tu van NDTN tai co so y te ( )_Layout 1.qxd

Bản ghi

1 TÀI LIU HC VIÊN T vn nuôi dng tr nh Ti c s y t Hà ni, tháng 7 nm 2011

2

3 GII THIU Gii quyt tình trng suy dinh dng tr em, c bit là suy dinh dng th thp còi tr di hai tui ang là u tiên ln ca Chính ph Vit Nam. Trong nhng nm gn ây, Vit Nam không ngng n lc nhm gim t l suy dinh dng tr di nm tui t 38,7% vào nm 1999 xung còn 31,9% vào nm 2009 (Vin Dinh dng Quc gia). Tuy nhiên, t l nh cân và c bit là t l thp còi tr di hai tui ti Vit Nam còn cao so vi các nc có cùng iu kin kinh t trong khu vc. T l nuôi con bng sa m hoàn toàn trong 6 tháng u quá thp (17%) và thc hành n b sung cha hp lý là nhng nguyên nhân chính dn dn t l suy dinh dng thp còi cao tr di hai tui ti Vit Nam. Nhm h tr chính ph trong n lc gim t l suy dinh dng cao tr di nm tui, t chc Save the Children ã hp tác vi Vin Phát trin Giáo dc (vit tt là AED), GMMB, Vin Nghiên cu và Chính sách Lng thc Quc t, cùng trng i hc California Davis thc hin d án Alive & Thrive Vit Nam trong nm nm ( ). D án này nhm góp phn gim t l suy dinh dng và t vong tr em gây ra do các thc hành nuôi dng tr nh cha ti u bng cách thúc y các thc hành nuôi con bng sa m và n b sung cho tr t 0 n 24 tháng tui. t c mc tiêu trên, A&T s h tr các c s y t 14 tnh/thành thit lp các dch v t vn nuôi dng tr nh c khu vc nông thôn và thành th thông qua mô hình phòng t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn xã hi và nhóm h tr nuôi dng tr nh khu vc min núi. Alive & Thrive cng ã xây dng mt b tài liu s dng ào to kin thc cng nh k nng t vn v nuôi dng tr nh cho cán b thc hin d án ang làm vic ti các c s y t hoc các truyn thông viên c s nh cng tác viên dinh dng, y t thôn bn và cán b ph n thôn. Các cán b c ào to s có kh nng cung cp dch v t vn nuôi dng tr nh ti các c s y t cng nh cng ng. B tài liu bao gm bn quyn tài liu hng dn ging dy cho ging viên và bn quyn tài liu hc viên nh sau: STT CH TÀI LIU GING VIÊN TÀI LIU HC VIÊN 1 Qun lý và vn hành phòng t vn nuôi dng tr nh Mt tri bé th. 2 T vn NDTN ti c s y t. 3 4 Truyn thông thay i hành vi ti cng ng v nuôi dng tr nh (Dành cho mô hình t vn). Truyn thông thay i hành vi v nuôi dng tr nh ti a bàn khó khn (Mô hình nhóm h tr nuôi dng tr nh). T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

4 Gii thiu Trong ó, quyn tài liu hng dn ging dy th t ch dùng ào to tuyên truyn viên ti nhng a bàn d án có xây dng mô hình nhóm h tr NDTN do ngi dân khó tip cn vi các c s y t. ây là Quyn tài liu hc viên 2 giành cho cán b y t ã c ào to s dng nh sách tham kho trong quá trình thc hin cung cp dch v t vn NDTN ti mô hình Phòng t vn Mt tri bé th. Chúng tôi rt mong nhn c nhng ý kin óng góp cng nh gi ý t ngi s dng hoàn thin b tài liu này. Mi ý kin óng góp xin gi v Bà Trn Th Kim - Vn phòng d án A&T - Nhà E4B - Khu ngoi giao oàn Trung T - s 6 ng Vn Ng hoc qua hòm th in t: kiemtt@savethechildren.org.vn. Nu mun in n và s dng mt phn hay toàn b quyn tài liu này, cn phi có s ng ý trc ca d án Alive & Thrive. Xin chân thành cm n! T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

5 Danh mc t vit tt DANH MC T VIT TT A&T ABS AED/FHI360 ATTP BMI NCBSM NCBSMHT NDTN SDD TC-BP TTCSSKSS TTDD TTV TYT WHO Alive& Thrive n b sung Vin Phát trin Giáo dc An toàn thc phm Ch s khi c th Nuôi con bng sa m Nuôi con bng sa m hoàn toàn Nuôi dng tr nh Suy dinh dng Tha cân béo phì Trung tâm chm sóc sc khe sinh sn Tình trng dinh dng Truyn thông viên Trm y t T chc y t th gii T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

6 Mt s ch s và khái nim v nuôi dng tr nh MT S CH S VÀ KHÁI NIM V NDTN Các ch s v Nuôi con bng sa m (NCBSM) 1. Bt u cho bú sm: T l tr s sinh c cho bú sm trong vòng mt gi u sau sinh. 2. NCBSMHT trong 6 tháng u: T l tr c bú m hoàn toàn n khi tròn 6 tháng tui. Có ngha là ch cho tr bú m mà không cho n, ung bt c thc n, ung nào khác k c nc trng, tr các trng hp phi ung b sung các vitamin, khoáng cht hoc thuc. 3. Tip tc NCBSM khi tr 1 nm tui: T l tr t tháng tui tip tc c bú m. 4. Tip tc NCBSM n 24 tháng tui: T l tr t tháng tui tip tc c bú m. Các ch s v ABS 5. Bt u cho n b sung: T l tr 6-8 tháng tui c n thêm các thc n khác ngoài sa m. 6. a dng thc n: T l tr t 6-23 tháng tui c cho n hoc nhiu hn bn nhóm thc phm. 7. n thc phm giàu st hoc c b sung st: T l tr t 6-23 tháng tui c cho n các thc phm giàu st hoc thc phm b sung st c sn xut dành riêng cho tr nh, hoc c ch bin ti nhà. Các loi suy dinh dng 8. Suy dinh dng th nh cân: cân nng thp hn so vi mc tiêu chun ca tr cùng tui và gii (s dng im ngng cân nng theo tui di -2SD hoc ch s khi c th BMI thp). 9. Suy dinh dng th thp còi: là gim mc tng trng c th, biu hin ca SDD mãn tính. ây là du hiu hàng u ca SDD t thi k sm bao gm c SDD bào thai do m b thiu dinh dng. c xác nh khi chiu cao theo tui di -2SD. 10. Suy dinh dng th gy còm: là hin tng c và m c th b teo i, thng c coi là SDD cp tính vì thng biu hin trong mt thi gian ngn. c xác nh khi cân nng theo chiu cao di -2SD. 11. Tha cân: Là hin tng tích c, m khin cân nng cao hn mc tiêu chun cho phép tr cùng tui, gii. Du hiu tha cân tr c xác nh khi cân nng theo tui ln hn 2SD. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

7 Mc lc MC LC GII THIU DANH MC T VIT TT MT S CH S VÀ KHÁI NIM V NDTN CHNG TRÌNH TP HUN...3 Bài 1. Gii thiu - Làm quen...5 Bài 2. Mc tiêu - Chng trình tp hun...6 Bài 3. Gii thiu v vn Nuôi dng tr nh...7 Bài 4. Tình hình nuôi dng tr nh ti Vit Nam...11 Bài 5. Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn...14 Bài 6. Dch v t vn nuôi dng tr nh và C hi tip xúc cá th và nhóm...19 Bài 7. Truyn thông thay i hành vi...22 Bài 8. Bài 9. K nng truyn thông - Phn 1 - K nng lng nghe và thu hiu, k nng quan sát...27 K nng truyn thông - Phn 2. K nng xây dng nim tin và cung cp h tr S dng tranh trong t vn...30 Bài 10. T vn cá nhân vi bà m và ngi chm sóc tr...32 Bài 11. K nng t vn nhóm...35 Bài 12. Bài 13. Chm sóc sc khe và dinh dng cho ph n có thai va ang cho con bú...39 Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m...43 Bài 14. Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui...51 Bài 15. Bài 16. Quá trình sn xut sa m...55 Thc hành trên lp - T vn cá nhân v NCBSM...59 BÀI 17. Thc hành trên lp - T vn nhóm v NCBSM...62 Bài 18. t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng...64 T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.1

8 Mc lc Bài 19. ánh giá mt ba bú...71 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa...75 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m...81 Bài 22. Bài 23. Bài 24. Thc hành lâm sàng...90 Tm quan trng ca n b sung...93 S lng và cht lng n b sung...97 Bài 25. Cách cho tr n Bài 26. Thc hành trên lp - Khuyn khích và qun lý n b sung hp lý Bài 27. Chun b ba n hp v sinh và an toàn thc phm Bài 28. Nuôi dng tr bnh và tr có m b nhim HIV Bài 29. ánh giá tình trng dinh dng Bài 30. Ngh nh PH LC MU PHIU / S / BÁO CÁO CÁC D ÁN A&T T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

9 Chng trình tp hun CHNG TRÌNH TP HUN THI GIAN NGÀY 1 NGÀY 2 (NCBSM) NGÀY 3 (NCBSM) NGÀY 4 (ABS) NGÀY 5 (ABS) 7:30-8:00 Kim tra u Ôn tp Ôn tp Ôn tp Ôn tp 8:00-8:30 Bài 1: Gii thiu - Làm quen Bài 12: Chm sóc SK và DD cho ph n có thai và ang NCBSM Bài 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Bài 23: Tm quan trng ca ABS Bài 29: ánh giá tình trng dinh dng 8:30-9:00 9:00-9:30 Bài 2: Mc tiêu - Chng trình tp hun Bài 3: Gii thiu v Nuôi dng tr nh Bài 13: Tm quan trng ca NCBSM Bài 19: ánh giá mt ba bú Bài 24: S lng - cht lng ABS Hi áp v n b sung 9:30-10:00 Bài 4: Tình hình Nuôi dng tr nh ti Vit Nam Bài 20: Vt sa và cách bo qun sa 10:00-10:30 GII LAO 10:30-11:00 11:00-11:30 Bài 5: Gii thiu d án A&T và mô hình PTVNDTN theo phng thc nhng quyn Bài 6: Dch v t vn Nuôi dng tr nh và c hi tip xúc cá th và nhóm Bài 14: Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui Bài 15: Quá trình sn xut sa m Bài 21: Các khó khn thng gp khi NCBSM Bài 24: S lng - cht lng ABS (tip) Bài 25: Cách cho tr n Kim tra cui kì ánh giá lp hc T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.3

10 Chng trình tp hun NGH TRA 13:30-14:00 14:00-14:30 14:30-15:00 15:00-15:30 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi Bài 8: K nng truyn thông phn 1 Bài 9: K nng truyn thông phn 2 S dng tranh t vn Bài 10: K nng t vn cá th - Nói chuyn vi bà m và ngi chm sóc tr Bài 16: Thc hành trên lp t vân cá nhân v NCBSM Bài 17: Thc hành trên lp t vân nhóm v NCBSM Bài 30: Ngh nh 21 Bài 27: Chun b ba n hp v sinh và ATTP Bài 22: Thc hành lâm sàng ti c s y t Bài 28: Nuôi dng tr bnh và tr có m nhim HIV Bài 26: Thc hành trên lp (Khuyn khích - qun lý ABS hp lý) Gii thiu biu mu và s sách ti phòng t vn MTBT Lp k hoch trin khai mô hình Phòng t vn Nuôi dng tr nh ti a phng 15:30-16:00 GII LAO Báo cáo kt qu ánh giá u-cui khóa hc Cp chng ch 16:00-17:00 Bài 11: K nng t vn nhóm Bài 17: Thc hành trên lp t vân nhóm v NCBSM Tng kt thc hành lâm sàng - Hi áp v phn NCBSM Bài 26: Thc hành trên lp (tip) B mc tng kt lp hc 17:00-17:15 TNG KT NGÀY 4. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

11 Bài 1: Gii thiu - Làm quen BÀI 1. GII THIU - LÀM QUEN Mc tiêu bài ging 1. Gii thiu hc viên. 2. To không khí m áp, thân thin cho khóa tp hun. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.5

12 Bài 2: Mc tiêu - Chng trình tp hun BÀI 2. MC TIÊU - CHNG TRÌNH TP HUN Mc tiêu Kt thúc khóa hc này, hc viên có kh nng: 1. Nêu c khái nim v nhng quyn xã hi và mô hình nhng quyn ca A&T v t vn nuôi dng tr nh. 2. Nhn rõ mt s khái nim then cht v truyn thông thay i hành vi. 3. Nhn rõ các ni dung mu cht v t vn Nuôi dng tr nh ti c s y t. 4. Xây dng k nng t vn cá nhân cho khách hàng (bà m, ông b, ngi chm sóc tr) v Nuôi dng tr nh. 5. Xây dng k nng t vn nhóm v Nuôi dng tr nh. 6. Xây dng k hoch áp dng kin thc và k nng khóa hc thc hin t vn nuôi dng tr nh ti c s y t theo phng thc nhng quyn. 6. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

13 Bài 3: Gii thiu v vn Nuôi dng tr nh BÀI 3. GII THIU V VN NUÔI DNG TR NH Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nêu c tm quan trng ca Nuôi dng tr nh và ý ngha ca Ca s c hi. 2. Nêu c các khuyn ngh dinh dng hin nay cho tr nh 0-24 tháng tui. Tm quan trng ca Nuôi dng tr nh Theo nghiên cu ca T chc Y T Th Gii (WHO 2004) có n 150 triu tr em di 5 tui b suy dinh dng trên toàn th gii. Suy dinh dng tr nh nh hng trc tip s phát trin trí tu và th cht ca tr vì vy gián tip n kh nng t c mc tiêu Thiên niên k s 1, 4 và 5 (UNICEF 1990) v gim t l t vong và bnh tt tr em. V lâu dài hn na SDD tr nh có nh hng n phát trin kinh t xã hi ca mt quc gia. Theo thng kê T chc Y t Th gii nm 2007 (trong bng di ây) cho thy: t l suy dinh dng th thp còi tng vt lên trong giai on tr t 6-24 tháng tui. Nguyên nhân chính dn n tình trng này là do tr b mc các bnh nhim khun (tiêu chy, viêm ng hô hp) và thiu ht các vi cht quan trng. Nu trã b suy dinh dng th thp còi trong giai on này thì rt khó có th ci thin trong giai a tip theo. Vì vy thi gian t khi sinh n 2 tui là giai on quan trng quyt nh s phát trin và tng trng ti u v c th cht và tinh thn tr và ta gi ây chính là ca s c hi các hot ng can thip phòng chng SDD tr em t hiu qu cao nht. BL 3.3 TỶ LỆ THẤP CÒI THEO NHÓM TUỔI (2007, WHO) Cửa sổ cơ hội từ 6-24 tháng T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.7

14 Bài 3: Gii thiu v vn Nuôi dng tr nh nh hng ca giai on Ca s c hi n s phát trin ca tr TRẺ THẤP CÒI - NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH THẤP CÒI (NGHIÊN CỨU ĐỊNH HƯỚNG INCAP, GUATEMALA) Tăng trưởng trung bình 3-18 tuổi: 77cm Chiều cao lúc 18 tuổi Chiều cao lúc 3 tuổi Thấp còi nặng Thấp còi vừa Thấp còi nhẹ Phát triển tốt Nghiên cu cho thy chiu cao ca tr lúc 3 tui phn ánh chiu cao tng ng khi tr c 18 tui. Bng cách cng thêm khong 77 80cm vào chiu cao ca tr lúc 3 tui, chúng ta có th d oán gn úng chiu cao ca tr khi trng thành. Vì vy nu tr b thp còi nng khi còn nh thì s không th to cao khi trng thành c. Nu tr nh c nuôi dng tt thì chiu cao khi trng thành s phát trin tt. Do vy, m bo tr tr thành nhng ngi ln cng tráng khe mnh trong tng lai, chúng ta phi chú trng ci thin các thc hành v NDTN phòng tránh SDD th thp còi cho tr t rt sm. Nhng can thip này cn a ra bng nhng hot ng c th và thích hp cho tng tui: t khi thai c 7 tháng cho n lúc tr c 24 tháng tui. Ca s c hi và nhng thi im can thip hiu qu nht trong NDTN Trong giai on Ca s c hi ( t khi tr c sinh ra n khi 24 tháng) là giai on quan trng hot ng can thip phòng chng suy dinh dng tr em, tuy nhiên trong sut thi gian này, mi thi im li có nhng thông ip truyn thông thay i hành vi khác nhau phù hp vi nhu cu c th ca tr tng tui. Vi các lý do trên ta chia giai on ca s này ra 3 ca s nh nh trong bng sau ây: 8. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

15 Bài 3: Gii thiu v vn Nuôi dng tr nh CA S C HI Chun b kin thc khi mang thai 0-6 tháng: NCB SMHT 6-24 tháng: n b sung và tip tc bú m Mi ca s nh có nhng hot ng can thip c th sau: Ngay t khi mang thai, bà m cn c chm sóc thai nghén và dinh dng tt. c bit giai on ba tháng cui ca thai k: bà m phi c cung cp kin thc v NSBSM. Khi tr 0-6 tháng tui: bà m c theo dõi, h tr m bo tr c bú sa non và bú ngay sau sinh và duy trì ngun sa m bo NCBSM hoàn toàn trong vòng 6 tháng u i. Khi tr 6-24 tháng: Bà m bit cách cho con n b sung hp lý theo tng tui và duy trì cho bú m n khi tr c 24 tháng. Tóm li: 0-24 tháng tui là giai on vô cùng quan trng trong s phát trin ca tr nên ta gi thi k này là Ca s c hi các hot ng can thip hiu qu nht. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.9

16 Bài 3: Gii thiu v vn Nuôi dng tr nh Thc hành lí tng v Nuôi dng tr nh Thc hành nuôi con bng sa m và n b sung còn kém, cùng vi các bnh nhim khun là nhng nguyên nhân hàng u dn n suy dinh dng tr em trong 2 nm u i. Do ó, nuôi dng tr nh có vai trò c bit quan trng i vi sc khe và s sng còn ca tr. WHO và UNICEF khuyn ngh rng tr em cn c bú m hoàn toàn trong 6 tháng u và sau ó c n b sung y, hp lý cùng vi bú m kéo dài cho ti 2 tui và hn na (WHO/PAHO). 15 thc hành lí tng v Nuôi dng tr nh bao gm: 1. Tr mi sinh c bt u cho bú m trong vòng mt gi u sau sinh. 2. Tr mi sinh không c cho n/ung gì trc khi cho bú m. 3. Tr mi sinh c bú sa non. 4. Tr mi sinh và tr nh c bú m theo nhu cu sut ngày ln êm. 5. Tr mi sinh u c bú m hoàn toàn trong 6 tháng u. 6. Không có tr nào b cai sa trc thi im c 24 tháng tui. 7. Không cho tr n bng bình vi núm vú gi. 8. Tr nh c bt u cho n b sung t tròn 6 tháng ( 180 ngày). 9. Tr nh u c cho n s ba mi ngày theo khuyn ngh. 10. Tr nhu áp ng c các yêu cu v nng lng hàng ngày ã c khuyn ngh. 11. Cho tr n nhng thc phm giàu nng lng và dinh dng. 12. Cho tr n thc phm a dng (vi 4 nhóm thc phm trong mi ba n). 13. Cho tr n nhng thc phm giàu st hàng ngày. 14. Cho tr n tht, cá và tht gia cm hàng ngày. 15. H tr và chm cho tr n no trong các ba n. Cách tính tui theo WHO Tr 0 tháng tui: là tr t khi sinh n 29 ngày tui. Tr 1 tháng tui: là tr t 30 ngày n 59 ngày tui. Tr 5 tháng tui: là tr 5 tháng cng 29 ngày tui. Tr di 6 tháng tui: là tr di 180 ngày. Vy NCBSMHT trong 6 tháng u là trong 179 ngày tui và bt u cho trn b sung khi tr tròn 6 tháng tui (180 ngày). 10. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

17 Bài 4: Tình hình nuôi dng tr nh ti Vit Nam BÀI 4. TÌNH HÌNH NUÔI DNG TR NH TI VIT NAM Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nêu nhng vn v nuôi dng tr nh ti Vit Nam nói chung và ti các tnh d án A&T. Tình hình thc t v Nuôi dng tr nh ti Vit Nam hin nay Tuy nc ta c công nhn là mt nc có nn kinh t tng trng mnh trong thi gian va qua nhng vn suy dinh dng tr nh vn còn nhiu hn ch Có trên 7 triu tr em di 5 tui * C 5 tr thì có 1 tr b thiu cân (18.9%) ** C 3 tr thì có 1 tr b thp còi (31.9%) ** Mc dù: An ninh lng thc c m bo. 90% dân s bit c bit vit * Chm sóc bà m trc và sau sinh Ngun: * Thng kê y t, Tng cc Thng kê; ** iu tra dinh dng 2009 Trên 90% i khám thai nhng không c t vn v NCBSM % c bi ngi có chuyên môn nhng rt ít c h tr ti lúc sinh v bt u cho bú. Không thm bà m sau sinh tr nhng trng hp phc tp. Nuôi con bng sa m Thc hành lý tng 1: Bt u cho bú trong 1 gi u Ch 55% tr c bú m trong vòng 1 gi u. T l cao nht khu vc min núi (70%), thp khu vc nông thôn (30%). T l này TYT (70%) cao hn so vi các bnh vin và phòng khám t (40%). Thc hành lý tng 2: Không cho n/thc ung nào khác 2 trong 3 BM (~60%) cho con n/thc ung khác ngoài sa m trong vòng 3 ngày u. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.11

18 Bài 4: Tình hình nuôi dng tr nh ti Vit Nam 1 trong 3 BM (30%) mang theo sa ngoài khi n c s y t sinh con ( Hà Ni có n 87% BM mang theo sa ngoài). Thc hành lý tng 3: Cho con bú sa non 1 trong 3 BM (27%) vt b sa non. mt s tnh t l này là 90%. Thc hành lý tng 4: Bú theo nhu cu, c ngày ln êm 85% BM cho con bú theo nhu cu. Thc hành lý tng 5: NCBSMHT trong 6 tháng u ~10% NCBSMHT n 6 tháng tui. Ch 50% BM & 30% ph n có thai bit NCBSMHT là gì Hu ht CBYT bit NCBSMHT là gì nhng tin rng ch cn NCBSMHT n 4 tháng tui. Thc hành lý tng 6: NCBSM n 24 tháng tui 60-90% bà m NCBSM n 12 tháng tui. Thi gian cho con bú trung bình ca các bà m là t tháng. Thc hành lý tng 7: Không cho tr bú bình vi núm vú gi (0-24 tháng tui) 75% tr không b cho bú bng bình vi núm vú gi. Nhng cn tr cho vic NCBSM Nhn thc: không sa. Tách riêng m và con. Nc cn làm sch ming và giúp tr ht khát. S ph bin ca sa công thc. M phi i làm. Thiu thông tin và s h tr thích hp. 12. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

19 Bài 4: Tình hình nuôi dng tr nh ti Vit Nam Nhng ch s v n b sung CH S THC TRNG Thc hành lý tng 8: Tr 6-8 tháng c cho n b sung 90% Thc hành lý tng 9: Tr c n s ba c khuyn ngh mi ngày Thc hành lý tng 10: Tr áp ng c yêu cu v nng lng hàng ngày theo khuyn ngh Thc hành lý tng11: Tr c n các thc n giàu nng lng và dinh dng Không bit Có (nu NCBSM) Không bit Thc hành lý tng12: Tr t 6-23 tháng c n a dng thc phm 50% Thc hành lý tng13: Tr c n các thc phm giàu st 79% Thc hành lý tng 14: Tr c n tht, cá và tht gia cm hàng ngày Thc hành lý tng15: Tr c h tr và khuyn khích n 3-4 ln/tun Có Các vn n b sung Bt u cho n sm t 2-3 tháng tui (thành th 4-5 tháng, nông thôn 2-3 tháng). m c và cht lng ca thc n b sung cn c quan tâm. Khu phn thiu st. Truyn thông T l s hu vô tuyn, in thoi di ng cao, tuy nhiên rt ít trng hp ã gi/ s dng ng dây t vn hotline; thành ph. S h có máy tính > 60%, có th truy cp internet 26%. Cha n 25% các bà m c báo. Ch có 30% các bà m ã tng tham d hp nhóm t vn v dinh dng. 75% sn sàng chi tr t 30,000-50,000 cho vic t vn dinh dng có hiu qu. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.13

20 Bài 5: Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn BÀI 5. GII THIU V D ÁN ALIVE&THRIVE VÀ MÔ HÌNH PHÒNG KHÁM T VN NUÔI DNG TR NH THEO PHNG THC NHNG QUYN Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nêu c ni dung chính ca d án A&T. 2. Nêu c khái nim v mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn. D án Alive& Thrive D án 5 nm ( ). Bangladesh, Ethiopia và Vit Nam. Hn na triu tr nh c cu sng thông qua y mnh nuôi con bng sa m và ci thin thc hành cho tr n b sung hp lý ti a bàn d án. Do QuBill & Melinda Gates Foundation tài tr. Thành viên tham gia Vin Phát trin Giáo dc - Qun lý chung, Truyn thông, Khu vc t nhân. GMMB - Tuyên truyn vn ng và Quan h công chúng. Vin nghiên cu chính sách lng thc Quc t - Giám sát & ánh giá. Save the Children - Can thip cng ng. Trng i hc California, Davis - Qun lý d án nh. i tác trong nc B Y T - V Bo V Bà M Tr em. Vin Dinh Dng Quc Gia. S Y t tnh. 14. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

21 Bài 5: Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn Hi Liên hip Ph n. Các T Chc Liên Hip Quc. T chc Phi Chính Ph - Marie Stopes International, Plan International, World Vision, v.v a bàn d án Min Bc: Hà Ni, Hi Phòng, Thái Nguyên, Thanh Hóa. Min Trung: à Nng, Qung Tr, Qung Ngãi, Qung Nam, Qung Bình. Min Nam: Khánh Hòa (Nha Trang), Vnh Long, Tin Giang, Cà Mau, k Lk, k Nông. Mc tiêu d án 1. Tng gp ôi t l tr c nuôi bng sa m hoàn toàn trong 6 tháng u. 2. Ci thin thc hành cho tr (6-24 tháng) n b sung c v cht lng và s lng. 3. Gim t l tr di hai tui suy dinh dng th thp còi ít nht 2% mi nm. Chin lc can thip Ci thin môi trng ch chính sách nhm h tr chm sóc dinh dng tr nh. To nhu cu và khuyn khích s dng dch v y t thông qua các mô hình t vn nuôi dng tr nh. Tng cng cung cp và khuyn khích s dng thc phm b sung dinh dng thông qua hp tác vi khi doanh nghip t nhân. Mô hình phòng khám t vn tr nh theo phng thc nhng quyn Tng quan v Nhng quyn Nhng quyn là mt mô hình kinh doanh nhm mang li s tng trng nhanh ca mt sn phm và/hoc mt loi hình dch v theo mt tiêu chun c th bng cách chuyn giao trách nhim qun lý hàng ngày cho các doanh nghip c lp khác. Trong ngành thng mi, nhng quyn dùng m rng kinh doanh ca c s nhng quyn vi mc ích gia tng li nhun cho bn thân h. Vi xã hi thì nhng quyn li c s dng m rng mt doanh nghip nhng phc v cho mc ích an sinh xã hi ch không nhm tng doanh thu ca c s nhng quyn. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.15

22 Bài 5: Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn Tính u vit ca phng thc nhng quyn XH BÊN NHNG QUYN (NQ) M rng dch v mt cách nhanh chóng thông qua mng li NQ. Tng cng kh nng tip cn dch v ca ngi dân. Cht lng dch v c m bo. BÊN C NHNG QUYN (NQ) Nâng cao uy tín nh các chng ch, chng nhn v cht lng dch v và thng hiu. c h tr trong khâu qung bá dch v. c giám sát h tr cht lng dch v. c cp nht chuyên môn k thut. Lng khách hàng tng, doanh thu tng. Dân sinh xã hi Ngi dân c hng nhng dch v cht lng cao vi mc chi phí hp lý. Trong Y t, qun lý c cht lng dch v; Ci thin thu nhp cho cán b. Các ch s v sc khe c ci thin. Phng thc Nhng quyn xã hi ã c áp dng nhiu trong ngành y t ví d phòng t vn v sc khe sinh sn Tình ch em ; T vn v KHHG Blu star ca t chc MSI. Mô hình phòng t vn NDTN Mt tri bé th ca d án A&T là mô hình áp dng phng thc nhng quyn xã hi u tiên trên c nc cng nh trên toàn th gii. Sn phm ca mô hình nhng quyn xã hi ca d án A&T là Dch v t vn nuôi dng tr nh cht lng cao. Thi gian cung cp dch v là t khi bà m mang thai ba tháng cui n khi tr c 24 tháng tui vi tng s ln tip xúc ti a là 15 ln. Mô hình nhng quyn A&T BÊN NQ AT & NIN La chn, ào to, xâng dng h thng và tài liu, theo dõi và to nhu cu BÊN NQ CP TNH TTSKSS S Y T La chn, giám sát, theo dõi, báo cáo lên c quan NQ BÊN NHN NQ C S Y T Cung cp dch v t vn NDTN Báo cáo lên c quan NQ cp Tnh KHÁCH HÀNG ÔNG B, BÀ M, NGI CHM SÓC TR Khách hàng s dng và tr phí dch v CNG NG TUYÊN TRUYN VIÊN To nhu cu 16. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

23 Bài 5: Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn Bên nhng quyn là A&T và Vin dinh dng có nhim v la chn, ào to, xây dng h thng và tài liu, ng thi tin hành theo dõi và to nhu cu cho dch v. Bên nhng quyn cp tnh là S Y t và Trung tâm sc khe sinh sn tnh vi vai trò la chn, giám sát, theo dõi và báo cáo lên c quan nhng quyn. Bên nhn nhng quyn là các c s y t, các c s y t này s trc tip cung cp dch v t vn nuôi dng tr nh và có nhim v báo cáo lên c quan nhng quyn cp tnh. Khách hàng s dng dch v t vn nuôi dng tr nh ca A&T bao gm các ông b, bà m và ngi chm sóc tr. Khi s dng dch v, khách hàng s phi tr phí dch v. Ti cng ng, truyn thông viên c s bao gm y t thôn bn, cng tác viên dinh dng, ph n thôn có vai trò to nhu cu s dng dch v. Nhng thành t ca Phng thc Nhng quyn Cht lng dch v chun mc. Thu phí dch v. Thng hiu c công nhn. Vn hành c lp. i vi mô hình nhng quyn ca A&T, các thành t này c th nh sau: Dch v chun mc. Dch v t vn Nuôi dng tr nh cht lng tt ln tip xúc trong 27 tháng (quý 3 ca thai kì - 24 tháng tui). Phí dch v. Thit lp theo tng tnh. Ph thuc vào cp ca c s y t. Thng hiu. D xác nh, ngày càng ph bin. c công nhn. Quyn s hu. C s y t công cng (tnh, huyn, xã). C s y t t nhân. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.17

24 Bài 5: Gii thiu v d án Alive&Thrive và mô hình phòng khám t vn nuôi dng tr nh theo phng thc nhng quyn Thng hiu nhng quyn A&T: Thng hiu nhng quyn A&T Chuyên nghip Tin cy Cht lng cao y chc nng S sn sàng Thân thin vi tr em Cm logo là s cu thành ca 3 yu t: Hình nh biu trng: Hình nh cách iu ông mt tri ci vi nhng tia nng m áp ging nh bông hoa ang n và em bé ang ci ti trong s quan tâm chm sóc ca c gia ình. Mt tri biu trng sc sng mãnh lit. Hai chic lá tng trng cho bàn tay nâng niu chm sóc th h mm non. Ý ngha tng th là to nên sc khe, hnh phúc cho tr th và cho th h tng lai. Tên gi: Mt tri bé th ng ngha vi ni dung trên và nhn mnh Tr em là i tng ch yu ca phòng khám. Tên phòng t vn ngn gn to hiu qu tt cho vic ghi nh, giúp ngi xem d hiu và hình dung ra ni dung cng nhi tng mà mô hình nhng quyn hng n. Khu hiu: Khu hiu nhn mnh s quan trng ca dinh dng úng cách u i cho tr nh, to tin vng chc cho s phát trin, và cho tng lai ca Vit Nam. 18. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

25 Bài 6: Dch v t vn nuôi dng tr nh và C hi tip xúc cá th và nhóm BÀI 6. DCH V T VN NUÔI DNG TR NH VÀ C HI TIP XÚC CÁ TH VÀ NHÓM. Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nêu c gói dch v T vn nuôi dng tr nh ti c s y t. 2. Nêu c nhng thi im thích hp tip cn bà m t vn v nuôi dng tr nh. Mô hình A&T là mô hình nhng quyn xã hi và sn phm ca mô hình này là Dch v t vn nuôi dng tr nh cht lng cao Gói dch v t vn Nuôi dng tr nh trn gói DCH V PHNG PHÁP THC HIN THI IM 1) Khuyn khích NCBSMHT (khi mang thai) 1 T vn nhóm/lp hc Quí 3 ca thi kì mang thai 2 ln t vn cá nhân Quí 3 ca thi kì mang thai 2) H tr NCBSMHT (khi sinh) H tr cá nhân Khi sinh con 3) Qun lý NCBSMHT 2 ln u t vn cá nhân 1 tun sau sinh 2 tun sau sinh 2 ln t vn nhóm/lp hc T 1 n 6 tháng sau sinh 4) Giáo dc ABS 1 ln t vn cá nhân T 4 n 6 tháng sau sinh 5) Qun lý ABS Kt hp t vn cá nhân và nhóm, tng s 6 ln 1 ln khi tr 6-8 tháng 1 ln khi tr 9-12 tháng 4 ln khi tr tháng T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.19

26 Bài 6: Dch v t vn nuôi dng tr nh và C hi tip xúc cá th và nhóm Thành phn ca gói dch v ph thuc vào loi c s y t. Nhìn chung, các thành phn ó s sn có các c s y t nh sau: LOI C S Y T GÓI DCH V NHNG QUYN CUNG CP Khuyn khích NCBSMHT H tr NCBSMHT (cho TYT có phòng sinh) Trm y t xã/phng Qun lý NCBSMHT Giáo dc ABS Qun lý và h tr ABS Khuyn khích NCBSMHT TT CSSKSS tnh Qun lý NCBSMHT Giáo dc ABS Qun lý và h tr ABS Bnh vin (ni có phòng sinh) Khuyn khích NCBSMHT H tr NCBSMHT Qun lý NCBSMHT C s y t nhi khoa Giáo dc ABS Qun lý và h tr ABS 20. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

27 Bài 6: Dch v t vn nuôi dng tr nh và C hi tip xúc cá th và nhóm S các dch v Nuôi dng tr nh cho khách hàng t quí 3 thi k mang thai qua 6 tháng sau khi sinh cho n khi tr c 24 tháng tui THI IM CUNG CP DCH V MC ÍCH ng kí khách hàng mi (ghi mã s và lp h s khách hàng). Quí 3 ca thi kì mang thai. To mt gói dch v NDTN riêng cho tng khách hàng (tùy thuc vào thi im khám u tiên, hình thc chi tr, dch v c ngh và mong mun - nôi dung và hình thc nh t vn cá th hay lp hc...) Thu phí dch v t khách hàng nu khách hàng nh tr trn gói t ln u. Nu không, l phí có th thu mi ln dùng dch v. Cung cp dch v Khuyn khích NCBSMHT 1. Hn gp ln sau cho Khuyn khích NCBSMHT 2. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng bit và hiu c li ích ca NCBSMHT và giá phi tr nu không cho tr bú m hoàn toàn Quí 3 thi kì mang thai Cung cp dch v Khuyn khích NCBSMHT 2. Hn gp ln sau cho Khuyn khích NCBSMHT 3. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng bit cách cho tr bú úng và tin rng sa m là la chn tt nht cho tr và bit mình có y kh nng NCBSMHT Quí 3 thi kì mang thai Cung cp dch v Khuyn khích NCBSMHT 3. Hn gp ln sau hoc/và chuyn tuyn cho H tr NCBSMHT. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng quyt nh NCBSMHT Khi sinh con Cung cp dch v H tr NCBSMHT. Hn gp ln sau hoc/và chuyn tuyn cho Qun lý NCBSMHT 1. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng cho tr bú m ln u thành công Mt tun sau sinh Cung cp dch v Qun lý NCBSMHT 1. Hn gp ln sau hoc/và chuyn tuyn cho Qun lý NCBSMHT 2. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng duy trì NCBSMHT Hai tun sau sinh Cung cp dch v Qun lý NCBSMHT 2. Hn gp ln sau hoc/và chuyn tuyn cho Qun lý NCBSMHT 3. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng duy trì NCBSMHT Thi kì sau sinh 3-6th Cung cp dch v Qun lý NCBSMHT 3 và 4 và Giáo dc ABS 1. Hn gp ln sau cho Qun lý ABS 1. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng duy trì NCBSMHT Tr 6-24 tháng Cung cp dch v Qun lý ABS 1-6. Hn gp ln sau cho Qun lý và h tr ABS theo ý mun. Hoàn tt h s khách hàng. Khách hàng bt u cho tr ABS t tháng th 7 và tip tc thc hành nuôi dng tr úng ti 24 tháng. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.21

28 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi BÀI 7. TRUYN THÔNG THAY I HÀNH VI Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nhn rõ khái nim c bn v hành vi và truyn thông thay i hành vi. 2. Gii thích c các bc thay i hành vi. 3. Mô t c các can thip & chin lc truyn thông thay i hành vi các cp khác nhau. 1. Khái nim hành vi sc kho : Hành vi sc kho là nhng thói quen, vic làm hàng ngày nh hng tt hoc xu n sc kho. Hành vi sc kho chu nh hng ca các yu t sinh thái, môi trng, xã hi, vn hóa, kinh t, chính tr. Hành vi bao gm các hp phn: kin thc, thái, nim tin và thc hành. HÀNH VI = KIN THC + THÁI + NIM TIN + THC HÀNH Ví d v nhng hành vi sc kho trong lnh vc nuôi dng tr nh: Nhng hành vi có li cho sc kho: n ung y khi có thai. Ung viên st theo s ch dn ca cán b y t. Cho con bú sa non. Cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng u. Cho con n b sung hp lý. Cho tr i ung VitaminA. Theo dõi cân nng ca tr. Tng cng cho tr bú m khi tr b m. Ra tay bng xà phòng trc khi cho tr n, tr bú. vv T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

29 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi Nhng hành vi có hi cho sc kho (hành vi nguy c). Vt b sa non. Cho tr ung nc cam tho ngay sau sinh. Cho tr n sam khi tr cha c 6 tháng tui. Cho tr n kiêng khi tr b tiêu chy. Nhng hành vi không có li, không có hi cho sc kho: eo vòng bc vào c tay cho con. 2. Truyn thông thay i hành vi là gì? Truyn thông thay i hành vi là quá trình hot ng truyn thông có k hoch nhm to ra s thay i hành vi bn vng ca i tng trên c s hiu thc trng, trao i các thông tin thích hp, giúp i tng phát trin các k nng, nim tin và thúc y vt qua các tr ngi khó khn thc hin và duy trì hành vi mi. Ví d: Trong truyn thông thay i hành vi trong nuôi dng tr s sinh và tr nh s giúp ph n có thai, các bà m có con di 2 tui thc hin và duy trì các hành vi nh: n trm y t nhn t vn v nuôi dng tr s sinh và tr nh, thc hin các hành vi nuôi dng tr s sinh và tr nh úng (cho tr bú sa non, bú m hoàn toàn trong 6 tháng u, cho tr n b sung hp lý.). Mc ích ca bt kì hot ng Truyn thông thay i hành vi nào không ch nhm tng kin thc mà phi m bo kin thc bin thành hành ng. Ngha là hành vi phi c thay i. iu quan trng là ch khi hu ht ngi dân (70-80%) thc hin hành vi và duy trì hành vi ó tr thành chun mc trong cng ng, khi ó chúng ta mi có th coi chng trình truyn thông thay i hành vi ã thành công. 3. Quá trình thay i hành vi: Hành vi ca con ngi có th thay i c, khi thì nhanh, khi thì chm do nhiu lý do khác nhau. Bn thân hành vi ca con ngi ã phc tp nên mun làm thay i nó cng tht khó khn và phc tp. Tuy nhiên t b mt hành vi có hi chp nhn thc hin và duy trì mt hành vi có li thng i tng cn phi tri qua 1 quá trình. Quá trình này có th tóm tt thành 5 bc. Bc 1: Bc 2: Bc 3: Bc 4: Bc 5: Cha bit. ã bit. Có ý nh thay i. Làm th + ánh giá. Duy trì hành vi / T b. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.23

30 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi CÁC BC CA QUÁ TRÌNH THAY I HÀNH VI VÀ CAN THIP CA TRUYN THÔNG VIÊN Duy trì hành vi mi T b Các hot ng can thip ca TTV Làm th - ánh giá 11. Theo dõi, h tr & khuyn khích duy trì hành vi 10. Tng kt kinh nghim & a ra quyt nh Có ý nh thay i 9. Cung cp/h tr các ngun lc cn thit. 8. Gii quyt các khó khn cn tr 7. Tho lun vic thc hin & phân tích ng lc/cn tr ã bit 6. Nêu gng ngi tt vic tt 5. Khuyn khích, ng viên 4. B sung thêm kin thc và k nng Cha bit 3. Cung cp thông tin c bn 2. Gii thích/phân tích li hi ca hành vi 1. Tìm hiu i tng ã bit, tin và làm gì 4. Các cp can thip ca truyn thông thay i hành vi Truyn thông thay i hành vi v nuôi dng tr nh bao gm 4 cp : Ti h gia ình, ti cng ng, ti c s y t và ti cp hoch nh chính sách.ti mi cp s có các cách tip cn khác nhau thay i hành vi nuôi dng tr nh tuy nhiên ni dung thông ip truyn thông thì phi nht quán mi cp. Ti h gia ình: Cách tip cn là thuyt phc thay i hành vi cá nhân. Các cán b y t, nhân viên y t thôn bn, cán b ph n ( gi chung là tuyên truyn viên) s t vn, vn ng, thuyt phc bà m và nhng thành viên trong gia ình h t b các hành vi nuôi dng tr cha úng thc hin các hành vi úng. 24. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

31 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi Ti cng ng: Cách tip cn là thay i các tp quán cng ng và các vn u tiên. Các truyn thông viên ti cng ng có th t chc các bui hp nhóm, sinh hot câu lc b, lng ghép vi hp cng ng tin hành t vn nhóm v nuôi dng tr nh. Trong các cuc t vn nhóm, truyn thông viên s giúp ngi dân trong cng ng nhn ra nhng hành vi có hi, nhng tp quán lc hu ca cng ng và giúp mi ngi xác nh, la chn vn u tiên tác ng thay i trc và dn dn s thay i c các thói quen, tp quán lc hu liên quan n vic nuôi dng tr ca cng ng, chp nhn và thc hin các hành vi mi và duy trì tr thành chun mc ca cng ng. Ti c s y t: Cách tip cn là ào to và nâng cao nng lc cho cán b y t Khi cán b y t c ào to và nâng cao nng lc v t vn nuôi dng tr nh, h s tin hành t vn nhóm, t vn cá nhân, m các lp hc v nuôi dng tr nh cho các bà m và giúp, h tr các bà m thay i các hành vi nuôi dng tr. Vi nhng trng hp vt quá kh nng ca c s y t thì cán b y t s chuyn tuyn cho bà m và tr n c s y t thích hp c nhn t vn và chm sóc phù hp vi tình trng ca tr. Các nghiên cu ã ch ra rng, các bà m thng tin tng và thích nhn thông tin t các b y t. Vì vy các hot ng t vn, tp hun cho các bà m ti các c s y t s thúc y s thay i hành vi ca các bà m. Chính sách: Cách tip cn là truyn thông vn ng Các nhà lãnh o c tip nhn các thông tin di nhiu hình thc nh tài liu, t tin, hi tho, hi ngh hoc qua các phng tin truyn thông i chúng. Qua ó các nhà lãnh o và ngi hoch nh chính sách s ban hành các chính sách to môi trng thun li cho vic nuôi dng tr ca bà m hoc có nhng hành ng thit thc ng h, quan tâm n vic nuôi dng tr. Ví d: Qui nh s thi gian cho bà m ngh chm sóc con và cho con bú; Sp xp công vic cho bà m làm gn nhà hoc cho con bú; a phòng chng suy dinh dng vào ch tiêu phát trin kinh t xã hi ca a phng; Tng cng phát trin kinh t, xóa ói gim nghèo, phong trào VAC (Vn - Ao - Chung); H tr truyn thông v nuôi dng tr nh ti a phng T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.25

32 Bài 7: Truyn thông thay i hành vi Các cp truyn thông thay i hành vi c th hin qua tháp truyn thông thay i hành vi di ây: CÁC CÁCH TIẾP CẬN TÁC ĐỘNG THAY ĐỔI HÀNH VI Tại hộ gia đình Tại cộng đồng Tại cơ sở y tế Thuyết phục thay đổi hành vi cá nhân Thay đổi các tập quán cộng đồng và các vấn đề ưu tiên Đào tạo và nâng cao năng lực cho CBYT Chính sách Truyền thông vận động 26. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

33 Bài 8: K nng truyn thông BÀI 8. K NNG TRUYN THÔNG PHN 1 - K NNG LNG NGHE VÀ THU HIU, K NNG QUAN SÁT Mc tiêu: Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Lit kê c các k nng c bn trong truyn thông trc tip v nuôi dng tr s sinh và tr nh. 2. Thc hành c k nng lng nghe, thu hiu và quan sát. 1. K nng lng nghe và thu hiu: Lng nghe cn thn thu thp thông tin v các thc hành NDTN ca bà m: Có c ch, ánh mt, n ci, nét mt, t th (cách ngi, ng, i li...) phù hp. Loi b vt cn gia cán b t vn và bà m. Nhìn vào mt bà m mt cách thân mt. Ngi ngang tm vi i tng. Gi khong cách úng mc gia cán b t vn và bà m. Không t ra vi vã. Không nên có ting cn nhn, lm bm, th dài, ngáp... Biu l s lng nghe, quan tâm, khích l bà m chia s suy ngh & cm nhn ca h: Nhìn vào i tng, gt u, mm ci tán thng hoc s dng các tm n gin nh à,, th à Không tranh lun, không ct ngang li bà m mt cách không cn thit. Không làm vic riêng khi bà m nói. Hn ch thp nht nhng tác ng gây xao nhãng (TV, in thoi, ting n...). Hi li nhng iu mình cha hiu hoc nhc li nhng im chính mà bà m va trao i bng ngôn t tng t nhng ngn gn hn kim tra xem mình có hiu úng ý ca bà m không. Nu bn hiu sai bà m có th iu chnh li. Ví d: Bn có th nhc li Anh/ ch hình nh ang nói là, Nói cách khác là Tránh dùng nhng t phê phán nh: Không úng, sai, không tt, xu Nu bn s dng nhng t này khi trao i vi bà m s làm cho h cm thy có li hoc có iu gì sai sót và t ó h không dám nói ht nhng iu cn nói vi bn na. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.27

34 Bài 8: K nng truyn thông S dng nhiu câu hi m. V c bn có 3 loi câu hi Câu hi óng : Câu hi óng là loi câu hi gii hn ni dung tr li vào mt t nh có hoc không, úng hoc sai, ri hoc cha vv... Ví d: Câu hi: Ch có i khám thai không?. i tng s tr li: Có hoc không. Câu tr li thng ngn gn, có ít thông tin, cn phi hi thêm nhng câu hi khác. Trong quá trình truyn thông hn ch dùng câu hi óng. Câu hi m : Câu hi m là câu hi mà òi hi i tng phi suy ngh và tr li nhiu thông tin hn. Câu hi m thng bt u hoc kt thúc bng các t nh: Ti sao? Khi nào? Nh th nào? Bao nhiêu? Cái gì? âu?... Nên s dng nhiu câu hi m trong quá trình truyn thông bit c nhiu thông tin. Ví d: Ch gp phi khó khn gì trong vic cho cháu bú sa m? Câu hi nh hng (dn dt) Câu hi nh hng là câu hi mà TTV hng i tng a ra câu tr li mà TTV ó mong mun. Tránh s dng loi câu hi này trong bui truyn thông. Ví d: Ch thy sa m là rt quan trng vi tr phi không?. Cách t câu hi: Hi tng câu hi mt. Nhìn vào i tng. Hi câu hi ngn gn và rõ ràng. Hi nhng câu hi thích hp. Dùng nhng câu hi m giúp cho i tng nói v trng thái tình cm, hoàn cnh và hành vi ca h (xem h bit gì, tin gì, làm gì). Tránh s dng câu hi dn dt. 2. K nng quan sát Cách quan sát có hiu qu Cn quan sát t m các khía cnh: nét mt, c ch, phn ng, hành vi hoàn cnh, tình trng ca tr T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

35 Bài 8: K nng truyn thông Chn v trí quan sát hp lý. Cn quan sát mt cách t nh, lch s, liên tc và vi thái ng viên và khích l. Quan sát mt cách khách quan, không ánh giá theo suy ngh ch quan. Nhng iu không nên làm khi quan sát: Th, h hng, thiu tp trung cho vic quan sát. Soi mói vi ánh mt thiu thin cm, không t nh. Quan sát cùng vi các ngôn ng không li t ra thiu tôn trng, thiu lch s. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.29

36 Bài 9: K nng truyn thông BÀI 9. K NNG TRUYN THÔNG PHN 2. K NNG XÂY DNG NIM TIN VÀ CUNG CP H TR - S DNG TRANH TRONG T VN Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Mô tc k nng cung cp thông tin; k nng xây dng nim tin và cung cp h tr. 2. Mô t v cách s dng tranh trong t vn v nuôi dng tr nh. 1. K nng cung cp thông tin Cung cp thông tin c th và thích hp. S dng các t ng n gin, d hiu. Nói ngn gn, rõ ràng. a ra 1 n 2 gi ý cho bà m trong mi ln t vn và nên a ra nhng gii pháp thc t. S dng tranh t vn h tr. ngh bà m nhc li/trình din các gi ý kim tra xem bà m có hiu rõ các gii pháp ó không. Tha thun nhng vic bà m cn làm & m bo rng bà m ng ý làm theo các gi ý. Sp xp vic tip tc theo dõi nu cn. 2. K nng xây dng nim tin và cung cp h tr Chp nhn nhng iu mà bà m ngh và cm nhn: ôi khi bn không va ý vi mt vài iu mà bà m k vi bn nhng nu bn t ra không ng ý hoc không mun nghe, h s cm thy sai trái, bun, khó chu, không t tin và không mun k gì cho bn na. ng phn i, ch trích mà hãy chp nhn nhng gì bà m k mt cách trung tính (không ng ý không bt bình). T ra ng cm vi bà m và bà m bit cm ngh ca bn. Phát hin và khen ngi nhng iu mà bà m làm úng: Khi bà m c khen ngi nhng gì ã làm, h s t tin và c gng làm c các vic khác na. Chúng ta c hc cách phát hin vn, nhng iu mà bà m làm sai c gng giúp h sa cha. Tuy vy cng cn nhìn nhn nhng gì bà m ã làm úng khen ngi kp thi. 30. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

37 Bài 9: K nng truyn thông Khuyn khích bà m t câu hi làm rõ nhng iu còn nghi ng. S dng hiu qu các giao tip không li. To bu không khí thân mt & tin tng. 3. S dng tranh t vn Mc ích dùng tranh t vn trong bui truyn thông v Nuôi dng tr nh. Tranh t vn là công c h tr cho truyn thông trc tip ca t vn viên ti c s y t và truyn thông viên thôn bn.tranh t vn có nhiu hình nh nên: Hp dn, thu hút s chú ý ca bà m. Giúp bà m d nh, nh lâu, c bit vi bà m có trình vn hoá thp. Giúp bà m hiu úng ni dung hn ch hng dn bng li nói. Vì vy truyn thông viên và t vn viên cn bit cách s dng tranh t vn trong hot ng truyn thông thay i hành vi v nuôi dng tr nh t hiu qu cao. Cách s dng tranh t vn Tranh t vn ch dùng trong t vn cho cá nhân hoc nhóm nh (6-10 ngi). T vn viên cn chn tranh, xem trc. Mi bui t vn, t vn viên ch chn 2-3 tranh. Khi t vn cn mt tranh quay v phía bà m h có th nhìn rõ tranh. các bà m xem tranh và nói xem h thy gì. Tho lun v ni dung tranh vi bà m và ngh bà m liên h n hoàn cnh ca mình. Gii thích và b sung thêm thông tin nu cn. T vn viên có th tham kho các thông tin trang ch. Tóm tt, thng nht nhng vic bà m cn làm. Khi kt thúc bui truyn thông, cn các tranh theo th t và kim tra xem b tranh t vn có không tránh tht lc. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.31

38 Bài 10: T vn cá nhân vi bà m và ngi chm sóc tr BÀI 10. T VN CÁ NHÂN VI BÀ M VÀ NGI CHM SÓC TR Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Gii thích c cách áp dng k nng truyn thông vào các bc t vn. 2. Mô t c 6 bc t vn cá nhân v nuôi dng tr nh. T vn nh th nào cho bà m và ngi chm sóc tr h thay i nhng thc hành, tp quán c, chp nhn và duy trì hành vi mi v nuôi dng tr nh, giúp tr phát trin tt? ó là câu hi t ra cho cán b y t và truyn thông viên giúp bà m thay i hành vi v nuôi dng tr thì cán b y t và truyn thông viên cn có các k nng truyn thông tt (K nng Lng nghe và thu hiu, k nng Quan sát, k nng Cung cp thông tin, k nng Xây dng nim tin và cung cp h tr) áp dng vào các bc t vn. 6 bc t vn cá nhân Bc 1: Gii thiu và to s m áp Chào bà m. T gii thiu. Nhìn bà m thân thin. Mm ci. Biu th s tôn trng. Bc 2: Tìm hiu tình trng/vn hin ti Lng nghe tích cc. Không phán xét. Hi các câu hi m hiu c vn hin ti ca bà m. Chp nhn nhng iu bà m nói. Bc 3: Phân tích và ánh giá Không phán xét. 32. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

39 Bài 10: T vn cá nhân vi bà m và ngi chm sóc tr Xác nh các khó khn, vân ê tôn tai ca bà me. Tr li câu hi ca bà m. Bc 4: a li khuyên bà m có th làm c Cung cp các thông tin liên quan (S dng t ng d hiu). To s t tin cho bà m. a 1-2 li khuyên bà m có th làm c. Không phán xét. Bc 5: Tha thun t c s cam kt Tho lun vi bà m các gii pháp khác nhau (gii pháp thit thc). cho bà m quyt nh chn gii pháp. t c cam kt ca bà m v vic làm th 1-2 li khuyên. S dng ngôn t n gin, không phán xét. Bc 6: Tóm tt và kt thúc ngh bà m nhc li các li khuyên va trao i. Chnh li các li khuyên cho thích hp. Sp xp thi gian hn gp li bà m. Khen ngi và cm n bà m. Lu ý: giúp cán b t vn ti mô hình phòng t vn NDTN mt tri bé th luôn tuân th qui trình 6 bc t vn cá nhân vi các k nng t vn thích hp cho tng bc mt cách d dàng chúng ta có bng kim k nng t vn cá nhân. Khi nào thì cn s dng bng kim này? Cán b t vn t kim tra khi cung cp dch v t vn. Cán b qun lý, giám sát s dng khi kim tra, ánh giá k nng t vn ca nhân viên. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.33

40 Bài 10: T vn cá nhân vi bà m và ngi chm sóc tr BNG KIM K NNG T VN CÁ NHÂN V NUÔI DNG TR NH QUI TRÌNH CÁC HOT NG CHA LÀM LÀM CHA TT LÀM TT Chào hi các bà m T gii thiu Gii thiu và to s m áp Nhìn bà m thân thin Mm ci Biu th s tôn trng Lng nghe tích cc Tìm hiu tình trng/vn hin ti Không phán xét Hi các câu hi m hiu c vn ca bà m Chp nhn nhng iu bà m nói Không phán xét Phân tích và ánh giá Xác nh các khó khn, vn tn ti ca bà m Tr li câu hi ca bà m a li khuyên bà m có th làm c Cung cp các thông tin liên quan (S dng t ng d hiu) To s t tin cho bà m a 1-2 li khuyên bà m có th làm c Không phán xét Tho lun vi bà m các gii pháp khác nhau Tha thun - t c s cam kt cho bà m quyt nh chn gii pháp t c cam kt ca bà m v vic làm th 1-2 li khuyên ngh bà m nhc li các li khuyên va trao i Tóm tt và kt thúc Chnh li các li khuyên cho thích hp Sp xp vic hn gp li bà m Khen ngi và cm n bà m 34. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

41 Bài 11: K nng t vn nhóm BÀI 11. K NNG T VN NHÓM Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Mô t c cách chun b cho vic t chc mt bui t vn nhóm. 2. Mô t c các bc tin hành mt bui t vn nhóm v nuôi dng tr nh. Ti sao cn t vn nhóm Tip cn vi s lng bà m nhiu hn t vn cá nhân. Các bà m có c hi c hc hi chia s kinh nghim và giúp nhau. Cung cp thông tin, kin thc và hng dn thc hin các hành vi chung v nuôi dng tr s sinh và tr nh. Thông qua các cuc t vn nhóm phát hin nhng khó khn, hoàn cnh c bit ca i tng hn ra t vn cá nhân trong mt bui khác. Nên t chc t vn nhóm khi nào Có th t chc mt cuc t vn nhóm cho ph n mang thai hoc bà m theo nh k 1 tháng 1 ln nhng xã mà trm y t xã có mô hình t vn v nuôi dng tr s sinh và tr nh. Có th lng ghép vi các bui hp ph n, hp thôn Có th lng ghép vi sinh hot câu lc b. Chun b cho mt bui t vn nhóm Xem li các thi im bà m cn c t vn v nuôi dng tr xác nh i tng cn c t vn. La chn ch, chun b ni dung thông tin phù hp, chn tranh t vn phù hp. Xác nh thi gian phù hp, a im phù hp (mt bui t vn không quá 60 phút). Mi i tng. Truyn thông viên nên n trc xem ch ngi, nc ung ã cha. Các bc tin hành mt bui t vn nhóm T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.35

42 Bài 11: K nng t vn nhóm Bc 1: Gii thiu Chào hi các bà m. Gii thiu bn thân. ngh bà m t gii thiu. Gii thiu ch. Khi ng to không khí vui v, lôi cun s tham gia (hát, trò chi ). Bc 2: Tìm hiu s hiu bit, thái, thc hành ca các bà m có liên quan n ch t vn Dùng câu hi m xem các bà m bit, tin, làm gì và quan tâm ca h. Lng nghe chia s ca các bà m. Không phán xét nhng gì các bà m ang ngh, ang làm cha úng. Tìm hiu nhng gì các bà m hiu úng, làm tt khen ngi. Bc 3: Phân tích và ánh giá Xác nh nhng khó khn ca các bà m trong thc hành ch hin ti. Bc 4: Cung cp thông tin và tha thun thay i a các thông tin liên quan n ch t vn. S dng tranh t vn phù hp giúp các bà m hiu, nh các thông tin. Tho lun gii pháp thc hin vt qua khó khn. a ra nhng li khuyên thit thc mà các bà m có th làm. Khuyn khích và tha thun vi mi bà m chn 1-2 vic làm th. t c s nht trí v vic thc hin hành vi mi và cam kt thc hin t bà m. Thông báo: các bà m có th c t vn cá nhân ti Trm y t. Bc 5: Tóm tt và kt thúc Tóm tt các im chính ca bui t vn. Xác nh nhu cu thm h gia ình nu cn. Thng nht các vic cn làm và k hoch cho bui sau. Cm n các bà m. Bng kim k nng t vn nhóm là mt công c giúp: Cán b t vn t kim tra khi thc hin t vn nhóm. Cán b qun lý, giám sát s dng khi kim tra, ánh giá k nng t vn ca nhân viên. 36. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

43 Bài 11: K nng t vn nhóm BNG KIM K NNG T VN NHÓM V NUÔI DNG TR NH QUI TRÌNH CÁC HOT NG CHA LÀM LÀM CHA TT LÀM TT Chào hi các bà m Gii thiu bn thân Bc 1: Gii thiu Bà m t gii thiu Gii thiu ch Khi ng to không khí vui v, lôi cun s tham gia (hát, trò chi ) Bc 2: Tìm hiu s hiu bit, thái, thc hành ca các BM v nuôi dng tr Dùng câu hi m xem các bà m bit, tin, làm gì và quan tâm ca h Lng nghe chia s ca các bà m Không phán xét nhng gì các bà m ang ngh, ang làm cha úng Tìm hiu nhng gì các bà m hiu úng, làm tt khen ngi Bc 3: Phân tích & ánh giá Xác nh nhng khó khn ca các bà m trong thc hành ch hin ti a các thông tin liên quan n ch t vn. S dng tranh t vn phù hp giúp các bà m hiu, nh các thông tin Tho lun gii pháp thc hin vt qua khó khn Bc 4: Cung cp thông tin và tha thun thay i a ra nhng li khuyên thit thc mà các bà m có th làm Khuyn khích và tha thun vi mi bà m chn 1-2 vic làm th t c s nht trí v vic thc hin hành vi mi và cam kt thc hin t bà m Thông báo: các bà m có th c t vn riêng ti TYT Bc 5: Tóm tt và kt thúc Tóm tt các im chính ca bui t vn Xác nh nhu cu thm h gia ình nu cn Thng nht các vic cn làm và k hoch cho bui sau Cm n các bà m. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.37

44 Bài 11: K nng t vn nhóm Lu ý: Ti phòng T vn Mt tri bé th s c cung cp nhng tài liu truyn thông h tr cán b khi t vn. Danh mc các tài liu truyn thông c d án cung cp nh trong bng di ây. Tài liu truyn thông Ti cp thôn: Th mi bà m. Bài phát thanh. Ti cp xã: Th t vn bà m. S theo dõi bà m - tr em. T ri. Tranh c ng. Bng a video giáo dc Trong ó: Th mi bà m: c thit k nh mt t ri trong ó có các thông ip tuyên truyn v nuôi dng tr nh. Th mi do các TTV qun lý. Khi xác nh c bà m mang thai 3 tháng cui trong thôn, TTV s phát th mi và vn ng bà mn phòng t vn Mt tri bé th tham gia chng trình. Bài phát thanh: mi 2-3 tháng, TTV s c nhn mt a CD có các thông ip truyn thông phát trên h thng loa truyn thanh thôn, xã. S theo dõi bà m - tr em: c thit k nh mt quyn s y b trong ó có nhiu thông tin kin thc có liên quan n nhng thc hành lý tng v NDTN. Trong ln u tiên n phòng t vn, bà m có thai hoc có con nh s c ng ký và nhn mt quyn s theo dõi bà m - tr em. TTV cn phi m bo các bà m s gi và s dng úng s này. Th t vn: Là mt b tranh truyn thông vi nhng thông ip truyn thông chính v nuôi dng tr nh, mi phòng t vn s c nhn 2-3 b và cách s dng nh s dng bng lt khi t vn cho bà m. T ri: Khi n phòng t vn, bà m có thai hoc có con nh, ông b và ngi chm sóc tr s c phát t ri truyn thông vi nhiu ch khác nhau. H có th tham kho ý kin ca TTV v ni dung các t ri khi v nhà. 38. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

45 Bài 12: Chm sóc sc khe và dinh dng cho ph n có thai và ang cho con bú BÀI 12. CHM SÓC SC KHE VÀ DINH DNG CHO PH N CÓ THAI VÀ ANG CHO CON BÚ Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Trình bày c tm quan trng ca chm sóc dinh dng cho ph n có thai và phu n ang cho con bú 2. Nêu c cách n ung hp lý ca bà m trong thi kì mang thai và ang cho con bú 3. Nêu nhng chm sóc sc khe cn thit cho ngi ph n khi mang thai (chm sóc vú, tiêm phòng, b sung st, v sinh, ch lao ng ngh ngi, h tr tinh thn...) 4. Lit kê c các thc phm và món n hp lý cho ngi ph n mang thai và ang cho con bú ti a phng Tm quan trng ca dinh dng i vi bà m mang thai và ang NCBSM Nhm áp ng các hot ng thay i v c th, sinh lý ca bà m nh bin i v chuyn hóa, tích ly m, tng cân, tng khi lng t cung, vú, phát trin ca bào thai và s to sa. Hu qu dinh dng không úng ca ngi m khi mang thai nh hng ln ti phát trin ca con sau này nh sau: Thiu dinh dng thi ku bào thai: con ra không b thp cân nhng có nguy c b béo phì và mc bnh tim mch sau này. Thiu dinh dng thi k cui: nguy c nh cân và mc bnh ái tháo ng. Hiu c tm quan trng ca vic dinh dng cho ngi ph n khi mang thai áp ng nhu cu phát trin ca bào thai cng nh nhu cu ca bà m khi NCBSM. Nhng thay i v trng lng c th ca ngi m khi mang thai S thay i ca trng lng c th ca ph n khi mang thai: MC TNG CÂN 3 THÁNG U (QUÝ I) 3 THÁNG GIA (QUÝ II) 3 THÁNG CUI (QUÝ III) M 1000 gam gam gam Bào thai 100 gam 1000 gam 2000 gam T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.39

46 Bài 12: Chm sóc sc khe và dinh dng cho ph n có thai và ang cho con bú Tùy theo tình trng dinh dng (ch s khi c th: BMI) trc khi có thai khuyn ngh mc tng cân. Tình trng dinh dng tt (BMI: ): Mc tng cân nên t là 20% cân nng trc khi có thai. Tình trng dinh dng gy (BMI<18.5): mc tng cân nên t 25% cân nng trc khi có thai và. Tình trng dinh dng tha cân béo phì(bmi>=23): mc tng cân nên t 15% cân nng trc khi có thai. cân nng kg BMI = ( ) (chiu cao) 2 m 2 Theo tiêu chun quc t (FAO), mc tng cân trung bình ca ph n Châu Á nên là 10-12kg, trong ó 4kg là m, tng ng 36000kcal. ó là ngun d tr sn xut sa. Nhu cu dinh dng ca ph n khi có thai và cho con bú Nhu cu v nng lng và các cht dinh dng cao hn khi cha có thai Nng lng: Theo khuyn ngh ca FAO/WHO cho ngi ông Nam Á nm 2005: NHU CÂU DINH DNG /NGAY PHU N BINH THNG KHI MANG THAI CÂN THÊM 6 tháng âu 3 tháng cuôi KHI NCBSM CÂN THÊM Nng lng kcal 360 kcal (Tng ng 1 bát cm) 475 kcal (Tng ng 2 bát cm) kcal * (Tng ng 2-3 bát cm) Protein 55g 15 gam 18 gam 28 gam Lipid 60g 0 20 gam 20 gam St 39.2mg 20mg** Vitamin A 500 mcg 300 mcg 350 mcg Protein: c bit 3 tháng u cn cho vic to hình và xây dng các t chc ni tng trong c th nh tim, gan, phi và nht là t bào thn kinh. Cht béo: chim 20-25% tng s nng lng tc là khong 60g cht béo/ ngày (ly t ngun du n và m, b). Cht béo giúp tng nng lng và cung cp các vitamin tan trong cht béo nh vitamin A, D, E, K cn thit cho c th nói chung và khi có thai nói riêng. Vitamin, cht khoáng và các yu t vi lng. Trong c th, các vitamin và cht khoáng giúp cho các quá trình chuyn hóa bình thng ca c th và xây dng các t chc trong c th. 40. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

47 Bài 12: Chm sóc sc khe và dinh dng cho ph n có thai và ang cho con bú Vitamin A: ngoài các tác dng nh sáng mt, tng kháng, còn có tác dng to xng dài cho tr giúp tr có chiu cao ti a theo tim nng. Vitamin D: giúp hp thu và chuyn hóa can xi, to khung xng cho tr có nhiu trong. Vitamin C: tng kháng và h tr hp thu st. Acid folic: tham gia to máu và ng thn kinh. Vitamin khác h tr hp thu và tng cng các chc phn c th. St: tham gia quá trình to máu - có nhiu trong tit, tht có màu, u tng, rau có màu xanh m. Can xi: tham gia to khung xng Km: tham gia vào phát trin chiu cao ca tr t trong bào thai và tng min dch cho tr. Các cht dinh dng có mt trong các thc phm c tiêu th hàng ngày. Nhng mi loi thc phm s cha nhiu cht dinh dng hn thc phm khác. Vì vy, có cht dinh dng nên n a dng thc phm. Cách n ung hp lý ca bà m trong thi kì mang thai Ba n cn cung cp các cht dinh dng qua vic n 4 nhóm thc phm và n nhiu hn so vi khi không có thai Trong ó: Cung cp nng lng bng tiêu th: go, mì, ngô, khoai sn và các ch phm ca nó. Protein (m): c cung cp t các thc n ngun gc ng vt nh tht, cá, trng, sa có nhiu cht m quý. Ngòai ra nên n thêm các loi u, lc vng cung cp thêm m và du t thc vt. Cht béo cn c s dng trong ba n cho ngi m vì cht béo va có vai trò cung cp nng lng, va hòa tan các vitamin A, D, E, K cn thit cho c m và con và giúp xây dng các t bào trong c th, c bit là t bào thn kinh. Cung cp vitamin và khoáng cht qua vic s dng các loi rau xanh và trái cây. Rau xanh ph bin nc ta nh rau mung, rau ngót, rau ci xoong, rau dn.,. có nhiu vitamin C, Caroten (tin vitamin A), B12, B2, st, acid folic Các loi qu chín nh chui, u, cam, xòai cng rt cn thit cho bà m. Nu có iu kin nên n qu chín hàng ngày. Nhng n thc ung nên hn ch Không nên dùng các loi ung kích thích nh ru, cà phê, thuc lá, nc chè c... T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.41

48 Bài 12: Chm sóc sc khe và dinh dng cho ph n có thai và ang cho con bú Gim n các loi gia v nh t, ht tiêu, ti. Gim n mn nht là nhng ngi m b phù gim phù và tránh tai bin khi. Các chm sóc sc khe khác Chm sóc y t: qun lý thai. Ít nht i khám thai 3 ln, mi quý thai k 1 ln vi mc ích: Quý I (thai 3 tháng u): xác nh có thai và c nhn t vn v dinh dng, ung viên st, theo dõi cân nng. Quý II (thai 3 tháng gia): Theo dõi s phát trin ca bào thai và tiêm phòng un ván, theo dõi mc tng cân, nhn t vn dinh dng. Quý III (thai 3 tháng cui): Theo dõi s phát trin ca bào thai và tiêm phòng un ván, theo dõi mc tng cân, nhn t vn dinh dng và tiên lng cuc. S dng viên st/acid folic phòng thiu máu do thiu st theo hng dn ca cán b y t. Chm sóc vú: Vic v sinh vú, c bit là núm vú là rt quan trng nhm m bo s thông tia sa sau khi. Hàng ngày nên lau ra nh nhàng khi tm. Mt s lu ý khi v sinh vú: Không cy liên tc các ht sa ng mà ch lau ra và gy nh nhàng. Trng hp núm vú phng hay tt: ch c kéo u vú khi thai ã tháng (t 38 tun thai) vì nu kéo vê sm s gây co tht t cung, nh hng n s phát trin ca thai. Vn lao ng ngh ngi khi mang thai. Khi có thai nên lao ng nh nhàng, không làm vic quá nng gây sy thai, non. Tp th dc nh nhàng giúp tinh thn sng khoái, tun hoàn lu thông. Không chi các môn th thao và in kinh nng. Ngh ngi là cn thit cho ngi m và thai nhi nhng không ngh ngi hoàn toàn làm ngi m không khe mnh, khó. Tháng cui là giai on thai tng cân nhanh nht làm ngi m i li khó khn. Vì vy, nên ngh 1 tháng trc có li cho c m và con. Yu t tinh thn rt quan trng cho ngi m và phát trin ca thai. Gia ình hnh phúc, ngi m c chm sóc chu áo thai nhi s phát trin tt, cuc s có tiên lng tt và to sa sau s y. 42. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

49 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m BÀI 13. TM QUAN TRNG CA NUÔI CON BNG SA M Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Nêu c nh ngha v NCBSMHT. 2. Nêu c li ích ca Nuôi con bng sa m. 3. Nêu c thành phn ca sa m. 4. Mô t c s khác nhau ch yu gia sa m và sa ng vt. 1. nh ngha NCBSM hoàn toàn: NCBSM hoàn toàn có ngha là ch cho tr bú m mà không cho n, ung bt c thc n, ung nào khác k c nc trng, tr các trng hp có ch nh ca bác s phi ung b sung các vitamin, khoáng cht hoc thuc. 2. Li ích ca NCBSM: Li ích cho con: Là ngun dinh dng hoàn ho, áp ng y nhu cu tr trong 6 tháng u. Thúc y tng trng và phát trin ti u. Kích thích s phát trin ti u ca não. Phòng nga các bnh nhim khun, nht là tiêu chy và nhim khun hô hp. D tiêu hóa, s dng hiu qu. Cung cp y nc cho tr trong 6 tháng u. m bo dinh dng nht là trong trng hp khn cp (thiên tai, chin tranh). Sch s, luôn sn sàng và nhit phù hp. Li ích cho m: Cho tr bú sm ngay sau khi sinh giúp x rau và tránh mt máu cho m. Tr bú m kích thích co hi t cung tt. Cho tr bú ngay và thng xuyên kích thích tng cng sn xut sa. Cho tr bú ngay và thng xuyên giúp phòng cng tc sa. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.43

50 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m Giúp tng cng tình cm m con. Tt cho sc khe ca m (phòng ung th vú, ung th bung trng và c t cung). Tng cng chuyn hóa dinh dng có hiu qu hn cho m. Chm có kinh tr li, chm có thai li. Li ích cho gia ình: Bú m có li ích kinh t cao (tit kim chi phí). Gim bnh tt. Gim các chi phí y t. Phòng có thai sm tr li. 3. Nhng khó khn thng gp nu tr không c bú m V phía con Gim gn bó m - con. D mc tiêu chy và tiêu chy kéo dài. D b nhim khun hô hp. Suy dinh dng; thiu vitamin A. D b d ng và không dung np sa. Tng nguy c mc mt s bnh mn tính. Béo phì. Ch s thông minh thp hn. V phía m Bà m có th sm có thai li. Tng nguy c thiu máu, ung th bung trng và ung th vú bà m. PHN C THÊM : Bo v tr chng li bnh nhim khun Sa m cha các t bào bch cu và mt s yu t kháng khun bo v tr chng các bnh nhim khun. Sa m giúp tr chng li các bnh nhim khun 44. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

51 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m nh tiêu chy, nhim khun hô hp, viêm tai, viêm màng não và nhim khun tit niu: khi bà m b mc mt bnh nhim khun (1), các t bào bch cu hot ng và sn xut kháng th chng nhim khun bo v ngi m (2). Mt s t bào bch cu i ti vú và sn xut kháng th (3), các kháng th này c tit vào sa bo v tr (4). Vì vy, trong hu ht các trng hp khi m b bnh nhim khun thì không cn cách ly m con vì sa m bo v tr chng nhim khun. Nhng li ích v mt tâm lý ca NCBSM NCBSM mang li nhng li ích quan trng v mt tâm lý cho c m và con. S tip xúc gn gi ngay sau khi sinh giúp gn bó bà m và tr, làm cho bà m cm thy tho mãn tình cm. Tr c bú m s khóc ít hn và có cm giác an toàn hn. Mt s nghiên cu cho thy NCBSM giúp tr phát trin trí thông minh. Tr nh cân c nuôi bng sa m trong nhng tun u sau, thc hin nhng trc nghim v trí thông minh trong thi niên thiu tt hn so vi nhng tr nuôi nhân to. 4. Thành phn sa m S khác nhau gia sa non và sa trng thành Sa non là loi sa m c bit, c hình thành t tun th ca thai kì và c tit ra trong 1-3 ngày u sau. Sa non sánh c, có màu vàng nht hoc trong. Sa non cha nhiu protein hn sa trng thành. SA NON c tính Tm quan trng Giàu kháng th Giúp phòng chng d ng và nhim khun Nhiu t bào bch cu Giúp phòng chng nhim khun Có tác dng x nh ào thi phân su Gim mc vàng da Có yu t tng trng biu bì rut ào thi phân su Gim mc vàng da Giàu vitamin A Gim mc nng khi b nhim khun T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.45

52 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m Sa trng thành: Sau 3 7 ngày, sa non chuyn dn sang sa trng thành. S lng sa nhiu hn làm 2 bu vú bà my, cng cng. Ngi ta gi ây là hin tng "xung sa". Sa trng thành bao gm: Sa u ba là sa c tit ra u ba bú ca tr. Sa u ba có màu hi xanh, s lng nhiu và cung cp nhiu protein, lactose, nc và các cht dinh dng khác. Sa cui ba là sa c tit ra cui ba bú ca tr. Sa cui ba có màu trng vì cha nhiu cht béo hn sa u ba (xem c im này trên s). Cht béo cung cp nhiu nng lng cho tr, vì vy iu quan trng là cn tr bú n ht sa cui, không tr nh vú sm quá. S khác nhau gia sa non và sa trng thành Sự khác nhau giữa sữa non và sữa trưởng thành Sữa đầu Sữa cuối Béo Đạm Đường Sữa non Sữa trưởng thành Nguồn: Tài liệu tập huấn tổng hợp tư vấn NDTN - WHO/UNICEF (2006) 46. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

53 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m PHN C THÊM : Sa non cha nhiu kháng th và các protein kháng khun hn sa trng thành. Sa non c coi nh là liu vac-xin u tiên giúp tr s sinh phòng chng các bnh nhim khun nguy him i vi tr. Sa non có tác dng x nh, giúp thi phân su (phân u tiên có màu hi en), làm gim vic tái hp thu bilirubin vào máu nên giúp gim mc vàng da sau sinh. Sa non cha nhiu yu t tng trng giúp cho rut cha trng thành ca tr tip tc phát trin sau sinh. Vì vy giúp tr phòng dng và phòng bnh nhim khun, không cho tr n/ung bt c thc n gì khác trc ba bú u tiên. Sa non cha nhiu vitamin A có tác dng làm gim nng ca các bnh nhim khun mà tr có th mc phi. Tr c bú sa non trong nhng ba bú u tiên là rt quan trng. Sa non ã có sn trong vú ngay khi tr sinh ra. Không nên cho tr bt c thc n, nc ung nào trc khi tr bt u bú m. Cho tr n các thc n khác trc khi bú sa non d làm cho tr b d ng và nhim khun. Tr di 6 tháng tui ch cn bú m là, không cn ung thêm nc, ngay c khi thi tit nóng vì cho tr ung nc s làm cho tr gim bú m. Tóm li: Bú m hoàn toàn có th áp ng y nhu cu dinh dng và nc cho tr trong vòng 6 tháng u i. Khi tr c nuôi hoàn toàn bng sa m thì không cn cho tr ung nc k c khi tri nóng bc vì 88% sa m là nc. Sa m có 88% là nc Tr bú m hoàn toàn di 6 tháng tui không cn b sung thêm nc T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.47

54 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m 5. S khác nhau ch yu gia sa m và sa ng vt CÁC CHẤT TRONG SỮA MẸ VÀ SỮA ĐỘNG VẬT Người Bò Dê Béo Đạm Đường Nguồn: Tài liệu tập huấn tổng hợp tư vấn NDTN - WHO/UNICEF (2006) Sa công thc c ch bin t nhiu sn phm khác nhau, bao gm: sa ng vt, u nành và du thc vt. Mc dù các loi sa này ã c iu chnh, ch bin cho ging sa m, nhng vn còn thp hn nhiu so vi mc hoàn ho ca sa mi vi tr nh. Biu này so sánh các cht dinh dng có trong sa m, sa bò ti và sa dê. Tt c các loi sa u cha cht béo m bo cung cp nng lng, cht protein m bo cho s phát trin ca tr và ng lactose trong sa cng cung cp nng lng Sa ng vt cha nhiu protein hn sa m. Tuy nhiên vì thn ca tr cha trng thành nên khó ào thi ht các cht d tha t protein ca sa ng vt. Sa m có cha các acid béo cn thit, giúp cho quá trình hoàn thin não b, mt và làm vng bn mch máu. Các acid béo này không có trong sa ng vt, vì th ngi ta thng b sung nó trong sa công thc. 48. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

55 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m S khác nhau v cht lng protein trong các loi sa SỰ KHÁC NHAU GIỮA SỮA MẸ VÀ SỮA ĐỘNG VẬT Sữa người Sữa bò Protein dạng lỏng Protein chống NK 35% Casein Sữa đông 80% Casein Dễ tiêu hóa Khó tiêu hóa Nguồn: Tài liệu tập huấn tổng hợp tư vấn NDTN - WHO/UNICEF (2006) S này cho thy hu ht protein trong sa bò là casein. Casein to nên cc ông vón, khó tiêu hoá trong d dày ca tr nh. Sa m cha nhiu protein dng lng hoà tan, còn gi là protein nc (whey protein). Protein nc cha các protein kháng khun giúp tr chng li các bnh nhim khun. Tr nuôi bng sa nhân to có th không dung np protein sa ng vt, tr có th mc tiêu chy, au bng, ni ban mn và các triu chng khác khi tr n thc n cha các loi protein khác nhau. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.49

56 Bài 13. Tm quan trng ca Nuôi con bng sa m PHN C THÊM : Mi iu kin NCBSM thành công. Tt c các c s y t cung cp dch v chm sóc sc kho BMTE phi 1. Có mt bn qui nh v nuôi con bng sa m, c ph bin thng xuyên cho các cán b y t. 2. ào to cho tt c cán b y t nhng k nng cn thit thc hin quy nh này. 3. Thông tin cho tt c ph n có thai v li ích và cách thc hin nuôi con bng sa m. 4. Giúp các bà m bt u cho con bú trong vòng mt gi sau. 5. Ch dn cho các bà m cách cho con bú và duy trì ngun sa ngay c khi phi xa con. 6. Không cho tr s sinh bt c n thc ung gì ngoài sa m, tr khi có ch nh ca y t. 7. Thc hin m con cùng phòng con gn m sut 24 gi trong ngày. 8. Khuyn khích cho tr bú theo nhu cu. 9. Không cho tr nh ang bú m bt c loi vú gi hoc u vú cao su nào. 10. Khuyn khích thành lp các nhóm h tr nuôi con bng sa m và gii thiu các bà m ti ó sau khi h ra vin v nhà. 50. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

57 Bài 14. Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui BÀI 14. NHU CU DINH DNG CA TR DI 6 THÁNG TUI Mc tiêu Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Mô t c kích thc d dày tr. 2. Mô t c nhu cu dinh dng ca tr bú m. 3. Nêu c tn sut và thi gian cho bú m. 1. Kích thc d dày tr nh: Các bc cha m u có chung mt lo lng là con ca h có c n hay không. Vi mt tr bú bình thì d nh lng nhng vi tr bú m, lng sa m tr n luôn là mt bí n. bit tr có bú không, hãy tìm hiu xem kích thc ca d dày tr th nào, nht là trong tun u sau. Ngày 1 và 2: Kích thc bng u qu nho ta Các bà m vn t hi sao lng sa non quá ít. n gin là vì d dày tr mi sinh ch có th cha c mt lng dch tng ng vi 1 qu nho. Hn th na, trong 2 ngày u, d dày tr không có kh nng co dãn có th cha c hn lng ó. Nhiu bà m thy rng nu cho tr n quá lng ó tr s nôn tr ra, n vào bao nhiêu thì ra by nhiêu. Nôn tr tr nh có nhiu nguyên nhân nhng mt trong nhng nguyên nhân u tiên hay gp ó là do kích thc nh bé ca d dày tr. D dày tr lúc này ch có th cha c lng dch khong 5 n 7 ml. C th ngi m do ó cng ch sn xut lng mà d dày tr có th cha c. Kích thc d dày tr và lng sa non là hoàn toàn phù hp vi nhau, và tn sut cho bú (khong 10 n 12 ln mt ngày) là hoàn toàn bình thng. Ngày 3: Kích thc bng qu chanh D dày tr to nhanh trong 3 ngày u cho ti khi bng qu chanh hay bng nm tay ca tr (22 n 27 ml). Ti lúc này, sa ca m có th vn cha v nhiu, do ó kh nng phát trin ca d dày tr cng không nhanh hn mc ó. n ngày th 3, cho tr bú t 8 n 12 ln mt ngày là bình thng. Tt nht là cho tr bú nhiu ln, mi ln mt ít hn là bú ít ln và kéo dài. Trc ht vì d dày tr cha có kh nng cha nhiu, bên cnh ó cho bú kéo dài có kh nng gây au núm vú. Bú kéo dài ch nên thc hin sau này khi d dày trã to hn, có th cha c lng sa nhiu hn. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.51

58 Bài 14. Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui Ngày 10: Kích thc bng qu trng gà to Cho ti khi sa m xung và vic cho bú c thit lp vào khong ngày th 10, d dày tr có th cha c lng dch tng ng vi 60 n 81 ml, khong bng mt qu trng gà to. ch là tng i Nh vy, th nào là ch là tng i. C th con ngi c to hóa sinh ra vi y s tin hóa: ngi m ã sinh ra c con mình và hoàn toàn có th nuôi dng con mình vi s lng sa y áp ng cho nhu cu ca tr t lúc mi sinh (sa non) n khi sa v (sa trng thành) ml = qu trng gà 22-27ml = qu chanh 5-7ml = qu nho 1-2 ngày tui 3-4 ngày tui 10 ngày tui Lng sa bé cn mi ln bú m 2. Nhu cu dinh dng ca tr bú m Nhu cu nng lng ca tr tháng vi cân nng lúc sinh bình thng thì sa m có th áp ng hoàn toàn nhu cu dinh dng ca tr trong vòng 6 tháng u (vi iu kin bà m cho con bú úng cách). Xem bng di ây: Bng: So sánh nhu cu nng lng ca tr nh và mc áp ng ca sa m Tháng tui Nhu cu nng lng Sa m (kcal/ngày) g/ngày Nng lng (Kcal/ngày) 0-2 tháng tháng T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

59 Bài 14. Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui Vic sn xut sa ca ngi m c iu chnh phù hp theo nhu cu ca tr dù bà m sinh ôi vn sa. Khi nhu cu ca tr tng thì sa ca m cng tit ra nhiu hn trong vòng vài ngày, thm chí trong vòng vài gi. Xem trong bng di ây bit thêm v nhu cu v nng lng tr và s áp ng ca sa m. NHU CẦU NĂNG LƯỢNG THEO TUỔI VÀ NĂNG LƯỢNG TỪ SỮA MẸ 1000 Năng lượng Thiếu hụt 800 (kcal/ngày) Năng lượng từ sữa mẹ th 3-5 th 6-8 th 9-11 th th Trong biu này, (trc dc là nhu cn nng lng tr và s áp ng ca sa m. Trc ngang là tui ca tr) mi ct biu th tng nng lng cn ca tui ó. Các ct cao dn lên cho thy tr cn nhiu nng lng hn khi tr nhiu tui hn. Phn màu sm biu th mc nng lng do sa m cung cp và phn mu trng là phn thiu ht mà tr cn c n b sung t ngun thc n khác. Trong 6 tháng u i, bú m hoàn toàn có th áp ng nhu cu dinh dng và nc cho tr. T sau 6 tháng tui, sa m không th áp ng nhu cu dinh dng cho tr, tt c tr tròn 6 tháng tui cn c n b sung ngoài sa m. Tuy nhiên, sa m vn là mt ngun nng lng quan trng và cung cp các cht dinh dng có cht lng cao cho tr t 6 tháng tui tr i. Chúng ta s tìm hiu phn này k hn trong bài thc n b sung. 3. Tn sut và thi gian cho bú m Nguyên tc chung là tr phi c bú bt c khi nào tr mun hay ta gi là tr c bú theo nhu cu. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.53

60 Bài 14. Nhu cu dinh dng ca tr di 6 tháng tui Bú theo nhu cu: Du hiu tr òi bú (Xoay x, không nm yên; Há ming và quay u sang hai bên; a li ra vào; Mút ngón tay hoc mút nm tay). Bú cho n khi tr t nh vú ra, ít nht phút cho mi bên vú. Bú ht 1 bên ri chuyn sang bên kia (m bo tr bú c sa cui). Tr c bú c ngày ln êm. Bú 8-12 ln/24 gi. Bú u s duy trì vic tit sa. Tr c coi là bú khi tr i tiu ít nht 6 ln/ngày. PHN C THÊM : Thc hành cho tr bú m thng xuyên và theo nhu cu ca tr, k c ban êm Tr cn c bú theo nhu cu, thng xuyên nh tr mun, c ngày ln êm. S ln bú khong 8-12 ln trong 24 gi, khong cách gia các ln bú có th ít hoc nhiu hn 2-3 ting. D dày tr có dung tích nh và cn thng xuyên c tip thc n. Sa m c iu chnh hoàn toàn phù hp vi kích thc ó, nó rt d tiêu. Nên cho tr bú trc khi tr bt u khóc. Khóc là du hiu mun ca ói. Mi ln cho tr bú kéo dài chng nào tr còn mun bú cho n khi tr t nh vú ra. Nu mt ln bú kéo dài hn na ting hoc các ln bú quá gn (các ln ch cách nhau ting) là du hiu tr ã ngm bt vú không úng và bú không hiu qu, cn kim tra ánh giá li. M cho con bú u n giúp duy trì vic tit sa ca m, tng cng hiu qu tránh thai và cung cp các yu t min dch mi ln cho bú. Vic cho bú u cng giúp phòng nhng vn v vú nh cng tc sa khin m au và s cho con bú, làm sa càng cng tc hn. Nu tr i tiu nhiu hn 6 ln trong vòng 24 gi, ó là du hiu tr ã bú m (trong 2 ngày u khi bú sa non thì ch làm t 1-2 tã/ngày). Nu không, cn cho bú m nhiu hn hoc xem li cách cho tr bú ã úng hay cha. 54. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

61 Bài 15. Quá trình sn xut sa m BÀI 15. QUÁ TRÌNH SN XUT SA M Mc tiêu Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Nêu c cu trúc c bn và mô t c chc nng ca tuyn vú. 2. Mô t c s iu khin ca hormôn to sa và phun sa. 1. Gii phu ca vú S này minh ho gii phu ca vú Vùng da sm màu bao quanh c gi là qung vú. Vùng qung vú có các tuyn nh gi là tuyn Mongomery, tuyn này tit ra mt cht nhn có tác dng bo v da. Bên trong vú là các nang sa, ó là nhng túi rt nh c cu to bi các t bào tit sa. Có hàng triu nang sa trong bu vú, trong s ch chiu mt s nang. Trong hình trên có 3 nang sa c phóng to. Hormon prolactine có tác dng kích thích các t bào tit sa. Xung quanh các nang sa là các t bào c có tác dng co bóp và tng sa ra ngoài. Hormon có tác dng co các t bào c là oxytocin. Nhng ng nh dn sa t nang sa ra ngoài. Gia các ba n, sa c d tr các nang sa và các ng dn sa. Các xoang sa phn di qung vú phình ra trong lúc tr bú d tr sa tm thi. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.55

62 Bài 15. Quá trình sn xut sa m Xung quanh nang sa và ng dn sa có các mô nâng và m. M và các t chc khác to nên hình ca vú to nên s khác nhau gia vú to và vú nh. Vú to và vú nhu cha s lng mô tuyn nh nhau, cho nên u có th to ra nhiu sa nh nhau. 2. Prolactine - hoóc môn kinh thích to sa 3. Oxytocin- Hóc môn kich thích phun sa Khi tr bú, các xung ng cm giác t núm vú truyn lên não kích thích tuyn yên sn xut prolactine. Prolactine vào máu ri n vú, kích thích các t bào tit sa sn xut sa. Tr bú càng nhiu vú càng sn xut nhiu sa. Phn ln Prolactine tn ti trong máu khong 30 phút sau ba bú, do vy giúp cho vú sn xut sa cho ba bú tip theo. Ba bú hin ti, tr bú sa ã có sn trong vú. Khi tr bú, các xung ng cm giác s i t u vú lên não, kích thích tuyn yên bài tit hormone oxytocin. Oxytocin vào máu, n vú gây co bóp các t bào c xung quanh nang sa. Nang sa co li s y sa có sn trong các nang sa chy theo các ng dn ti nhng ng dn ln hn gi là xoang sa phn qung vú. ây là phn x oxytocin, phn x tng (phun) sa hay còn gi là phn x xung sa. Oxytocin c sn xut nhanh hn prolactin, làm cho sa chy ra ngay khi tr bú. Oxytocin có th bt u hot ng trc khi tr bú, khi bà m chun b cho con bú. Nu phn x oxytocin hot ng không tt thì tr khó có th bú sa. ó là hin tng sa không chy ra mc dù các nang sa vn tit sa. 56. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

63 Bài 15. Quá trình sn xut sa m Tác dng quan trng khác ca oxytocin là làm cho t cung ca bà m co hi sau giúp gim chy máu nhng ôi khi gây au t cung nhiu và bà m có cm giác ngi nóng bng khi tr bú trong vài ngày u. Phn x oxytocin d b nh hng bi nhng ý ngh và cm xúc ca bà m. Nhng cm giác yên bình nh bà m cm thy hài lòng, ngh v con vi tình cm yêu thng và luôn tin tng rng sa mình là tt nht i vi tr thì s h tr cho phn x oxytocin hot ng tt. Nhng cm giác khi ngm nhìn, vut ve con hoc nghe ting con khóc cng có th h tr cho phn x này. Nhng nhng cm giác nh au n, lo lng hoc không tin tng là mình sa thì có th c ch phn x oxytoxin và làm sa ngng chy. iu may mn là nh hng này ch là tm thi Nhng yu t h tr và cn tr phn x oxytocin PHN C THÊM : Các du hiu và cm giác khi phn x oxytocin hot ng, bà m có th nhn thy: Cm giác b ép hoc nh kin bò trong vú ngay trc hoc trong khi cho tr bú. Sa chy ra khi bà m ngh ti con hoc nghe thy ting con khóc. Sa chy ra vú bên kia khi tr ang bú vú bên này. Sa chy ra thành tia nu tr nh vú ra trong ba bú. au do nhng cn co t cung, ôi khi có cm giác ngi nóng bng khi cho con bú trong tun l u sau sinh. Tr bú chm, sâu và nut chng t sa ang chy vào ming tr. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.57

64 Bài 15. Quá trình sn xut sa m Gii thích yu t c ch to sa và cách phòng tránh Trong t vn NCBSM bn s thng gp các bà m phàn nàn rng hai bên vú tit sa không u dn n hai vú b lch bên to bên bé... (nhã bit) lng oxytocin và prolactin n 2 vú là nh nhau. S này gii thích vì sao. Trong sa m có mt cht làm gim hoc c ch s to sa. Nu vú y sa thì cht này s gây c ch kìm hãm t bào tit sa giúp cho vic bo v vú tránh c nhng nh hng có hi không quá y sa, iu này là cn thit nu phi ngng bú m vì mt lý do nào ó. Nu sa m c ly ra bng cách cho tr bú hoc vt, thì yu t c ch này cng theo ra, vú li to sa nhiu hn. iu này giúp bn hiu c vì sao nu tr ngng bú mt bên vú thì vú ó cng ngng to sa. Nu tr bú vú bên nào nhiu hn thì vú ó s to sa nhiu hn và to hn. iu này cng giúp bn hiu vì sao vú tip tc to sa thì phi cho tr bú ht hoc vt ht sa ra. Nu tr không th bú ht mt vú hoc c hai vú thì cn phi vt sa ra kích thích tip tc to sa. 58. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

65 Bài 16. Thc hành trên lp T vn cá nhân v NCBSM BÀI 16. THC HÀNH TRÊN LP T VN CÁ NHÂN V NCBSM Mc tiêu Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Áp dng các ni dung NCBSM vào thc hành t vn cá nhân cho bà m. Nghiên cu các Tình hung óng vai t vn cá nhân v Nuôi con bng sa m bên di và xác nh: i tng t vn là ai? Vn ca h là gì? Các hành vi nào cn thay i? Các khó khn khi thc hin hành vi mi là gì? Các thông tin nào cn a trong bui t vn? Tranh t vn nào cn s dng? S dng Bng kim k nng t vn cá nhân v nuôi dng tr nh nh mt công c t theo dõi, ánh giá quá trình t vn ca mình xem ã y cha, có b sót thông tin nào không... Tình hung v NCBSM Tình hung 1: Ch Phng có thai c 7 tháng. ây là a con u lòng ca ch. Khi trò chuyn vi ch, bn c bit m chng ch bt ch n kiêng mt s thc n nh cua, c, tht trâu vì bà nói n nhng th ó sau này con d b tiêu chy. Bn hãy t vn cho ch Phng và m chng ch Tình hung 2: Bn ang có thai tháng th 9, ây là a con u lòng ca bn. Bn có ý nh nuôi con bng sa m nhng bn nghe nhiu ngi nói sa m thng xung mun nên cn phi chun b mang theo sa bt n bnh vin khi sinh. Bn rt bn khon vì không mun cho con bú sa ngoài nhng s con khi sinh b ói. Bn có th bt u câu chuyn bng câu: Tôi không bit có nên mang theo sa bt khi i sinh con không? T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.59

66 Bài 16. Thc hành trên lp T vn cá nhân v NCBSM Tình hung 3: Ch Hng sinh con u lòng c 2 ngày ã v nhà nhng ch không bit cho con bú nh th nào cho úng cách, vì ch có nghe nói nu không cho con bú úng cách con s không bú c, cháu s ói. Bn hãy t vn cho ch Hng cách cho con ngm bt vú úng và cho bú úng cách. Tình hung 4: Ch Nhung sinh con mi c 2 tháng. Bn n thm gia ình ch Nhung thì thy ch Nhung vn cho con bú sa m nhng li có hp sa bt cho tr và bình pha sa, núm vú cao su Ch cho bit ch vn nhiu sa nhng nghe nói cho tr n sa hp s b bm hn nên ch nh tun ti s pha sa cho tr n thêm. Bn hãy t vn cho ch Nhung. Tình hung 5: Ch Ngân có con 3 tháng tui. Ch ang cho cháu bú nhng ch cm thy mình không sa cho con bú hoàn toàn. Ch mun cho cháu n dm vì ch thy có v nh lúc nào cháu cng ói. Bn hãy t vn cho ch Ngân. Tình hung 6: Ch Chung có con 4 tháng tui và ang nuôi con bng sa m. Tuy nhiên ch sp phi i làm li nên ch mun bt u cho cháu n mt bát bt mi ngày (chia làm 2 ln). Bn hãy t vn cho ch Chung. 60. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

67 Bài 16. Thc hành trên lp T vn cá nhân v NCBSM BNG KIM K NNG T VN CÁ NHÂN V NUÔI DNG TR NH STT QUI TRÌNH CÁC HOT NG CHA LÀM LÀM CHA TT LÀM TT Chào bà m T gii thiu Gii thiu và to s m áp Tìm hiu tình trng/vn hin ti Phân tích và ánh giá Nhìn bà m thân thin Mm ci Biu th s tôn trng Lng nghe tích cc Không phán xét Hi các câu hi m hiu c vn ca bà m Chp nhn nhng iu bà m nói Không phán xét Xác nh các khó khn, vn tn ti ca bà m Tr li câu hi ca bà m a li khuyên bà m có th làm c Tha thun - t c s cam kt Tóm tt và kt thúc Cung cp các thông tin liên quan (S dng t ng d hiu) To s t tin cho bà m a 1-2 li khuyên bà m có th làm c Không phán xét Tho lun vi bà m các gii pháp khác nhau cho bà m quyt nh chn gii pháp t c cam kt ca bà m v vic làm th 1-2 li khuyên ngh bà m nhc li các li khuyên va trao i Chnh li các li khuyên cho thích hp Sp xp vic hn gp li bà m Khen ngi và cm n bà m T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.61

68 BÀI 17: Thc hành trên lp T vn nhóm v NCBSM BÀI 17: THC HÀNH TRÊN LP T VN NHÓM V NCBSM Mc tiêu Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Thc hành c các k nng t vn nhóm v NCBSM. 2. Áp dng các ni dung cn t vn v NCBSM vào thc hành t vn cho mt nhóm bà m. Nghiên cu Các tình hung óng vai t vn nhóm ti cng ng v Nuôi con bng sa m di ây và xác nh: Ch s t vn là gì? Tình hình hin trng ca bà m liên quan ch t vn là gì? Các hành vi nào cn thay i? Các khó khn khi thc hin hành vi mi là gì? Các thông tin nào cn a trong bui t vn? Tranh t vn nào cn s dng? Tình hung t vn nhóm v nuôi con bng sa m Tình hung 1: a phng bn, ngi dân xa trm y t. Cuc sng ngi dân còn khó khn. Các bà m thng lao ng vt v và không c chú ý chm sóc dinh dng trong thi k có thai. Bn hãy t chc mt cuc t vn nhóm cho các ph n có thai v chm sóc dinh dng cho ph n có thai. Tình hung 2: Bn t chc 1 cuc t vn nhóm cho ph n có thai. Mc ích ca bui t vn là nói chuyn v vic cho con bú sm ngay sau sinh. Khi tho lun vi bà m, bn bit c rng a phng h tin rng nhng git sa non u tiên không tt cho tr. Bn hãy tin hành bui t vn. Tình hung 3: Bn t chc mt bui t vn nhóm v nuôi con bng sa m hoàn toàn cho các bà m có con t 3-4 tháng tui. Mt s bà m cho bit h phi i làm nên phi cho con n thêm thc n ngoài sa m. Bn hãy tin hành bui t vn. Tình hung 4: Bây gi là mùa hè, tri rt nóng và bn nghe y t thôn bn nói rng rt nhiu bà m cho con ung nc vì h tin rng nu không làm nh vy thì tr s b khát nc. Bn hãy t chc mt bui t vn cho bà m nói v nuôi con bng sa m hoàn toàn. 62. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

69 BÀI 17: Thc hành trên lp T vn nhóm v NCBSM Dùng bng kim k nng t vn nhóm v nuôi dng tr nh nh mt công c t theo dõi ánh giá quá trình t vn nhóm ca mình ã tuân th y các bc t vn nhóm cha. BNG KIM K NNG T VN NHÓM V NUÔI DNG TR NH QUI TRÌNH CÁC HOT NG CHA LÀM LÀM CHA TT LÀM TT Chào hi các bà m Gii thiu bn thân Bc 1: Gii thiu Bà m t gii thiu Gii thiu ch Khi ng to không khí vui v, lôi cun s tham gia (hát, trò chi ) Bc 2: Tìm hiu s hiu bit, thái, thc hành ca các BM v nuôi dng tr Dùng câu hi m xem các bà m bit, tin, làm gì và quan tâm ca h Lng nghe chia s ca các bà m Không phán xét nhng gì các bà m ang ngh, ang làm cha úng Tìm hiu nhng gì các bà m hiu úng, làm tt khen ngi Bc 3: Phân tích & ánh giá Xác nh nhng khó khn ca các bà m trong thc hành ch hin ti a các thông tin liên quan n ch t vn. S dng tranh t vn phù hp giúp các bà m hiu, nh các thông tin Tho lun gii pháp thc hin vt qua khó khn Bc 4: Cung cp thông tin và tha thun thay i a ra nhng li khuyên thit thc mà các bà m có th làm Khuyn khích và tha thun vi mi bà m chn 1-2 vic làm th t c s nht trí v vic thc hin hành vi mi và cam kt thc hin t bà m Thông báo: các bà m có th c t vn riêng ti TYT Tóm tt các im chính ca bui t vn Bc 5: Tóm tt và kt thúc Thng nht các vic cn làm và k hoch cho bui sau Sp xp theo dõi vic thc hin hành vi mi ca các BM Cm n các bà m. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.63

70 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng BÀI 18. T TR VÀO VÚ M VÀ GIÚP TR NGÂM BT VÚ ÚNG Mc tiêu: Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Nêu c 4 im then cht v cách t tr vào vú m. 2. Mô t c cách bà m vú khi cho con bú. 3. Giúp bà m t tr vào vú. 4. Giúp tr ngâm bt vú úng. 5. Minh ha c các t th ch yu: ngi, nm, b tr di cánh tay và di cánh tay i din. Nhng iu cn lu ý : Dành thi gian quan sát bà m làm, do vy bn có th hiu c tình hình ca bà m. Không nên vi vàng, buc bà m b nhng vic khác i. Ch giúp bà m nu bà m có khó khn. Mt s bà m cho con bú mt cách thoi mái các t th nhng i vi các bà m khác có th là khó khn. Nu mt bà mang thoi mái, tr ang bú có hiu qu thì không cn thay i t th ca tr. Hãy bà m t làm càng nhiu càng tt. Hãy thn trng, không nên làm thay bà m. Gii thích, nhng iu mà bn mun bà m làm. Nu có th hãy minh ho ngay trên ngi bn bà m thy rõ. m bo là bà m hiu nhng iu bn làm bà m làm theo. Mc ích ca bn là giúp bà m t t tr vào vú ch không làm thay cho h. Giúp bà m ngi cho con bú Chào bà m, gii thiu bn thân, hi tên ca bà m và tr. Hi xem bà m thng cho con bú nh th nào và hi thêm 1-2 câu hi m v vic NCBSM. ánh giá ba bú: ngh bà m t tr vào vú và cho tr bú nh thng l mình có th quan sát ba bú. Nu bn xác nh là bà m cn giúp ci thin tình trng ngm bt vú ca tr: u tiên, hãy nói vài li khuyn khích bà m sau ó gii thích nhng vic s làm giúp và hi xem bà m có ng ý không. 64. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

71 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Ví d, nói: " bé bú tt hn, ch cng thy thoi mái ch có mun tôi hng dn cách làm nh th nào không? Nu bà m ng ý, bn có th bt u giúp bà m. m bo là bà m ang ngi t th thoi mái và th giãn. Bn hãy ngi xung cng t th thoi mái, th giãn, thun tin cho vic giúp. Gii thích cho bà m cách b tr và hng dn bà m nu cn thit. Trình bày 4 im then cht v cách t tr vào vú: u và thân tr nm trên cùng mt ng thng Bng tr áp sát vào bng ngi m Mt tr quay vào vú m, mi tr i din vi núm vú i vi tr s sinh, bà m không nhng u, vai tr mà còn phi mông tr Hng dn cho bà m bit cách nâng vú bng tay cho tr bú: Bà m phi t 4 ngón tay áp vào thành ngc di vú, ngón tr nâng phn di vú. Bà m có th dùng ngón cái n nh lên phía trên vú. ng tác này có th làm thay i hình dáng ca vú tr d dàng ngm bt vú tt. Bà m không nên t các ngón tay quá gn núm vú. Gii thích cách chm núm vú vào môi tr tr m ming rng. Gii thích cho bà m phi ch n khi tr m rng ming thì mi a tr vào vú m. Ming tr cn phi m rng ngm vú y ming. Gii thích hoc hng dn cho bà m bit cách a tr vào vú nhanh chóng khi tr ang m ming rng. Bà m nên a tr vào vú mình. Bà m không nên t chuyn ng ngi hoc a vú vào ming tr. Khi bà ma tr vào vú, bà m nên hng môi di ca tr ti phía di núm vú. Lu ý cách bà m áp li. Bà m có cm thy au không? Bà m có nói "ôi, ã tt hn''. Nu bà m không nói gì thì hi bà m cm giác tr mút vú th nào. Hãy tìm các du hiu ngm bt vú tt. Nu vic ngm bt vú kém thì hãy làm li. Hng dn bà m nm cho con bú: Giúp bà m nm t th thoi mái, th giãn. Tt hn là bà m không nm gi u lên khuu tay vì nh vy s làm tr khó ngm bt vú. Hng dn cho bà m cách tr. Áp dng 4 im then cht i vi bà m ngi cho con bú là rt quan trng. Bà m có th tr bng mt tay phía di. Bà m có th nâng vú nu cn thit bng mt tay phía trên. Nu bà m không nâng vú thì có th gi tr bng tay phía trên. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.65

72 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Các t th cho bú khác: Bà m có th cho tr bú nhiu t th khác nhau nh: Có mt s cách b tr có ích bn có th hng dn cho bà m. T th di cánh tay. T th b tr di cánh tay i din. Hình 18.1 Bà m b tr t th di cánh tay Có ích cho: Tr sinh ôi. Tc ng dn sa. Tr khó ngm bt vú. Hình 18.2 Bà m b tr t th di cánh tay i din Có ích cho: Tr rt nh. Tr bnh. Trong trng hp tc ông dn sa; tr khó ngm bt vú và tr bnh ch là mt gi ý nu thay i t th b tr có th làm tr d chu hn, ngm bt vú tt hn. 66. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

73 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Hình 18.3 Bà m nm cho tr bú Giúp bà m t tr vào vú m Chào bà m và hi bà m vic nuôi con bng sa m ang din ra nh th nào. Hãy gii thích nhng iu mà bn có th giúp bà m, hi bà m có mun bn ch dn không. m bo bà m c thoi mái và th giãn. Bn ngi t th thoi mái và thun tin. Gii thích cách b tr và hng dn cho bà m nu cn thit. Bn im then cht là: u và thân tr nm trên cùng mt ng thng. Bng tr áp sát vào bng m, mt tr quay vào vú m, mi tr i din vi núm vú. i vi tr s sinh, bà m không nhng u, vai tr mà còn phi mông tr. Hng dn cho bà m cách nâng vú: Các ngón tay ta vào thành ngc phía di vú. Ngón tay tr nâng vú. Ngón tay cái phía trên. Các ngón tay ca bà m không nên quá gn núm vú. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.67

74 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Gii thích hoc hng dn cho bà m giúp tr ngm bt vú: Chm núm vú vào môi tr. i n khi ming m rng. Nhanh chóng a ming tr vào vú sao cho hng môi di ca tr di núm vú. Chú ý cách áp ng ca bà m và hi cm giác ca bà m khi tr bú. Tìm các du hiu ngm bt vú úng, nu tr ngm bt vú sai thì c gng làm li. Quan sát tranh và gii thích Quan sát hình nh nhìn t bên ngoài và bên trong và gii thích ti sao hình 1 là ngm bt vú úng và hình 2 là sai: Bn im then cht ca ngm bt vú: 1. Qung vú phía trên còn nhiu hn phía di. 2. Ming tr m rng. 3. Môi di ca tr hng ra ngoài. 4. Cm tr chm vào vú m. Nhng nguyên nhân dn n ngâm bt vú sai: Mt s bà m con so cha có kinh nghim. Nhng khó khn thc th: Tr nh cân, tr quá yu, m b núm vú tt, vú quá cng sa hoc tr không c bú ngay sau sinh. Bà m thiêu s h tr ca ngi có kinh nghiêm (chuyên môn) trong cng ông, ngi 68. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

75 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Cho tr bú bình vi núm vú cao su, tr không phi mút mnh nh bú m vì vy tr s d quen vi cách bú d dàng này mà không thích bú m na. Hu qu ca ngm bt vú sai: Nu tr ngm bt vú sai và tr ch mút núm vú dn n sa ra ít, tr không nhn sa mà bà m s bau núm vú. Nu tình trng này kéo dài, tr c gng mút sa, tr phi kéo i kéo li núm vú, làm cho da ca núm vú chà sát lên ming tr có th gây tn thng da núm vú và nt núm vú. Khi tr bú không ht sa, có th gây cng tc vú. Vì tr không bú sa, tr cm thy không tho mãn và hay khóc, thng xuyên òi bú hoc kéo dài thi gian cho mi ba bú. Vú ng sa do không c bú ht, có th làm vic to sa ít hn. Tr có th không tng cân và bà m có th cm thy rng mình tht bi trong vic NCBSM. tránh hin tng này, cn giúp bà m cách t tr vào vú và giúp tr ngm bt vú. Không nên cho tr bú bình. Nu tr bú bình trc khi bú m ln u thì tr khó có th mút vú có hiu qu. Thm chí nhng tr ã bú m trong vài tun sau ri bú bình, n khi bú m li vn có th bú không hiu qu. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.69

76 BÀI 18: t tr vào vú m và giúp tr ngm bt vú úng Các bc ngm bt vú úng: a mi ca bé lên ngang hàng vi u vú. Ly ngón tay hoc u vú gõ nh vào môi bé bé há ming ra. Ch n khi bé há ming rng thì a u vú thng vào bên trong. m bo bé ngm y ming bu vú, có th bao ph gn ht qung vú. Khi bé ngm bt vú úng Qung vú phía trên ming tr còn nhiu hn. Ming tr m rng. Môi di hng ra ngoài. Cm tr chm vào vú m. Khi bé ã bú thoi mái, ôm bé chc chn trong tay. Khi ã xong, vic cho con bú s mang li mt cm giác hài lòng cho c con và m. 70. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

77 Bài 19. ánh giá mt ba bú BÀI 19. ÁNH GIÁ MT BA BÚ Mc tiêu Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. Gii thích c ni dung và cách s dng Mu ánh giá mt ba bú. 2. ánh giá c 1 ba bú bng cách quan sát bà m và tr. 3. Nhn bit c các du hiu ca t th t tr và ngm bt vú úng hay sai. ánh giá mt ba bú giúp cho bn quyt nh xem bà m có cn h tr hay không và h tr nh th nào. Trc khi t câu hi, bng vic quan sát bn có th bit c bà m ang cho con bú úng hay sai. Có mt s du hiu có th khi quan sát c khi tr không bú m, tuy nhiên mt s du hiu ch quan sát c khi tr bú m. Mu ánh giá mt ba bú Tên bà m Tên tr Ngày Tui ca tr Các du hiu bú tt: Tình trng chung Bà m: Kho mnh Th giãn và thoi mái Nhng du hiu gn bó gia m và con Các du hiu bú khó khn: Bà m: m yu hoc bun ru Cng thng và không thoi mái Không tip xúc gia m và con Tr: Tr: Kho mnh m yu, th Yên tnh và thoi mái Quy khóc Tìm vú m khi ói Không tìm vú m Vú: Tình trng tt Không au, không khó chu Nhng ngón tay vú t cách xa núm vú Vú: Vú sng,, au Vú hoc núm vú au Nhng ngón tay vú t trên qung vú T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.71

78 Bài 19. ánh giá mt ba bú T th: u và thân tr nm trên mt ng thng Bng tr áp sát vào bng m Tr c u và c Mt tr quay vào vú m, mi tr i din vi núm vú T th: C và u tr b vo bú Bng tr không áp sát vào bng m Tr không c nâng Mt tr không quay vào vú m, môi di/cm i din vi núm vú Ngm bt vú: Qung vú phía trên ming tr còn nhiu hn Ming tr m rng Môi di hng ra ngoài Cm tr chm vào vú m Ngm bt vú: Qung vú phía di ming tr còn nhiu hn Ming tr không m rng Môi hng ra trc hoc mím vào trong Cm tr không chm vào vú m Bú: Bú chm, sâu, có lúc ngng ngh Má cng phng khi bú Tr t nh vú khi bú xong Có ting nut ng c khi tr bú Bú: Bú nhanh, nông Má lõm khi bú Bà m dt tr ra vú ra khi vú Có ting tóp tép khi tr bú Hình 19.1 Cách b tr a. Thân tr áp vào m, i din vú m, bà m nhìn tr âu ym. b. Thân tr không áp vào m, c b vo, bà m không nhìn tr. 72. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

79 Bài 19. ánh giá mt ba bú Hình 19.2 Cách gi vú a. t bàn tay áp vào thành ngc, ngón tr vú. b. t tay gi sát u vú. Hình 19.3 Ngm bt vú a. Tr ngm bt vú úng b. Tr ngm bt vú sai Bài tp: S dng mu ánh giá mt ba bú Trong bài tp này, các bn s thc hành nhn bit tr ngm bt vú tt hay kém trong mt s hình nh tr bú m. Trong mt s nh chp, các bn s thy các du hiu ca t th t tr vào vú m tt hoc kém. Nu bn thy du hiu trên hình nh va chiu thì ánh du () vào ô tng ng bên cnh. Nu không có du hiu nào thì b trng. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.73

80 Bài 19. ánh giá mt ba bú Mu ánh giá mt ba bú Tên bà m Tên tr Ngày Tui ca tr Các du hiu bú tt: Tình trng chung Bà m: Kho mnh Th giãn và thoi mái Nhng du hiu gn bó gia m và con Các du hiu bú khó khn: Bà m: m yu hoc bun ru Cng thng và không thoi mái Không tip xúc gia m và con Tr: Kho mnh Yên tnh và thoi mái Tìm vú m khi ói Tr: m yu, th Quy khóc Không tìm vú m Vú: Tình trng tt Không au, không khó chu Nhng ngón tay vú t cách xa núm vú Vú: Vú sng,, au Vú hoc núm vú au Nhng ngón tay vú t trên qung vú T th: u và thân tr nm trên mt ng thng Bng tr áp sát vào bng m Tr c u và c Mt tr quay vào vú m, mi tr i din vi núm vú T th: C và u tr b vo bú Bng tr không áp sát vào bng m Tr không c nâng Mt tr không quay vào vú m, môi di/cm i din vi núm vú Ngm bt vú: Qung vú phía trên ming tr còn nhiu hn Ming tr m rng Môi di hng ra ngoài Cm tr chm vào vú m Ngm bt vú: Qung vú phía di ming tr còn nhiu hn Ming tr không m rng Môi hng ra trc hoc mím vào trong Cm tr không chm vào vú m Bú: Bú chm, sâu, có lúc ngng ngh Má cng phng khi bú Tr t nh vú khi bú xong Có ting nut ng c khi tr bú Bú: Bú nhanh, nông Má lõm khi bú Bà m dt tr ra vú ra khi vú Có ting tóp tép khi tr bú 74. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

81 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa BÀI 20. VT SA VÀ CÁCH BO QUN SA Mc tiêu Sau khi hc bài này hc viên có kh nng: 1. Lit kê c các tình hung cn vt sa. 2. Gii thích và thc hành c cách kích thích phn x oxytocin. 3. Gii thích cho mt bà m các bc vt sa bng tay. 4. Gii thiu c mt s dng c vt sa khác. 5. Nêu c cách bo qun sa m. Gii thiu Có rt nhiu tình hung cn vt sa và vt sa là cn thit và quan trng giúp bà m bt u hoc tip tc nuôi con bng sa m. Cn vt sa khi: li sa cho con khi m i làm. Nuôi tr nh cân, không th bú m c. Nuôi tr bnh, không th bú. Duy trì ngun sa khi bà m hoc tr b m (bnh). Ngn không cho sa chy ra khi m i làm xa. Giúp tr ngm bt bu vú cng y. Giúp ci thin tình trng vú nh cng tc vú. Chuyn sang phng pháp nuôi dng khác hoc tit khun sa. Tt c các bà m u cn phi hc cách vt sa có th làm c khi cn. m bo rng tt c nhng ngi làm công tác chm sóc sc kho bà m NCBSM u có th hng dn c bà m cách vt sa. Rt nhiu bà m có th vt c nhiu sa bng k thut ca riêng h. Nu k thut này có hiu qu thì hãy bà m tip tc vt. Nhng nu bà m gp khó khn trong vic vt sa thì bn hãy hng dn bà m vt sa có hiu qu hn. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.75

82 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa Kích thích phn x oxytocin Phn x oxytocin s hot ng tt nu bà m vt sa ging nh khi tr bú. Bà m cn bit cách h tr cho phn x oxytocin, nu không bà m s gp khó khn trong vic vt sa. LÀM TH NÀO KÍCH THÍCH PHN X OXYTOCIN 1. Giúp bà m v tâm lý: Xây dng nim tin cho bà m. C gng làm gim nguyên nhân gây au hoc lo lng. Giúp bà m có ý ngh và cm xúc tt vi tr. 2. Giúp bà m v mt thc hành. Giúp hoc khuyên bà m: Ngi ni yên tnh và riêng t hoc vi mt ngi h tr. Mt s bà m có th vt sa mt cách d dàng nu cùng ngi vi nhóm các bà m ang vt sa. B con tip xúc da k da vi con nu có th. Bà m có th b con vào lòng trong khi vt sa. Nu không làm c iu này bà m có th ch cn nhìn hoc nhìn nh ca con. Chm nóng hai bu vú (bà m có th dùng mt ming khn m, hoc nhúng nc m). Kích thích núm vú (bà m có th dùng ngón tay kéo hoc vê núm vú mt cách nh nhàng). Xoa bóp hoc vut bu vú mt cách nh nhàng. Mt s bà m có cách vut bu vú mt cách nh nhàng bng các u ngón tay hoc bng mt chic lc. Mt s ngi khác li thy hiu qu nu dùng nm tay ln mt cách nh nhàng v phía núm vú. ngh mt ngi giúp xoa bóp lng bà m. 76. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

83 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa Hình 20.1 Mt ngi giúp bà m xoa bóp lng kích thích phn x oxytocin Làm th nào vt sa bng tay. Vt sa bng tay là cách vt sa tin li nht. Cách vt sa này không òi hi dng c gì nên bà m có th làm bt c âu và bt c lúc nào. Bà m nên t vt sa mình. Nu ngi khác vt cho mình s au hn. Nu hng dn cho bà m cách vt sa bn nên hng dn trên chính ngi bn bà m có th làm theo. Nu bn cn ch cho bà m ni n tay vào bn nên chm nh vào ngi bà m. CÁCH CHUN B DNG C NG SA Chn mt chic cc, ly, l hoc bình ng có ming rng. Ra cc bng xà phòng và nc (Bà m có th chun b t hôm trc). Rót nc sôi vào cc và trong vài phút (Nc ang sôi s tiêu dit hu ht các vi khun). Khi ã sn sàng vt sa thì nc i. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.77

84 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa CÁCH VT SA BNG TAY Hng dn cho bà m t làm. Không vt sa h bà m. Cn nh nhàng, ch chm vào bà m khi hng dn bà m cách vt sa. Bà m phi ra tay tht k. Ngi hoc ng mt cách thoi mái và hng cc sát k vú. t ngón tay cái ca bà m lên phía trên núm vú và qung vú, ngón tay tr phía di núm vú và qung vú, i din vi ngón tay cái. