Slide 1 Bµimë Çu Ch nnu«i tr ubß Slide 2 NỘI DUNG Vai trß vµ ý nghüa cña ch n nu«i tr u bß Ưu thõ sinh häc đæc thï cña tr u bß Nh ng H¹n chõ cña ch n nu«i tr u bß Tình hình ch ăn nuôi trâu bò ở Việt Nam Tình hình ch ăn nuôi trâu bò trên th ế giới Nội dung môn h ọc chăn nuôi trâu bò Tµi liöu äc thªm 2 end Slide 3 Vai trß vµ ý nghüa cña ch n nu«i tr u bß Cung cêp søc kðo (n ng l îng) Cung cêp thùc phèm (thþt vµ s a) Cung cấp ph n bãn vµ chêt èt Cung cêp phô phèm (da, x ng, sõng, mãng, l«ng ) Ph ng tiön dù tr vµ tých luü tµi chýnh Gi trþ v n ho -x héi 3 @@
Slide 4 Tr u bß cung cêp søc kðo - Ở Việt Nam sử dụng trâu bò cày kéo gắn liền với truyền thống trồng lúa nước. -Ngày nay, công việc làm đất sử dụng gần 68% trâu và 40% bò, đáp ứng khoảng trên 70% sức kéo trong nông nghiệp. -Trâu bò còn được sử dụng để kéo xe vận chuyển hàng hoá và các hoạt động lao tác khác. -Sức kéo trâu bò có lợi thế là có thể hoạt động ở bất kì địa bàn nào và sử dụng tối đa nguồn thức ăn tự nhiên tại chỗ (kể cả phụ phẩm) để cung cấp năng lượng. 4 @ Slide 5 Trâu bò cày kéo và vận chuyển hàng hoá 5 back Slide 6 Các hoạt động lao tác khác của trâu bò 6 back
Slide 7 Nguồn năng lượng cho trâu bò 7 back Slide 8 Tr u bß cung cêp thùc phèm (thþt vµ s a) Thịt trâu bò được xếp vào loại thịt đỏ có giá trị dinh dưỡng cao. Sữa được xếp vào loại thực phẩm cao cấp vì nó hoàn chỉnh về dinh dưỡng và rất dễ tiêu hoá. 8 @ Slide 9 Tr u bß cung cêp ph n bãn vµ chêt èt Phân trâu bò là loại phân hữu cơ có giá trị và khối n 10kg lượng đáng kể: Hàng ngày mỗi trâu trưởng thành thải ra từ 15-20 kg phân, bò trưởng thành 10-15 kg. 7kg îc Phân trâu chứa 78% nước, sö dông 5,4% khoáng, 10,6% axit photphoric, 0,1% kali, 0,2% canxi. 3kg trong Phân trâu bò đã đáp ứng tới 50% nhu cầu ph n phân hữu cơ cho nông nghiệp ở nước ta. Phân trâu bò còn được dùng làm chất đốt, đặc biệt là ở những nước như Ấn Độ, Pakistan. Phân được trộn với rơm băm, nắm thành bánh Tû lö và tiªu phơi ho 70% nắng khô, dự trữ và sử dụng làm chất đốt quanh năm. 9 @
Slide 10 Tr u bß cung cêp c c phô phèm kh c Sừng và xương trâu có thể dùng làm cúc áo, trâm cài, lược, thìa, dĩa, cán và bao da, các vòng số đeo, đồ trang trí, kim đan, móc áo Sừng trâu còn được dung làm tù và. Da trâu có thể dùng làm áo da, găng tay, bao súng, dây lưng, giày, dép, cặp Lông trâu bò có thể dùng để sản xuất bàn chải mỹ nghệ và lau chùi một số máy móc quang học. Nhiều vùng nông thôn dùng da trâu làm thực phẩm. 10 @ Slide 11 Tr u bß lµ ph ng tiön dù tr vµ tých luü tµi chýnh 11 @ Slide 12 Tr u bß cã gi trþ v n ho -x héi 12
Slide 13 Tr u bß cã gi trþ v n ho -x héi 13 @ Slide 14 14 Slide 15 u thõ sinh häc cña tr u bß X Protein Mª tan VSV VSV êng VSV AA VSV Xeto axit ABBH VSV Protein VSV NH 3 NPN 15 @@
Slide 16 Brent Crude US $ 70 60 50 SỐT GIÁ DẦU -DẤU HIỆU CỦA KHỦNG HOẢNG NĂNG LƯỢNG HOÁ THẠCH Gb The Growing Gap 60 Discovered 50 Futue Discovery 40 Production 30 20 10 0 1930 1950 1970 1990 2010 2030 2050 $150?? 40 30 20 10 0 16 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Slide 17 Khi n ng l îng ho th¹ch c¹n dçn 17 back Slide 18 Sản xuất dầu sinh học của Thế giới?? Giá dầu tăng thúc đẩy thế giới đẩy mạnh sản xuất nhiên liệu sinh học từ bột đườ ng 18 Dự tính năm 2008 Mỹ sản xuất 11,4 tỷ gallon ethanol (từ ngô);
Slide 19 Tiêu thụ ngũ cốc của thế giới đã vượt mức sản xuất làm giảm lương thực dự trữ 19 Slide 20 Giá ngũ cốc thế giới tăng vọt GIÁ NGÔ GIÁ MÌ 20 Slide 21 Phản ứng của các nước Mỹ: Tổng thống Bush đặt mục tiêu sản xuất 35 tỷ gallon ethanol vào năm 2017 (so với 11,4 tỷ gallon năm 2008) Mehico: Tổng thống tuyên bố (9/2007): cấm trồng ngô và mía để sản xuất nhiên liệu sinh học Trung Quốc: CP cấm sản xuất ethanol từ ngô (kho dự trữ ngô cuả TQ giảm từ 100 triệu tấn xuống 30 triệu tấn) Việt Nam: Đẩy mạnh phát triển gia súc ăn cỏ (12/2007)? 21
Slide 22 Tác động đến ngành chăn nuôi châu Á? Tương lai sẽ thiếu trầm trọng lương thực cho người và gia súc Ł Chăn nuôi công nghiệp Cựu chuyên gia FAO Chăn nuôi nông hộ ŁGia súc nhai lại và thỏ có thể là những gia súc chắc chắn nhất được nuôi kết hợp với trồng trọt và sử dụng phụ phẩm (Leng, Hạ Long 11/2007) 22 Slide 23 Cạnh tranh lương thực Phi nông bất ổn (Lê Quý Đôn) 23 Slide 24 «Số lượng gia súc nhai lại ở Việt Nam còn rất ít so với nguồn thức ăn sẵn có này (phụ phẩm) và nếu được sử dụng tốt thì có thể tăng gấp đôi số lượng đầu con mà không phải sử dụng đến các nguồn thức ăn của các loài dạ dày đơn» (Orskov, Hà Nội 2001). Outside Buckingham Palace, Dr Orskov shows his OBE (Order of British Empire) medal awarded by the Queen 24
