Microsoft Word - 21d01-vn.doc

Bản ghi

1 M«t ¹i c ng M«t ¹i c ng TÊt c c c éng c x ng l¾p trªn c c xe «t«toyota Òu lµ éng c bèn kú. éng c bèn kú ho¹t éng b»ng c ch læp l¹i liªn tôc vµ Òu Æn c c kú sau y 1. Kú n¹p 2. Kú nðn 3. Kú næ 4. Kú x Nguyªn t¾c c b n cña éng c bèn kú Ó éng c ho¹t éng tèt trong c c iòu kiön vën hµnh rêt kh c nhau, nh ng iòu kiön sau y cçn ph i îc tho m n: Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu tèt NÐn Ðp tèt nh löa tèt Ba yõu tè cña éng c x ng Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu tèt 1. Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu tèt cho «t«(1) X ng îc ho h i vµ trén Òu víi kh«ng khý. Ó x ng ch y hõt nã ph i îc ho h i tèt vµ trén Òu víi kh«ng khý. (2) Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu óng Xe «t«îc sö dông trong nh ng iòu kiön vën hµnh thay æi, vµ khi cã sù thay æi trong iòu kiön vën hµnh th hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu còng cçn thay æi theo. Khi nhiöt é kh«ng khý thay æi tõ cao xuèng thêp. Khi mæt êng chuyón tõ b»ng ph¼ng sang dèc øng vµ éng c lµm viöc víi t i träng lín. Khi tèc é cña éng c t ng tõ ch¹y kh«ng t i lªn tèc dé cao. 2. Tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu Tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu lµ tû lö gi a khèi l îng kh«ng khý vµ khèi l îng nhiªn liöu. Khi l îng kh«ng khý qu nhiòu hoæc qu Ýt th x ng ch y kh«ng tèt, dén Õn ch y kh«ng hõt. Tèi thióu ph i cã 14,7 phçn kh«ng khý Ó èt ch y hoµn toµn mét phçn x ng. Tû lö nµy îc gäi lµ tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu lý thuyõt. Tuy nhiªn, trªn thùc tõ th dï x ng îc phun vµo éng c theo tû lö lý thuyõt, kh«ng ph i toµn bé x ng Òu îc ho h i vµ trén víi kh«ng khý. V thõ, trong mét sè iòu kiön cçn ph i sö dông tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu Ëm h n (1/2) -1-

2 3. Tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu vµ iòu kiön vën hµnh xe (3) Khi khëi éng Khi khëi éng, thµnh cña êng èng n¹p, c c xy lanh vµ n¾p quy l t cßn l¹nh, nªn nhiªn liöu îc phun vµo bþ dýnh lªn c c thµnh. Trong tr êng hîp nµy hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu trong buång èt bþ nghìo i. V thõ cçn cã hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu giµu. (4) H m nãng éng c : NhiÖt é cña n íc lµm m t cµng thêp, x ng cµng khã ho h i, lµm cho x ng b¾t löa kðm. V thõ cçn hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu giµu. (5) Khi t ng tèc: Khi bµn ¹p ga îc Ðp xuèng, sï xuêt hiön sù tr ho n trong cung cêp nhiªn liöu do thay æi t i träng, dén Õn hçn hîp nhiªn liöu nghìo i. V vëy, cçn bæ sung mét l îng nhiªn liöu phun vµo hçn hîp. (6) Khi ch¹y víi tèc é Òu (kh«ng æi): Sau khi éng c îc h m nãng, hçn hîp nhiªn liöu cung cêp cho éng c gçn nh tû lö kh«ng khý-nhiªn liöu lý thuyõt (7) Khi chþu t i næng: Khi cçn s n ra c«ng suêt lín, éng c îc cung cêp hçn hîp nhiªn liöu h i giµu Ó gi m nhiöt é èt ch y vµ m b o toµn bé l îng kh«ng khý cung cêp sï îc sö dông Ó èt ch y. (8) Khi gi m tèc: Khi kh«ng cçn c«ng suêt lín, nhiªn liöu îc c¾t gi m mét phçn Ó lµm s¹ch khý x. (2/2) -2-

3 NÐn Ðp tèt 1. Sù cçn thiõt ph i nðn Ðp hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu kh«ng îc nðn Ðp sï ch y chëm v mët é cña kh«ng khý vµ nhiªn liöu thêp. Tuy nhiªn, khi hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu îc nðn vµ nh löa, mët é cao sï lµm cho hçn hîp bèc ch y tøc kh¾c (næ). Víi tû lö hçn hîp nh nhau, khi îc èt ch y, hçn hîp nhiªn liöu îc nðn sï gi i phãng n ng l îng nhiòu h n hçn hîp kh«ng îc nðn. Ngoµi ra, hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu îc nðn sï lµm cho kh«ng khý vµ nhiªn liöu îc trén Òu h n, vµ x ng îc ho h i tèt h n, bèc ch y víi nhiöt é cao h n. hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu nðn còng dô b¾t löa h n. Møc é nðn cña hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu îc bióu thþ b»ng tû sè nðn. Nãi chung, khi p suêt nðn cµng cao th ¹t îc p suêt næ cµng cao. Tuy nhiªn, khi p suêt qu cao th sï xuêt hiön tiõng gâ. V vëy, tû sè nðn cña éng c x ng th êng îc thiõt kõ vµo kho ng 9 Õn 11. nh löa tèt éng c x ng chuyón ho sù ch y cña hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu thµnh éng lùc. Ó hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu ch y tèt cçn ph i cã nh löa ñ m¹nh vµ vµo thêi ióm óng. 1. C c iòu kiön Ó nh löa tèt (1) Cã kh n ng t¹o ra tia löa ñ m¹nh Ó èt ch y hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu (næ). Bugi trong éng c x ng t¹o ra tia löa Ó èt ch y hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu. NÕu bugi yõu th kh«ng ñ n ng l îng Ó èt ch y hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu. V vëy, bugi m¹nh lµ mét yõu tè quan träng. (2) Kh n ng duy tr thêi ióm nh löa óng víi mäi iòu kiön lµm viöc cña éng c. Thêi ióm nh löa thay æi theo tèc é cña éng c vµ phô t i Ó m b o r»ng lu«n lu«n cã thêi ióm nh löa chýnh x c. -3-

4 éng c M«t éng c îc cêu thµnh bëi nhiòu bé phën, gióp nã chuyón ho nhiöt n ng thµnh c n ng víi hiöu qu cao khi hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu îc èt ch y 1. N¾p quy l t (1) N¾p quy l t (2) Gio ng n¾p quy l t 2. Th n m y Th n m y -4-

5 3. Trôc khuûu (1) Trôc khuûu (2) N¾p b¹c cæ trôc 4. Thanh truyòn (1) Thanh truyòn (2) N¾p b¹c 5. B¹c (1) B¹c thanh truyòn (2) B¹c trôc khuûu (3) Vßng Öm chæn -5-

6 6. PÝtt«ng (1) PÝtt«ng (2) Chèt pitt«ng (3) XÐc m ng 7. C cêu van (1) Trôc cam x (2) Trôc cam n¹p (3) Con éi (4) Mãng h m (5) Vßng chæn lß xo xup p (6) Lß xo xup p (7) Phít dçu th n van (8) Õ lß-xo (9) Xup p (10) XÝch cam (11) Ray tr ît c ng xých (12) Bé phën chèng rung xých (13) Bé c ng xých cam (14) Vµnh r ng phèi khý trôc khuûu Khi nh ng bé phën nµy ho¹t éng tèt, éng lùc sï îc s n sinh. -6-

7 N¾p quy l t N¾p quy l t n»m trªn th n m y. MÆt d íi cña n¾p quy l t lâm vµo, cïng víi pýtt«ng t¹o thµnh buång èt. Bªn trong n¾p quy l t cã lç dçu vµ o n íc Ó lµm m t c c xup p vµ bugi. HÇu hõt c c éng c x ng Òu cã n¾p quy l t lµm b»ng hîp kim nh«m. Hîp kim nh«m nhñ h n gang vµ dén nhiöt rêt tèt. Gi a th n m y vµ n¾p quy l t lµ têm gio ng n¾p quy l t, nã cã t c dông lµm kýn mèi liªn kõt gi a hai khèi Ó chèng lät c c khý p suêt cao, khý ch y, n íc lµm m t vµ dçu éng c. Bul«ng biõn d¹ng dîo Bul«ng biõn d¹ng dîo îc sö dông ë c c mèi l¾p ghðp nh n¾p quy l t, n¾p b¹c Ó t¹o ra é c ng æn Þnh. Th«ng th êng, c c bul«ng îc xiõt chæt trong giíi h¹n µn håi. Khi ã bul«ng îc xiõt chæt víi mét m«men xiõt tiªu chuèn. Trong giíi h¹n µn håi, m«men xiõt chæt vµ lùc c ng cña bul«ng gçn nh tû lö thuën. Khi xiõt chæt bul«ng trong giíi h¹n µn håi, cã mét sè iòu kiön cho phðp xuêt ph t tõ ren bul«ng, mæt bých, hoæc vßng Öm, nõu é c ng cña bul«ng îc kióm so t b»ng m«men xiõt. Trong vïng biõn d¹ng dîo, th d êng nhkh«ng cã sù thay æi søc c ng theo m«men xiõt chæt. Ph ng ph p xiõtt chæt bul«ng trong vïng biõng d¹ng dîo nµy îc øng dông Ó lµm gi m sù kh«ng ång Òu vò søc c ng khi cã sù biõn éng vò m«men xiõt chæt. Søc c ng cña bul«ng îc gi æn Þnh bëi v b n th n nã trë nªn lín h n. -7-

