di truyòn, cêu tróc tæ chøc m«tõ bµo... Nh ng lo¹i c y cã mñ, chêt ta-nanh nhiòu th còng khã ghðp. ChÊt l îng cña gèc ghðp vµ phçn ghðp: Cµnh, m¾t ghðp vµ gèc ghðp cã søc sèng cao th tû lö ghðp sèng còng cao. èi víi gèc ghðp th khi ghðp cçn bé rô ph t trión m¹nh v sau khi ghðp, toµn bé c y cçn Çy ñ chêt dinh d ìng Ó ph t trión sinh tr ëng. PhÇn ghðp ë phýa trªn (cµnh, mçm...) Òu cçn chän lo¹i khoî m¹nh, ang cã søc sinh tr ëng cao (b nh tî, kh«ng s u bönh...) th tû lö ghðp sèng míi cao. Thêi vô ghðp phï hîp th êng îc chän vµo mïa xu n vµ mïa thu, Ó cã c c iòu kiön thêi tiõt thuën lîi. Nh ng thêi gian qu nãng, qu l¹nh, m a nhiòu... Òu nh h ëng xêu Õn ghðp c y. NhiÖt é thých hîp Ó võt ghðp mau lµnh dao éng tõ 20-30 0 C (mæc dï cã thó ghðp c y trong ph¹m vi nhiöt é tõ 5 Õn 32 0 C). é Èm còng gi vai trß quan träng, khi é Èm kh«ng khý gçn b o hoµ lµ cã lîi cho võt ghðp mau lµnh. V vëy, sau khi ghðp, cçn dïng c c vët liöu nh ni l«ng, l c y... Ó bao bäc, gi Èm cho võt ghðp. Tuy nhiªn vén ph i cã é tho ng nhêt 10

Þnh Ó cung cêp oxy cho võt th ng mau lµnh. ång thêi ph i chèng m a thêm vµo võt ghðp. Cuèi cïng lµ kü thuët ghðp; khi ghðp ßi hái thao t c nhanh, døt kho t, chuèn x c Ó mæt c¾t îc nh½n víi kých cì cña phçn ghðp khíp víi võt c¾t ë gèc ghðp; sau khi c¾t xong ph i ghðp ngay, cµng nhanh cµng tèt Ó mæt c¾t kh«ng bþ oxy ho hoæc giã thæi kh«. Buéc d y lµ rêt cçn thiõt, Ó é tiõp gi p ¹t cao vµ tr nh nhiôm khuèn. III - CHäN Vµ CH M SãC C Y GèC GHÐP 1. Chän c y gèc ghðp y lµ kh u quan träng, cã nh h ëng lín Õn tû lö ghðp sèng vµ hiöu qu kinh tõ sau nµy cña c y ghðp. Tèt nhêt vén lµ c y gèc ghðp b n Þa, cã tõ l u êi ë Þa ph ng thých nghi víi iòu kiön sinh th i cña Þa ph ng. Yªu cçu vò gèc ghðp nh sau: - Cã kh n ng hoµ nhëp cao víi phçn ghðp. - Sinh tr ëng ph t trión tèt, tuæi thä kðo dµi. - Cã bé rô ph t trión tèt khoî, thých øng víi iòu kiön khý hëu Êt ai cña tõng Þa ph ng chþu h¹n, óng, l¹nh, mæn, kiòm... - Cã søc chèng chþu s u bönh. - Cã nguån phong phó, dô nh n gièng ph t trión. - Cã c c týnh tr¹ng, Æc thï cçn thiõt cho viöc ch m sãc nh cao, thêp. B ng 1, tr nh bµy vò c c lo¹i c y n qu chýnh cïng víi c c c y gèc ghðp víi c c Æc ióm chñ yõu. 11

B ng 1: C c lo¹i c y n qu chñ lùc vµ Æc týnh cña chóng Tªn gäi Tªn gèc ghðp Æc ióm chýnh Cam Quýt Quýt Quýt chua Chanh Cam Quýt hång B ëi ChÞu l¹nh, kh ng bönh, chþu Èm, thých hîp víi Êt h i chua, ra qu sím, s n l îng cao cã t c dông lïn ho, lµm gèc ghðp cho cam vµng Bé rô ph t trión, thých øng víi nhiòu lo¹i Êt, tuæi thä cao, thých hîp lµm gèc ghðp cho cam ngät, cam bï, cam tiªu... RÔ cäc to, ph n bè máng, chþu Èm nh ng kh«ng chþu h¹n, sinh tr ëng nhanh ra qu sím, tuæi thä ng¾n, thých hîp víi lo¹i Êt c t b»ng ph¼ng lµm gèc ghðp cho cam ngät, cam bï, cam tiªu... Bé rô ph t trión, chþu l¹nh, chþu h¹n, lµm gèc ghðp cho cam ngät, quýt n Ch u, cam bï Bé rô ph t trión, chþu l¹nh, chþu h¹n, cã thó lµm gèc ghðp cho c c lo¹i quýt, cam ngät RÔ n s u, rô nh nh Ýt, kh«ng chþu h¹n, kh«ng chþu l¹nh, cã thó lµm gèc ghðp cho b ëi, chanh Nh n Phóc Nh n H¹t gièng nµy mçm khoî, tû lö ghðp sèng cao, ra qu Ñp V i Tµo Hång, Lan Tróc ThÕ c y khoî, ra qu sím, s n l îng cao Xoµi Xoµi Dïng c y thùc sinh cã h¹t to, tû lö n y mçm cao, sinh tr ëng nhanh T Bµ Bé rô ph n bè máng, kh«ng chþu h¹n, cã thó chþu Èm, khi ghðp cã kh n ng hoµ nhëp T Bµ µo MËn Th¹ch Nam C y chêp µo l«ng MËn µo nói, µo l«ng MËn ChÞu l¹nh, chþu h¹n tèt, cã t c dông lµm lïn ho Bé rô ph n bè máng, chþu Èm, chþu nãng, s n l îng cao Cã kh n ng chþu h¹n nhêt Þnh, kh n ng hoµ nhëp cao ChÞu Èm, chþu l¹nh, cã t c dông lµm lïn ho, kh n ng hoµ nhëp trung b nh RÔ ph t trión, cã thó chþu h¹n, kh n ng hoµ nhëp tèt, qu to, phèm chêt tèt ChÞu l¹nh, cã thó trång trªn Êt sðt, tuæi thä dµi 12

Lª Lª Ëu RÔ mäc s u, thých øng tèt víi c c lo¹i Êt, chþu h¹n, chþu óng, kh ng bönh thèi r a Lª c t Bé rô ph t trión, chþu óng, chþu h¹n, lµ gèc ghðp chñ yõu cho lª nam DÎ DÎ DÎ qu nhän TÝnh thých øng cao, ra qu sím TÝnh thých øng cao, kh«ng yªu cçu vò Êt ai liu liu Dïng h¹t «liu Ó lµm h¹t gièng, th n c y to, sím ra qu Hång Hång hoang d¹i hay hång îc trång Bé rô ph n bè máng, rô nh nh ph t trión. C y non sinh tr ëng nhanh, cã d¹ng lïn ho, ra qu sím Mai Mai Bé rô ph t trión, chþu h¹n, chþu ng m n íc µo mæt khø TQ µo mæt khø TQ Bé rô ph n bè máng, kh«ng chþu h¹n, kh n ng hoµ nhëp tèt 2. Ch m sãc c y gèc ghðp + Thu thëp gièng: Sau khi x c Þnh lo¹i gèc ghðp th chän nh ng c y tr ëng thµnh, sinh tr ëng khoî, kh«ng sëu bönh, cã bé rô khoî, ph t trión tèt. Trªn c y ã lêy nh ng qu to, Çy Æn, chýn giµ råi chän nh ng h¹t mèy, næng, s ng sña; tøc lµ cã ph«i ph t trión Çy ñ. Tãm l¹i, qu ph i mang mµu s¾c, h ng vþ Æc tr ng cña lo¹i c y ã, thþt qu mòm, c¾t ra thêy h¹t to Òu, mµu s¾c cña vá h¹t s ng, bãng vµ Çy Æn. Thu qu vµo óng mïa vô råi tuú lo¹i c y mµ lêy h¹t. Cã thó bãc ra vµ lêy h¹t nh c c lo¹i v i, nh n, quýt h«i; mét sè kh c xõp èng vµ o th êng xuyªn Ó qu chýn néu, r a thþt råi thu lêy h¹t. H¹t thu îc, ph i röa s¹ch, hong kh«trong m t vµ b o qu n. Chó ý kh«ng Ó lén h¹t gièng vµ tr nh ph i h¹t d íi n¾ng. Mét sè lo¹i nh nh n, v i, xoµi... thu h¹t îc cçn gieo ngay th tû lö nèy mçm sï cao tíi 90%, nõu ph i kh«3-4 ngµy sï gi m søc nèy mçm. Trong b ng 2, h íng dén vò thêi gian thu ho¹ch vµ xö lý h¹t gièng c y gèc ghðp. 13