Slide 25 H¹n chõ cña ch n nu«i tr u bß Sinh khý mªtan => mêt n ng l îng => g y hiöu øng nhµ kýnh G y xãi mßn Êt do ch n th G y «nhiôm m«i tr êng nõu ph n kh«ng îc xö lý tèt Tèc é sinh s n chëm Vèn Çu t ban Çu lín (con gièng, chuång tr¹i) 25 @@ Slide 26 TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU BÒ Ở VIỆT NAM Số lượng và phân bố đàn trâu bò Tình hình chăn nuôi trâu bò cày kéo Tình hình chăn nuôi trâu bò thịt Tình hình chăn nuôi trâu bò sữa 26 @@ Slide 27 Sè l îng TRÂU BÒ Ở VN (x 1000 con) Năm Trâu Bò 1980 2 313 1 664 1985 2 590 2 598 1990 2 854 3 121 1995 2 963 3 638 2000 2 960 4 127 2005 2 922 5 541 2007 2 990 6 720 27
Slide 28 Ph n bè µn tr u bß theo vïng sinh th i (năm 2001) Vïng sinh th i еn tr u (%) еn bß (%) 1. MiÒn nói phýa B¾c 58,3 18,7 2. Đång b»ng S«ng Hång 5,1 8,7 3. B¾c khu bèn cò 23,9 22,5 4. Duyªn hảii miòn Trung 4,2 23,0 5. T y Nguyªn 1,8 10,7 6. MiÒn Đ«ng Nam bé 3,9 11,9 7. Đång b»ng S«ng Cöu long 1,6 4,5 Tæng sè 100 100 << 28 Slide 29 Ch n nu«i tr u bß cµy kðo Lµ mét nghò truyòn thèng Ó lêy søc kðo phôc vô trång trät vµ vën chuyón hµng ho Cã xu h íng gi m do nhu cçu cµy kðo gi m 29 Slide 30 Sè l îng tr u bß cµy kðo (1000 con) Tr u Bß Tæng Cµy kðo Tæng Cµy kðo 1980 2 313 2 313 1 664 1985 2 590 1 734 2 598 1007 1990 2 854 1 938 3 121 1 421 1995 2 963 2 065 3 639 1 632 2000 2 960 1906 4 160 1 563 2005 2 920 5 540 << 30
Slide 31 Ch n nu«i tr u bß thþt TruyÒn thèng nu«i kõt hîp cµy kðothþt N ng suêt thþt bß néi thêp ChÊt l îng thþt bß néi kh«ng cao cã ch ng tr nh Sin ho c i t¹o tçm vãc bß néi nhëp bß/tinh bß thþt thö nghiöm lai t¹o bß thþt Ch a cã c së ch n nu«i bß thþt chuyªn dông Ph i nhëp khèu thþt bß Cã xu h íng nu«i tr u lêy thþt << 31 Slide 32 Ch n nu«i tr u bß s a XuÊt hiön Çu nh ng n m 1920 Nhµ n íc chó ý ph t trión trong nh ng n m 1960 vµ 1970 nhê sù gióp â cña TQ vµ Cuba thö nghiöm nu«i tr u s a Mura nh ng kh«ng cã trión väng Tèc é ph t trión bß s a m¹nh trong 15 n m gçn y HiÖn nay Nhµ n íc ang cã chýnh s ch khuyõn khých ph t trión m¹nh ch n nu«i bß s a (Q 167/2001/Q -TTg) 32 Slide 33 < 33
Slide 34 HiÖn tr¹ng s n xuêt vµ tiªu thô s a 1. Tiªu thô s a N m 1990 1995 2000 2002 2004 kg/ng êi/n m 0,47 2,05 6,5 7,5 8,5 2.S n xuêt s a hiön nay míi ¹t 15% møc tiªu thô 3. Hµng n m ph i nhëp khèu s a tõ n íc ngoµi t ng ng víi 500.000 tên s a t i. 34 Slide 35 Çu con vµ n ng suêt cña bß s a 1. Sè l îng bß s a 10 n m qua (1.000 con) N m 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 Sè bß 11,0 13,1 16,5 22,0 27,0 35,0 55,8 100,0 2. C cêu gièng bß s a Bß HF : 10%; Bß lai HF : 89% ; Bß lai Sind : 1% 3. N ng xuêt s a (1.000 kg/chu kú) N m 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 Lai HF 2,1 2,2 2,3 2,5 2,8 3,1 3,3 3,5 Bß HF 2,8 3,2 3,3 3,4 3,6 4,0 4,5 4,6 35 Slide 36 36
Slide 37 Tæ chøc ch n nu«i & thu mua s a 1. Thµnh phçn ch n nu«i bß s a Nhµ n íc 5,0% Liªn doanh 0,5% N«ng hé 94,5% 2. HÖ thèng thu mua & chõ biõn s a Hµ Néi: Vinamilk, Hanoi Milk Hµ T y : NestlÐ: NghÖ An, B nh Þnh: Vinamilk TP HCM- Vinamilk, SaiGßn Milk, Lotha Milk B nh D ng: Foremost CÇn Th : Vinamilk 37 Slide 38 Ph n bè µn bß s a (2002) Sè l îng Tû lö C n íc 54.345 100% C c tønh phýa B¾c: 11.066 20,36% MiÒn Trung: 934 1,72% T y Nguyªn: 1.224 2,25% C c tønh Nam Bé: 41.121 75,67% 38 Slide 39 HÖ thèng ch n th ë Tp HCM 39
Slide 40 HÖ thèng ch n th ë L m ång 40 Slide 41 HÖ thèng nu«i nhèt ë Thanh Ho 41 Slide 42 HÖ thèng v¾t s a ë Thanh Ho 42
Slide 43 HÖ thèng nu«i nhèt ë Tuyªn Quang 43 Slide 44 HÖ thèng v¾t s a ë Tuyªn Quang 44 Slide 45 HÖ thèng v¾t s a ë Tuyªn Quang 45
Slide 46 HÖ thèng v¾t s a ë Tuyªn Quang 46 Slide 47 C héi ph t trión ngµnh hµng s a 1. Cã thþ tr êng tiªu thô lín lµ c c thµnh phè, thþ x vµ c c khu c«ng nghiöp. 3. Bß lai HF thých nghi víi iòu kiön khý hëu vµ ch n nu«i n íc ta. 4. Nhµ n íc cã chýnh s ch vò ph t trión ch n nu«i bß s a: Q sè: 167/2001/Q -TTg, ngµy 26/10/2001 vµ chýnh s ch xuêt khèu trong n«ng nghiöp. 47 Slide 48 Khã kh n vµ th ch thøc 1. KhÝ hëu nãng Èm 2. ThiÕu gièng bß s a phï hîp 3. ThiÕu ång cá & b i ch n th, gi thµnh thøc n tinh cao 4. Tæ chøc s n xuêt ch a hîp lý 5. Kinh nghiöm ch n nu«i bß s a cßn h¹n chõ 6. ThiÕu dþch vô thó y vµ c c dþch vô kü thuët chuyªn dïng 7. ThiÕu vèn Çu t dµi h¹n 8. Héi nhëp kinh tõ, tù do th ng m¹i 48
Slide 49 Môc tiªu quèc gia vò ch n nu«i bß s a 1. Õn n m 2005 tæng µn bß s a 100 ngh n con, s n xuêt îc 165.000 tên s a p øng 20% nhu cçu tiªu dïng. 2. Õn n m 2010 tæng µn bß s a 200 ngh n con, s n xuêt îc 350.000 tên s a p øng 40% nhu cçu tiªu dïng. 3. Ph t trión µn bß s a n ng xuêt cao phï hîp víi iòu kiön sinh th i ViÖt Nam. 4. ChuyÓn æi c cêu gièng vët nu«i, t ng thu nhëp vµ t¹o c«ng n viöc lµm cho n«ng d n << 49 Slide 50 TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI TRÂU BÒ THẾ GIỚI Sè l îng vµ ph n bè Ch n nu«i tr u bß s a Ch n nu«i tr u bß thþt Chăn nu«i tr u bß lao t c 50 Slide 51 Số lượng và phân bố trâu trên Thế giới (1000 con) 1965 1975 1985 1995 2005 Ch u Phi 1 617 2 204 2 429 2 800 3 920 Ch u 91 925 109 855 132 492 145 769 168 594 Ch u u 464 440 177 144 306 B¾c & Trung Mü 5 7 8 5 6 Nam Mü 82 267 882 1 651 1 095 Ch u ¹i d ng 0,5 0,4 0,2 0,2 0,1 Toµn ThÕ giíi 94 458 113 200 136 339 150 633 173 921 51
Slide 52 Số lượng và phân bố bò trên Thế giới (triệu con) 1965 1975 1985 1995 2005 Ch u Phi 133,8 155,7 175,4 192,7 241,7 Ch u 328,7 343,9 374,2 424,2 455,4 Ch u u 116,9 133,9 132,8 107,4 131,2 B¾c vµ Trung Mü 157,9 190,0 173,9 165,7 163,9 Nam Mü 158,0 211,9 250,6 294,5 342,0 Ch u ¹i d ng 26,0 42,7 31,3 35,8 27,7 Toµn ThÕ giíi 1 008,4 1 187,1 1 259,2 1 311,5 1 372,3 52 Slide 53 Sè l îng c c gièng tr u bß trªn ThÕ giíi theo c c h íng s n xuêt Bß Zebu Bß lai Zebu Tr u H íng s a 80 3 3 14 H íng thþt 26 10 10 1 S a-thþt vµ thþt-s a 61 2 2 Lao t c 10 24 1 10 ThÞt-lao t c vµ lao t cthþt 27 8 2 S a-thþt-lao t c 87 59 11 8 Lao t c-s a 8 15 5 Tæng céng 209 121 29 53 38 Slide 54 L îng s a s n xuêt trªn ThÕ giíi (triöu tên) 1965 1975 1985 1995 2000 2003 Ch u Phi 11,5 14,1 18,5 22,2 27,2 28,7 Ch u 45,0 58,1 89,1 128,5 159,2 172,4 Ch u u 136,5 156,7 181,7 159,9 161,9 160,7 B¾c vµ Trung Mü 69,2 69,4 83,2 90,0 97,4 99,3 Nam Mü 16,8 22,6 27,4 40,4 44,9 46,5 Ch u ¹i 13,0 12,9 14,2 17,8 23,5 25,1 d ng Toµn ThÕ giíi 364,6 424,6 512,7 536,9 579,1 600,9 54
Slide 55 Số lượng bò và sản lượng sữa thế giới Số lượng bò fl fi fl Các nước phát triển Các nước đang PT Các nước tái PT Sản lượng sữa fi flfi 55 Slide 56 Sản lượng sữa của các châu lục (triệu tấn) 132 85 21 20 88 Africa N. America 55 S. America Asia W. Europe CEEC + CIS 155 Oceania 56 Slide 57 Số lượng trại bò sữa Các nước phát triển fl ( EU, N, CH, USA, CAN, AUS, NZ, JAP) Các nước đang phát triển fi Các nước tái phát triển fl 57
Slide 58 Tiêu thụ sữa Tổng số Theo đầu người Toàn TG Các nước phát triển Các nước đang PT Các nước tái phát triển 58 Slide 59 Million Metric Tons 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Source: FAO Sản lượng thịt bò trên thế giới Beef 1970 1980 1990 2000 2010 59 Slide 60 L îng thþt bß s n xuêt trªn ThÕ giíi (triöu tên) 1965 1975 1985 1995 2000 2003 Ch u Phi 2,2 2,6 3,4 3,6 4,3 4,8 Ch u 3,1 4,2 5,8 10,6 12,8 14,3 Ch u u 7,0 10,2 11,1 9,5 8,8 8,7 B¾c vµ Trung Mü 10,7 13,5 13,5 14,5 15,5 15,1 Nam Mü 4,8 6,2 8,2 10,6 11,8 12,8 Ch u đ¹i d ng 1,3 2,1 1,8 2,4 2,6 2,8 Toµn ThÕ giíi 33,0 45,2 51,3 57,0 59,8 62,1 60
