CẢM THỤ VĂN HỌC LỚP 5 I. ThÕ nµo lµ c m thô v n häc? C m thô v n häc lµ sù c m nhën nh ng gi trþ næi bët, nh ng iòu s u s¾c, tõ nhþ vµ Ñp Ï cña v n häc thó hiön trong t c phèm (cuèn truyön, bµi v n, bµi th...) hay mét bé phën cña t c phèm ( o¹n v n, o¹n th... thëm chý mét tõ ng cã gi trþ trong c u v n, c u th ) Nh vëy, c m thô v n häc cã nghüa lµ khi äc (nghe) mét c u chuyön, mét bµi th... ta kh«ng nh ng hióu mµ cßn ph i xóc c m, t ëng t îng vµ thët sù gçn gòi, nhëp th n víi nh ng g äc... Ó cã îc n ng lùc c m thô v n häc s u s¾c vµ tinh tõ, cçn cã s say mª, høng thó khi tiõp xóc víi th v n; chþu khã tých lòy vèn hióu biõt vò thùc tõ cuéc sèng vµ v n häc; n¾m v ng kiõn thøc c b n vò tiõng ViÖt phôc vô cho c m thô v n häc. II. C ch viõt mét o¹n bµi c m thô v n häc Tiếng Việt 5: a. äc kü Ò bµi, n¾m ch¾c yªu cçu cña bµi tëp (ph i tr lêi îc iòu g? CÇn nªu bët îc ý g?...) b. äc vµ t m hióu vò c u th (c u v n) hay o¹n trých îc nªu trong bµi (Dùa vµo yªu cçu cô thª cña bµi tëp Ó t m hióu, vý dô: c ch dïng tõ Æt c u; c ch dïng h nh nh, chi tiõt; c ch sö dông biön ph p nghö thuët quen thuéc nh so s nh, nh n hãa, iöp ng... gióp em c m nhën îc néi dung, ý nghüa g Ñp Ï, s u s¾c). c. ViÕt o¹n v n vò c m thô v n häc (kho ng 5-7 dßng) h íng vµo yªu cçu cña Ò bµi. ( o¹n v n cã thó b¾t Çu b»ng mét c u më o¹n Ó dén d¾t ng êi äc hoæc tr lêi th¼ng vµo c u hái chýnh; tiõp ã, cçn nªu râ c c ý theo yªu cçu cña Ò bµi; cuèi cïng, cã htó kõt o¹n b»ng mét c u ng¾n gän Ó gãi l¹i néi dung c m thô) N¾m v ng yªu cçu vò c m thô v n häc ë tiểu häc, kiªn tr tëp luyön tõng b íc (tõ dô Õn khã), nhêt Þnh häc sinh sï viõt îc nh ng o¹n v n hay vò c m thô v n häc, sï cã îc n ng lùc c m thô v n häc tèt Ó ph t hiön biõt bao iòu ng quý trong v n häc vµ cuéc sèng cña chóng ta.
( y chø lµ nh ng ý chýnh trong néi dung c m thô, yªu cçu em ph i biõt viõt nh ng ý chýnh trªn thµnh mét, hai o¹n v n hoµn chønh, cã c u Më, c u KÕt vµ phçn Th n o¹n râ rµng vµ hay, chø kh«ng îc chø chðp y nguyªn nh ng gîi ý ã.) C u 1: Trong bµi Mïa thu míi, nhµ th Tè H u viõt: Yªu biõt mêy nh ng dßng s«ng b t ng t Gi a «i bê dµo d¹t lóa ng«non Yªu biõt mêy, nh ng con êng ca h t Qua c«ng tr êng míi dùng m i nhµ son! Theo em, khæ th trªn béc lé c m xóc cña t c gi tr íc nh ng vî Ñp g trªn Êt n íc chóng ta? Qua khæ th t c gi béc lé c m xóc m¹nh mï cña m nh tr íc nh ng c nh Ñp cña quª h ng, Êt n íc: VÎ Ñp cña nh ng dßng s«ng b t ng t ang ch y gi a «i bê dµo d¹t lóa non. Nh ng vî Ñp høa hñn mét cuéc sèng Êm no cho nh ng ng êi d n trªn Êt n íc chóng ta. -VÎ Ñp cña nh ng con êng ca h t (vui, phên khëi) v îc ch¹y qua c«ng tr êng ang x y dùng nh ng m i nhµ ngãi míi. ã còng chýnh lµ vî Ñp cña h¹nh phóc Çy høa hñn èi víi nh n d n ta. C u 2: Trong bµi ViÖt Nam th n yªu (TV5-tËp 1), nhµ th NguyÔn nh Thi cã viõt: ViÖt Nam Êt n íc ta i! Mªnh m«ng bión lóa u trêi Ñp h n. C nh cß bay l dëp dên, M y mê che Ønh Tr êng S n sím chiòu. Nªu nh ng c m nhën cña em khi äc o¹n th trªn. o¹n th béc lé c m xóc d¹t dµo cña t c gi tr íc nh ng vî Ñp b nh dþ trªn Êt n íc ViÖt Nam th n yªu. H nh nh bión lóa réng mªnh m«ng gîi cho ta niìm tù hµo vò sù giµu Ñp, trï phó cña quª h ng. H nh nh c nh cß bay l dëp dên gîi vî nªn th, xao xuyõn mäi têm lßng. Êt n íc cßn mang niòm tù hµo víi vî Ñp hïng vü cña Ønh Tr êng S n cao vêi vîi sím chiòu m y phñ. o¹n th gióp ta c m nhën îc t nh c m thiõt tha yªu quý vµ tù hµo vò Êt n íc cña t c gi NguyÔn nh Thi.
C u 3: Trong cuèn Håi ký B c Hå, hai nhµ v n Hoµi Thanh vµ Thanh TÞnh t phong c nh quª h ng B c nh sau: Tr íc m¾t chóng t«i, gi a hai d y nói lµ nhµ B c víi c nh ång quª B c. Nh n xuèng c nh ång cã ñ c c mµu xanh, xanh pha vµng cña ruéng mýa, xanh rêt m ît mµ cña lóa ng thêi con g i, xanh Ëm cña nh ng ræng tre; y ã mét vµi c y phi lao xanh biõc vµ nhiòu mµu xanh kh c n a. äc o¹n v n trªn, em cã nhën xðt g vò c ch dïng tõ ng chø mµu xanh? C ch dïng tõ ng nh vëy gãp phçn gîi t IÒu g vò c nh vët trªn quª B c? o¹n v n dïng tõ ng chø mµu xanh thët a d¹ng vµ phï hîp víi tõng c nh vët: ruéng mýa xanh pha vµng, lóa chiªm ng thêi con g i (giai o¹n ph t trión m¹nh) cã mµu xanh rêt m ît, ræng tre xanh Ëm, phi lao xanh biõc. C ch dïng tõ ng nh vëy gãp phçn gîi t vî Ñp nªn th vµ trµn trò søc sèng cña c nh vët trªn quª h ng B c. C u 4: äc bµi th sau: Quª em Bªn nµy lµ nói uy nghiªm Bªn kia lµ c nh ång liòn ch n m y Xãm lµng xanh m t bãng c y S«ng xa tr¾ng c nh buåm bay l ng trêi... (TrÇn ng Khoa) Em h nh dung îc c nh quª h ng cña nhµ th trçn ng Khoa nh thõ nµo? Bµi th cho ta thêy quª h ng cña nhµ th TrÇn ng Khoa rêt Ñp. Mét bªn cã ngän nói uy nghiªm nh øng ã tõ bao êi nay. Mét bªn lµ c nh ång réng mªnh m«ng, tr i xa týt t¾p nh Õn tën ch n trêi. ë gi a lµ xãm lµng th n yªu îc che bëi bãng c y xanh m t. Xa xa, h nh nh dßng s«ng hiön tr¾ng nh ng c nh buåm, tr«ng nh µn chim s i c nh bay trªn trêi cao. VÎ Ñp cña quª h ng nhµ th lµm cho ta thªm yªu quª h ng Êt n íc ViÖt Nam. C u 5: Trong bµi TiÕng µn Ba-la-lai-ca trªn s«ng µ, nhµ th Quang Huy miªu t mét ªm tr ng võa tünh mþch võa sinh éng trªn c«ng tr êng s«ng µ nh sau: Lóc Êy C c«ng tr êng say ngñ c¹nh dßng s«ng
Nh ng th p khoan nh«lªn trêi ngém nghü Nh ng xe ñi, xe ben sang vai nhau n»m nghø ChØ cßn thiõng µn ng n nga Víi mét dßng tr ng lêp lo ng s«ng µ. Khæ th trªn cã h nh nh nµo Ñp nhêt? H nh nh Êy cho ta thêy ý nghüa g s u s¾c? H nh nh Ñp nhêt îc gîi lªn qua c u th : ChØ cßn tiõng µn ng n nga Víi mét dßng tr ng lêp lo ng s«ng µ. ã lµ h nh nh mang ý nghüa s u s¾c: gi a con ng êi víi thiªn nhiªn, gi a nh tr ng víi dßng s«ng d êng nh cã sù g¾n bã, hoµ quyön thët Ñp Ï. TiÕng µn ng n nga, lan to trong ªm tr ng nh lay éng c mæt n íc s«ng µ, lµm cho dßng s«ng nh dßng tr ng Êy trë nªn lêp lo ng nh tr ng Ñp. C u 6: Trong bµi Bµi ca vò tr i Êt, nhµ th Þnh H i cã viõt: Tr i Êt nµy lµ cña chóng m nh Qu bãng xanh bay gi a trêi xanh Bå c u i, c nh chim gï th ng mõn H i u i, c nh chim vên sang bión Cïng bay nµo, cho tr i Êt quay! Cïng bay nµo, cho tr i Êt quay! o¹n th trªn gióp em c m nhën îc nh ng iòu g vò tr i Êt th n yªu? C m nhën vò tr i Êt th n yªu: - Tr i Êt lµ tµi s n v«gi cña têt c mäi ng êi. - Tr i Êt îc so s nh víi h nh nh qu bãng xanh bay gi a trêi xanh cho thêy vî Ñp cña sù b nh yªn, cña niòm vui trong s ng, hån nhiªn. - Tr i Êt hoµ b nh lu«n Êm p tiõng chim gï (h nh nh chim bå c u th êng dïng lµm bióu t îng cña hoµ b nh). - Tr i Êt Ñp vµ nªn th víi h nh nh c nh chim h i u bay chëp chên trªn sãng bión.
C u 7: Trong bµi H¹t g¹o lµng ta, nhµ th TrÇn ng Khoa cã viõt: H¹t g¹o lµng ta Cã b o th ng b y Cã m a th ng ba Giät må h«i sa Nh ng tr a th ng s u N íc nh ai nêu ChÕt c c cê Cua ngoi lªn bê MÑ em xuèng cêy Em hióu o¹n th trªn nh thõ nµo? H nh nh èi lëp trong o¹n th gîi cho em nh ng suy nghü g? H¹t g¹o cña lµng quª ta tr i qua biõt bao nhiªu khã kh n thö th ch to lín cña thiªn nhiªn: nµo lµ b o th ng b y (th êng lµ b o to), nµo lµ m a th ng ba (th êng lµ m a lín). H¹t g¹o cßn îc lµm ra tõ nh ng giät må h«i cña ng êi mñ hiòn trªn c nh ång n¾ng löa: Giät må h«i sa/ Nh ng tr a th ng s u/ N íc nhai nêu/ ChÕt c c cê/ Cua ngoi lªn bê/ MÑ em xuèng cêy.... H nh nh èi lëp cña hai dßng t cuèi ( Cua ngoi lªn bê/ MÑ em xuèng cêy ) gîi cho ta nghü Õn sù vêt v, gian tru n cña ng êi mñ khã cã g so s nh næi. Cµng c m nhën s u s¾c îc nçi vêt v cña ng êi mñ Ó lµm ra h¹t g¹o, ta cµng thªm th ng yªu mñ biõt bao nhiªu. C u 8: T vî Ñp cña rõng m ë H ng S n (Hµ T y), trong bµi Rõng m cña nhµ th TrÇn Lª V n cã o¹n: Rõng m «m lêy nói M y tr¾ng äng thµnh hoa Giã chiòu «ng gên gîn H ng bay gçn bay xa... H y ghi l¹i vµi dßng c m nhën cña em khi äc o¹n th trªn. o¹n th gióp ta c m nhën îc vî Ñp hêp dén cña rõng m H ng S n. Rõng m bao quanh nói, rõng m îc nh n ho ( «m lêy nói ) cµng cho ta thêy sù g¾n bã víi nói mét c ch gçn gòi, th n thiõt vµ yªu th ng. Hoa m në tr¾ng nh m y trªn trêi äng (kõt) l¹i. Giã chiòu «ng nhñ nhµng gên gîn a h ng
hoa m lan to kh¾p n i. Cã thó nãi: o¹n th vï ra bøc tranhmang vî Ñp cña Êt trêi thiªn nhiªn hoµ quyön trong rõng m H ng S n. C u 9: Trong bµi Hoµng h«n trªn s«ng H ng cã o¹n t c nh nh sau: PhÝa bªn s«ng, xãm Cån HÕn nêu c m chiòu, th khãi nghi ngót c mét vïng tre tróc. u ã, tõ khóc quanh v¾ng læng cña dßng s«ng, tiõng lanh canh cña thuyòn chµi gì nh ng mî c cuèi cïng truyòn i trªn mæt n íc, khiõn mæt s«ng nghe nh réng h n (Theo Hoµng Phñ Ngäc T êng) Em h y cho biõt: o¹n v n trªn cã nh ng h nh nh vµ m thanh nµo cã søc gîi t sinh éng? Gîi t îc iòu g? - H nh nh cã søc gîi t sinh éng: khãi nghi ngót c mét vïng tre tróc (khi xãm Cån HÕn nêu c m chiòu)- gîi t vî Êm p, b nh yªn cña ng êi d n th«n xãm ven s«ng, gióp ng êi äc t ëng t îng ra bøc tranh thuû mæc n s nh ng cã c mét kh«ng gian réng r i (khãi bay lªn bçu trêi, tre tróc vµ s«ng n íc trªn mæt Êt). - m thanh cã søc gîi t sinh éng: tiõng lanh canh cña thuyòn chµi gì nh ng mî c cuèi cïng truyòn i trªn mæt n íc (ë u ã sau khóc quanh v¾ng læng cña dßng s«ng) d êng nh cã søc m vang xa réng trong khung c nh tünh læng, khiõn t c gi cã c m gi c mæt s«ng nghe nh réng h n, gîi cho ng êi äc c m nhën îc vî thanh b nh vµ nªn th cña mét buæi chiòu trªn s«ng H ng. C u 10: Trong bµi Trªn hå Ba BÓ, nhµ th Hoµng Trung Th«ng cã viõt: ThuyÒn ta l ít nhñ trªn Ba BÓ Trªn c m y trêi, trªn nói xanh M y tr¾ng bßng bònh tr«i læng lï M i chìo khua bãng nói rung rinh Theo em, o¹n th trªn béc lé nh ng c m xóc cña t c gi khi i thuyòn trªn hå Ba BÓ nh thõ nµo? Khi con thuyòn l ít nhñ trªn Ba BÓ, nh n thêy c m y trêi, nói xanh in bang trªn mæt n íc, t c gi c m thêy m nh îc i trªn con thuyòn ang tr«i trªn bçu trêi vµ ngän nói cao, m i chìo khua n íc lµm cho bang nói rung rinh, c nh vët thªm k o, nªn th. ã lµ nh ng c m xóc tr íc hå Ba BÓ Ñp Ï vµ th méng, thó hiön t nh c m g¾n bã s u næng cña t c gi èi víi thiªn nhiªn dêt n íc t i Ñp.
C u 11: KÕt thóc bµi th TiÕng väng, nhµ th NguyÔn Quang ThiÒu viõt: ªm ªm t«i võa chip m¾t C nh cöa l¹i rung lªn tiõng Ëp c nh Nh ng qu trøng l¹i l n vµo giêc ngñ TiÕng l n nh lë trªn ngµn. o¹n th cho thêy nh ng h nh nh nµo Ó l¹i Ên t îng s u s¾c trong t m trý t c gi? V sao nh vëy? o¹n th cho ta thêy nh ng h nh nh Ó l¹i Ên t îng s u s¾c trong t m trý t c gi : tiõng Ëp c nh cña con chim sî nhá nh cçu mong sù gióp ì trong ªm c n b o vò gçn s ng; nh ng qu trøng trong tæ kh«ng cã chim mñ Êp ñ sï m i m i kh«ng në thµnh chim non îc. Nh ng h nh nh ã lµm nªn tiõng väng khñng khiõp trong giêc ngñ vµ trë thµnh nçi b n kho n, day døt kh«n ngu«i trong t m hån t c gi. C u 12: Trong bµi Mïa th o qu, nhµ v n Ma V n Kh ng t h ng th m trong th o qu nh sau: Giã t y l ít th ít ba qua rõng, quyõn h ng th o qu i, r i theo triòn nói, a h ng th o qu ngät lung, th m nång vµo nh ng th«n xãm Chin San. Giã th m. C y cá th m. Êt trêi th m. Ng êi i rõng th o qu vò, h ng th m ¹m ñ Êp trong tõng nõp o, nõp kh n. H y nªu nhën xðt vò c ch dïng tõ, Æt c u nh»m nhên m¹nh h ng th m cña th o qu chýn trong o¹n v n trªn. T c gi læp l¹i liªn tiõp 3 lçn tõ th m ( iöp tõ), dïng c c tõ th m nång, th m Ëm Ó nhên m¹nh h ng th m cña th o qu chýn. C u Çu cña o¹n v n tuy dµi nh ng îc ng¾t thµnh nhiòu côm tõ diôn t c n giã mang h ng th m cña th o qu chýn trong rõng bay i xa réng. Ba c u ng¾n tiõp theocµng kh¼ng Þnh h ng th m cña th o qu chýn nh lan to, thêm îm vµo têt c thiªn nhiªn, Êt trêi. H ng th o qu chýn cßn Êp ñ trong tong nõp o, nõp kh n cña ng êi i tõ rõng vò, th m m i víi thêi gian. C u 13: Trong bµi MÆt trêi xanh cña t«io, nhµ th NguyÔn ViÕt B nh viõt: Rõng cä i! Rõng cä! L Ñp, l ngêi ngêi T«i yªu th êng vén gäi
MÆt trêi xanh cña t«i. Theo em, khæ th trªn béc lé t nh c m cña t c gi èi víi quª h ng nhthõ nµo? Khæ th béc lé t nh c m thiõt tha yªu quý cña t c gi èi víi rõng cä cña quª h ng. T c gi trß chuyön víi rõng cä nh trß chuyön víi ng êi th n ( Rõng cä i! Rõng cä! ), t nh ng chiõc l cä võa Ñp võa ngêi ngêi søc sèng. H nh nh MÆt trêi xanh cña t«i ë c u th cuèi kh«ng chø nãi lªn sù liªn t ëng, so s nh chýnh x c cña t c gi (l cä xoì nh ng c nh nhá dµi tr«ng xa nh mæt trêi d ng to chiõu nh ng tia n¾ng xanh ) mµ cßn béc lé râ t nh c m yªu mõn vµ tù hµo cña t c gi vò rõng cä cña quª h ng. C u 14: KÕt bµi Hµnh tr nh cña bçy ong, nhµ th NguyÔn øc MËu cã viõt: BÇy ong gi hé cho ng êi Nh ng loµi hoa tµn phai th ng ngµy. Qua hai dßng th trªn, em hióu c«ng viöc cña bçy ong cã ý nghüa g Ñp Ï? Qua hai dßng th, ta thêy c«ng viöc cña bçy ong cã ý nghüa thët Ñp Ï: BÇy ong rong ruæi kh¾p n i Ó t m hoa, hót nhuþ, mang vò lµm thµnh nh ng giät mët th m ngon. Nh ng giät mët ong îc lµm nªn bëi sù kõt tinh tõ h ng th m vþ ngät cña nh ng loµi hoa. Do vëy, khi th ëng thøc mët ong, dï hoa tµn phai theo thêi gian nh ng con ng êi vén c m thêy nh ng mµu hoa îc gi l¹i trong h ng th m, vþ ngät cña mët ong. Cã thó nãi: bçy ong gi g n îc vî Ñp cña thiªn nhiªn Ó ban tæng con ng êi, lµm cho cuéc sèng cña con ng êi thªm h¹nh phóc. C u 15: Trong bµ C«TÊm cña mñ, nhµ th Lª Hång ThiÖn cã viõt: Bao nhiªu c«ng viöc læng thçm Bµn tay cña bð ì Çn mñ cha BÐ häc giái, bð nõt na BÐ lµ c«têm, bð lµ con ngoan. o¹n th trªn gióp em thêy îc nh ng iìu g Ñp Ï ë c«bð ng yªu? o¹n th cho thêy nh ng iòu Ñp Ï ë c«bð ng yªu: m thçm, læng lï lµm nhiòu c«ng viöc ì Çn cho cha mñ, häc hµnh giái giang, c xö tèt víi mäi
ng êi (týnh nõt tèt).c«bð xøng ng lµ co têm trong gia nh, lµ con ngoan cña cha mñ, lu«n em Õn niòm vui, h¹nh phóc cho mäi ng êi. C u 16: Ca ngîi cuéc sèng cao Ñp cña b c Hå, trong bµi th B c i!, nhµ th Tè H u cã viõt: B c sèng nh trêi Êt cña ta Yªu tõng ngän lóa, mçi cµnh hoa Tù do cho mçi êi n«lö S a Ó em th, lôa tæng giµ. o¹n th trªn gióp em hióu îc nh ng nðt Ñp g trong cuéc sèng cña B c Hå kýnh yªu? o¹n th cho thêy nh ng nðt Ñp trong cuéc sèng cña B c Hå kýnh yªu. ã lµ cuéc sèng gçn gòi víi têt c mäi ng êi nh trêi Êt cña ta, cuéc sèng trµn Çy t nh yªu th ng Õn tõng ngän lóa, mçi cµnh hoa. C m éng nhêt lµ cuéc sèng cña B c lu«n v h¹nh phóc cña con ng êi. B c hi sinh c êi m nh v cuéc sèng Êu tranh giµnh éc lëp, tù do cho mçi êi n«lö, v niòm vui cho têt c mäi ng êi ( S a Ó em th, lôa tæng giµ ). C u 17: äc hai c u ca dao : Ai i, õng bá ruéng hoang, Bao nhiªu têc Êt, têc vµng Êy nhiªu. Rñ nhau i cêy i cµy B y giê khã nhäc, cã ngµy phong l u. Em hióu ùoc iòu g cã ý nghüa Ñp Ï trong cuéc sèng cña con ng êi? Hai c u ca dao ghóp ta hióu îc ý nghüa Ñp Ï cña lao éng trong cuéc sèng cña con ng êi. C u ca dao thø nhêt khuyªn ng êi n«ng d n h y ch m chø cµy cêy, trång trät, õng bá ruéng hoang. Bëi v, mçi têc Êt cã gi trþ nh têc vµng ( Bao nhiªu têc Êt,tÊc vµng bêy nhiªu ). C u ca dao thø hai còng lµ lêi nh¾n göi ng êi n«ng d n h y cçn cï lao éng. Bëi v, c«ng viöc i cêy i cµy h«m nay tuy vêt v, khã nhäc nh ng sï em l¹i cuéc sèng no ñ, sung tóc cho ngµy mai ( B y giê khã nhäc, cã ngµy phong l u ).
C u 18: Trong bµi ChiÕc xe lu, nhµ th TrÇn Nguyªn µo cã viõt : Tí lµ chiõc xe lu Ng êi tí to lï lï Con êng nµo míi ¾p Tí san bµng t m t¾p Con êng nµo r i nhùa Tí lµ ph¼ng nh lôa Trêi nãng nh löa thiªu Tí vén l n Òu Òu Trêi l¹nh nh íp Tí cµng l n véi v. Theo em, qua h nh nh chiõc xe lu (xe l n êng), t c gi muèn ca ngîi ai? Ca ngîi nh ng phèm chêt g ng quý? Qua h nh nh chiõc xe lu, t c gi muèn ca ngîi ng êi c«ng d n lµm êng cho mäi ng êi i l¹i. Nh ng phèm chêt tèt Ñp cña xe lu còng chýnh lµ nh ng phèm chêt nh kýnh träng cña ng êi c«ng nh n lµm êng. Hä lao éng víi tinh thçn nhiöt t nh vµ tr ch nhiöm cao: san bµng con êng míi ¾p, lµ ph¼ng con êng r i nhùa, mæc cho Trêi nãng nh löa thiªu hay Trêi l¹nh nh íp vén lµm viöc miöt mµi. ChiÕc xe lu hay chýnh lµ ng êi c«ng nh n lµm nªn nh ng con êng, em niòm vui Õn cho mäi ng êi i trªn con êng ã. C u 19: trong Th göi c c häc sinh nh n ngµy khai tr êng Çu tiªn cña n íc ViÖt Nam éc lëp (1945), B c Hå viõt: Non s«ng ViÖt Nam cã trë nªn t i Ñp hay kh«ng, d n téc ViÖt Nam cã b íc tíi µi vinh quang Ó s nh vai víi cac c êng quèc n m ch u îc hay kh«ng, chýnh lµ nhê mét phçn lín ë c«ng häc tëp cña c c em. Lêi d¹y cña B c Hå kýnh yªu gióp em hióu ëc tr ch nhiöm cña ng êi häc sinh èi víi viªc häc tëp nh thõ nµo? Lêi d¹y cña B c Hå gióp em hióu îc tr ch nhiöm cña ng êi häc sinh èi víi viöc häc tëp vµ rìn luyön Ó trë thµnh ng êi trß giái, con ngoan. Cã nhvëy, khi lín lªn, ta míi cã thó gãp phçn tých cùc Ó x y dùng Êt n íc cµng giçu m¹nh, lµm cho non s«ng ViÖt Nam îc s nh vai víi c c c êng quèc n m ch u trªn thõ giíi.
C u 20: äc bµi th sau: C nhµ i häc a con Õn líp mçi ngµy Nh con, mñ còng th a thçy, chµo c«chiòu qua bè ãn, t nh cê Con nghe bè còng chµo c«, th a thçy... C nhµ i häc, vui thay! HÌn chi ióm xêu buån l y c nhµ Nhµ m nh nh thó îc... ba ióm m êi. (Cao Xu n S n) Em c m nhën îc niòm vui i häc cña c nhµ qua khæ th thø hai trong bµi th nh thõ nµo? NiÒm vui i häc cña c nhµ îc diôn t qua khæ th thø hai thët hån nhiªn vµ ng yªu. Khi c nhµ Òu I häc, Òu lµ häc trß cña c c thçy gi o, c«gi o th ai còng îc chia sî niòm vui, nçi buån trong häc tëp. Khi cã ióm xêu th buån l y c nhµ. Khi îc ióm 10 th niòm vui còng îc nh n lªn. KÕt qu häc tëp tèt thët sù lµm cho c nhµ sung s íng vµ h¹nh phóc. C u 21: H nh nh ng êi mñ chiõn sü trong kh ng chiõn chèng MÜ îc nhµ th B»ng ViÖt qua nh ng c u th trong bµi MÑ nh sau: Con bþ th ng, n»m l¹i mét mïa m a Nhí d ng mñ n cçn mµ læng lï Nhµ yªn ¾ng. TiÕng ch n i rêt nhñ Giã tõng håi trªn m i l ïa qua... Con xãt lßng, mñ h i tr i b ëi µo Con nh¹t miöng cã canh t«m nêu khõ Khoai n íng, ng«bung ngät lßng Õn thõ Mçi ban mai to khãi Êm trong nhµ. H nh nh ng êi mñ chiõn sü îc gîi t qua hai khæ th cña nhµ th B»ng ViÖt thët c m éng. MÑ th ng anh chiõn sü th ng binh nh th ng øa con ruét thþt, mñ ch m sãc anh n cçn mµ læng lï. C n nhµ yªn ¾ng chø cã tiõng ch n I rêt nhñ cña mñ nh gi g n, n ng nui giêc ngñ cho con. MÑ em Õn cho con tr i b ëi µo, canh t«m nêu khõ Ó con ì xãt lßng, nh¹t miöng. MÑ lµm cho con ngät lßng bëi h ng vþ cña khoai n íng, ng«bung Ëm µ t nh quª
h ng, khiõn cho mçi sím mai trong nhµ vên v ng lµn khãi Êm. Cã thó nãi: H nh nh ng êi chiõn sü trong bµi MÑ cña nhµ th B»ng ViÖt chýnh lµ h nh nh Ñp Ï cña quª h ng th n yªu. C u 22: Trong bµi Bé éi vò lµng, nhµ th Hoµng Trung Th«ng cã viõt: C c anh vò M i Êm nhµ vui TiÕng h t c u c êi Rén rµng xãm nhá. C c anh vò T ng bõng tr íc ngâ, Líp líp µn em hín hë ch¹y theo sau. MÑ giµ bþn rþn o n u Vui µn con ë rõng s u míi vò. Em h y cho biõt: Nh ng h nh nh nµo thó hiön niòm vui cña xãm nhë khi bé éi vò? V sao c c anh bé éi îc mäi ng êi mõng rì ãn chµo nh vëy? - Nh ng h nh nh thó hiön niòm vui cña xãm nhá khi bé éi vò: m i Êm nhµ vui, tiõng h t c u c êi rén rµng xãm nhá, líp líp µn em hín hë ch¹y theo sau, mñ giµ bþn rþn o n u. (NiÒm vui cña mñ giµ khi ãn bé éi vò thët khã nãi nªn lêi, chø dån nðn bªn ngoµi mµ kh«ng bióu lé ra bªn ngoµi). - C c anh bé éi îc mäi ng êi mõng rì ãn chµo nh vëy bëi v : c c anh i chiõn Êu b o vö quª h ng, Êt n íc, s½n sµng hi sinh th n m nh Ó em l¹i cuéc sèng Êm no h¹nh phóc cho mäi ng êi; c c anh lµ con em cña nh n d n, lu«n gçn gòi gióp ì mäi ng êi víi t nh c m yªu th ng Ñp Ï. C u 23: Trong bµi th Chó i tuçn cña TrÇn Ngäc, h nh nh ng êi chiõn sü i tuçn trong ªm khuya thµnh phè îc miªu t nh sau: Trong ªm khuya v¾ng vî, Chó i tuçn ªm nay. NÐp m nh d íi bãng hµng c y Giã «ng l¹nh buèt «i tay chó råi! RÐt th mæc rðt ch u i! Chó i gi m i Êm n i ch u n»m.
o¹n th nãi vò ng êi chiõn sü i tuçn trong hoµn c nh nh thõ nµo? Hai dßng th cuèi cho ta thêy ý nghüa g Ñp Ï vµ s u s¾c? o¹n th nãi vò ng êi chiõn sü i tuçn trong hoµn c nh cã nh ng khã kh n vµ thö th ch: ªm khuya v¾ng vî (khi mäi ng êi yªn giêc ngñ say), giã mïa «ng ngoµi trêi lµm l¹nh buèt «i tay. Hai dßng th cuèi cho ta thêy ý nghüa thët Ñp Ï vµ s u s¾c: ng êi chiõn sü rêt quan t m vµ yªu th ng c c ch u thiõu nhi, s½n sµng chþu ùng khã kh n gian khæ cña gi rðt ªm khuya ( RÐt th mæc rðt ch u i! ) Ó gi m i cho c c ch u giêc ngñ Êm p, b nh yªn ( Chó i gi m i Êm n i ch u n»m ). ã còng chýnh lµ vî Ñp cña tinh thçn tr ch nhiöm víi cuéc sèng vµ t nh yªu th ng s u næng cña c c anh chiõn sü èi víi con ng êi. C u 24: Trong bµi Khóc h t ru nh ng em bð lín trªn l ng mñ, nhµ th NguyÔn Khoa iòm viõt vò lêi h t ru cêt lªn tõ tr i tim yªu th ng cña ng êi mñ nh sau: Ngñ ngoan A-kay i, ngñ ngoan A-kay hìi MÑ th ng A-kay, mñ th ng bé éi Con m cho mñ h¹t g¹o tr¾ng ngçn Mai sau con lín vung chµy lón s n... Theo em, lêi h t ru cña ng êi mñ béc lé nh ng iòu g Ñp Ï vµ s u s¾c? - Lêi h t ru cña ng êi mñ béc lé t nh c m yªu th ng s u næng èi víi øa con cßn nhá, èi víi anh bé éi ang chiõn Êu b o vö quª h ng: MÑ th ng a- kay, mñ th ng bé éi. - Lêi h t ru cßn béc lé niòm hi väng lín lao vµ Ñp Ï cña mñ: Con m cho mñ h¹t g¹o tr¾ng ngçn Ó nu«i anh bé éi, Ó nu«i con kh«n lín, giái giang ( Mai sau con lín vung chµy lón s n... ) ã lµ nh ng iòu Ñp Ï vµ s u s¾c béc lé qua lêi h t ru tõ tr i tim yªu th ng cña mñ. C u 25: NghÜ vò n i dßng s«ng ch y ra bión, trong bµi Cöa s«ng, nhµ th Quang Huy cã viõt: Dï gi p mæt cïng bión réng Cöa s«ng ch¼ng døt céi nguån L xanh mçi lçn tr«i xuèng Bçng... nhí mét vïng nói non.
Em h y chø râ nh ng h nh nh nh n ho îc t c gi sö dông trong khæ th trªn vµ nªu ý nghüa cña nh ng h nh nh ã. -Nh ng h nh nh nh n ho : Cöa s«ng dï gi p mæt cïng bión réng nh ng ch¼ng døt îc céi nguån; l xanh tr«i xuèng Õn cöa s«ng bçng nhí mét vïng nói non. -ý nghüa: Qua nh ng h nh nh trªn, t c gi muèn ca ngîi t nh c m (têm lßng) lu«n g¾n bã, thuû chung, kh«ng quªn céi nguån (n i sinh ra) cña mçi con ng êi. C u 26: Trong bµi Nhí ViÖt B¾c (TV3 - TËp 1) nçi nhí cña ng êi c n bé vò xu«i îc nhµ th Tè H u gîi t nh sau: Ta vò mình cã nhí ta Ta vò, ta nhí nh ng hoa cïng ng êi. Rõng xanh hoa chuèi á t i Ìo cao n¾ng nh dao gµi th¾t l ng. Ngµy xu n m në tr¾ng rõng Nhí ng êi an nãn chuèt tõng sîi giang... Em h y cho biõt: Ng êi c n bé vò xu«i nhí nh ng g ë chiõn khu ViÖt B¾c? Nçi nhí Êy béc lé t nh c m g ë ng êi c n bé? - Ng êi c n bé vò xu«i nhí nh ng hoa cïng ng êi (c nh vµ ng êi) ë chiõn khu ViÖt B¾c: + C nh: Hoa chuèi rõng á t i næi bët trªn nòn l xanh ( Rõng xanh hoa chuèi á t i ), hoa m në tr¾ng kh¾p c nh rõng khi mïa xu n vò ( Ngµy xu n m në tr¾ng rõng ). + Ng êi: Ng êi i rõng trªn n ng ( Ìo cao n¾ng nh dao gµi th¾t l ng ), ng êi an nãn cçn cï, ch m chø chuèt tõng sîi giang. - Nçi nhí Êy béc lé t nh c m yªu th ng, g¾n bã s u næng cña ng êi c n bé víi m nh Êt vµ con ng êi ViÖt B¾c - c i n«i cña c ch m¹ng ViÖt Nam trong nh ng n m kh ng chiõn chèng Ph p.
C u 27: Trong bµi Êt n íc, nhµ th nguyôn nh Thi cã viõt: N íc chóng ta, N íc nh ng ng êi ch a bao giê khuêt ªm ªm r rçm trong tiõng Êt Nh ng buæi ngµy x a väng nãi vò. Em hióu nh ng c u th trªn nh thõ nµo? Hai dßng th cuèi muèn nh¾c nhë chóng ta iòu g? - Êt n íc ViÖt Nam lµ Êt n íc cña nh ng ng êi dòng c m, kiªn c êng ch a bao giê chþu khuêt phôc tr íc kî thï x m l îc. ªm ªm, r rçm trong tiõng Êt lµ lêi nãi cña cha «ng tõ ngh n x a väng vò nh¾n nhñ con ch u. - Hai dßng th cuèi muèn nh¾c nhë ta h y ghi nhí vµ ph t huy truyòn thèng bêt khuêt cña cha «ng tõ nh ng buæi ngµy x a (nh ng ngµy th ng Çy vî vang vµ ng tù hµo vò lþch sö dùng n íc vµ gi n íc cña d n téc). C u 28: äc hai khæ th sau trong bµi H ng nh n cña t c gi TrÇn Kim Dòng: Ngµy «ng trång nh n Ch u cßn bð th V ng lêi «ng dæn Ch u t íi ch u che. Nay mïa qu chýn Th m h ng nh n lång Ch u n nh n ngät Nhí «ng vun trång. Em cã nhën xðt g vò h nh nh ng êi ch u qua hai khæ th trªn? - Ch u cßn bð th nh ng biõt nghe lêi «ng dæn, ngoan ngo n, chþu khã ch m sãc c y nh n do tay «ng trång ( V ng lêi «ng dæn. Ch u t íi ch u che ). - Ch u tuy cßn nhá nh ng cã t nh c m Ñp Ï, biõt nuèng n íc nhí nguån- n qu nhí kî trång c y: îc n nh n ngät nh ng lu«n nhí Õn c«ng n cña «ng - ng êi vun trång c y nh n.
C u 29: Trong bµi NghÖ nh n B t trµng, nhµ th Hå Minh Hµ t nðt vï cña c«g i lµm å gèm nh sau: Bót nghiªng lêt phêt h¹t m a Bót chao gîn n íc T y Hå l n t n Hµi hoµ êng nðt hoa v n D ng em, d ng cña nghö nh n B t Trµng. o¹n th gióp em c m nhën îc nðt bót tµi hoa cña ng êi nghö nh n B t Trµng nh thõ nµo? NÐt bót trªn tay ng êi nghö nh n B t Trµng thët tµi hoa: - Khi bót nghiªng (phèy nhanh nhanh tõ trªn xuèng), nh ng h¹t m a bçng hiön ra nh ang bay lêt phêt ngoµi trêi. - Khi bót chao ( a qua a l¹i nhñ nhµng), nh ng gîn n íc (lµn sãng nhñ) T y Hå nh ang chuyón éng l n t n tr íc m¾t ta. Nh ng êng nðt hoa v n rêt hµi hoµ còng îc t¹o nªn tõ c y bót Êyc y bót lµm cho vî Ñp cña cuéc sèng hiön ra mét c ch sinh éng trªn å gèm B t Trµng. C u 30: ViÕt vò ng êi mñ, nhµ th Tr ng Nam H ng cã nh ng c u th sau: Thêi gian ch¹y qua tãc mñ Mét mµu tr¾ng Õn n«n nao L ng mñ cø cßng dçn xuèng Cho con ngµy mét thªm cao. MÑ i, trong lêi mñ h t Cã c cuéc êi hiön ra Lêi ru ch¾p con «i c nh Lín råi con sï bay xa. (TrÝch trong Lêi mñ h t) Theo em, o¹n th trªn béc lé nh ng c m xóc vµ suy nghü g cña t c gi? o¹n th béc lé nh ng c m xóc vµ suy nghü cña t c gi vò ng êi mñ. H nh nh m i tãc mñ b¹c tr¾ng v thêi gian lµm cho t c gi xóc éng Õn n«n nao. ý èi lëp trong hai c u th L ng mñ cø cßng dçn xuèng/ Cho con ngµy mét thªm cao. Nh muèn béc lé suy nghü vò lßng biõt n cña t c gi èi víi mñ. MÑ em Õn cho con c cuéc êi trong lêi h t, mñ ch¾p cho con «i c nh Ó råi lín lªn con sï bay xa. Nh ng c m xóc vµ suy nghü cña t c gi vò ng êi mñ thët Ñp Ï biõt bao nhiªu.
C u 31: Trong bµi Thî rìn, nhµ th Kh nh Nguyªn viõt: Lµm thî rìn mïa hì cã nùc Quai mét trën, n íc tu õng ùc Hai vai trçn bãng nhéy må h«i Còng cã khi thêy thë qua tai. Lµm thî rìn vui nh diôn kþch R u b»ng than mäc lªn b»ng thých NghÞch ë y giµ trî nh nhau Nªn nô c êi nµo cã t¾t u. o¹n th trªn gióp em hióu vò ng êi thî rìn vµ c«ng viöc cña hä ra sao? - C«ng viöc cña ng êi thî rìn thët næng nhäc vµ vêt v, thó hiön qua c c chi tiõt: lµm viöc trong mïa hì th Quai mét trën, n íc tu õng ùc (quai bóa næng nhäc), Hai vai trçn, bãng nhéy må h«i, cã nh ng lóc möt Õn møc thë qua tai (ý nãi rêt möt). - MÆc dï c«ng viöc næng nhäc vµ vêt v nh ng nh ng ng êi thî rìn vén l¹c quan, yªu êi v hä rêt yªu c«ng viöc cña m nh. Hä vui nh diôn kþch v thêy mæt mòi ai nom còng ngé ( R u b»ng than, mäc lªn b»ng thých ), týnh t nh ai còng hån nhiªn, vui nhén ( NghÞch ë y giµ trî nh nhau ). Cho nªn nô c êi lu«n në trªn m«i nh ng ng êi thî rìn ( Nªn nô c êi nµo cã t¾t u ), khiõn hä thªm Ñp Ï, ng yªu. C u 32: Nãi vò nh n vët chþ Sø (ng êi phô n anh hïng trong kh ng chiõn chèng MÜ), trong t c phèm Hßn Êt cña nhµ v n Anh øc cã o¹n viõt: ChÞ Sø yªu biõt bao nhiªu c i chèn nµy, n i chþ oa oa cêt tiõng khãc Çu tiªn, n i qu ngät, tr i sai th¾m hång da dî chþ. ChÝnh t¹i n i nµy, mñ chþ h t ru chþ ngñ. Vµ Õn lóc lµm mñ, chþ l¹i h t ru con nh ng c u h t ngµy x a... äc o¹n v n trªn, em hióu îc v sao chþ Sø rêt yªu quý vµ g¾n bã víi quª h ng? äc o¹n v n, ta thêy chþ Sø rêt yªu quý vµ g¾n bã víi quª h ng bëi v : quª h ng lµ n i chþ sinh ra n i chþ oa oa cêt tiõng khãc chµo êi, îc nu«i d ìng Ó tr ëng thµnh vµ cã vî Ñp quý gi n i qu ngät, tr i sai th¾m hång da dî chþ. Còng chýnh t¹i m nh Êt cña que h ng, chþ îc ngñ ngon vµ lín lªn trong tiõng ru cña ng êi mñ th n yªu; Õn khi lµm mñ, chþ l¹i h t ru con nh ng c u h t ngµy x a, l¹i nu«i con lín kh«n b»ng c t nh yªu th ng s u næng cña ng êi mñ.
C u 33: Trong bµi Sang n m con lªn b y, nhµ th Vò nh Minh cã viõt: i qua thêi Êu th Bao iòu bay i mêt ChØ cßn trong êi thët TiÕng ng êi nãi víi con H¹nh phóc khã kh n h n Mäi iòu con thêy Nh ng lµ con giµnh lêy Tõ hai bµn tay con. Qua o¹n th, t c gi muèn nãi víi con iòu g khi con lín lªn vµ tõ gi tuæi Êu th : Qua o¹n th, ng êi cha muèn nãi víi con: khi lín lªnvµ tõ gi thêi th Êu, con sï b íc vµo cuéc êi thùc cã nhiòu thö th ch nh ng còng ng tù hµo. Ó cã îc h¹nh phóc, con ph i rêt vêt v, khã kh n v ph i giµnh lêy h¹nh phóc b»ng lao éng, b»ng «i tay vµ khèi ãc cña chýnh b n th n m nh (kh«ng gièng nhh¹nh phóc t m thêy dô dµng trong c c truyön êi x a, nhê sù gióp ì cña ng Bôt, Bµ Tiªn ). Nh ng h¹nh phóc mµ con t m îc trong êi thùc sï thët sù lµ cña con (do chýnh bµn tay vµ khèi ãc cña con lµm ra), sï em Õn cho con niòm tù hµo kiªu h nh. C u 34: Trong bµi Con cß, nhµ th ChÕ Lan Viªn viõt vò lêi ru cña ng êi mñ nh sau: Mai kh«n lín con theo cß i häc, C nh tr¾ng cß bay theo gãt «i ch n. Lín lªn, lín lªn, lín lªn... Con lµm g? Con lµm thi sü. C nh cß tr¾ng l¹i bay hoµi kh«ng nghø, Tr íc hiªn nhµ Vµ trong h i m t c u v n. H y nªu nh ng suy nghü cña em vò h nh nh con cß trong o¹n th trªn.
- H nh nh con cß th n th ng lu«n g¾n bã víi tuæi häc trß ng y th, trong s ng cña con ( Mai kh«n lín con theo cß i häc / C nh tr¾ng cß bay theo gãt ch n ). - Khi con lín lªn trë thµnh thi sü, h nh nh con cß vén lu«n gçn gòi bªn con ( I ), hiön ra ngay tr íc hiªn nhµ vµ trong h i m t c u v n (ý nãi c u v n cã chêt th Ñp Ï, bay bæng nh c nh cß tr¾ng th n th ng). C u 35: äc nh ng khæ th sau trong bµi Ng ìng cöa cña nhµ th Vò QuÇn Ph ng: N i nµy ai còng quen Ngay tõ thêi têm bð Khi tay bµ, tay mñ Cßn d¾t vßng i men. N i bè mñ ngµy ªm Lóc nµo qua còng véi, N i b¹n bì ch¹y tíi Th êng lóc nµo còng vui. N i nµy a t«i Buæi Çu tiªn Õn líp Nay con êng xa t¾p, VÉn ang chê t«i i. H nh nh ng ìng cöa cña ng«i nhµ trong mçi khæ th trªn gîi cho em nghü Õn nh ng iòu g Ñp Ï vµ s u s¾c? H nh nh ng ìng cöa qua mçi khæ th gîi nh ng iòu Ñp Ï vµ s u s¾c: - Khæ th 1: Ng ìng cöa th n quen víi em ngay tõ thêi Êu th, chëp ch ng b íc i trong tay bµ, tay mñ d¾t i vßng men. Khæ th 2: Ng ìng cöa lµ n i chøng kiõn sù vêt v, lo toan cña bè mñ nu«i con kh«n lín ( N i bè mñ ngµy ªm/ Lóc nµo qua còng véi ); lµ n i em gæp gì b¹n bì trong niòm vui gæp mæt ( N i b¹n bì ch¹y tíi/ Th êng lóc nµo còng vui ). - Khæ th 3: Ng ìng cöa cßn lµ n i a em Buæi Çu Õn líp Ó häc îc bao nhiªu iòu hay, gçn gòi víi bao thçy c«, b¹n bì mõn th ng. Khi em lín lªn, ng ìng cöa th n quen còng lµ n i d a em Õn víi nh ng con êng xa t¾p»y íc m vµ hi väng ãn chê. Ò 36: Trong bµi Dõa i, nhµ th Lª Anh xu n cã viõt: Dõa vén øng hiªn ngang cao vót, L vén xanh rêt mùc dþu dµng, RÔ dõa b m s u vµo lßng Êt, Nh d n lµng b m chæt quª h ng. Em h y cho biõt: h nh nh c y dõa trong o¹n th trªn nãi lªn nh ng IÒu g Ñp Ï cña ng êi d n miìn Nam trong kh ng chiõn chèng MÜ?
- C u Dõa vén øng hiªn ngang cao vót cã ý ca ngîi phèm chêt kiªn c êng, anh dòng, hiªn ngang, tù hµo trong chiõn Êu. - C u L vén xanh rêt mùc dþu dµng ý nãi phèm chêt v«cïng trong s ng, thuû chung, dþu dµng, Ñp Ï trong cuéc sèng. - C c c u: RÔ dõa b m s u vµo lßng Êt/ Nh d n lµng b m chæt quª h ng ýnãi phèm chêt kiªn c êng b m trô, g¾n bã chæt che xvíi m nh Êt quª h ng miòn Nam. Ò 37: T c nh Ñp ë Sa Pa nhµ v n NguyÔn Phan H ch viõt: Tho¾t c i, l c c l vµng r i trong kho nh kh¾c mïa thu. Tho¾t c, tr¾ng long lanh mét c n m a tuyõt trªn nh ng cµnh µo, lª, mën. Tho¾t c i, giã xu n h y hèy nång nµn víi nh ng b«ng hoa lay n mµu en nhung hiõm quý. Em cã nhën xðt g vò c ch dïng tõ, Æt c u ë o¹n v n trªn? Nªu t c dông cña c ch dïng tõ, Æt c u ã? - NhËn xðt: Dïng 3 lµn tõ ng tho¾t c i ( iöp ng ) ë Çu c u; c u 1 o bæ ng l c c lªn tr íc; c u 2 o vþ ng tr¾ng long lanh lªn tr íc. - T c dông: iöp ng Tho¾t c i gîi t c m xóc ét ngét ngì ngµng, nhên m¹nh sù thay æi nhanh chãng cña thêi gian, Õn møc g y bêt ngê; dïng o ng Ó nhên m¹nh, lµm næi bët vî Ñp nªn th cña sù biõn æi vò c nh s¾c thiªn nhiªn ë Sa Pa. Ò 38: Trong bµi Bãc lþch, nhµ th Bïi KiÕn Quèc cã viõt: Ngµy h«m qua ë l¹i Trong vë hång cña con Con häc hµnh ch m chø Lµ ngµy qua vén cßn. Nhµ th muèn nãi víi em iòu g qua o¹n th trªn: Nhµ th muèn nãi: KÕt qu häc tëp ch m chø cña ngµy h«m qua îc thó hiön râ trªn trang vë hång Ñp Ï cña tuæi th ; nã sï îc l u gi m i m i cïng víi thêi gian. V vëy cã thó nãi ngµy h«m qua sï kh«ng bao giê bþ mêt i. Ò 39: Bãng m y H«m nay trêi n¾ng nh nung
MÑ em i cêy ph i l ng c ngµy íc g em ho m m y Em che cho mñ suèt ngµy bãng r m. äc bµi th trªn, em thêy îc nh ng nðt g Ñp vò t nh c m cña ng êi con èi víi ng êi mñ? lµ: Nh ng nðt Ñp vò t nh c m cña ng êi con èi víi mñ qua bµi th Bãng m y - Th ng mñ ph i lµm viöc vêt v : ph i l ng i cêy c ngµy d íi trêi n¾ng nãng (nãng nh nung). - íc mong îc gãp phçn lµm cho mñ ì vêt v trong c«ng viöc: ho thµnh bãng mêy Ó che cho mñ suèt ngµy bãng r m, gióp mñ lµm viöc trªn ång m t mî, khái bþ n¾ng nãng. ã lµ t nh th ng võa s u s¾c võa rêt cô thó vµ thiõt thùc cña ng êi con èi víi mñ. Ò 40: Trong bµi Vµm cá «ng, nhµ th Hoµi Vò cã viõt: y con s«ng nh dßng s a mñ N íc vò xanh ruéng lóa v ên c y. Vµ m ¾p nh lßng ng êi mñ Chë t nh th ng trang tr i ªm ngµy. äc o¹n th trªn, em c m nhën îc vî Ñp ng quý cña dßng s«ng quª h ng nh thõ nµo? - Dßng s«ng quª h ng a n íc vò lµm cho nh ng ruéng lóa, v ên c y xanh t i, Çy søc sèng. V vëy, nã îc vý nh dßng s a mñ nu«i d ìng c c con kh«n lín. - N íc s«ng m ¾p Çy nh têm lßng ng êi mñ trµn Çy t nh th ng yªu, lu«n s½n sµng chia sî (trang tr i ªm ngµy) cho nh ng øa con, cho c mäi ng êi. Nh ng vî Ñp Êm p t nh ng êi ã lµm cho ta thªm yªu quý vµ g¾n bã víi dßng s«ng quª h ng. Ò 41: Trong bµi C«gi o líp em, nhµ th NguyÔn Xu n Sanh cã viõt: C«d¹y em tëp viõt
Giã a tho ng h ng nhµi N¾ng ghð vµo cöa líp Xem chóng em häc bµi. Em h y cho biõt: khæ th trªn sö dông biñn ph p nghö thuët g næi bët? BiÖn ph p nghö thuët ã gióp em thêy îc iòu g Ñp Ï cña c c b¹n häc sinh? - Khæ th trªn sö dông biön ph p nghö thuët nh n ho. - T c dông cña biön ph p nghö thuët nh n ho lµ: cho thêy îc tinh thçn häc tëp rêt ch m chø cña c c b¹n häc sinh (lµm cho n¾ng nh øa trî nhá ang tung t ng ch¹y nh còng muèn dõng l¹i ghð vµo cöa líp Ó xem c c b¹n häc bµi). Ò 42: Trong bµi ViÖt Nam th n yªu, nhµ th NguyÔn nh Thi cã viõt: ViÖt Nam Êt n íc ta i! Mªnh m«ng bión lóa u trêi Ñp h n C nh cß bay l rëp rên M y mê che Ønh Tr êng S n sím chiòu. äc o¹n th trªn, em c m nhën îc iòu g vò Êt n íc ViÖt Nam? äc o¹n th trªn em c m nhën îc: - Êt n íc ViÖt Nam thët giµu Ñp, ng yªu, thó hiön qua h nh nh: bión lóa réng mªnh m«ng (høa hñn sù no Êm), c nh cß bay l rëp rên (gîi nðt gi n dþ ng yªu). - Êt n íc ViÖt Nam thët ng tù hµo víi c nh hïng vü mµ nªn th, thî hiön qua h nh nh Ønh Tr êng S n cao vêi cîi sím chiòu m y phñ. Ò 43: KÕt thóc bµi Tre ViÖt Nam, nhµ th NguyÔn Duy viõt: Mai sau, Mai sau, Mai sau, Êt xanh tre m i xanh mµu tre xanh. Em h y cho biõt nh ng c u th trªn nh»m kh¼ng Þnh iòu g? C ch diôn ¹t cña nhµ th cã nh ng g éc o, gãp phçn kh¼ng Þnh iòu ã?