B ng 2: Thu thëp h¹t gièng gèc ghðp vµ ph ng ph p xö lý Chñng lo¹i Thêi gian thu thëp (th ng) Ph ng ph p xö lý Cam quýt 11-12 Sau khi thu thëp em gieo ngay hoæc Ó trong c t sau khi ph i kh«trong bãng r m C y chêp 9-10 Nh trªn B ëi 10-11 Nh trªn V i 6-7 Röa s¹ch thþt qu, em gieo ngay hoæc tréng víi c t Ó thóc mçm Nh n 8-9 Nh trªn T Bµ 4-5 Nh trªn Xoµi 6-7 Nh trªn liu 10-11 B o qu n thµnh tõng tçng DÎ 10-11 Sau khi ph i kh«trong bãng r m chêt thµnh tõng èng råi em gieo hoæc Ó trong c t Lª 10-11 Röa s¹ch thþt qu, chän lùa vµ lµm kh«trong phßng l¹nh µo 7 Nh trªn MËn 6-7 Nh trªn µo mæt khø 10-11 Chän lùa chêt thµnh èng, ph i kh«trong bãng r m råi vïi trong c t Hång 10-11 Röa s¹ch thþt qu, chän lùa, lµm kh«trong phßng l¹nh + B o qu n h¹t gièng c y gèc ghðp: N i b o qu n h¹t gièng gèc ghðp cçn cã Èm é kh«ng khý 50-80%, nhiöt é 0-8 0 C, cã é th«ng tho ng Ó lo¹i khý CO 2 rêt cã h¹i cho h¹t gièng. Nh ng c y nh µo, mën... sau khi hong ph i h¹t, ãng gãi, cçn Ó n i kh«r o, th«ng tho ng. H¹t gièng cña quýt h«i, µo khø nªn b o qu n trong c t Èm. H¹t dî vµ phçn lín h¹t gièng c y nhiöt íi, gçn nhiöt íi, do kh«ng chþu îc hanh kh«, khã b o qu n, nªn sau thu ho¹ch cçn gieo ngay hoæc cçn nhiöt é, Èm é thêp, kh«ng khý Ýt th cã thó kðo dµi îc tuæi thä cña chóng. 14

+ Gieo h¹t c y gèc ghðp: Thêi vô vµ sè l îng h¹t Ó gieo îc tr nh bµy ë b ng 3. B ng 3: Thêi gian vµ sè l îng h¹t gieo mét sè lo¹i c y n qu Chñng lo¹i Thêi gian gieo (th ng) Sè l îng h¹t/1kg Sè l îng h¹t gieo /1 ha (kg) Ph ng ph p gieo V i 6-7 350-400 1500-1875 Gieo luèng Nh n 8-9 500-600 900-1875 Gieo luèng Xoµi 6-7 50 4875-6000 Tra h¹t T Bµ 4-5 500-540 675-1500 Gieo luèng liu 2-3 250-400 1125-1350 Gieo luèng Quýt h«i 9-10 4400-6400 600-750 Gieo v i B ëi 10-11 4000-6000 600-900 Gieo v i Quýt chua 12-2 7000-10.000 375-675 Gieo v i Cam 12-2 4000-5000 525-900 Gieo v i Hång 2-3 1200 225-300 Gieo luèng µo 12-2 200-400 750-1125 Gieo luèng Lª 2-3 80.000 15-45 Gieo v i µo mæt khø 2-3 800.000-1.500.000 15-30 Gieo v i DÎ 10-11 60-150 6000-7500 Tra h¹t + Ch m sãc c y con: Nh ng c y nh v i, nh n, xoµi th êng, gieo vµo mïa hì, sau khi mäc mçm dô bþ nh n¾ng g y h¹i, do vëy cçn cã giµn che vµ sau ã l¹i cçn gi m bít é che Ëy Ó c y con sinh tr ëng tèt. Khi c y mäc 60% th bá toµn bé giµn che. Lóc c y cã 2-3 l th bãn ph n vµ kõt hîp t íi n íc. C y ¹t 4-5 l cã thó ra ng«i. ViÖc tøa c y con xêu nªn tiõn hµnh 2 lçn tr íc khi ra ng«i. Lóc ra ng«i cçn b o vö bé rô cña c y con. Tr íc ã 2-3 ngµy cçn t íi n íc vµ ra ng«i khi trêi r m m t vµ nhanh chãng trång ngay. Sau ã l¹i tiõp tôc ch m sãc Ó c y con tiõp tôc sinh tr ëng, chó ý xíi x o vµ lµm cá. T íi ph n ¹m tõ lo ng Õn Æc, tõ Ýt Õn nhiòu. N i hay cã rðt Ëm, s ng muèi nªn h¹n chõ bãn ¹m, mµ t ng c êng bãn ph n l n. Tr íc khi ghðp 1 th ng, cçn bãn cho c y ra c c léc non vµ dô bãc t ch vá khi ghðp. Khi tiõn hµnh ghðp cçn ngõng t íi n íc. 15

Khi c y con cao 25-30 cm nªn tiõn hµnh c¾t ngän, Ó gèc to dô ghðp. Sau khi c¾t ngän, nõu c c chåi n y sinh th l¹i c¾t bá Ó gi m tiªu hao chêt dinh d ìng. ë o¹n gèc c ch mæt Êt 5-10cm còng cçn c¾t bá c c chåi nh nh cµng sím cµng tèt (H nh 4). Thêi kú nµy còng cçn tiõn hµnh phßng trõ s u bönh vµ c c thiªn tai kh c. H nh 4: Ng¾t ngän mçm gèc ghðp 1. Ch a ng¾t ngän 2. ng¾t ngän TØa bít mçm cña c y non 1. C y non ch a tøa mçm 2. tøa mçm 3. c ch tøa IV - THU THËP, Dù tr, VËN CHUYÓN CµNH, M¾T GHÐP Cµnh, m¾t ghðp cçn cã chêt l îng cao, tr íc hõt lµ é thuçn khiõt cao, n ng suêt vµ chêt l îng qu theo óng yªu cçu cña gièng. Muèn thõ cçn g y dùng v ên c y mñ gièng tèt Ó cung cêp cµnh, m¾t ghðp. Nãi chung, cçn lêy cµnh, m¾t ghðp ë ngoµi mæt t n c y, trªn é cao 1/3 t n. ë y cã c c cµnh sung søc, týnh di truyòn æn Þnh, giµ vò ph t trión, song non vò sinh tr ëng, duy tr týnh tr¹ng tèt cña c y mñ, cã kh n ng ra qu sím. NÕu ghðp mïa xu n th c¾t cµnh 1-2 n m tuæi, ghðp vµo mïa hì thu th dïng cµnh 1 n m tuæi. C¾t cµnh m¾t ghðp vµo buæi s ng, trêi kh«r o. C¾t xong, bã 50-100 cµnh thµnh 1 bã ghi chñng lo¹i vµ chuyón i ngay. Gãi b»ng v i ít hoæc giêy Èm. Khi vën chuyón cµnh, m¾t ghðp, cã thó dïng b«ng hoæc giêy bæi chêt l îng tèt, tèm n íc vµ Ðp l îng n íc thõa i, em bã gãi cµnh m¾t ghðp vµo trong ã, råi Æt vµo thïng gç Ó chuyón i. 16

V - DôNG Cô Vµ VËT LIÖU GHÐP C c dông cô îc tr nh bµy ë h nh 5: H nh 5: Dông cô ghðp 1. KÐo c¾t cµnh 2. Dao ghðp mçm 3. Dao ghðp p 4. Dao chæt 5. Ìn b«i s p 6. C a tay - Dao c¾t: Ó c¾t cµnh ghðp vµ gèc ghðp khi ghðp. - Dao ghðp mçm: Ó c¾t ghðp m¾t vµ t ch vá miöng võt ghðp. C n dao ghðp lµm b»ng sõng Ó kh«ng ph n øng víi ta-nanh trong vá c y, c n dao Ó t ch vá miöng võt ghðp. - Dao c¾t cµnh: Ó c¾t cµnh ghðp vµ gèc ghðp. - C a tay: Ó c a gèc ghðp to. - KÐo: Dïng Ó c¾t ngän gèc ghðp hoæc cµnh ghðp. - VËt liöu buéc: Chñ yõu lµ d y ni l«ng vµ kh«ng îc dçy qu 0,2mm. 17

PhÇn thø hai C C PH NG PH P GHÐP C B N I - GHÐP CµNH Ph ng ph p nµy p dông cho nh ng c y gèc ghðp lín; ng êi ta dïng nh ng cµnh cã tõ 1-3 m¾t Ó ghðp. Thêi gian ghðp lµ mïa xu n, khi dþch c y b¾t Çu l u th«ng vµ mçm non ch a nhó. ë miòn B¾c, ghðp tõ th ng 3 Õn th îng tuçn th ng 5 vµ vô thu th ng 9-10. ë miòn Nam, tõ h¹ tuçn th ng 1 Õn th ng 4. Th êng tiõn hµnh ghðp vµo lóc mçm míi nhó hoæc ch a nhó. Cã mêy c ch ghðp cµnh nh : 1 - GhÐp p Hai c thó gèc ghðp vµ cµnh ghðp cã diön tých tiõp xóc lín tû lö sèng cao, n y mçm nhanh. Dïng cho quýt, µo, mën, m, lª, hång... Cã 2 lo¹i: ghðp p mçm n vµ ghðp p nhiòu mçm. Thêi vô ghðp p: Mïa xu n hiöu qu cao nhêt. ë vïng ven bión «ng Nam bé, nhiöt é t ng nhanh, dþch c y b¾t Çu ho¹t éng sím, nªn ghðp sím, cßn ë T y B¾c bé nhiöt é t ng chëm, nªn ghðp muén. C c c y µo, mën, mai, lª nªn ghðp th ng 1-3. Cam quýt ghðp th ng 2-3. V i nh n ghðp th ng 4-5, vô thu th ng 9-10. VÞ trý cña ghðp p mçm n thêp h n so ghðp a mçm. C c c y µo, mën, mai, lª: ghðp cao c ch mæt Êt 5-10cm. Cßn v i, nh n, ghðp ë é cao 30-50cm. Nªn gi l¹i 3-5 l ë phýa d íi n i ghðp bá trªn c y gèc ghðp, nh vëy tû lö sèng sï cao. C c b íc ghðp mçm n: C¾t cµnh ghðp. Tay tr i cçm ng îc cµnh ghðp, tay ph i cçm dao ghðp. PhÇn gèc cña cµnh ghðp h íng ra phýa ngoµi, Ðp chæt phçn Çu cµnh vµo ngùc, kñp cµnh vµo gi a ngän c i vµ ngãn trá; t¹i phçn gèc cña cµnh, c¾t v t h íng lªn trªn, ë vþ trý phýa d íi mçm thø 1, c ch mçm 1,5-2cm, c¾t mét mæt ph¼ng nghiªng h íng xuèng d íi (gãc nghiªng 45 0 ) xem h nh 6. Sau ã lët cµnh ghðp l¹i, t¹i phçn phýa sau mçm c ch mçm 0,3cm, c¾t b»ng vò phýa tr íc, s u Õn gi a phçn vá vµ phçn gç. MÆt c¾t dµi ph i b»ng ph¼ng, kh«ng cong. VÕt c¾t b»ng îc c¾t t¹i mçm gäi lµ th«ng Çu mçm, îc p dông cho c ghðp n mçm vµ ghðp bông (h nh 6a). 18

H nh 6: C¾t cµnh ghðp 1. MÆt c¾t nghiªng 45 0 ë gèc cµnh ghðp 2. Cµnh ghðp sau khi c¾t T¹i phçn trªn mçm c ch mçm 0,3cm, nghiªng l ìi dao c¾t øt cµnh ghðp (h nh 6b) sao cho miöng ghðp nghiªng 1 gãc 45 0, t¹o thµnh 1 mçm ghðp. Toµn bé mçm ghðp dµi 1,5-2cm. H nh 6a: C¾t cµnh ghðp (2) 1. C¾t b»ng t¹i phçn bªn sau mçm ghðp 2. MÆt c¾t b»ng mçm ghðp (mçm kh«ng th«ng Çu) 3. MÆt c¾t b»ng mçm ghðp (mçm th«ng Çu) H nh 6b: C¾t cµnh ghðp (3) C¾t gèc ghðp: Chän é cao phï hîp, mæt vá ph¼ng, lau s¹ch, c¾t ph¼ng gèc ghðp, kh«ng lµm x íc vá c y. Chän phýa gèc ghðp tr n nh½n, v¹ch mét vöt dao nghiªng h íng lªn phýa trªn, c¾t øt phçn trªn gèc ghðp, hoæc c¾t 1/3 líp gç. VÕt dao còng c¾t nghiªng 45 0. T¹i mæt bªn cµnh ghðp, c¾t däc theo r¹nh giíi gi a phçn vá vµ phçn gç, chø îc c¾t mét lçn sao cho s u tíi phçn gç nh ng kh«ng îc lµm mêt i phçn gç. NÕu mçm ghðp th«ng Çu, mæt c¾t nªn dµi h n mçm ghðp (h nh 7), nõu mçm ghðp kh«ng th«ng Çu, mæt c¾t gèc ghðp nªn ng¾n h n 19

mæt c¾t ph¼ng cña cµnh ghðp, mæt c¾t gèc ghðp ng¾n h n, khi a mçm ghðp vµo nªn Ó mæt c¾t kh«ng ph¼ng cña mçm ghðp vµo mæt c¾t ngang cña gèc ghðp, mæt c¾t cña mçm ghðp cã thó h i lé lªn trªn miöng gèc ghðp. H nh 7: C¾t gèc ghðp 1. VÕt c¾t däc gi a phçn vá vµ phçn gç 2. Gèc ghðp sau khi c¾t C¾m cµnh ghðp: Khi a cµnh ghðp vµo gèc ghðp, chó ý mæt c¾t dµi cña cµnh ghðp h íng vµo trong, tçng sinh gç cña cµnh ghðp c n èi víi tçng sinh gç cña gèc ghðp. NÕu gèc ghðp vµ cµnh ghðp cã kých th íc kh c nhau th ph i Æt mét bªn vá cña cµnh ghðp c n èi víi bªn vá cña gèc ghðp, Ó cho tçng sinh gç cña gèc ghðp vµ cµnh ghðp cã 1 bªn c n èi. Ph i a cµnh ghðp tíi tën phçn y miöng ghðp cña gèc ghðp, sao cho phçn cuèi cµnh ghðp tiõp xóc víi phçn y miöng ghðp cña gèc ghðp, Ó dô liªn kõt. Cuèi cïng lµ buéc b»ng sîi d y ni l«ng dµi 30-50cm, réng 1,5cm. Hai tay cçm 2 Çu d y, Çu d y bªn tay tr i gi l¹i 5-10cm, quên chæt d y quanh võt ghðp theo êng vßng tõ trªn xuèng, råi l¹i tõ d íi quên lªn, phñ kýn mæt c¾t ngang cña gèc ghðp. Sau ã dïng Çu d y bªn tay tr i phñ qua miöng c¾t nghiªng t¹i phçn Çu cµnh ghðp. Sau ã buéc sîi d y bªn tay ph i Ì 2-3 vßng lªn sîi d y bªn tay tr i, buéc kýn toµn bé cµnh ghðp, th¾t nót l¹i. Khi buéc cµnh ghðp chó ý Ó lé m¾t mçm Ó mçm cã thó mäc dô dµng (h nh 8). 20

H nh 8: Buéc b»ng d y ni l«ng 1. Phñ d y lªn tiõt diön ngang gèc ghðp; 2. Gèc ghðp sau khi buéc GhÐp a mçm: Cµnh ghðp dµi 5-6cm cã 2-3 m¾t mçm khoî. Khi ghðp c c thao t c vò c n b n gièng nh ghðp n mçm (h nh 9). Nh ng ióm cçn chó ý: H nh 9: GhÐp p nhiòu mçm 1. Cµnh ghðp. 2. MÆt c¾t gèc ghðp. 3. C¾m cµnh ghðp. 4. Buéc cµnh ghðp - Dïng dao thët s¾c Ó c¾t ph¼ng kh«ng x íc, giëp cµnh, gèc c y. Thao t c c¾t ph i nhanh gän. 21

- TÇng sinh gç cña cµnh ghðp vµ gèc ghðp ph i c n èi, mæt tiõp xóc ph i cè Þnh vµ p s t nhau. - Buéc ph i chæt, Òu tay Ó é tiõp hîp ch¾c, bòn H nh 10 tr nh bµy vò thao t c óng vµ kh«ng óng: H nh 10: èi chiõu ph ng ph p - C¾t cµnh ghðp kh«ng óng: VÕt c¾t qu s u (1), mæt c¾t kh«ng ph¼ng, kh«ng nh½n (2), võt c¾t Çu cµnh ghðp qu s u (3), phçn l ng mçm ch a c¾t, phçn d íi c¾t kh«ng ph¼ng (4), võt c¾t qu ng¾n (5). - C¾t gèc ghðp kh«ng óng: VÕt c¾t kh«ng th¼ng (6), phçn h nh l ìi phýa bªn c¹nh gèc ghðp c¾t qu dµy (7). - C¾m cµnh ghðp kh«ng óng: phçn tiõp xóc cña mæt c¾t cã kï hë (8), mæt c¾t cµnh ghðp ch a xuèng d íi phçn y (9), phçn h nh l ìi m¾t bªn cµnh ghðp ch a tiõp xóc chæt chï víi phçn gèc cµnh ghðp (10), tçng sinh gç cña gèc ghðp vµ cµnh ghðp kh«ng c n èi (11). 2 - GhÐp nªm C ch nµy còng îc dïng kh phæ biõn èi víi hång, lª, thanh mai, mën, µo, dî, t o... Trªn mæt c¾t ngang cña c y gèc ghðp, ng êi ta dïng dao t ch (chî) «i råi Æt cµnh ghðp vµo vµ buéc l¹i. Cã thó trªn 1 mæt c¾t nh vëy, ghðp 2 cµnh Ó t ng tû lö sèng. Nh îc ióm cña c ch nµy lµ thao t c phøc t¹p, cçn nhiòu dông cô. Nh ng c y cã thí gç kh«ng th¼ng (c y t o) hoæc c c c y giµ th khã ghðp nªm. 22

Cã thó ghðp nªm cao vµ thêp. èi víi c y cã vá qu giµ, êng kýnh gèc tõ 6cm trë lªn th nªn ghðp ë é cao 60-100cm, ë th n chýnh hoæc cµnh chýnh. Th n gèc ghðp to 3-6cm th ghðp c ch mæt Êt 6-10cm. Thêi vô ghðp nªm th êng vµo mïa xu n vµ dïng cµnh îc 1 n m tuæi Ó ghðp. C c b íc tiõn hµnh: C¾t cµnh ghðp: Bá phçn ngän vµ c c mçm yõu, c¾t thµnh o¹n dµi 6-10cm vµ gi l¹i 3 m¾t, nõu cµnh khoî th gi l¹i 2 mçm. Tay tr i cçm ng îc cµnh ghðp (h nh 11), t¹i 2 mæt bªn cña cµnh ghðp, c ch mçm cuèi kho ng 0,5cm, c¾t v t vµo trong cµnh 1 o¹n dµi 3-5cm, t¹o thµnh c i nªm (h nh 12). é dµy cña nªm ph i võa ñ Ó l¾p vµo võt t ch cña mæt gèc ghðp; nõu dµy qu th ë gèc ghðp sï cã khe hë, c y ghðp khã sèng. H nh 11: C¾t cµnh ghðp H nh 12: MÆt c¾t cµnh ghðp 1. MÆt bªn 2. MÆt tr íc 3. MÆt sau 4. MÆt bªn 5. MÆt tr íc vµ mæt sau 23

C¾t gèc ghðp: Dïng dao thët s¾c (hoæc c a) c¾t ngang th n t¹o mæt c¾t b»ng ph¼ng, nh½n. Sau ã chî t ch mæt c¾t theo êng kýnh i qua t m mæt c¾t t¹o ra miöng ghðp. NÕu mæt c¾t cã h nh bçu dôc, th t ch miöng ghðp theo êng kýnh ng¾n. T ch miöng ghðp kh«ng nªn qu s u Ó tr nh cho gèc ghðp bþ th ng kðo dµi. Æt dao lªn mæt c¾t råi dïng bóa gâ nhñ Ó t ch miöng ghðp (h nh 13).NÕu mæt c¾t réng th cã thó t ch 2 êng h nh ch thëp (h nh 14). Mçi miöng ghðp cã thó c¾m 1-2 cµnh ghðp. H nh 13: Bæ gèc ghðp H nh 14: Më miöng ghðp 1. Më miöng h nh " - " 2. Dïng thanh gç h nh nªm më miöng ghðp 24

H nh 15: T ch miöng gèc ghðp 1. Dïng sèng dao t ch miöng 2. Dïng thanh gç h nh nªm t ch miöng C¾m cµnh ghðp: Dïng mét c i nªm c¾m nhñ vµo miöng ghðp tr íc khi c¾m cµnh ghðp (h nh 15). C¾m xong cµnh ghðp th tõ tõ rót nªm ra. Sè cµnh ghðp trªn miöng ghðp tuú thuéc vµo mæt c¾t réng hay hñp, cã thó 1, 2 hoæc 4 (h nh 16). Khi c¾m cµnh ghðp kh«ng nªn c¾m ngëp hõt phçn c¾t mµ Ó lé 2-3mm ë phýa trªn Ó thuën lîi cho qu tr nh liòn võt ghðp. H nh 16: C¾m cµnh ghðp 1. C¾m 1 cµnh ghðp 2. C¾m 2 cµnh ghðp 3. C¾m 4 cµnh ghðp Buéc: C¾t 1 m nh v i máng h nh trßn cã êng kýnh lín h n gèc ghðp 6mm, khoðt 1 hoæc vµi l«trßn t ng øng víi sè cµnh ghðp, phñ lªn mæt c¾t cña gèc ghðp, c c cµnh ghðp chui qua c c lç trªn m nh v i. Sau ã, dïng 1 d y dµi réng 1,5mm Ó buéc. 25

Tay tr i phñ vµ gi chæt,m nh v i lªn trªn gèc ghðp, gi chæt 1 Çu cña sîi d y, tay ph i gi Çu d y cßn l¹i, buéc d y chæt t¹i mæt c¾t gèc ghðp vµ n i phñ m nh v i Ó cµnh vµ gèc ghðp vµ n i phñ m nh v i kh«ng xª dþch (h nh 17). Lµm nh vëy Ó chèng mêt h i n íc cho c y. H nh 17: Buéc sau khi ghðp 1. Buéc b»ng d y ni l«ng (buéc d y hoæc b«i s p trªn Ønh cµnh ghðp) 2. Ønh cµnh ghðp sau khi buéc (b«i s p t¹i Ønh cµnh ghðp) NÕu gèc ghðp kh«ng lín l¾m, chø dïng 1 o¹n cµnh ghðp, còng cã thó trùc tiõp buéc m nh v i lªn, buéc kýn mæt c¾t gèc ghðp. NÕu gèc ghðp t ng èi lín, cµnh ghðp c¾m t ng èi chæt th kh«ng cçn buéc, chø phñ m nh v i hoæc b«i s p lªn n i tiõp hîp gi a cµnh vµ gèc ghðp (h nh 18). 26