8 Th n m y Th n m y cã t c dông duy tr p suêt nðn cña pitt«ng vµ tiõp nhën p suêt næ. Th n m y bao gåm th n xy-lanh lµm b»ng nh«m vµ o xy-lanh. Tuy nhiªn, còng cã nh ng th n m y kh«ng cã o xy-lanh ( éng c 2ZZ-GE). Còng cã nh ng th n m y lµm b»ng gang. Lßng cña xy-lanh cã h nh trô. Tuy nhiªn, nã trë nªn cã d¹ng c«n ë phçn trªn cña xy-lanh v cã nhiöt é vµ p suêt cao h n, vµ lµ phýa nðn Ðp cña pitt«ng nªn nã bþ mßn. V thõ, xy-lanh cã thó trë nªn cã d¹ng «van hoæc c«n do bþ mµi mßn tõng phçn. Sù mßn xy-lanh cã thó dén Õn mét sè khuyõt tët nh : TiÕng gâ c¹nh pitt«ng Tiªu hao nhiòu dçu éng c bêt th êng Lät khý nðn GîI ý: Mßn hoæc háng mæt trong cña xy-lanh cã thó lµ do c c nguyªn nh n sau y: B«i tr n kh«ng ñ B o d ìng dçu éng c hoæc läc dçu kh«ng óng Bôi lät vµo éng c Hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu qu giµu Qu nãng Qu nguéi (1/3) 1. Cì xy-lanh Ngay c khi cßn míi tinh th kých th íc lßng xy lanh còng cã thó cã nh ng chç kh c nhau do é chýnh x c trong chõ tao. V vëy cã ba cì xy-lanh tiªu chuèn. M cì xy-lanh îc nh dêu trªn Çu cña th n m y. Ó t ng é chýnh x c cña khe hë pýtt«ng, ph i sö dông pýtt«ng tiªu chuèn phï hîp víi cì xy-lanh. Khi cì xy-lanh t ng mét cêp th êng kýnh trong cña nã t ng lªn 0,01 mm. Mét sè éng c cã Õn bèn, n m cì xy-lanh tiªu chuèn. Ngoµi ra còng cã nh ng éng c chø cã mét cì xy-lanh, trong tr êng hîp ã chóng kh«ng cã m cì trªn Çu th n m y. (2/3) -8-

9 2. Cì cæ trôc khuûu Cæ trôc khuûu îc gia c«ng cïng víi th n m y vµ n¾p b¹c cæ trôc. KÝch th íc cña c c cæ trôc khuûu cã sù kh c nhau do é chýnh x c trong chõ t¹o. V vëy, cã mét sè cì cæ trôc khuûu. M cì nµy îc dëp ë y cña th n m y. CÇn sö dông m nµy Ó chän b¹c trôc nh»m t ng é chýnh x c cña khe dçu, chèng c c hiön t îng gâ, bã vµ t ng tiõt kiöm nhiªn liöu. Khi cì b¹c t ng lªn mét cêp, kých th íc trong cña bach chø t ng lªn mét sè micr«n. Sè cì tiªu chuèn, m cì vµ vþ trý ghi m cì cña c c kióu éng c kh c nhau còng kh c nhau. (3/3) Trôc khuûu Trôc khuûu dïng Ó biõn æi chuyón éng tþnh tiõn cña pýtt«ng thµnh chuyón éng quay. Ó tiõp nhën nh ng øng lùc lín vµ quay víi tèc é cao, trôc khuûu ph i cã ñ é bòn, cøng v ng, chþu mµi mßn, vµ ph i îc c n b»ng tünh còng nh éng Ó quay ªm. èi träng îc g¾n vµo trôc khuûu Ó gi c n b»ng khi quay. Cæ biªn vµ cæ trôc khuûu îc gia c«ng t ng cøng Ó lµm cho nã cøng ch¾c vµ chþu îc mµi mßn. Cæ biªn vµ cæ trôc khuûu cã mét lç dçu. DÇu tõ th n m y ch y vµo lç dçu cña cæ trôc khuûu vµ ch y qua cæ biªn. (1/3) -9-

10 THAM KH O: ChØnh trôc khuûu DÞch chønh t m trôc khuûu vµ chønh t m xy lanh nh»m n ng cao hiöu suêt éng c. p suêt næ do pýtt«ng tiõp nhën îc truyòn Õn trôc khuûu víi hiöu qu tèi a. B»ng c ch gi m lùc Èy theo chiòu ngang cña pýttt«ng, tæn thêt do ma s t îc gi m xuèng. GîI ý: ThÝ dô: L îng chønh dþch trôc khuûu éng c 1NZ-FE vµ 2NZ-FE: 12 mm éng c 1SZ-FE vµ 2SZ-FE: 8 mm M sè vò vþ trý vµ h íng l¾p cæ trôc îc ghi trªn n¾p b¹c trôc khuûu. VÝ dô: Xªri éng c ZZ Mét sè n¾p b¹c trôc lµ khèi n, cã cêu tróc kióu khung thang, bao gåm c phçn y cña n¾p quy l t (2/3) -10-

11 1. KÝch th íc cña cæ trôc khuûu vµ cæ biªn Chu vi cña c c cæ trôc khuûu vµ cæ biªn cã sù chªnh löch lµ do é chýnh x c trong chõ t¹o. V vëy, cã mét sè cì (cêp) tiªu chuèn cho cæ trôc khuûu vµ cæ biªn. M cì îc ghi trªn trôc khuûu. Còng cã nh ng éng c chø cã mét cì cæ trôc, trong tr êng hîp ã chóng kh«ng cã m cì nµy. CÇn sö dông m nµy Ó chän cæ trôc nh»m t ng é chýnh x c cña khe dçu trong cæ trôc, chèng c c hiön t îng gâ, bã vµ t ng tiõt kiöm nhiªn liöu. Khi cì cæ t ng lªn mét cêp, kých th íc trong cña cæ chø t ng lªn mét sè micr«n. Sè cì tiªu chuèn, m cì vµ vþ trý ghi m cì cña c c kióu éng c kh c nhau còng kh c nhau. 3/3) -11-

12 B¹c trôc khuûu Khi cã mét mµng dçu thých hîp trªn bò mæt cña b¹c, nã sï hêp thô c c t i träng næng vµ va Ëp tõ c c chi tiõt quay trong hµnh tr nh næ. Mµng dçu nµy ng n ngõa hiön t îng bã m y vµ mêt c«ng suêt do ma s t. Cã mét lç dçu vµ mét r nh dçu trong b¹c nöa trªn, chóng cung cêp dçu b«i tr n cho b¹c vµ cæ trôc chýnh. Cã mét c i ng¹nh Ó chèng xoay b¹c trôc khuûu. C c vßng Öm chæn dïng Ó tiõp nhën lùc Èy t c dông lªn trôc khuûu theo chiòu trôc. Cã mét r nh dçu trªn bò mæt tiõp xóc víi trôc khuûu. Cã mét c i vêu ë y cña vßng Öm chæn Ó gi cho nã kh«ng bþ xoay. Mét sè éng c kh«ng cã c c vßng Öm chæn. 1. Cì b¹c Cã mét sè cì (cêp) tiªu chuèn cho c c b¹c trôc khuûu. M cì îc ghi trªn mæt ngoµi cña b¹c. CÇn sö dông m nµy Ó chän b¹c nh»m t ng é chýnh x c cña khe dçu trong cæ trôc khuûu, chèng c c hiön t îng gâ, bã m y vµ t ng tiõt kiöm nhiªn liöu. Khi cì b¹c t ng lªn mét cêp, chiòu dµy cña b¹c chø t ng lªn mét sè micr«n. Sè cì tiªu chuèn, m cì vµ vþ trý ghi m cì cña c c kióu éng c kh c nhau còng kh c nhau. 2. B¹c lªn cèt Khi cæ trôc khuûu bþ h háng hoæc khe dçu trë nªn qu lín, cæ trôc îc mµi vµ sö dông víi b¹c trôc khuû lªn cèt dµy h n. Cã mét sè éng c kh«ng chêp nhën viöc thay thõ b¹c lªn cèt. Trong tr êng hîp ã ph i thay trôc khuûu (3/3) -12-