Slide 61 Các nước sản xuất thịt bò chính (2002) USA 24% Other 30% EU 15% Aust/NZ 5% China 12% Brazil 14% Source: USDA 61 Slide 62 Các nước xuất khẩu thịt bò chính (2001) Source: WTA/FAO USA 26% Aust 21% Other 13% BZ/AG 13% EU 7% India 4% NZ 7% Canada 9% 62 Slide 63 Chăn nuôi trâu bò cày kéo - Trên Thế giới hiện có khoảng 250 triệu gia súc lao tác. - Khoảng 2 tỷ người ở các nước châu Á, Phi và Mĩ La-tinh sử dụng sức kéo vật nuôi. - Là phương tiện sống cho hàng triệu gia đình tiểu nông. - Đóng góp tích cực vào các hệ thông nông nghiệp hữu cơ bền vững và an ninh lương thực của các nước đang phát triển. 63
Slide 64 Tỷ lệ phần trăm sức kéo/ha (FAO, 1985) Vùng Châu Á (trừ TQ) Châu Phi Mỹ La tinh Loại sức kéo (% trên ha) Người Gia súc Máy kéo 26 57 23 35 17 57 29 20 71 64 back Slide 65 NỘI DUNG MÔN HỌC CHĂN NUÔI TRÂU BÒ Lợi nhuận sinh sản năng suất sức khoẻ quản lí sinh + thức ăn (2) sản (4, 5) + + chuồng trại (3) giống (1) Kü thuët ch n nu«i bª (6), bß s a (7), bß thþt (8) vµ bß cµy kðo (9) Đề cương chi ti ết môn h ọc 65 @@ Slide 66 66
Slide 67 Tµi liöu äc thªm NguyÔn Xu n Trach, Mai ThÞ Th m, Lª V n Ban (2006) Gi o tr nh ch n nu«i tr u bß.nxb N«ng nghiöp-hµ Néi. Phïng Quèc Qu ng, NguyÔn Xu n Tr¹ch (2002) Khai th c s a n ng suêt-chêt l îng-vö sinh.nxb N«ng nghiöp-hµ Néi. NguyÔn Xu n Tr¹ch (2003, 2004, 2005) Sö dông phô phèm n«ng nghiöp nu«i gia sóc nhai l¹i.nxb N«ng nghiöp-hµ Néi. NguyÔn Xu n Tr¹ch (2003, 2004, 2005) Ch n nu«i bß sinh s n. NXB N«ng nghiöp-hµ Néi. NguyÔn Xu n Tr¹ch (2003) KhuyÕn n«ng ch n nu«i bß s a. NXB N«ng nghiöp- Hµ Néi. Phïng Quèc Qu ng, NguyÔn Xu n Tr¹ch (2003, 2004, 2005) Thøc n vµ nu«i d ìng bß s a.nxb N«ng nghiöp- Hµ Néi. NguyÔn Xu n Tr¹ch (2004) Nu«I bß s a ë n«ng hé.nxb N«ng nghiöp- Hµ Néi. Hoµng Kim Giao, Ph¹m Sü L ng, NguyÔn Xu n Tr¹ch, Phïng Quèc Qu ng, Tr ng V n Dung, Phan V n KiÓm, Bïi Quang TuÊn, T ng Xu n L u, Ph¹m Kim Cuong (2004) CÈm nang ch n nu«i bß s a. NXB N«ng nghiöp- Hµ Néi. Vũ Duy Giảng, Nguyễn Xuân Bả, Lê Đức Ngoan, Nguyễn Xuân Tr ạch, Vũ Chí Cương, Nguyễn Hữu Văn (2008) Dinh dưỡng và thức ăn cho bò. NXB Nông nghiệp- Hà Nội.. 67 http://www.hua.edu.vn/giaotrinh/giaotrinh_index.htm @@ 2005 Slide 68 Sách tham khảo 68 Slide 69 69
Slide 70 70