H nh 18: B«i s p b o vö 3- GhÐp d íi vá C ch nµy dô lµm vµ cã thó ghðp nhanh, dïng cho c c c y cã nhiòu ta-nanh nh hång, dî, t o, µo, mën, thanh mai. GhÐp d íi vá dïng cho c c c y th n to, líp vá kh dµy, êng kýnh gèc ghðp tõ 2 cm trë lªn. Nªn dïng c ch nµy cho c c gèc ghðp cã th n to, ghðp tõ 2 cµnh ghðp trë lªn; sau khi ghðp sèng, gi l¹i 1-2 cµnh ghðp sinh tr ëng ph t trión m¹nh nhêt, nh vëy tû lö ghðp sèng sï cao. Khi ghðp d íi vá, cµnh ghðp chø a vµo trong vá c y, sù kõt hîp sï kh«ng îc ch¾c ch¾n, 2-3 n m sau, c y ghðp vén dô bþ g y. Thêi vô ghðp: Mïa xu n khi dþch c y b¾t Çu l u th«ng. Thêi gian ghðp kh dµi, chø cçn vá c y bãc îc. Thao t c ghðp vµ c c b íc tiõn hµnh: C¾t cµnh ghðp: Mçi o¹n cµnh ghðp cã cì võa ph i vµ cã 1-3 m¾t khoî. Cã 2 c ch c¾t cµnh ghðp: 1. C¾t 3 võt c¾t: VÕt thø nhêt t¹i phçn phýa sau n i cã mçm d íi vµ mçm trªn cïng cña cµnh ghðp, c¾t v t 1 o¹n dµi tõ 2-4 cm. Khi c¾t chó ý nghiªng vµo trong Ó sau khi c¾t sï cã 1 miõng máng. VÕt thø hai vµ thø 3 lçn l ît tõ phçn l ng cña mçm, t¹i ióm t ng ng víi võt c¾t thø nhêt, c¾t v t xuèng d íi 1 miõng máng ng¾n h n mét chót, gi a 2 võt c¾t Ó l¹i mét phçn gç, Ó cµnh ghðp sau khi c¾t cã 3 c¹nh (h nh 19). 27

H nh 19. C¾t cµnh ghðp 3 võt dao 1. VÕt dao thø nhêt 2. VÕt dao thø 2 3. VÕt dao thø 3 4. Cµnh ghðp c¾t xong 2. C¾t 2 võt c¾t: VÕt c¾t thø nhêt c¾t c ch phçn l ng mòm cña mçm d íi kho ng 1-2 cm, võt c¾t dµi 2-3 cm, theo mæt nghiªng. T¹i phçn l ng mæt c¾t dµi tiõp tôc c¾t 1 o¹n dµi 0,6 cm h nh mãng ngùa (h nh 20). NÕu ghðp cµnh ghðp cña c y cã th n to, mæt ph¼ng nghiªng cña vöt c¾t ph i dµi mét chót, gèc ghðp nhá, mæt c¾t cçn máng mét chót. H nh 20: C¾t cµnh ghðp 2 võt dao 28

Më miöng gèc ghðp: VÕt ghðp thø nhêt c ch mæt Êt 6 cm. Dïng c a c¾t ngang gèc ghðp vµ dïng dao s¾c c¾t ph¼ng mæt c¾t. a l ìi dao vu«ng gãc xu«i xuèng phýa d íi, v¹ch mòi dao lªn líp vá s u Õn gç nh ng kh«ng xuyªn vµo gç, é dµi cña mòi dao ng¾n h n chiòu dµi mæt c¾t cµnh ghðp, sau ã theo h íng mòi dao t ch líp vá sang 2 bªn. NÕu cµnh ghðp qu to, khã c¾m vµo miöng ghðp, cã thó c¾t mét miöng ghðp h nh tam gi c (h nh 21). DiÖn tých bãc t ch líp vá cña gèc ghðp nªn t ng øng víi diön tých mæt c¾t cµnh ghðp Ó cã thó dô dµng tiõp nhën cµnh ghðp. H nh 21: Më miöng gèc ghðp 1. VÕt c¾t däc 2. Më miöng h nh tam gi c C¾m cµnh ghðp: MÆt c¾t dµi cña cµnh ghðp h íng vµo trong, mæt c¾t ng¾n hoæc h nh 3 c¹nh èi xøng víi trôc tung cña miöng ghðp gèc ghðp. Ên chæt vá d íi miöng ghðp cña gèc ghðp ång thêi nhñ nhµng Èy cµnh ghðp vµo miöng ghðp, cho tíi khi vá gèc ghðp chïm hõt mæt c¾t cµnh ghðp. MÆt c¾t ph i g¾n chæt vµo gèc ghðp. Chó ý, Ó lé mæt c¾t cña cµnh ghðp kho ng 0,3 cm trªn mæt c¾t gèc ghðp (h nh 22). H nh 22: C¾m cµnh ghðp 1. Thao t c; 2. Cµnh ghðp c¾t xong 29

Sau ã, dïng d y dµi 40 cm réng 2-3 cm Ó buéc chæt c phçn gèc ghðp vµ cµnh ghðp, (h nh 23). CÇn buéc chæt phýa trªn, láng phýa d íi Ó cµnh ghðp kh«ng chþu søc Ðp, nh h ëng Õn kh n ng sèng. H nh 23: Buéc sau ghðp 4- GhÐp bông C ch nµy kh«ng cçn c¾t t n c y gèc ghðp vµ cµnh ghðp îc ghðp ë th n hoæc cµnh c y gèc ghðp. Nhê t n gèc ghðp cßn nguyªn vñn nªn tû lö ghðp sèng cao, võt ghðp mau lµnh. Cã thó ghðp nhiòu th ng trong n m. Nh ng c y nhiòu ta-nanh nh hång, µo, mën, nªn dïng ph ng ph p nµy; còng dïng cho c quýt ngät, v i. Cã khi ng êi ta dïng c ch nµy Ó lµm cho t n c y thªm rëm r¹p. Cã 2 c ch: GhÐp bông d íi vá vµ ghðp s u vµo phçn gç. Thêi vô: GhÐp bông d íi vá trïng thêi gian nh ghðp d íi vá, riªng ghðp bông s u vµo gç th tiõn hµnh tõ th ng 1 Õn th ng 5. Thao t c vµ b íc tiõn hµnh. a) GhÐp bông d íi vá: C¾t cµnh ghðp víi 2-3 m¾t mçm khoî. ë phçn gèc cµnh, c¾t v t, dµi 3 cm vµ c¾t ë phýa èi diön cïng c¾t v t dµi 1,5 cm (h nh 24). Më miöng gèc ghðp h nh ch T: R¹ch ngang 1 êng vµo s t mæt gç, sau r¹ch däc t¹o ra h nh ch T (h nh 25), hoæc më miöng gèc ghðp cöa sæ: r¹ch ngang 1 êng, sau ã r¹ch 2 êng song song (h nh 26) t¹o ra h nh ch Π. 30

H nh 24: MÆt c¾t cµnh ghðp H nh 25: Më miöng gèc ghðp h nh ch " T " H nh 26: MiÖng ghðp gèc ghðp h nh ch " Π " 1. Thao t c 2. BËy líp vá 31

C¾m cµnh ghðp: Dïng chu«i dao ghðp nhñ nhµng t ch líp vá ë miöng ghðp. Nhanh chãng vµ cèn thën c¾m cµnh ghðp, h íng mæt c¾t dµi 3cm vµo s t gç gèc ghðp, a cµnh ghðp vµo s u Õn tën cïng miöng ghðp (h nh 27) H nh 27: C¾m cµnh ghðp 1. C¾m cµnh ghðp vµo miöng ghðp ch " 'T " 2. C¾m cµnh ghðp vµo miöng ghðp ch " Π " Buéc: Dïng d y ni l«ng, réng 2 cm. B¾t Çu quên tõ gi a miöng gèc ghðp, quên chæt xuèng d íi hõt phçn cµnh ghðp; sau ã quên lªn phýa trªn, kýn c miöng ghðp. Chó ý quên hõt c phçn m¾t mçm (h nh 28). H nh 28: Buéc 1. Buéc miöng ghðp h nh ch " T " 2. Buéc miöng ghðp h nh ch " Π " 32

b) GhÐp s u vµo gç Khi gèc ghðp nhá th p dông c ch nµy. C¾t cµnh ghðp: Chän cµnh vµ c¾t nh tr êng hîp a) tøc lµ cã h nh nªm vµ 2 mæt c¾t v t ë 2 bªn cña m¾t mçm gçn nhêt (h nh 29). H nh 29: C¾t cµnh ghðp 1. Ph ng ph p c¾t h nh nªm 2. H íng dao c¾t Më miöng ghðp: C¾t v t s u vµo trong gç c y gèc ghðp, nghiªng 20 é, h íng lªn trªn, víi é dµi 3-3,5 cm, s u 1/3-1/2 êng kýnh gèc ghðp, t ng øng víi mæt c¾t cµnh ghðp (h nh 30). H nh 30: Më miöng gèc ghðp 1. MiÖng gèc ghðp 2. Më miöng 33

C¾m cµnh ghðp: Æt mæt c¾t v t dµi vµo trong th n gç gèc ghðp, nhñ nhµng a cµnh ghðp vµo s u miöng ghðp (h nh 31). H nh 31: C¾m cµnh ghðp Buéc: Gièng nh tr êng hîp a) xem h nh 32. H nh 32: Buéc 34

5- GhÐp h nh l ìi C ch nµy Ýt îc p dông vµ chø dïng cho c c c y khã ghðp sèng nh nh n, v i. CÇn gèc ghðp vµ cµnh ghðp cã é lín t ng ng nhau, kho ng 1 cm. Th êng ghðp vµo th ng 3, 4, 5. C¾t cµnh ghðp: ë phýa sau mçm d íi cïng cña cµnh ghðp, c¾t s t nghiªng 30 é, dµi 3 cm. Sau ã ë 1/3 mæt c¾t, c¾t theo trôc gi a lªn phýa trªn, é s u võt c¾t nµy b»ng é s u cña miöng gèc ghðp, nh vëy 2/3 mæt ph¼ng nghiªng phýa d íi cã h nh c i l ìi gièng nh ë gèc ghðp (h nh 33, h nh 34). Cµnh ghðp dµi 6-7 cm cã 2 m¾t mçm. H nh 33: MÆt c¾t cµnh ghðp (GhÐp h nh l ìi) H nh 34: Më miöng gèc ghðp 35

C¾t miöng gèc ghðp: èi víi nh n, v i cçn ghðp cao 40-50 cm; Çu tiªn c¾t ngang th n, sau c¾t v t 30 é h íng phýa trªn, dµi 3 cm, t¹i 1/3 mæt c¾t nghiªng, c¾t däc xuèng t¹o h nh l ìi (h nh 34). C¾m cµnh ghðp: Lång phçn h nh l ìi cña 2 bé phën gèc ghðp vµ cµnh ghðp vµo nhau sao cho c n èi vµ khýt (h nh 35). Buéc: dïng d y ni l«ng réng 1,5 cm, quên Òu tay, ñ é chæt, Ó chõa phçn m¾t mçm (h nh 36). H nh 35: Gèc ghðp vµ cµnh ghðp H nh 36: Buéc 36

II - GHÐP M¾T MÇM Gåm: ghðp ch T, ghðp kh m, ghðp bé mçm. Cã thó ghðp tõ vô xu n tíi cuèi vô thu. TËn dông îc nhiòu m¾t mçm, tû lö sèng cao... song ph i thao t c nhanh. 1- M¾t ghðp ch T C ch nµy rêt phæ biõn. C¾t phiõn mçm (m¾t ghðp) tõ phýa trªn m¾t 0,3-0,5 cm xuèng phý¹ d íi, l ìi dao nghiªng 45 é, bò ngang phiõn mçm 0,6-0,8 cm, c¾t s u Õn phçn gç. Sau ã t¹i phýa d íi c ch mçm 1,5 cm c¾t v t lªn trªn Ó t¹o phiõn mçm h nh c i méc, cã mét Ýt gç (h nh 37). Thao t c thët nhanh. H nh 37: C¾t mçm ghðp 1. VÕt c¾t 1 2. VÕt c¾t 2 Më miöng ghðp: Lau s¹ch n i cçn ghðp ë th n c y gèc ghðp. é cao cçn ghðp ë cam quýt 30-35 cm, (ë n íc ta cçn ghðp cao 10-15 cm èi víi c y n qu ). Dïng mòi dao c¾t 1 êng ngang th n, gçn Õn gç. T¹i gi a êng c¾t ngang, r¹ch 1 êng däc xuèng phýa d íi gièng ch T (h nh 38). 37

H nh 38: Më miöng ghðp mçm 1. VÕt c¾t ngang 2. VÕt c¾t däc 3. BËy nhñ líp vá C¾m phiõn mçm. T ch vá miöng ghðp ch T ra 2 phýa, cèn thën vµ nhanh chãng Æt vµ Èy phiõn mçm vµo gi a vá vµ gç gèc ghðp (h nh 39). H nh 39: C¾m phiõn mçm 1. PhiÕn mçm 2. PhiÕn mçm sau ghðp 38

Buéc b»ng d y ni l«ng (h nh 40), réng 1-1,2 cm dµi 15-30 cm, quên tõ d íi lªn trªn: vßng sau Ì lªn 1/3 vßng tr íc cçn thiõt quên bþt kýn m¾t ghðp. H nh 40: Buéc Gièng nh ghðp ch T cßn cã thó ghðp ch ch +, ch I, ch H. C ch lµm nh tr êng hîp ch T, nh ng ë n i cã nhiòu m a th ghðp ch ; chó ý, phiõn mçm c¾t ë phýa trªn nhá, d íi to (h nh 41). H nh 41: MiÖng ghðp " " 1. Më miöng ghðp 2. PhiÕn mçm 3. PhiÕn mçm sau ghðp 39

GhÐp ch thëp + (dêu céng) thých hîp cho nh ng c y cã m¾t mçm to nh hång, dî... VÕt c¾t ngang ë gi a võt däc. PhiÕn mçm îc c¾t c n èi (h nh 42). mçm n»m gi a miöng ghðp. H nh 42: MiÖng ghðp h nh "+" 1. Më miöng ghðp 2. PhiÕn mçm 3. PhiÕn mçm sau ghðp GhÐp ch " I " miöng ghðp nhá ë 2 Çu vµ thých hîp èi víi c y cã m¾t mçm nhá (h nh 43) H nh 43: MiÖng ghðp h nh " I " 1. Më miöng ghðp; 2. PhiÕn mçm; 3. PhiÕn mçm sau ghðp 40

GhÐp mçm h nh ch "H", dïng cho tr êng hîp c y gèc ghðp lín, m¾t mçm lín. R¹ch 2 êng son song c ch nhau 0,5-1 cm, dµi 2-2,5 cm, r¹ch ë gi a t¹o h nh ch H. C¾t phiõn mçm: PhÝa trªn mçm 1 cm, c¾t võt ngang, råi tõ d íi mçm 1 cm, c¾t lªn phýa trªn; ë gi a phiõn mçm cã mét Ýt gç. C¾m phiõn mçm: Thao t c nh ghðp ch T (h nh 44). Sau ã buéc d y còng nh tr êng hîp ghðp ch T. H nh 44: MiÖng ghðp h nh "H" 1. Më miöng ghðp; 2. PhiÕn mçm; 3. PhiÕn mçm sau ghðp 2- GhÐp mçm d íi bông Dïng cho c y gèc ghðp cã th n nhá, mçm ghðp h nh tam gi c vµ ghðp vµo mïa thu. C¾t phiõn mçm tõ trªn xuèng, t¹o h nh l ìi (h nh 45). H nh 45: C¾t mçm ghðp 1. C¾t mçm 2. MÇm îc c¾t 41