13 Thanh truyòn Thanh truyòn nhën lùc tõ pýtt«ng vµ truyòn cho trôc khuûu. Bëi v nã th êng xuyªn bþ t c éng bëi lùc kðo vµ nðn nªn nã ph i cã ñ é bòn vµ cøng ch¾c. Çu to cña thanh truyòn cã mét lç phun dçu Ó b«i tr n vµ lµm m t. DÇu îc cung cêp qua êng dçu trong trôc khuûu. Thanh truyòn liªn kõt víi n¾p b¹c, v vëy cçn kióm tra dêu phýa tr íc Ó tr nh nhçm lén khi l¾p r p hai bé phën nµy. 1. KÝch th íc lç cña Çu to thanh truyòn Lç ë Çu to cña thanh truyòn îc gia c«ng cïng víi n¾p b¹c. Do é chýnh x c kh«ng ång Òu nªn kých th íc lç cã thó kh c nhau. V thõ, cã mét sè cì (cêp) tiªu chuèn cho lç cña Çu to. M cì îc ghi trªn n¾p b¹c thanh truyòn. CÇn sö dông m nµy Ó chän b¹c nh»m t ng é chýnh x c cña khe dçu trong Çu thanh truyòn, chèng c c hiön t îng gâ, bã vµ t ng tiõt kiöm nhiªn liöu. Khi cì æ t ng lªn mét cêp, chiòu dµy cña b¹c chø t ng lªn mét sè micr«n. Sè cì tiªu chuèn vµ m cì cña c c kióu éng c kh c nhau còng kh c nhau. B¹c thanh truyòn Khi cã mét mµng dçu thých hîp trªn bò mæt cña b¹c thanh truyòn, nã sï hêp thô c c t i träng næng vµ va Ëp tõ c c chi tiõt quay, trong hµnh tr nh næ. Mµng dçu nµy ng n ngõa hiön t îng bã vµ mêt c«ng suêt do ma s t. Cã mét lç dçu vµ mét r nh dçu trong nöa b¹c phýa trªn Ó dén dçu Õn lç phun dçu cña thanh truyòn. (nöa b¹c phýa d íi còng cã lç dçu, v r»ng phçn nµy còng dïng cho nöa b¹c phýa trªn) 1. Cì b¹c Cã mét sè cì (cêp) tiªu chuèn cho b¹c thanh truyòn. M cì îc ghi trªn mæt sau cña b¹c. CÇn sö dông m nµy Ó chän b¹c thanh truyòn nh»m t ng é chýnh x c cña khe dçu trong Çu thanh truyòn, chèng c c hiön t îng gâ, bã m y vµ t ng tiõt kiöm nhiªn liöu. Khi cì æ t ng lªn mét cêp, chiòu dµy cña b¹c chø t ng lªn mét sè micr«n. Sè cì tiªu chuèn, m cì vµ vþ trý m cña c c kióu éng c kh c nhau còng kh c nhau. 2. B¹c lªn cèt Khi cæ biªn bþ h háng hoæc khe dçu trë nªn qu lín, cæ biªn îc mµi vµ sö dông víi b¹c lªn cèt dµy h n. Cã mét sè éng c kh«ng chêp nhën viöc thay thõ b¹c lªn cèt. Trong tr êng hîp ã ph i thay trôc khuûu. -13-

14 Chän b¹c thanh truyòn Khe hë dçu trong b¹c trôc khuûu vµ b¹c thanh truyòn îc x c Þnh theo kióu éng c. Ph i chän b¹c Ó ¹t îc khe dçu phï hîp víi cì cæ trôc chýnh trong th n m y vµ êng kýnh cæ trôc khuûu hoæc cì cña Çu thanh truyòn vµ êng kýnh cña cæ biªn. Khi kých th íc lç t ng lªn hoæc êng kýnh cæ biªn gi m xuèng th ph i t ng chiòu dµy cña b¹c lªn. Khe hë dçu Khe dçu lµ khe hë gi a b¹c vµ trôc. DÇu îc phñ lªn bò mæt chi tiõt sao cho c c bò mæt kim lo¹i kh«ng trùc tiõp tiõp xóc víi nhau. Khi khe dçu t ng lªn, sï xuêt hiön tiõng gâ kh c th êng, p suêt dçu gi m xuèng, dén Õn bã m y. (1/2) 1. Ph ng ph p chän b¹c Sö dông quy tr nh sau y Ó chä b¹c phï hîp (m cì b¹c). A+B=C A: M cì lç cæ trôc khuûu trªn th n m y (hoæc m cì Çu to cña thanh truyòn) B: M cì cæ trôc khuûu (hoæc m cæ biªn) C: Tæng sè ThÝ dô: A: M cì lç cæ trôc khuûu trªn th n m y: 4 B: M cì cæ trôc khuûu: 3 C: A+B=4+3=7 Chon b¹c cã m cì 3 theo s å bªn tr i y, tæng sè (C) îc sö dông nh m cì theo s å bªn. Ph ng ph p lùa chän b¹c còng thay æi theo kióu éng c. Vµ èi víi mét sè éng c th tæng sè (C) trë thµnh nhm cì cña b¹c. Còng cã mét sè éng c kh«ng cã c c cêp cho cæ trôc vµ cæ biªn, trong tr êng hîp ã th chän æ trôc theo cïng m víi m cì cæ trôc khuûu trªn th n m y hoæc m cì lç cña Çu to cña thanh truyòn. (2/2) -14-

15 PÝtt«ng 1. M«t PÝtt«ng t¹o thµnh phçn d íi cïng cña buång èt. Ó pýtt«ng dþch chuyón îc, ph i cã khe hë gi a pýtt«ng vµ thµnh xy-lanh. KÕt cêu cña nã îc thiõt kõ Ó duy tr khe hë hîp lý khi pýtt«ng bþ gi n në ë nhiöt é cao trong kú næ. V phçn vêu (chèt) cña pitt«ng dµy h n nªn nã dô bþ t c éng bëi gi n në v nhiöt. V thõ, pýtt«ng îc chõ t¹o cã d¹ng h i «-van, víi êng kýnh theo h íng chèt pýtt«ng (A) nhá h n êng kýnh theo h íng vu«ng gãc (B), sao cho khi gi n në theo h íng (A) th pýtt«ng trë thµnh trßn. Çu pitt«ng chþu nhiöt é cao trong kú næ vµ nã kh«ng îc lµm m t trùc tiõp bëi n íc lµm m t vµ kh«ng khý. V thõ Çu pýtt«ng cã nhiöt é cao h n phçn th n pitt«ng. TÝnh Õn gi n në v nhiöt, pitt«ng îc chõ t¹o h i c«n vò phýa Çu. GîI ý o êng kýnh pýtt«ng ë vþ trý chø dén trong s ch H íng dén söa ch a. Chó ý lµ sè o êng kýnh t¹i vþ trý chø dén kh«ng ph i lµ êng kýnh cùc ¹i V lý do ã, ghi nhí r»ng khe dçu tiªu chuèn cña pýtt«ng theo s ch H íng dén söa ch a kh«ng ph i lµ khe hë thùc gi a xy-lanh vµ pýtt«ng (1/4) 2. Lùc Ðp ngang Khi p lùc trong kú nðn hoæc kú næ t c éng lªn pýtt«ng, mét phçn cña lùc nµy t c éng lªn phçn v y pýtt«ng, lµm cho nã tú lªn thµnh xy-lanh. Lùc nµy îc gäi lµ lùc Ðp ngang. Lùc Ðp ngang cã hai lo¹i: Lùc ngang chýnh vµ lùc ngang phô. Lùc ngang chýnh xuêt hiön trong kú næ, cßn lùc Ðp ngang phô xuêt hiön trong kú nðn. (2/4) -15-

16 3. TiÕng gâ pýtt«ng (gâ c¹nh) TiÕng gâ pýtt«ng lµ tiõng éng ph t ra khi pitt«ng Ëp vµo thµnh xy-lanh. TiÕng gâ nµy còng îc gäi lµ gâ c¹nh. TiÕng gâ pýtt«ng xuêt hiön khi h íng cña lùc Ðp ngang chuyón tõ kú nðn sang kú næ. TiÕng gâ pýtt«ng chþu nh h ëng cña khe hë pýtt«ng. Khe hë pýtt«ng cµng lín, tiõng gâ cµng m¹nh. Trong mét sè éng c, êng t m cña pýtt«ng vµ êng t m cña chèt pitt«ng löch nhau mét kho ng nhá Ó lµm gi m tiõng gâ pýtt«ng. 4. T c dông cña kho ng löch t m trong pýtt«ng Trong éng c cã pýtt«ng löch t m, h íng lùc ngang cña pitt«ng thay æi tõ h íng lùc ngang chýnh sang h íng lùc ngang phô vµo gçn cuèi kú nðn. Nhê thõ, tiõng gâ pýtt«ng gi m xuèng, v r»ng h íng lùc ngang cña pitt«ng thay æi tr íc khi pitt«ng nhën p lùc næ. (3/4) -16-

17 5. KÝch th íc pýtt«ng Khi pýtt«ng vµ xy-lanh bþ mßn qu giíi h¹n cho phðp, cçn ph i thay th n m y hoæc pitt«ng, hoæc doa l¹i th n m y hoæc o xy-lanh Ó sö dông víi pitt«ng cì lín h n. PÝtt«ng vµ chèt pýtt«ng th êng îc cung cêp ång bé. Cì pitt«ng tiªu chuèn, chø râ êng kýnh pitt«ng Pitt«ng ph i îc l¾p theo óng h íng. H íng l¾p îc ghi trªn Çu pitt«ng. PhÝa cã nh dêu lµ phýa tr íc. VÞ trý chýnh x c cña chç nh dêu thay æi theo tõng kióu éng c (1) PÝtt«ng cì tiªu chuèn Khi l¾p éng c, mçi pýtt«ng cì tiªu chuèn îc îc chän cho mçi cì xy-lanh nh»m ¹t îc khe hë chýnh x c. Khi cì t ng lªn mét sè, êng kýnh pýtt«ng t ng thªm, týnh theo n vþ 0,01 mm. GÇn y, c c éng c chø cã mét cì xy-lanh vµ mét cì pitt«ng. (2) Pitt«ng lªn cèt KÝch th íc cña pýtt«ng lªn cèt phô thuéc vµo møc é mµi mßn cña xy-lanh. Th«ng th êng chø cã cì pitt«ng lín 0.50 lµ îc cung cêp theo phô tïng. TrÞ sè 0.50 trong pýtt«ng lªn cèt cã nghüa lµ nã lín h n kých th íc tiªu chuèn 0,50 mm. Ngoµi cì lín nãi trªn, cã nh ng éng c cßn ßi hái c c cì lín 0.75 vµ 1.00 èi víi mét sè éng c, pitt«ng cì lín kh«ng cã trong cung cêp phô tïng. (4/4) THAM KH O V n trªn phçn v y pýtt«ng PhÇn v y cña pýtt«ng îc lµm v n Ó t ng Æc týnh b«i tr n. V n trªn phçn u«i cña pýtt«ng kh«ng ph i lµ gia c«ng tinh kðm chêt l îng. Mét sè éng c phçn v n nµy îc phñ nhùa tæng hîp Ó gi m ma s t. -17-

18 XÐc m ng 1. M«t XÐc m ng dïng Ó ng n kh«ng cho khý lät qua khe hë gi a pýtt«ng vµ xy-lanh. Cã ba xðc m ng cã t c dông gi kýn khý cho buång èt; hai xðc m ng h i ë phýa trªn dïng Ó t n nhiöt tõ pýtt«ng sang xylanh. Chóng còng cã t c dông g¹t l îng dçu thõa b m trªn thµnh xy-lanh Ó t¹o ra mµng dçu tèi thióu cçn thiõt, ng n c n dçu thõa lät vµo buång èt. (1/4) 2. DÊu hiöu xðc m ng Trªn xðc m ng cã ghi tªn cña nh chõ t¹o vµ cì cña xðc-m ng CHó ý: Khi l¾p cçn chó ý: MÆt cã dêu ph i quay lªn phýa trªn. Kh«ng nhçm lén thø tù cña c c xðc m ng h i. Khi kh«ng thêy dêu hiöu trªn xðc m ng h i sè 1, cã thó dêu hiöu îc ghi ë c¹nh xðc m ng. Trong tr êng hîp c hai n i Òu kh«ng cã dêu hiöu, cçn tham kh o s ch H íng dén söa ch a Ó biõt chç kh c nhau. Ó gi m lät khý, cçn l¾p xðc m ng sao cho c c miöng cña nã ë vþ trý t ch xa nhau nh trong h nh minh ho¹. KiÓm tra miöng xðc m ng khi dïng xðc m ng míi (2/4) -18-

19 3. Khe hë miöng xðc m ng Khe hë miöng xðc m ng ph i vµo kho ng 0,2-0,5 mm,ë nhiöt é trong phßng. NÕu khe hë miöng xðc m ng qu lín, khý Ðp sï bþ lät qua miöng. NÕu khe hë miöng qu nhá, hai Çu mót cña xðc m ng sï ch¹m nhau khi bþ gi n në v nhiöt vµ lµm cho xðc m ng tr ng ra. iòu nµy cã thó dén Õn cµo x íc thµnh xy-lanh hoæc vì xðc-m ng. CHó ý Khi o khe hë miöng xðc-m ng, cçn ph i Ên xðc m ng vµo xy-lanh, t¹i vþ trý Ýt bþ mßn nhêt. VÞ trý o khe hë miöng xðc-m ng còng kh c nhau èi víi c c kióu éng c kh c nhau. (3/4) 4. HiÖu øng b m vµ sù giao éng cña xðc-m ng (1) HiÖu øng b m cña xðc-m ng Trong khi éng c ho¹t éng, xðc-m ng dþch chuyón lªn xuèng trong r nh xðc-m ng. Sù dþch chuyón nµy cã t c dông b m dçu, t ng c êng b«i tr n. NÕu khe hë gi a xðc-m ng vµ r nh xðc-m ng qu lín, hiöu øng b m dçu còng lín, dén Õn t ng tiªu hao dçu. (2) Sù giao éng cña xðc-m ng Khi xðc-m ng giao éng lªn xuèng hoæc l¾c ngang trong r nh xðc-m ng, hiöu qu lµm viöc cña nã bþ gi m xuèng. NÕu hiön t îng nµy kðo dµi liªn tôc, th xðc-m ng hoæc r nh xðc-m ng sï chãng mßn, thëm chý dén Õn kñt. (4/4) -19-

20 C cêu phèi khý C cêu Ó ãng, më c c xup p n¹p vµ x vµo óng thêi ióm Þnh Ó hót hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu vµo xy-lanh vµ x khý næ ra ngoµi. 1. HÖ thèng ãng vµ më xup p ChuyÓn éng quay cña trôc khuûu îc truyòn cho trôc cam th«ng qua xých cam ( ai ai cam), lµm quay cam. Sè r ng cña Üa xých cña trôc cam b»ng hai lçn sè r ng cña Üa trªn trôc khuûu, v thõ, trôc khuûu quay hai vßng th trôc cam quay mét vßng. Khi trôc cam quay, c c cam sï ãng hoæc më c c xup p. Xup p vµ c c bé phën liªn quan 2. Xup p Trong kú n¹p, xup p n¹p më Ó hót hçn hîp kh«ng khý-nhiªn liöu vµo. Trong kú x, xup p x më Ó x khý x ra. C hai lo¹i xup p Òu ãng trong kú nðn vµ kú næ Ó gi kýn buång èt. V xup p ph i chþu nhiöt é vµ p suêt cao nªn chóng îc chõ t¹o b»ng kim lo¹i Æc biöt. Nãi chung, Ó t ng l îng khý n¹p, xup p n¹p cã êng kýnh lín h n xup p x. Ó gi cho van kýn khý, gãc mæt xup p th êng lµ 44,5 o hoæc 45,5 o. C c xup p îc ãng l¹i b»ng lß-xo, vµ nhê ho¹t éng cña cam mµ chóng îc Èy xuèng theo b¹c dén h íng ë trong n¾p quy l t. (1/4) -20-

21 3. Lß xo xup p Lß xo xup p lµ lo¹i lß xo trô, cã søc c ng t c dông theo h íng ãng xup p. PhÇn lín éng c Òu cã mét lß-xo cho mçi xup p, Tuy nhiªn, mét sè éng c l¹i sö dông hai lß-xo cho mçi xup p. Ó ng n ngõa hiön t îng giao éng cña xup p khi éng c ch¹y víi tèc é cao, ng êi ta sö dông lß xo cã b íc kh«ng ång Òu hoæc hai lß xo cho mçi xup p. GîI ý Lß xo xup p cã tçn sè giao éng tù nhiªn. Khi sè lçn ãng më xup p vµ tçn sè tù nhiªn phï hîp víi nhau, sù giao éng cã týnh chêt sãng cã thó xuêt hiön, kh«ng thých hîp víi ho¹t éng cña cam. HiÖn t îng nµy îc gäi lµ céng h ëng, nã cã thó t¹o ra tiõng ån bêt th êng cho éng c, còng nh lµm háng lß xo xup p hoæc va ch¹m gi a lß xo vµ pitt«ng. Sö dông c c kióu lß xo cã b íc kh«ng Òu, kh«ng èi xøng, phçn trªn cã b íc dµi h n. (2/4) 4. Õ xup p Õ xup p îc l¾p Ðp vµo n¾p quy l t. Khi xup p ãng, mæt xup p vµ Õ xup p îc Ðp khýt víi nhau, gi kýn khý cho buång èt. Õ xup p còng cã t c dông truyòn nhiöt tõ xup p sang n¾p quy l t, lµm m t xup p. V Õ xup p ph i chþu nhiöt é cao cña khý næ vµ ph i tiõp xóc læp l¹i nhiòu lçn víi xup p nªn nã îc chõ t¹o b»ng kim lo¹i cã é chþu nhiöt vµ chþu mµi mßn Æc biöt. Khi Õ xup p bþ mßn, nã cã thó îc mµi l¹i hoæc thay thõ. Trong nh ng n m gçn y, tia laze îc sö dông Ó ¾p mét líp hîp kim chþu mµi mßn trùc tiõp lªn n¾p quy l t Ó lµm Õ xup p, t¹o ra kióu n¾p quy l t khèi n ë mét sè éng c. Víi kióu Õ xup p nµy th kh«ng thó thay Õ xup p. THAM KH O: Nh n chung, Õ xup p th êng cã d¹ng c«n 45 o Ó phï hîp víi mæt xup p. ChiÒu réng tiõp xóc cña Õ xup p kho ng 1 Õn 1,4 mm. DiÖn tých tiõp xóc cµng réng th hiöu qu lµm m t cµng cao, Tuy nhiªn, é kýn khý cã thó bþ nh h ëng v sù x m nhëp cña muéi than. Ng îc l¹i, diön tiõp xóc cµng bð th hiöu qu lµm m t vµ kh n ng x m nhëp cña muéi than cµng Ýt. (3/4) -21-

22 5. B¹c dén h íng xup p vµ phít dçu B¹c dén h íng xup p th êng îc lµm b»ng gang vµ îc l¾p Ðp vµo n¾p quy l t. Nã cã t c dông dén h íng chuyón éng cho xup p, m b o cho Õ xup p vµ mæt xup p chång khýt víi nhau. BÒ mæt tiõp xóc cña b¹c dén h íng vµ th n xup p îc b«i tr n b»ng dçu éng c. Ó dçu thõa kh«ng lät vµo buång èt, Çu trªn cña b¹c h íng cã l¾p phít dçu b»ng cao su. GîI ý KHI SöA CH A: HiÖn t îng kñt xup p xuêt hiön khi th n xup p kh«ng chuyón éng trong b¹c h íng mét c ch tr n tru, hoæc kh«ng thó chuyón éng îc. Nguyªn nh n cña hiön t îng nµy lµ khe hë gi a th n xup p vµ b¹c dén h íng xup p qu nhá hoæc khi chóng îc b«i tr n kh«ng tèt. NÕu phít dçu trªn th n xup p bþ háng hoæc l o ho, dçu éng c sï lät vµo buång èt vµ ch y. iòu nµy lµm t ng tiªu hao dçu. (4/4) Thêi ióm phèi khý Sù Þnh thêi lµ thêi ióm ãng, më cña xup p n¹p vµ xup p x îc thó hiön theo gãc quay cña trôc khuûu, vµ îc gäi lµ s å Þnh thêi xup p. C c xup p lçn l ît ãng, më kh«ng ph i t¹i TDC ( ióm ChÕt Trªn) vµ BCD ( ióm ChÕt D íi). Thùc ra, xup p n¹p më ngay tr íc TDC vµ ãng sau BCD, cßn xup p x th më tr íc BCD vµ ãng ngay sau TDC. ViÖc Þnh thêi van nh trªn nh»m lµm t ng hiöu qu n¹p vµ x khý nhê qu n týnh; v thõ xup p îc Þnh thêi ãng, më sím h n vµ muén h n so víi vþ trý cña pýtt«ng. GÇn y, trong mét sè éng c, viöc Þnh thêi cho xup p cã thó thay æi îc, vý dô VVT-i (HÖ thèng Þnh thêi xup p biõn thiªn th«ng minh), vµ nh ng c chõ kh«ng nh ng chø kióm so t Þnh thêi xup p mµ cßn kióm so t c kho ng n ng xup p, nh VVTL-i (HÖ thèng Þnh thêi biõn thiªn vµ n ng xup p th«ng minh). é æn Þnh cña chõ é ch¹y kh«ng t i, c i thiön c«ng suêt ph t ra, hoæc hiöu qu cña sù læp vò Þnh thêi xup p îc tën dông b»ng c ch t¹o ra îc kh n ng thay æi Þnh thêi xup p. (1/2) -22-

23 Thêi gian læp cña xup p Tõ cuèi kú x Õn Çu kú n¹p cã mét thêi ióm mµ c hai xup p x vµ xup p n¹p Òu më. Qu ng thêi gian nµy îc gäi lµ thêi gian læp. Nh n chung, thêi gian læp dµi th hiöu qu lµm viöc cña éng c ë tèc ä cao s Ï tèt h n, nh ng l¹i lµm cho chõ é ch¹y kh«ng t i kðm æn Þnh. CHó ý: Thêi ióm ãng më tèi u cña xup p îc x c Þnh tr íc cho mçi kióu éng c. NÕu thêi ióm îc Ên Þnh kh«ng óng, éng c sï ch¹y ë chõ é kh«ng t i kh«ng æn Þnh, hoæc sï gi m c«ng suêt ph t. NÕu ai cam bþ háng hoæc øt, trôc cam sï ngõng quay, vµ pýtt«ng cã thó ch¹m vµo xup p. Khi ã, pitt«ng, xup p, con éi xup p... cã thó bþ ph háng. V thõ, èi víi éng c cã d y ai cam th ai nµy ph i thay míi sau mçi khi xe ch¹y îc 100,000 hoæc km. Tuy nhiªn, trong mét sè éng c th ngay c khi d y ai cam bþ øt th Ønh pýtt«ng còng kh«ng tiõp xóc víi xup p v pýtt«ng cã cêu t¹o Æc biöt. èi víi lo¹i éng c nµy, chø thay thõ ai cam khi nã bþ øt vµ kh«ng a nã vµo h¹ng môc b o d ìng Þnh kú. GîI ý C c xých cam kh«ng cçn ph i b o d ìng, nghüa lµ nã kh«ng cçn îc thay thõ theo Þnh kú. (2/2) Khe hë xup p V r»ng mçi bé phën cña éng c (n¾p quy l t, th n m y vµ xup p...) Òu bþ gi n në v nhiöt, cho nªn gi a cam vµ con éi xup p ph i cã khe hë Ó xup p vén cã thó ho¹t éng b nh th êng ngay c khi bþ nh h ëng cña gi n në. Khe hë nµy îc gäi lµ khe hë xup p. GîI ý KHI SöA CH A Khe hë xup p qu lín cã thó g y ra tiõng ån bêt th êng cho éng c vµ lµm sai löch thêi ióm nh löa. Khe hë xup p kh«ng ñ cã thó dén Õn pýtt«ng thóc vµo xup p. Gîi ý Cã hai lo¹i khe hë xup p, tuú thuéc vµo cêu t¹o vµ vët liöu cña éng c. Lo¹i thø nhêt, khe hë t ng lªn khi éng c nãng lªn, cßn lo¹i thø hai th khe hë gi m xuèng khi éng c nãng lªn. -23-

24 iòu chønh khe hë xup p 1. KiÓu iòu chønh ßi hái ph i thay thõ con éi xup p Khe hë xup p îc iòu chønh b»ng c ch thay con éi xup p 2. KiÓu iòu chønh ßi hái thay miõng Öm Trong kióu iòu chønh nµy, miõng Öm îc thay thõ. Cã c c kióu miõng Öm nh sau: (1)MiÕng Öm bªn trong (Th o trôc cam ra vµ thay miõng Öm) (2)MiÕng Öm bªn ngoµi (sö dông SST Ó thay miõng Öm) (3)MiÕng Öm ë d íi con mæ (sö dông SST Ó thay miõng Öm) L U ý V kých cì cña con éi vµ miõng Öm thay æi theo kióu éng c cho nªn ph i lùa chän lo¹i thých hîp (1/2) 3. KiÓu iòu chønh ßi hái dïng výt iòu chønh KiÓu iòu chønh nµy p dông cho c c éng c cã cß mæ. iòu chønh khe hë xup p b»ng c ch væn výt iòu chønh, l¾p trong cß mæ (2/2) -24-

25 C cêu b nh r ng phô (b nh r ng c¾t kðo) Trong b nh r ng dén éng cña trôc cam cã mét b nh r ng phô dïng Ó gi m tiõng ån liªn quan Õn sù thay æi m«men. B nh r ng phô nµy lu«n lu«n îc lß xo Èy theo h íng quay, gi m khe hë cña b nh r ng b»ng c ch gi n khíp víi b nh r ng dén éng, Ó gi m tiõng ån. Khe hë n khíp Lµ khe hë gi a c c bò mæt tiõp xóc cña c c b nh r ng, vµ nhê cã khe hë cho phðp nµy trong thiõt kõ còng nh l¾p r p mµ ng n ngõa îc sù mµi mßn vµ kñt b nh r ng. Trôc c n b»ng C c trôc c n b»ng îc sö dông trong c c éng c cã dung tých lµm viöc lín, víi c c xy-lanh bè trý trong mét hµng, nh»m gi m bít rung éng. Trôc c n b»ng îc trang bþ èi träng vµ quay víi tèc é gêp hai lçn tèc é trôc khuûu. Sù rung éng cña trôc c n b»ng îc sö dông Ó khö sù rung cña trôc khuûu, b»ng c ch t¹o ra rung éng theo chiòu ng îc l¹i. Tèc é quay cña trôc khuûu d íi êng t m O (va) vµ trªn êng t m O (vb) lµ nhnhau. Tuy nhiªn, nõu lêy êng t m O lµm chuèn th kho ng c ch mµ pýtt«ng di chuyón (La) vµ (Lb) lµ kh c nhau. V (La) vµ (Lb) cïng sö dông mét qu ng thêi gian nh nhau cho mét chu tr nh, nªn tèc é (Va) vµ (Vb) sï kh c nhau. V tèc é di chuyón cña pýtt«ng ë trªn vµ d íi êng t m O lµ kh c nhau, nªn xuêt hiön mét kho ng trong qu n týnh, v thõ lµm cho éng c rung éng. èi víi éng c bèn xy-lanh, th¼ng hµng, khi c c xy-lanh 2 vµ 3 ë BDC cßn c c xy-lanh 1 vµ 4 ë TDC, th cã chªnh löch vþ trý lµ 180 o, t¹o ra é rung gêp hai lçn khi trôc khuûu quay. -25-

26 Bé c ng xých cam tù éng Bé c ng xých cam tù éng dïng mét lß xo vµ p suêt dçu éng c Ó duy tr søc c ng thých hîp ë mäi thêi ióm. Nã còng cã t c dông gi m tiõng ån ph t ra tõ xých cam. B»ng c ch dïng c cêu b nh cãc, bé c ng xých t c dông mét lùc c ng tõ lß-xo, vµo thêi ióm ch a cã p suêt dçu khi khëi éng éng c. Bé c ng ai cam tù éng Bé c ng ai cam tù éng sö dông lùc lß-xo vµ p suêt dçu silicone Ó duy tr søc c ng thých hîp cho ai cam ë mäi thêi ióm. -26-

27 HÖ thèng b«i tr n M«t HÖ thèng b«i tr n cung cêp dçu éng c Õn mäi bé phën cña éng c, t¹o ra mµng dçu Ó gi m ma s t vµ mµi mßn, cho phðp c c bé phën cña éng c ho¹t éng tr n tru týnh n ng tèi u. Trong mét éng c cã nhiòu bé phën chuyón éng quay vµ tr ît. Khi éng c ch¹y víi tèc é cao nõu c c bé phën nµy kh«ng îc b«i tr n, th sï xuêt hiön ma s t rêt lín, dén Õn mµi mßn vµ kñt. Ó gi cho éng c ch¹y tr n tru, ma s t trong tõng bé phën ph i îc gi m Õn møc tèi thióu. (1/2) -27-

28 B m dçu B m dçu hót dçu tõ c c-te vµ cung cêp dçu Õn tõng bé phën cña éng c. R«to bþ éng quay cïng víi r«to chñ éng, nh ng v r«to bþ éng lµ löch t m nªn kho ng kh«ng gian gi a hai r«to bþ thay æi. ChÝnh sù thay æi kh«ng gian nµy îc sö dông Ó hót vµ b m dçu. Cã mét van an toµn îc l¾p trong b m dçu, nã sï x dçu khi p suêt ¹t Õn gi trþ Þnh, Ó kióm so t p suêt dçu cùc ¹i. GîI ý KHI SöA CH A Khi van an toµn bþ kñt, p suêt dçu sï kh«ng n ng cao lªn îc hoæc t ng lªn kh«ng b nh th êng, lµm cho c c bé phën bþ kñt hoæc rß rø dçu. Khi c c bé phën tr ît trong b m bþ mßn hoæc c c Öm vµ gio ng ch O bþ h háng th sï lµm gi m p suêt b m. Läc dçu Toµn bé l îng dçu îc b m lªn Òu i qua bé läc dçu, ë y, c c m¹t kim lo¹i vµ muéi than îc läc ra. DÇu i qua van mét chiòu, vµo phçn chung quanh cña c c phçn tö läc, ë y dçu îc läc, sau ã dçu vµo phçn trung t m cña phçn tö läc vµ ch y ra ngoµi. Van mét chiòu l¾p ë cöa cña bçu läc Ó ng n kh«ng cho c c chêt bèn tých tô ë phçn ngo¹i vi cña phçn tö läc quay trë vò éng c, khi éng c dõng l¹i. NÕu phçn tö läc bþ c u kðt, chªnh löch p suêt gi a phçn bªn ngoµi vµ phçn bªn trong sï t ng lªn. Khi møc chªnh löch ¹t Õn møc Þnh tr íc, van an toµn sï më, vµ nh thõ dçu sï kh«ng i qua phçn tö läc mµ i tíi c c bé phën b«i tr n. iòu nµy cho phðp tr nh îc hiön t îng thiõu b«i tr n khi phçn tö läc bþ bèn. Tuy nhiªn, c c phçn tö läc cçn îc thay thõ theo Þnh kú Ó tr nh b«i tr n b»ng dçu bèn. -28-

29 Ìn c nh b o p suêt dçu Ìn c nh b o p suêt dçu b o cho l i xe biõt p suêt dçu ë møc thêp kh«ng b nh th êng. C«ng t¾c p suêt dçu îc l¾p trong c c te hoæc trong th n m y, dïng Ó kióm tra p suêt trong êng dçu chýnh. 1. Khi p suêt dçu thêp [19,6 4,9 kpa (0, kg/cm2) hoæc thêp h n] Khi éng c t¾t m y hoæc khi p suêt thêp h n mét møc x c Þnh, tiõp ióm bªn trong c«ng t¾c dçu ãng l¹i vµ Ìn c nh b o p suêt dçu s ng lªn. 2. Khi p suêt dçu cao [19,6 4,9 kpa (0, kg/cm2) hoæc cao h n] Khi éng c næ m y vµ p suêt dçu v ît qua mét møc x c Þnh, dçu sï Ðp lªn mµng bªn trong c«ng t¾c dçu, nhê thõ, c«ng t¾c îc ng¾t ra vµ Ìn c nh b o p suêt dçu t¾t. GîI ý p suêt dçu b nh th êng vµo kho ng 0,5 Õn 5 kgf/cm 2. NÕu p suêt dçu h¹ xuèng d íi 0,2 kgf/cm 2, Ìn c nh b o p suêt dçu sï bët s ng. NÕu Ìn s ng th cã nghüa lµ cã iòu g ã kh«ng b nh th êng trong HÖ thèng b«i tr n. H n thõ n a, khi Ìn t¾t th iòu nµy còng kh«ng b o m r»ng éng c cã p suêt dçu phï hîp khi ch¹y ë tèc é cao.v thõ, mét sè éng c cã sö dông p kõ Ó chø p suêt dçu. THAM KH O: Ìn c nh b o møc dçu éng c thêp sï bët s ng khi l îng dçu qu thêp. -29-

30 Bé lµm m t dçu Tèt nhêt lµ nhiöt é dçu éng c kh«ng lªn cao qu 100 oc. NÕu nhiöt é dçu lªn trªn 125 o C th c c Æc týnh b«i tr n cña dçu sï bþ huû ho¹i ngay. V vëy, mét sè éng c cã trang bþ bé lµm m t dçu Ó duy tr Æc týnh b«i tr n. Th«ng th êng, toµn bé dçu Òu ch y qua bé lµm m t råi sau ã i Õn c c bé phën cña éng c. ë nhiöt é thêp, dçu cã é nhít cao h n vµ cã khuynh h íng t¹o ra p suêt cao h n. Khi chªnh löch p suêt gi a Çu vµo vµ Çu ra cña bé lµm m t v ît qu mét trþ sè x c Þnh, van an toµn sï më, vµ dçu tõ m y b m sï bá qua bé lµm m t vµ i tíi c c bé phën kh c cña éng c, nhê thõ mµ tr nh îc sù cè. Tiªu hao dçu Ngay c khi dçu kh«ng bþ rß rø ra ngoµi éng c th vén cã mét l îng dçu tiªu hao v dçu i vµo buång èt vµ bþ èt ch y. Nh ng con êng mµ qua ã dçu bþ tiªu hao bao gåm: Khe hë gi a xy-lanh vµ pýtt«ng Khe hë gi a th n van vµ b¹c dén h íng xup p DÇu cã trong khý lät -30-

31 HÖ thèng lµm m t M«t 1. HÖ thèng lµm m t Khi éng c nãng lªn, hö thèng lµm m t sï truyòn nhiöt ra kh«ng khý chung quanh Ó lµm m t éng c. Ng îc l¹i, khi éng c cßn l¹nh, HÖ thèng lµm m t sï gióp cho éng c dô nãng lªn. B»ng c ch ã, hö thèng lµm m t gióp cho viöc duy tr nhiöt é éng c thých hîp. Cã c c kióu lµm m t b»ng kh«ng khý vµ lµm m t b»ng n íc. Tuy nhiªn, trong éng c «t«th hö thèng lµm m t b»ng n íc îc sö dông lµ chñ yõu. (1) HÖ thèng lµm m t b»ng n íc Trong hö thèng lµm m t b»ng n íc, n íc îc l u th«ng trong o n íc, hêp thô nhiöt s n ra tõ éng c vµ duy tr nhiöt é thých hîp cho éng c. NhiÖt hêp thô nµy îc gi i phãng qua bé kðt n íc, vµ n íc îc lµm nguéi l¹i trë vò tuçn hoµn trong éng c. NhiÖt cña n íc lµm m t còng cã thó îc sö dông cho bé sêy Êm. Hai lo¹i hö thèng lµm m t nµy cßn îc ph n biöt ra theo vþ trý Æt van h»ng nhiöt: <1> Van h»ng nhiöt ë phýa Çu vµo cña b m n íc <2> Van h»ng nhiöt ë phýa Çu ra cña b m n íc C c hö thèng lµm m t cßn kh c nhau ë chç chóng cã van i t¾t hay kh«ng. Trong nh ng n m gçn y, hçu hõt c c hö thèng lµm m t cña éng c Òu cã trang bþ van h»ng nhiöt cã van i t¾t. -31-

32 Dßng n íc lµm m t éng c 1. KiÓu cã van h»ng nhiöt l¾p ë Çu vµo cña b m Æc ióm cña lo¹i nµy lµ van h»ng nhiöt îc l¾p ë Çu vµo cña b m n íc. Van h»ng nhiöt nµy îc trang bþ van i t¾t; tuú theo sù thay æi nhiöt é cña n íc lµm m t mµ van nµy ãng hoæc më van h»ng nhiöt Ó iòu chønh n íc lµm m t i qua m¹ch chýnh vµ qua m¹ch i t¾t (m¹ch rï). (1) Khi n íc lµm m t cßn l¹nh: Khi nhiöt é cña n íc lµm m t cßn thêp, van h»ng nhiöt sï ãng vµ van i t¾t më. Khi ã n íc lµm m t sï tuçn hoµn qua m¹ch rï mµ kh«ng i qua van h»ng nhiöt. Nhê vëy nhiöt é cña n íc sï t ng lªn vµ éng c sï ¹t Õn nhiöt é thých hîp nhanh h n. (2) Khi n íc lµm m t nãng lªn: Khi nhiöt é cña n íc lµm m t lªn cao, van h»ng nhiöt më vµ van i t¾t ãng l¹i. Toµn bé n íc lµm m t sï ch y qua kðt n íc, ë y nã îc lµm m t, sau ã nã i qua van h»ng nhiöt vµ trë vò b m n íc. B»ng c ch nµy, nhiöt é thých hîp cña éng c îc duy tr. èi víi éng c kh«ng cã van i t¾t, khi nhiöt é cña n íc lµm m t lªn cao, nã kh«ng îc tuçn hoµn qua van i t¾t, v thõ hiöu qu lµm m t cao h n. iòu nµy còng gióp cho sù ho¹t éng nh¹y c m cña van h»ng nhiöt Ó sù thay æi nhiöt é n íc lµm m t Ýt i, cho phðp éng c ch¹y ë nhiöt é æn Þnh. CHó ý éng c îc trang bþ van h»ng nhiöt cã van i t¾t kh«ng nªn ho¹t éng khi th o van h»ng nhiöt. Trong truêng hîp nµy, m¹ch i t¾t îc më réng. NÕu cho éng c ho¹t éng khi th o bá van i t¾t (van h»ng nhiöt) th n íc lµm m t sï ch y qua m¹ch i t¾t nhiòu h n, lµm cho éng c dô bþ qóa nhiöt. -32-

33 Van h»ng nhiöt Cã hai lo¹i van h»ng nhiöt, lo¹i cã van chuyón dßng vµ lo¹i kh«ng cã van chuyón dßng. Xi lanh trong van h»ng nhiöt îc dþch chuyón do sù gi n në cña s p trong xy-lanh. Sù dþch chuyón nµy lµm cho van chýnh më ra, iòu tiõt l u l îng n íc lµm m t i qua kðt n íc, nhê thõ nhiöt é thých hîp îc duy tr. Van chuyón dßng ho¹t éng cïng víi van chýnh (Khi van chýnh më, van chuyón dßng ãng) Sau khi n íc lµm m t îc x hõt ra ngoµi, kh«ng khý bªn trong éng c kh«ng tho t ra ngoµi dô dµng, v thõ khi n¹p l¹i n íc lµm m t th nã khã vµo v van h»ng nhiöt ãng l¹i. V vëy, kh«ng khý îc x ra qua van x khý Ó qu tr nh n¹p l¹i n íc lµm m t îc thùc hiön dô h n. Khi éng c ang ch¹y, van l¾c îc ãng kýn bëi p lùc n íc tõ m y b m. M y b m n íc M y b m n íc îc dén éng b»ng ai ch V ( ai thang cã r ng), Ó t¹o dßng tuçn hoµn n íc lµm m t trong hö thèng lµm m t vµ trong bé s ëi Êm. R«to vµ th n cña m y b m n íc cã c c vßng být (phít lµm kýn) Ó chèng rß rø. NÕu vßng být bþ h háng vµ n íc lµm m t bþ rß ra ngoµi th l îng rß rø nµy îc tho t ra ngoµi qua lç x trªn th n m y b m, Ó n íc lµm m t kh«ng th m nhëp vµo c c vßng bi. V vëy, khi cã hiön t îng rß rø hoæc cã n íc lµm m t tho t ra qua lç x th nguyªn nh n cã thó lµ vßng být hoæc vßng bi bþ háng. GîI ý Th«ng th êng, m y b m n íc kh«ng thó söa ch a b»ng c ch th o rêi nã ra, mµ th êng lµ ph i thay c bé. Tuy nhiªn, còng cã mét sè kióu m y b m cã thó th o ra Ó söa ch a. Cã nh ng kióu m y b m n íc îc dén éng b»ng mæt cã r ng cña ai ch V, vµ còng cã m y b m îc dén éng b»ng mæt sau cña ai. -33-

34 Qu¹t lµm m t ch¹y b»ng éng c iön 1. Kh i qu t CÇn ph i cã mét l u l îng kh«ng khý lín i qua kðt n íc Ó lµm m t. Th«ng th êng, nõu xe ch¹y th l u l îng kh«ng khý ñ Ó lµm m t. Nh ng khi xe dõng hoæc ch¹y chëm th l u l îng kh«ng khý kh«ng ñ. V vëy, éng c îc trang bþ qu¹t lµm m t Ó t¹o ra l îng kh«ng khý c ìng bøc qua kðt n íc. HÖ thèng qu¹t iön nh¹y c m víi nhiöt é cña n íc lµm m t,vµ nã chø cung cêp mét l u l îng kh«ng khý thých hîp khi nhiöt é lªn cao. ë nhiöt é b nh th êng, qu¹t ngõng quay Ó éng c Êm lªn vµ gi m tiªu hao nhiªn liöu, gi m tiõng ån. Tèc é quay cña qu¹t iön cã thó thay æi trong ba cêp hoæc v«cêp, nhê thõ hiöu qu lµm m t cã thó îc iòu chønh vµ phï hîp víi nhiöt é n íc lµm m t (1/2) 2. Ho¹t éng (1)NhiÖt é n íc lµm m t thêp C«ng t¾c nhiöt é n íc lµm m t ãng, vµ nhê thõ r le qu¹t îc nèi m t. Lùc tõ tr êng cña cuén d y cña r le sï gi c c tiõp ióm ë vþ trý ng¾t, vµ dßng iön kh«ng Õn qu¹t îc. (2) NhiÖt é n íc lµm m t cao C«ng t¾c nhiöt é n íc lµm m t më, vµ m¹ch r le bþ ng¾t. Khi ã, c c tiõp ióm tiõp xóc víi nhau, cung cêp dßng iön cho qu¹t quay víi tèc é cao. GîI ý GÇn y cã mét sè kióu xe trong ã c c ióm ãng/më cña c«ng t¾c nhiöt é n íc lµm m t vµ cña r le qu¹t l¹i ho¹t éng theo chiòu ng îc l¹i. CHó ý: Khi lµm viöc ë gçn qu¹t lµm m t hoæc kðt n íc, cçn kióm tra Ó biõt ch¾c r»ng t¾t kho iön. Qu¹t lµm m t îc iòu khión b»ng nhiöt é, v thõ nõu bët kho iön ON th cã nguy c qu¹t sï tù éng ch¹y khi nhiöt é cña n íc lµm m t t ng lªn. (2/2) -34-

35 Khíp chêt láng iòu khión b»ng nhiöt é 1. ¹i c ng èi víi qu¹t lµm m t îc dén éng b»ng ai ch V th tèc é cña nã t ng lªn tû lö víi sù t ng tèc é cña éng c. èi víi qu¹t cã khíp chêt láng iòu khión b»ng nhiöt é, th tèc é qu¹t îc iòu khión bëi c m biõn nhiöt é cña luång kh«ng khý i qua kðt n íc. Khíp chêt láng nµy bao gåm mét bé li hîp thuû lùc chøa dçu silic«n. Sù truyòn chuyón éng quay cho qu¹t th«ng qua ai ch V îc iòu khión b»ng c ch iòu chønh l îng dçu trong buång lµm viöc. Khi nhiöt é thêp, tèc é quay cña qu¹t îc gi m xuèng Ó gióp éng c nãng lªn vµ gi m tiõng ån. Khi nhiöt é éng c t ng lªn, tèc é qu¹t t ng lªn Ó cung cêp ñ l îng kh«ng khý cho kðt n íc, t ng hiöu qu lµm m t. (1/2) 2. Ho¹t éng NhiÖt é kh«ng khý (nãng) trong khi xe ch¹y chëm ChuyÓn éng quay cña trôc khíp chêt láng îc truyòn hõt sang qu¹t. NhiÖt é kh«ng khý (nãng) trong khi xe ch¹y nhanh Søc ú cña qu¹t t ng lªn vµ sù tr ît trong khíp chêt láng lµm cho qu¹t quay víi tèc é thêp h n tèc é quay cña trôc khíp chêt láng. NhiÖt é kh«ng khý (Êm) trong khi xe ch¹y nhanh TÊm l ìng kim sï ng¾t êng dçu, lµm gi m l îng dçu trong buång lµm viöc. iòu nµy lµm t ng hö sè tr ît cña khíp nèi, dén Õn gi m tèc é quay cña qu¹t. NhiÖt é kh«ng khý (l¹nh) trong khi xe ch¹y nhanh êng dçu bþ ng¾t vµ møc dçu c«ng t c tiõp tôc gi m. Lóc nµy hö sè tr ît lµ lín nhêt vµ tèc é qu¹t lµ thêp nhêt. (2/2) -35-