- Nh ng c u th kõt thóc cña bµi Tre ViÖt Nam nh»m kh¼ng Þnh mét mµu xanh vünh cöu cña tre ViÖt Nam, søc sèng bêt diöt cña con ng êi ViÖt Nam, truyòn thèng cao Ñp cña d n téc ViÖt Nam. - C ch diôn ¹t éc o cña nhµ th gãp phçn kh¼ng Þnh iòu ã: + Thay æi c ch ng¾t nhþp vµ ng¾t dßng (Mai sau, / Mai sau, /Mai sau) víi biönph p sö dông IÖp ng Mai sau gãp phçn gîi c m xóc vò thêi gian vµ kh«ng gian nh më ra v«tën, t¹o cho ý th m vang bay bæng vµ em Õn cho ng êi äc nh ng liªn t ëng thó vþ. + Dïng tõ xanh ba lçn trong mét dßng th víi nh ng sù kõt hîp kh c nhau (xanh tre, xanh mµu, tre xanh) t¹o ra nh ng nðt nghüa a d¹ng, phong phó vµ kh¼ng Þnh sù tr êng tån cña mµu s¾c, cña søc sèng d n téc. Ò 44: Trong bµi VÒ th m nhµ B c, nhµ th NguyÔn øc MËu cã viõt: Ng«i nhµ thuë B c thiõu thêi Nghiªng nghiªng m i lîp bao êi n¾ng m a ChiÕc gi êng tre qu n s Vâng gai ru m t nh ng tr a n¾ng hì. Em h y cho biõt: o¹n th gióp ta c m nhën îc IÒu g Ñp Ï, th n th ng? - H nh nh ng«i nhµ cña B c lóc thiõu thêi thët n s, gi n dþ nh bao ng«i nhµ cña lµng quª ViÖt Nam: M i nhµ tranh nghiªng nghiªng tõng tr i bao m a n¾ng, chiõc gi êng tre n s, chiõc vâng gai ru m t nh ng tr a n¾ng hì. - Sèng trong ng«i nhµ ã, B c Hå îc lín lªn trong t nh th ng yªu cña gia nh: vâng gai ru m t nh ng tr a n¾ng hì. Ò 45: Trong bµi th Con cß, nhµ th ChÕ Lan Viªn cã viõt: Con dï lín vén lµ con cña mñ i hõt êi, lßng mñ vén theo con. Hai dßng th trªn gióp em c m nhën îc ý nghüa g Ñp Ï? T nh c m yªu th ng cña mñ dµnh cho con thët to lín vµ kh«ng bao giê v i c¹n. Dï con kh«n lín, dï cã i hõt êi (sèng trän êi), t nh th ng cña mñ èi víi con nh vén cßn sèng m i, vén theo con Ó quan t m lo l¾ng, gióp ì con, tiõp cho con thªm søc m¹nh v n lªn trong cuéc sèng. Cã thó nãi t nh th ng cña mñ lµ t nh th ng bêt tö!
Ò 46: Quª h ng lµ c nh diòu biõc Tuæi h con th trªn ång Quª h ng lµ con ß nhá m Òm khua n íc ven s«ng. (Quª h ng cña ç Trung Qu n) äc o¹n th trªn, em thêy îc nh ng ý nghü vµ t nh c m cña nhµ th èi víi quª h ng nh thõ nµo? T c gi béc lé nh ng suy nghü vò quª h ng th«ng qua nh ng h nh nh rêt cô thó: - C nh diòu biõc th trªn ång tõng in Ëm dêu Ên tuæi th Ñp dï th méng trªn quª h ng. - Con ß nhá khua n íc trªn dßng s«ng quª h ng víi m thanh nhñ nhµng, ªm Òm mµ l¾ng äng; Cã thó nãi, nh ng sù vët n s, gi n dþ trªn quª h ng lu«n cã sù g¾n bã víi con ng êi vµ trë thµnh nh ng kø niöm kh«ng thó nµo quªn. NghÜ vò quª h ng nh vëy, chøng tá t nh c m cña t c gi èi víi quª h ng thët s u s¾c vµ Ñp Ï. Ò 47: H y ghi l¹i vµi dßng c m nhën cña em vò vî Ñp cña rõng m H ng S n îc gîi t qua o¹n th sau: Rõng m «m lêy nói (Rõng m cña TrÇn Lª V n). M y tr¾ng äng thµnh hoa Giã chiòu «ng gên gîn H ng bay gçn bay xa... - Rõng m bao quanh nói îc nh n ho («m lêy nói) cho thêy sù g¾n bã gçn gòi, th n thiõt vµ th¾m îm t nh c m cña c nh vët thiªn nhiªn. - Hoa m në tr¾ng nh m y trªn trêi äng (kõt) l¹i. - Giã chiòu «ng nhñ nhµng (gên gîn) a h ng hoa m lan to i kh¾p n i.
Cã thó nãi: o¹n th vï ra bøc tranh mang vî Ñp cña Êt trêi hoµ quyön trong rõng m H ng S n. Ò 48: Trong bai TiÕng h t mïa gæt, nhµ th NguyÔn Duy cã viõt: Giã n ng tiõng h t chãi chang Long lanh l ìi h i liõm ngang ch n trêi. T c gi sö dông biön ph p nghö thuët g næi bët ë hai c u th trªn? Nhê biön ph p nghö thuët næi bët ã, em c m nhën îc néi dung, ý nghüa g Ñp Ï? - BiÖn ph p nghö thuët næi bët ë hai c u th lµ biön ph p nh n hãa (thó hiñn râ nh ng tõ gn chø Æc ióm cña ng êi: n ng, liõm). - Néi dung, ý nghüa Ñp Ï: c nh mïa gæt ë n«ng th«n ViÖt Nam thët vui t I, n o nøc (Giã n ng tiõng h t chãi chang); c nh ång lóa tèt mªnh m«ng høa hñn mét cuéc sèng Êm no (Long lanh l ìi h i liõm ngang ch n trêi). Nh ng c nh ã gîi cho ta thêy kh«ng khý Çm Êm, thanh b nh n i th«n quª khi mïa gæt Õn. Ò 49: Trong bµi Phong c nh Hßn Êt, nhµ v n NguyÔn Anh øc mieu t c nh Hßn Êt nh sau: Xa qu khái Hßn mét çi lµ b i Tre. ThÊp tho ng nh ng c y tre»ng ngµ cao vót, vµng ãng, nh ng c y tre l u nay vén øng Êy, b nh yªn vµ thanh th n, mæc cho bao nhiªu n m th ng qua i, mæc cho bao nhiªu giã m a thæi tíi. Sau ræng tre Êy, bión c cßn l u êi h n, vén ang giìn sãng, mang mét mµu xanh lôc. Theo em, ngoµi vî Ñp cña c nh vët (tre»ng ngµa, bión c ), o¹n v n cßn cho ta thêy vî Ñp g cña c nh vët quª h ng? BiÖn ph p nghö thuët nµo gióp cho em nhën biõt îc iòu ã? - Ngoµi vî Ñp cña c nh vët (tre»ng ngµ, bión c ), o¹n v n cßn cho ta thêy vî Ñp cña con ng êi trªn quª h ng. - BiÖn ph p nghö thuët nh n ho gióp ta nhën th¾y îc iòu ã: c y tre vén øng Êy b nh yªn vµ thanh th n, bión c vén ang giìn sãng (tre vµ bión mang nh ng Æc ióm cña con ng êi). Nãi Õn c y tre hay nãi Õn bión c còng lµ nãi Õn con ng êi víi vî Ñp næi bët: sù bòn bø, anh dòng, kiªn c êng tr íc mäi thö th ch cña thêi gian (mæc cho bao nhiªu n m th ng i qua, mæc cho bao nhiªu giã m a thæi tíi, bión c cßn l u êi h n) Ò 50: Trong bµi H¹t g¹o lµng ta, nhµ th TrÇn ng Khoa cã viõt:
H¹t g¹o lµng ta Cã b o th ng b y Cã m a th ng ba Giät må h«i sa Nh ng tr a th ng s u N íc nh ai nêu ChÕt c c cê Cua ngoi lªn bê MÑ em xuèng cêy o¹n th gióp em hióu îc ý nghüa g cña h¹t g¹o? H y nªu râ t c dông cña iöp ng vµ h nh nh èi lëp îc sö dông trong o¹n th trªn? - Ý nghüa cña h¹t g¹o: H¹t g¹o ph i tr i qua biõt bao thö th ch khã kh n cña thiªn nhiªn víi nh ng c n b o th ng b y (th êng lµ b o to), nh ng trën m a th ng ba (th êng lµ m a lín). Nh ng iòu quan träng h n lµ h¹t g¹o cßn cã nh ng giät må h«i cña con ng êi lao éng cçn cï trong nh ng ngµy n¾ng nãng (N íc nh ai nêu/ ChÕt c c cê/ Cua ngoi lªn bê MÑ em xuèng cêy). - o¹n th sö dông iöp ng cã nh»m nhên m¹nh khã kh n cña thiªn nhiªn; sö dông h nh nh èi lëp Cua ngoi lªn bê nh ng MÑ em xuèng cêy. Nh»m gîi t h nh nh lao éng vêt v cña ng êi mñ, ång thêi nhên m¹nh gi trþ to llín cña h¹t g¹o îc lµm ra. Ò 51: Trong bµi TiÕng h t mïa gæt, khi t c nh bµ con n«ng d n tuèt lóa d íi ªm tr ng s ng, nhµ th NguyÔn Duy viõt: M nh s n tr ng lóa chêt Çy Vµng tu«n trong tiõng m y quay xëp x nh. Theo em, ë dßng th thø nhêt, trong hai c ch ng¾t nhþp d íi y: - M nh s n/ tr ng lóa chêt Çy. - M nh s n tr ng/ lóa chêt Çy. Em chon c ch ng¾t nhþp nµo? V sao? Mçi c ch ng¾t nhþp cã søc gîi t, gîi c m riªng. Theo c ch ng¾t nhþp thø nhêt(m nh s n / tr ng lóa chêt Çy),c u th îc hióu: trªn s n, c lóa, c tr ng Òu chêt Çy, Òu trµn ngëp. C nh t îng nµy võa gîi sù no ñ, võa gîi c m gi c th méng. C ch ng¾t nhþp thø hai (M nh s n tr ng / lóa chêt Çy) th gîi îc ë ng êi äc vò mét m nh s n trµn ngëp nh tr ng, lung linh huyòn o, trªn ã lóa chêt Çy. Tuy nhiªn c ch ng¾t nhþp thø hai cã phçn khiªn c ìng, thiõu tù nhiªn. Do ã c ch ng¾t nhþp thø nhêt vén hîp lý h n. Ò 52:
Con i tr m nói ngµn khe Kh«ng b»ng mu«n nçi t i tª lßng bçm. (Tè H u) Theo em, trong c u th trªn tr m cã b»ng 99 + 1 vµ ngµn cã b»ng 999 + 1 hay kh«ng? V sao? Trong c u th nµy tr m kh«ng ph i lµ con sè chýnh x c 99 + 1 vµ ngµn kh«ng ph I lµ 999 + 1. Tr m vµ ngµn ë y îc hióu theo nghüa bãng, chø sè nhiòu. Dßng th Con i tr m nói ngµn khe muèn nãi: Con i qua rêt nhiòu nói, nhiòu khe, vît qua rêt nhiòu khã kh n gian khæ trªn nh ng dæm êng kh ng chiõn. Ò 53: o¹n th Khóc h t ru cña nhµ th Nguüen Khoa iòm nãi vò t nh c m cña ng êi mñ miòn nói võa nu«i con võa tham gia c«ng t c kh ng chiõn cã hai c u: MÑ gi g¹o mñ nu«i bé éi NhÞp chµy nghiªng, giêc ngñ em nghiªng. Em hióu c u th NhÞp chµy nghiªng, giêc ngñ em nghiªng nh thõ nµo? C u th NhÞp chµy nghiªng, giêc ngñ em nghiªng gîi ë ng êi äc c nh t îng: Khi cçm chµygi g¹o, theo mçi nhþp chµy, th n h nh cña ng êi mñ l¹i chao nghiªng. Em bð ngñ trªn l ng mñ nªn giêc ngñ cña em còng d êng nh nghiªng theo d ng mñ. ã lµ h nh nh rêt thët nh ng còng rêt th qua ngßi bót tinh tõ cña t c gi. TÊm l ng gçy cña ng êi mñ miòn nói rêt vêt v qua lao éng Ó nu«i con, nu«i bé éi nh MÜ l¹i chýnh lµ chiõc n«i ªm Ó em bð ngñ ngon lµnh. Ò 54: Trong bµi C y dõa cña nhµ th TrÇn ng Khoa cã o¹n: C y dõa xanh to nhiòu tµu Dang tay ãn giã, gët Çu gäi tr ng. Th n dõa b¹c phõch th ng n m, Qu dõa - µn lîn con n»m trªn cao. ªm hì hoa në cïng sao Tµu dõa - chiõc l îc ch i vµo m y xanh...
Theo em, phðp nh n ho vµ so s nh îc thó hiön trong nh ng tõ gnõ nµo ë o¹n th trªn? Thö ph n tých c i hay cña phðp nh n ho vµ phðp so s nh trong o¹n th trªn? - PhÐp nh n ho îc sö dông trong c c tõ ng : Dang tay ãn giã; gët Çu gäi tr ng. C c tõ ng nµy cã t c dông lµm cho vët v«tri lµ c y dõa còng cã nh ng bióu hiön t nh c m nh con ng êi. Dõa còng më réng vßng tay ãn giã, còng gët Çu mêi gäi tr ng lªn. Qua c ch nãi nh n ho, c nh vët trë nªn sèng éng, cã êng nðt, h nh khèi, cã hån vµ cã søc gîi t, gîi c m cao. - PhÐp so s nh îc thó hiön trong c c tõ ng : qu dõa (gièng nh ) µn lîn con; tµu dõa (gièng nh ) chiõc l îc. C ch so s nh ë y kh bêt ngê, thó vþ, thó hiön sù liªn t ëng, t ëng t îng phong phó cña t c gi. C ch so s nh nµy còng cã t c dông lµm cho c nh vët trë nªn sèng éng, cã êng nðt, cã h nh khèi, cã søc gîi t, gîi c m cao. Ò 55: Trong bµi Nghe thçy äc th cña nhµ th TrÇn ng Khoa, cã o¹n: Em nghe thçy äc bao ngµy TiÕng th á n¾ng xanh c y quanh nhµ M i chìo nghe väng s«ng xa m ªm nghe tiõng cña bµ n m x a Nghe tr ng thë éng tµu dõa... Theo em, cuéc sèng xung quanh îc gîi lªn nh thõ nµo trong t m trý cña cëu häc trß khi nghe thçy gi o äc th? Cuéc sèng xung quanh îc gîi lªn trong tam trý cña cëu häc trß khi nghe thçy äc th bao gåm: - C c h nh nh: n¾ng chãi chang, c y cèi xanh t I; - C c âm thanh: tiõng m i chìo quéy n íc, khua n íc väng l¹i tõ mét dßng s«ng hiön vò trong ký øc; tiõng ru à êi cña ng êi bµ ru ch u trong nh ng n m th ng cëu häc trß cßn th bð; tiõng tµu dõa cùa m nh d íi nh tr ng khuya... Cuéc sèng îc gîi lªn, gîi ra cã sù kõt nèi gi a qu khø vµ hiön t¹i. Ò 56: Trong bµi Tre ViÖt Nam cña nhµ th NguyÔn Duy cã o¹n: B o bïng th n bäc lêy th n Tay «m tay nói tre gçn nhau thªm.
Th ng nhau tre ch¼ng ë riªng Luü thµnh tõ ã mµ nªn hìi ng êi. Trong äan th trªn, t c gi sö dông c ch nãi g Ó ca ngîi nh ng phèm chêt tèt Ñp cña tre: sù ïm bäc, oµn kõt? C ch nãi nµy hay ë chç nµo? - Trong o¹n th nµy, t c gi sö dông c ch nãi nh n ho Ó nãi vò nh ng phèm chêt tèt Ñp cña tre: sù ïm bäc, oµn kõt. Nh n ho ë y nghüa lµ g n cho tre nh ng Æc týnh cña ng êi: nh ng th n tre bao bäc, che chë cho nhau; tay tre «m nói nhau quên quýt; hä hµng nhµ tre sèngqu y quçn, Êm cóng bªn nhau - C ch nãi nh n ho lµm cho c nh vët trë nªn sang éng. Nh ng c y tre nhnh ng sinh thó mang hån ng êi. C ch nãi nµy gióp t c gi thó hiön îc hai tçng nghüa: võa nãi îc nh ng phèm chêt tèt Ñp cña c y tre ViÖt Nam, võa nãi îc nh ng phèm chêt tèt Ñp, nh ng truyòn thèng cao Ñp cña con ng êi ViÖt Nam, d n téc ViÖt Nam. Ò 57: Trong bµi Hµnh tr nh cña bçy ong cña rnhµ th NguyÔn øc MËu, cã nh ng c u th : Víi «i c nh m n¾ng trêi BÇy ong bay Õn trän êi t m hoa.... BÇy ong giong ruæi tr m miòn Rï r «i c nh nèi liòn mïa hoa. a) Theo em, t c gi dïng tõ Ém ë trªn cã hay kh«ng? V sao? b) Em hióu nghüa c u th Rï r «i c nh nèi liòn mïa hoa lµ thõ nµo? a) Trong dßng th Çu, tõ Ém îc t c gøa dïng hay vµ s ng t¹o. NghÜa en cña tõ nµy chø tr¹ng th i ít sòng (vý dô: o Ém må h«i; kh n Ém n íc ). ë dßng th trªn, t c gi dïng tõ Ém theo nghüa bãng, chø c nh t îng nh n¾ng chiõu vµo «i c nh bçy ong, khiõn cho «i c nh cña bçy ong lai l ng n¾ng trêi. C ch dïng tõ nµy gîi îc ë ng êi äc mét h nh t îng Ñp. b) C u th Rï r «i c nh nèi liòn mïa hoa muèn diôn t ý: BÇy ong lµm viöc ch m chø tõ mïa hoa nµy sang mïa hoa kh c (xu n, h¹, thu, «ng), ë kh¾p rõng s u vµ bión xa, lµm c i cçu nèi gi a c c mïa hoa, gi a mäi miòn Êt n íc.