Më miöng ghðp: ë é cao cçn thiõt cña gèc ghðp, c¾t tõ trªn xuèng, t¹o h nh l ìi cã gç, kých th íc b»ng phiõn mçm, dµi 1,5-2 cm, réng 0,3-0,8 cm. Sau ã c¾t ngang ë gi a hoæc ë é cao 2/3 vµ gi l¹i phçn vá Ó ì phiõn mçm (h nh 46). H nh 46: Më miöng ghðp 1. Më miöng ghðp; 2. C¾t bá phçn vá c y; 3. MiÖng ghðp c¾t xong C¾m phiõn mçm: Ph i c¾t cho phiõn mçm c n èi phï hîp víi miöng ghðp. C¾m phiõn mçm thët khðo, tíi y miöng ghðp vµ g¾n chæt víi nhau. Buéc b»ng o¹n d y ni l«ng réng 1-2,2 cm dµi 12-20 cm. Tay tr i cçm 1 o¹n d y gi chæt ë phýa d íi mçm ghðp, tay ph i quên d y quanh vþ trý ghðp trªn gèc ghðp. Vßng 1, 2 quên gi d y cña tay tr i, sau ã lçn l ît quên vßng lªn, vßng sau Ì lªn 1/2 vßng tr íc. Ó lé m¾t mçm. QuÊn Òu tay vµ chæt (h nh 47). C¾t th o d y buéc: mïa xu n, mïa hì, sau khi ghðp 15 ngµy th kióm tra, nõu m¾t ghðp sèng th th o d y. Mïa l¹nh th Ó vµi th ng míi th o d y buéc vµ c a phçn trªn n i ghðp cña c y gèc ghðp. Cã thó Ó l¹i 1 o¹n dµi lµm cäc ì mçm ghðp (h nh 48). H nh 47: C¾m vµ buéc phiõn mçm 1. C¾m phiõn mçm 2. Buéc 42

H nh 48: Dïng gèc ghðp Ó ì 3- GhÐp kh m PhiÕn mçm kh«ng cã gç vµ dïng cho c c c y cã vá dµy nh hång, dî... Cã 2 kióu ghðp lµ ghðp d n phiõn mçm vµ ghðp cöa sæ h nh vu«ng. + GhÐp d n phiõn mçm MiÖng ghðp îc c¾t réng 0,5-1 cm dµi 2-3 cm, r¹ch 2 v¹ch tõ d íi lªn, vu«ng gãc víi miöng ghðp, sau ã h íng mòi dao l în 2 êng chðo nhau, t¹o h nh l ìi (h nh 49). H nh 49: Æt phiõn mçm 1. C¾t ng¾n vá gç 2. L în hai võt dao 43

C¾t phiõn mçm (m¾t ghðp) co gç, réng 1-1,5 cm dµi 4-5 cm, sau ã c¾t gän cho võa miöng ghðp (h nh 50). Bãc líp gç cña phiõn mçm (h nh 51), cè g¾ng kh«ng lµm r ch líp vá phiõn mçm. Æt phiõn mçm vµo miöng ghðp (h nh 52) sau ã buéc(h nh 53). Buéc chæt vµ khðo Ó tr nh n íc m a thêm vµo miöng ghðp. H nh 50: Buéc H nh 51: Bãc bá phçn gç ë phiõn mçm 1. Thao t c 2. PhiÕn mçm sau khi bãc 44

H nh 52: Æt phiõn mçm 1. C¾t ng¾n vá gç; 2. Æt phiõn mçm H nh 53: Buéc Kho ng 25 ngµy sau ã, nõu mçm ghðp sèng th th o d y buéc vµ Ó thªm 6-10 ngµy n a th c a phçn trªn c y gèc ghðp (h nh 54). 45

H nh 54: Ng gèc ghðp + GhÐp cöa sæ: C¾t phiõn mçm dµi 2 cm réng 1 cm h nh ch nhët (h nh 55). H nh 55: C¾t phiõn mçm 1. VÕt c¾t ngang 2. VÕt dao th¼ng 3. BÈy phiõn mçm 46

Më miöng ghðp ë gèc ghðp (H nh 56) H nh 56: Më miöng ghðp 1. Më miöng ghðp; 2. T ch phçn vá Më miöng ghðp ë é cao thých hîp trªn gèc c y gèc ghðp, r¹ch vá thµnh h nh ch nhët réng h n 1 chót so víi mçm ghðp. T ch bá líp vá (h nh 57). H nh 57: C¾m phiõn mçm råi buéc 47

H nh 57a: 1. VÕt c¾t ngang 2. VÕt c¾t däc 3. Bé mçm H nh 57b: Më miöng ghðp 1. Gèc ghðp vµ bé mçm t ng øng; 2. 3. Gèc ghðp to h n bé mçm 48

H nh 57c: GhÐp bé mçm vµ buéc 1. GhÐp ; 2. Buéc H nh 57d: H nh th i häc phçn trªn bé rô 49

H nh 57 : GhÐp rô d íi vá H nh 57e: GhÐp rô thuën H nh 57g: GhÐp rô ng îc 50

III - GHÐP CH¾P C ch nµy kh«ng ph i c¾t cµnh ghðp rêi c y mñ, c y gèc ghðp còng kh«ng ph i chæt i, mµ ch¾p nèi 1 géc c y cßn nguyªn vñn l¹i víi nhau, chê cho tíi khi lµnh võt ghðp th c¾t bít phçn géc ghðp phýa trªn vµ phçn phýa d íi cña cµnh ghðp. Nh vëy cµnh ghðp míi r i c y mñ vµ trë thµnh c y míi. Tuy nhiªn c ch nµy Ýt phæ biõn, chø dïng cho nh ng c y nh nh n, v i, hång... Th êng ghðp vµo c c th ng 3 Õn th ng 8. Khi ghðp ph i di chuyón c y gèc ghðp Õn gçn c y cho cµnh ghðp (h nh 58). H nh 58: GhÐp ch¾p 1. Dïng chëu trång c y gèc ghðp; 2. a gèc ghðp l¹i gçn c y mñ cña cµnh ghðp 3. C¾t bá phçn trªn vµ phçn d íi gèc ghðp t¹o thµnh c y gèc ghðp míi GhÐp ch¾p tiõp hîp: a cëy gèc ghðp vµ c y cho cµnh ghðp dùa vµo nhau; c¾t v¹t mét miõng dµi 3 cm Ó lé ra phçn sinh gç. C¾t 1 võt t ng ng trªn c y cµnh ghðp, dïng dêy ni l«ng buéc chæt l¹i víi nhau (h nh 58) vµ (h nh 59). Khi lµnh võt ghðp th c¾t phçn gèc c y cho cµnh ghðp Ó t¹o c y míi. GhÐp ch¾p h nh l ìi: Dïng cho c y gèc ghðp cã é lín 1-3 cm. ë c 2 c y cµnh ghðp vµ c y gèc ghðp, c¾t c c võt h nh l ìi ng îc chiòu nhau (h nh 60). Sau khi ghðp vµ buéc chæt, chê cho lµnh võt ghðp th c¾t phçn gèc cña c y cho cµnh ghðp. 51

H nh 59: GhÐp ch¾p tiõp hîp 1. MÆt c¾t 2. Buéc H nh 60: GhÐp ch¾p h nh l ìi 1. MÆt c¾t h nh l ìi 2. Khíp hai phçn vµ buéc 52

H nh 60a: GhÐp ch¾p ch thëp + Iv - GHÐP ë é CAO GhÐp trªn t n hoæc ë phçn th n cµnh trªn cao. Lµ c ch kh phæ biõn hiön nay. GhÐp vµo lóc khi mçm ch a nhó trong Çu vô xu n hoæc cuèi vô thu. Cã thó sö dông ph ng ph p ghðp mçm, ghðp p, ghðp d íi vá, ghðp bông, ghðp kh m (h nh 61). Nªn dïng cµnh ghðp cña c y trång b»ng h¹t 1-2 tuæi. Trªn 1 c y cçn ghðp mét sè l îng cµnh ghðp võa ph i, c y 5-10 tuæi, ghðp 5-10 ióm trªn t n. Th êng ghðp t¹i cµnh chýnh c¹ch th n kho ng 30-40 cm, Ó sau ã trë thµnh cµnh chýnh vµ cµnh cêp 2. H nh 61: GhÐp bông 1. VÝ trý ghðp cao 2. MÆt bªn cµnh ghðp 3. MÆt tr íc cµnh ghðp 4. TiÕp hîp 53

Mçi c y cçn ghðp cao trong 2-3 n m. PhÝa trªn cña c y gi l¹i mét phçn cµnh tho t n íc (h nh 62). N m thø 2 l¹i tiõp tôc ghðp cao ë cµnh tho t n íc. MiÖng ghðp xong ph i m b o ñ é Èm, b»ng c ch dïng d y ni l«ng réng 1-2 cm Ó buéc, hoæc b»ng bao ni l«ng. H nh 62: ghðp cao nhiòu Çu gi l¹i "cµnh tho t n íc" V - GHÐP l ìng TÝNH y lµ c ch ghðp 2 tçng trªn 1 gèc ghðp cã môc Ých lµm lïn c y, lµm c y cã søc kh ng bönh (h nh 63), tøc lµ c y ghðp trªn gèc trung gian, gèc nµy l¹i ghðp trªn gèc ghðp cã bé rô o¹n trung gian dµi 10-15 cm. GhÐp l ìng týnh cã thó p dông ghðp mçm, ghðp cµnh, tøc lµ ghðp cµnh ghðp trªn o¹n cµnh gèc ghðp. Sau khi buéc cã thó Æt cµnh ghðp lªn trªn gèc ghðp cã rô. GhÐp mçm l ìng týnh lµ dïng mçm cã gç cña cµnh ghðp lªn gèc trung gian råi Æt lªn gèc ghðp cã rô (h nh 64). H nh 63: GhÐp phçn gi a lµm lïn hãa 1. Bé rô H i êng; 2. Gèc ghðp trung gian M9; 3. T o Liªu Phôc 54

H nh 64: GhÐp cµnh l ìng týnh 1. Æt mçm ghðp vµo gi a cµnh gèc ghðp 2. PhÇn gi a gèc ghðp vµ cµnh ghðp sau khi buéc 3. a cµnh ghðp vµo miöng ghðp gèc ghðp cã rô 55

vi - GHÐP NGäN CµNH ( ØNH SINH TR ëng) Môc Ých lµ Ó ng n chæn sù l y lan cña c c lo¹i bönh virus hoæc t ng tù. Tr nh tù ghðp nh ë h nh 65 ( y lµ ph ng ph p kh tinh x o, cçn cã phßng thý nghiöm víi c c trang bþ cçn thiõt. C y ghðp îc nu«i d ìng b»ng m«i tr êng nh n t¹o Æc biöt sau míi a ra trång míi vµo Êt). H nh 65: Tr nh tù ghðp ngän cµnh 56

PhÇn thø ba Kü THUËT GHÐP MéT Sè LO¹I C Y n QU 1 - Cam quýt Trång vµ tuyón chän gèc ghðp. 1. Quýt h«i lµ gèc ghðp cho quýt ngät. C y ghðp cã t n thêp, mau ra qu, n ng suêt cao, phèm chêt tèt, chþu l¹nh, chþu h¹n, chèng bönh thèi gèc. 2. Quýt hång (Phóc kiõn) lµ gèc ghðp cho quýt Phóc kiõn, cam. Ph t trión khoî chþu l¹nh, chþu h¹n, n ng suêt cao, chëm ra qu. 3. Quýt chua thých hîp cho Quýt Phóc kiõn. Ph t trión trung b nh, bé rô khoî, thých øng víi nhiòu lo¹i Êt, n ng suêt cao. 4. B ëi Êt thých hîp cho b ëi V n n, b ëi B nh S n, quýt ngät, sinh tr ëng nhanh, chþu Êt kiòm, kh n ng thých øng cao. Thêi gian thu h¹t: Tõ th ng 8 Õn th ng 12. H¹t ph i röa ngay b»ng n íc s¹ch, chän h¹t mëp Ó n i m t, tho ng. Ph i d íi n¾ng nhñ trong vµi giê. Tr íc khi gieo nªn ng m trong n íc 45 0 C kho ng 10 phót, sau ng m trong n íc 56 0 C trong 50 phót (lu«n gi 56 0 C). Kh«ng îc ng m h¹t non, h¹t ch a ph i trong bãng r m vµo n íc 56 0 C. Gieo vµo mïa xu n, mïa thu. Gieo v i vµo mæt Êt lµm kü vµ lªn luèng, lêp Êt bét 1-1,5 cm råi phñ r c kh«. Khi c y nhó 50-60% th bá r c. T íi Òu vµ sau t íi n íc gi i pha lo ng. Mïa xu n vµ thu cã thó di dêi c y con Ó trång víi kho ng c ch 17 x 23cm, tøc lµ cø 1m 2 trång 25-26 c y. LÊy cµnh ghðp vµo mïa xu n vµ thu, cµnh 1 tuæi khoî, kh«ng s u bönh. C¾t cµnh xong ph i bã ngay gi Èm vµ tiõn hµnh ghðp cµng sím cµng tèt. Ph ng ph p ghðp: GhÐp p mçm n, ghðp bông mçm n, ghðp phiõn mçm. Do cµnh cam quýt cã h nh 3 c¹nh nªn khi c¾t cµnh ghðp cçn chän phçn cµnh réng, b»ng Ó c¾t mæt c¾t dµi cña cµnh ghðp. Ch m sãc sau khi ghðp. KiÓm tra tû lö ghðp sèng: Sau khi ghðp 15-20 ngµy th kióm tra vµ ghðp bæ sung; nh ng c y ghðp cã mçm ghðp biõn mµu n u x m, kh«th tiõn hµnh ghðp l¹i; nh ng c y m¾t ghðp sèng th tiõn hµnh c¾t ngän gèc ghðp c ch mçm ghðp 1-1,5 cm c a nghiªng 30-45 0. Khi mçm ghðp ph t trión, ph i c¾t bá hõt mçm ë c y gèc ghðp (h nh 66). 57

H nh 66: ChÆt gèc ghðp 1. ChÆt qu cao 2. ChÆt qu thêp 3. ChÆt qu b»ng 4. ChÆt øng Khi c y non ph t trión Õn é cao nhêt Þnh th c¾t ngän Ó cè Þnh th n, c¾t ngän ë é cao 25-30 cm, ång thêi bá c c cµnh mäc kh«ng cçn thiõt. Khi c c cµnh dµi 6-8 cm th chän c c cµnh khoî Ó lµm cµnh chýnh. TiÕn hµnh t íi, bãn vµ trõ s u bönh. 2 - Nh n Trång c y gèc ghðp: Thu gièng gèc ghðp ë nh ng c y khoî, kh n ng thých øng cao, h¹t mèy. Thu h¹t tr íc vµ sau tiõt B¹ch lé. H¹t cçn îc röa nhñ Ó s¹ch cïi vµ cã thó gieo ngay, kh«ng nªn ph i h¹t vµ Ó l u qu 1 tuçn. Tr íc khi gieo cã thó trén h¹t víi c t mþn chøa 5% n íc, cã nhiöt é 25 0 C Ó thóc mçm. Sau 3-5 ngµy, ph«i mçm nhó 0,5-1cm th em gieo. Gièng gèc ghðp cho nh n lµ nh n. Gieo h¹t theo hèc c ch nhau 20-25 cm, cçn lµm cho h¹t ch m s u xuèng Êt. Sau ã r i Êt nung, c t mþn lªn trªn, phñ r m r c kh«. Khi h¹t n y mçm nhó lªn th dçn dçn dì bá r m r c i. Lóc c y cã 4 l thët th t íi n íc ph n pha lo ng 2 lçn 1 th ng, ång thêi dïng dao s¾c c¾t rô cäc c ch th n 3,5-4 cm Ó rô nh nh ph t trión. N m sau, vµo thêi gian tiõt thanh minh tíi cèc vò, khi c c cµnh ch¾c th cã thó di dêi i trång víi mët é 20 x 30cm/c y. T íi liªn tôc trong 7-10 ngµy. Sau ã ch m sãc 1-2 n m vµ tiõn hµnh ghðp. Cµnh ghðp cã êng kýnh 1-1,5 cm cã vá mµu hång, lµ khóc gi a cña cµnh 1-2 tuæi. Tr íc khi ghðp 20-30 ngµy, tiõn hµnh c¾t khoanh vá t¹i phçn gèc cña cµnh ghðp, c¾t bít ngän, bá hoa Ó t ng c êng tých luü trong cµnh ghðp c c chêt dinh d ìng dù tr. 58