36 HÖ thèng qu¹t lµm m t thuû lùc iòu khión b»ng iön tö HÖ thèng qu¹t lµm m t thuû lùc iòu khión b»ng iön tö dïng éng c thuû lùc Ó ch¹y qu¹t. M y týnh sï iòu chønh l îng dçu i vµo éng c thuû lùc, vµ b»ng c ch ã mµ tèc é qu¹t îc iòu chønh v«cêp, lu«n lu«n m b o l îng kh«ng khý phï hîp nhêt. So víi qu¹t iön th qu¹t nµy cã éng c nhá h n, nhñ h n, vµ cã kh n ng cung cêp l îng kh«ng khý lín h n. Tuy nhiªn, b m dçu vµ hö thèng iòu khión l¹i phøc t¹p h n. KiÓm tra p suêt nðn 1. KiÓm tra p suêt nðn Cho éng c ch¹y Ó lµm Êm lªn råi dõng l¹i. Th o têt c c c bugi ra, cho quay khëi éng éng c, më hõt b ím ga Ó o p suêt nðn cña têt c c c xy-lanh GîI ý Th o c c gi¾c nèi cña têt c c c vßi phun Ó kh«ng thó phun nhiªn liöu îc Th o hoæc bé IC nh löa hoæc ng¾t c c gi¾c nèi Ó kh«ng thó nh löa îc Nªn sö dông ¾c quy îc n¹p Çy Ó cã thó quay éng c víi tèc é trªn 250 v/ph CHó ý ViÖc kióm tra nµy cçn îc thùc hiön trong thêi gian cµng ng¾n cµng tèt ThÝ dô: éng c 1NZ-FE (NZE12#) p suêt nðn : 1,471 kpa (15,0 kgf/cm 2 ) hoæc Ýt h n p suêt tèi thióu: 1,079 kpa (11,0 kgf/cm 2 ) Chªnh löch gi a xy-lanh: 98 kpa (1,0 kgf/cm 2 ) GîI ý KHI SöA CH A: NÕu p suêt nðn thêp, h y æ mét Ýt dçu éng c vµo lç bugi, råi o l¹i p suêt nðn. NÕu p suêt nðn t ng lªn: mét xðc-m ng hoæc xy-lanh cã thó bþ mßn hoæc háng. NÕu p suêt nðn vén thêp: Xup p cã thó bþ kñt; Õ xup p cã thó bþ sai löch; hoæc cã thó bþ rß qua têm gio ng. -36-

37 Bài tập Hãy sử dụng các bài tập này để kiểm tra mức hiểu biết của bạn về các tài liệu trong chương này. Sau khi trả lời mỗi bài tập, bạn có thể dùng nút tham khảo để kiểm tra các trang liên quan đến câu hỏi về dòng điện. Khi các bạn có câu trả lời đúng, hãy trở về văn bản để duyệt lại tài liệu và tìm câu trả lời đúng. Khi đã trả lời đúng mọi câu hỏi, bạn có thể chuyển sang chương tiếp theo -37-

38 Câu hỏi- 1 Các câu sau đây là nói về các bộ phận của động cơ xăng. Từ các cụm từ dưới đây, hãy chọn từ tương ứng với từng câu. 1. Đáy của bộ phận này được làm lõm vào để cùng với pítttông tạo ra buồng đốt. 2. Bộ phận này tiếp nhận áp lực ép cùng với píttông. 3. Bộ phận này biến chuyển động tịnh tiến của pítttông thành chuyển động quay. 4. Bộ phận này truyền lực từ píttông xuống trục khuỷu. a) Thanh truyền b) Cơ cấu xupáp c) Bạc d) Nắp quy lát e) xéc-măng f) trục khuỷu g) Thân máy Trả lời: Câu hỏi- 2 Các câu sau đây đề cập đến ba yếu tố cơ bản của động cơ xăng. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu. Số. Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Ba yếu tố cơ bản của động cơ xăng là hỗn hợp không khí-nhiên liệu tốt nén ép tốt và hệ thống sấy sơ bộ tốt. Đúng Sai 2. Tỷ số nén có thể tính được theo công thức (Thể tích buồng đốt + Thể tích xy-lanh)/thể tích buồng đốt. Đúng Sai Các câu trả lời đúng 3. Khi tỷ lệ không khí-nhiên liệu là 14,7 thì có nghĩa là thể tích không khí-nhiên liệu là 14,7 so với 1 thể tích xăng. Đúng Sai 4. Để đốt cháy hỗn hợp không khí-nhiên liệu có hiệu quả cần phải có tia lửa tốt. Đúng Sai -38-

39 Câu hỏi- 3 Các câu sau đây đề cập đến các bulông biến dạng dẻo. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu. Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Có thể tạo được sức căng ổn định cho bulông bằng phương pháp xiết căng đến vùng biến dạng dẻo. Đúng Sai 2. Tất cả các bulông được dùng trong xe đều được xiết chặt theo phương pháp biến dạng dẻo. Đúng Sai 3. Thông thường, xiết chặt bu lông đến mômen xiết tiêu chuẩn trong vùng biến dạng đàn hồi. Đúng Sai 4. Phương pháp xiết chặt đến biến dạng dẻo được sử dụng cho một số bộ phận như nắp quy lát hoặc nắp bạc. Đúng Sai Các câu trả lời đúng Câu hỏi- 4 Các câu sau đây đề cập đến píttông. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu. Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Píttông có dạng ôvan, đường kính của trục chính và trục phụ của nó có khác nhau nhằm tính đến sự giãn nở vì nhiệt ở nhiệt độ cao. Đúng Sai 2. Píttông được làm côn, đường kính phần đầu pittông nhỏ hơn phần thân để tính đến sự giãn nở vì nhiệt. Đúng Sai 3. Tiếng gõ píttông là tiếng phát ra do khe hở giữa thanh truyền và trục khuỷu. Đúng Sai 4. Khi pittông bị hỏng, phải thay píttông hoặc doa lại thân máy hoặc áo xy-lanh và sử dụng pittông lên cốt. Đúng Sai Các câu trả lời đúng Câu hỏi- 5 Các lời câu sau đây đề cập đến xéc-măng. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu. Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai Các câu trả lời đúng 1. Xéc-măng thường gồm có ba xéc-măng nén. Đúng Sai 2. Dầu thừa trên xy-lanh được gạt đi và một màng dầu tối thiểu được tạo ra. Đúng Sai 3. Xéc-măng nén giữ kín khí cho buồng đốt và tản nhiệt từ píttông sang xy-lanh. Đúng Sai 4. Khi hiện tượng giao động xéc-măng mạnh, nó dẫn đến kẹt động cơ. Đúng Sai -39-

40 Câu hỏi- 6 Các câu sau đây đề cập đến cơ cấu xupáp. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Tốc độ quay của cam nạp và cam xả đều bằng tốc độ quay của trục khuỷu. Đúng Sai Các câu trả lời đúng 2. Xupáp nạp mở trước TDC và đóng sau BDC, trong khi đó xupáp xả mở trước BDC và mở sau TDC. Đúng Sai 3. Thời kỳ chồng van là thời kỳ mà các xupáp xả và xupáp nạp mở đồng thời. Đúng Sai 4. Nếu có sai lệch trong khe hở xupáp thì nói chung là nên thay cam để đảm bảo khe hở bình thường. Đúng Sai Câu hỏi- 7 Các lời câu sau đây đề cập đến hệ thống bôi trơn. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Nếu van an toàn của bơm dầu bị kẹt ở vị trí mở, nó sẽ gây kẹt trong các phần bôi trơn. Đúng Sai 2. Van an toàn của bộ lọc dầu mở để cho dầu vẫn tuần hoàn ngay cả khi phần tử lọc bị cáu két. Vì thế không cần thay thế lọc dầu. Đúng Sai 3. Đèn cảnh báo áp suất dầu được bật sáng khi áp suất dầu lên cao hoặc xuống thấp không bình thường. Đúng Sai 4. Nếu dầu động cơ không bị rò rỉ, lượng dầu không bao giờ thay đổi. Đúng Sai Các câu trả lời đúng -40-

41 Câu hỏi- 8 Minh hoạ sau đây cho thấy đường dẫn dầu. Từ các cụm từ dưới đây, hãy chọn từ tương ứng với con số trong minh hoạ. a) Nắp quy lát b) Lọc dầu c) Píttông d) Lưới lọc dầu Trả lời: Câu hỏi- 9 Các câu sau đây đề cập đến hệ thống làm mát. Hãy đánh dấu Đúng hoặc Sai cho từng câu. Số Câu hỏi Đúng hoặc Sai 1. Bộ tản nhiệt (Két nước) có quạt chạy bằng động cơ điện được làm mát bởi quạt ở mọi thời điểm. Đúng Sai Các câu trả lời đúng 2. Nếu có dấu hiệu nước làm mát lọt ra ngoài qua lỗ xả thì nguyên nhân có thể là vòng bít hoặc vòng bi bị hỏng. 3. Khi sửa chữa bơm nước thường là phải thay thế cả bộ, trừ một số kiểu máy. 4. Sự giãn nở vì nhiệt của lò-xo trong van hằng nhiệt có tác dụng đóng và mở van hằng nhiệt. Đúng Đúng Đúng Sai Sai Sai -41-