Ò 58: Trong bµi th µn bß trªn ång cá hoµng h«n, nhµ th NguyÔn øc MËu viõt: C i míi l¹, ång thêi lµ c i hay cña hai dßng th chñ yõu îc bióu hþªn ë c ch nãi gæm c hoµng h«n, gæm buæi chiòu xãt l¹i. C nh thùc mµ nhµ th miªu t ë y lµ: ChiÒu muén, hßang h«n bu«ng xuèng, nh ng µn bß vén m i miõt gæm cá. Nãi c ch kh c, µn bß gæm cá trong c nh hoµng h«n, c nh chiòu muén. C nh thùc ã îc t i hiön l¹i qua sù t ëng t îng cña nhµ th : ë y, d êng nh µn bß kh«ng chø gæm cá, mµ gæm c hoµng h«n ang bao trïm lªn ång cá, gæm c nh ng tia n¾ng cuèi cïng cßn sãt l¹i trªn ång cá. C nh vët nh hoµ quyön vµo nhau thët th méng. Ò 59: äc o¹n th sau: H«m qua cßn lêm têm Chen lén mµu l xanh S ng nay bõng löa thém Rõng rùc ch y trªn cµnh. Theo em, iòu g g y Ên t îng m¹nh nhêt cho ng êi äc qua o¹n th nµy? iòu g y Ên t îng m¹nh nhêt cho ng êi äc khi äc o¹n th nµy lµ t c gi t¹o yõu tè bêt ngê b»ng c ch thó hiön sù ph t trión ét biõn cña hoa ph îng: h«m qua - cßn lêm têm > < h«m nay - rõng rùc ch y trªn cµnh. D íi c i nh n cña nhµ th, d êng nh thêi gian i nhanh h n, cho nªn hoa ph îng d êng nh në nhanh h n. Ên t îng vò sù bêt ngê, sù ph t trión ét biõn cña hoa ph îng còng tõ ã mµ sinh ra. Ò 60: Trong bµi th Qu¹t cho bµ ngñ cña nhµ th Th¹ch Quú, cã o¹n: Bµn tay bð nhá VÉy qu¹t thët Òu NgÊn n¾ng thiu thiu Ëu trªn t êng tr¾ng. C n nhµ v¾ng Cèc chðn n»m im «i m¾t lim dim Ngñ ngon bµ nhð.
Trong hai khæ th trªn, mäi vët îc t cã nðt chung g? T nh c m cña ng êi ch u th ng bµ îc thó hiön nh thõ nµo? Mäi vët îc nãi tíi trong hai khæ th cã nðt chung lµ: D íi h i m t nhì nhñ tõ bµn tay véy qu¹t cña c«bð, mäi vët xung quanh d êng nh còng buån ngñ l y (n¾ng thiu thiu, c n nhµ v¾ng, cèc chðn n»m im...). T nh c m cña ng êi ch u th ng bµ ù c thó hiön rêt râ nðt qua mét sè chi tiõt: C«bÐ ngåi qu¹t rêt l u Ó cho bµ ngñ v bµ ang bþ möt, ang cçn yªn tünh. C«bÐ d êng nh dån t nh th ng yªu èi víi bµ vµo «i bµn tay véy qu¹t Òu Æn, rêt kiªn tr cña m nh. Ò 61: ªm ªm tiõng thëm tiõng th nh Cèi g¹o Çy c nghüa t nh n íc non. (Qua ThËm Th nh cña NguyÔn Bïi Vîi) - T c gi sö dông biön ph p nghö thuët g trong c u th ªm ªm tiõng thëm tiõng th nh? Nãi râ c i hay cña biön ph p nghö thuët Êy? - C u Cèi g¹o Çy c nghüa t nh n íc non ý nãi g? - Trong c u th ªm ªm tiõng them tiõng th nh, t c gi sö dông biön ph p nghö thuët ch i ch. Cô thó thëm, th nh võa lµ nh ng tiõng t îng thanh gîi t tiõng chµy gi g¹o väng l¹i tõ thêi vua Hïng, l¹i võa lµ hai tiõng trong Þa danh ThËm Th nh thuéc huyön Phong Ch u, tønh Phó Thä (tôc truyòn y lµ n i vua Hïng dùng lçu vµ kho chøa g¹o). - C u th Cèi g¹o Çy c nghüa t nh n íc non gîi t ý: lßng d n ta thiõt tha yªu n íc. Theo lêi ph n b o cña vua Hïng, nh n d n dùng lçu gi g¹o, ªm ªm gi g¹o vµ h nh nh cèi g¹o Çy c nghüa t nh n íc non lµ t îng tr ng cho têm lßng, t nh c m cña ng êi d n èi víi Êt n íc, víi vua Hïng. Ò 62: Trong bµi th Luü tre cña nhµ th NguyÔn C«ng D ng cã o¹n: Mçi sím mai thøc dëy Luü tre xanh r rµo Ngän tre cong väng vã KÐo mæt trêi lªn cao. Trong o¹n th trªn, em thých nhêt h nh nh th nµo? Nãi râ v sao em thých?
H nh nh gay Ên t îng m¹nh cho ng êi äc vµ thó hiön sù liªn t ëng, t ëng t îng déc o cña t c gi lµ h nh nh: Ngän tre cong gäng vã KÐo mæt trêi lªn cao. C c sù vët: ngän tre-gäng vã-mæt trêi vèn dü kh«ng liªn quan tíi nhau. Nh ng qua liªn t ëng, t ëng t îng cña t c gi thó hiön trong hai dßng th trªn, c c sù vët nµy d êng nh cã sù liªn hö víi nhau: ngän tre cong cong nh c i gäng vã, c i gäng vã l¹i ang kðo mæt trêi lªn cao. C nh vët nh hoµ quyön vµo nhau, t¹o nªn sù sèng éng cho h nh nh th. Ò 63: êi cha «ng víi êi t«i Nh con s«ng víi ch n trêi xa ChØ cßn truyön cæ thiõt tha Cho t«i nhën mæt cha «ng cña m nh. (TruyÖn cæ n íc m nh - L m ThÞ Mü D¹) Em hióu thõ nµo vì néi dung cña hai dßng th : ChØ cßn truyön cæ thiõt tha- Cho t«i nhën mæt cha «ng cña m nh? Qua hai dßng th ChØ cßn truyön cæ thiõt tha Cho t«i nhën mæt cha «ng cña m nh t c gi muèn diôn t ý: Tõ x a Õn nay, tõ qu khø Õn hiön t¹i lµ mét kkho ng c ch thêi gian d»ng dæc. C c truyön cæ d n gian thùc sù lµ c i cçu nèi qu khø víi hiön t¹i. Qua truyön cæ, ng êi äc thêi nay hióu îc cha «ng ngµy x a, cô thó hióu îc êi sèng vët chêt vµ tinh thçn, t m hån vµ týnh c ch, phong tôc tëp qu n vµ c c quan niöm ¹o øc cña cha «ng ngµy x a. H nh nh cña cha «ng ngµy x a in dêu kh râ trong c c truyön cæ d n gian. V vëy, cã thó nãi truyön cæ gióp chóng ta nhën biõt îc g ng mæt cña c c cha «ng ngµy x a. Ò 64: ViÕt l¹i mét khæ th trong bµi H¹t g¹o lµng ta cña nhµ th TrÇn ng Khoa mµ em thých nhêt; nãi râ v sao em thých khæ th nµy? : Em thých nhêt khæ th : H¹t g¹o lµng ta Cã vþ phï sa Cña s«ng Kinh ThÇy
Cã h ng sen th m Trong hå n íc Çy. Bëi v ë khæ th nµy t c gi lý gi i -theo c ch nãi cña nhµ th - h¹t g¹o quª h ng th m ngon lµ do cã sù kõt tô cña sù mµu mì cña Êt ai, h ng th m cña hoa vµ c«ng søc cña con ng êi. Tõ cã îc læp l¹i nhiòu lçn gãp phçn nãi lªn iòu ã. Ò 65: VÒ th m nhµ B c, lµng Sen Cã hµng r m bôt th¾p lªn löa hång Cã con b ím tr¾ng l în vßng Cã chïm æi chýn vµng ong s¾c trêi. (VÒ th m nhµ B c - NguyÔn øc MËu) o¹n th trªn cã nh ng h nh nh Ñp nµo? Theo em, t c gi sö dông tõ th¾p vµ vµng ong cã haykh«ng? V sao? - Nh ng h nh nh Ñp trong o¹n th lµ: hµng r m bôt th¾p löa hång; con b ím tr¾ng l în vßng; chïm æi chýn vµng. - Hai tõ th¾p, vµng ong îc sö dông s ng t¹o vµ hay. Tõ th¾p vèn dïng Ó chø ho¹t éng: ch m löa cho ch y lªn, th¾p Ìn ë y tõ th¾p îc dïng theo nghüa bãng chø s¾c á cña hoa r m bôt nh ngän löa îc th¾p lªn. C ch dïng tõ nµy lµm cho c nh vët miªu t trë nªn sèng éng vµ gîi îc ë ng êi äc sù liªn t ëng thó vþ. - Tõ vµng ong còng îc dïng rêt hay. Nã võa gîi t îc mµu vµng cña chïm æi chýn, võa nªu îc mèi quan hö gi a Êt trêi vµ c y cèi. C nh s¾c vµng cña c y cèi chýnh lµ s¾c vµng cña bçu trêi, mæt Êt, c nh vët. Tõ vµng ong còng gîi îc sù lien t ëng thó vþ ë ng êi äc. Ò 66: XÐt vò môc Ých nãi th c c c u sau thuéc kióu c u g? Em cã c m nhën nh thõ nµo khi äc cc c c u th ã? Ñp l¾m anh i! Con s«ng Ngµn Phè! S ng c «i bê hoa b ëi tr¾ng phau (Mïa hoa b ëi - T«Hïng)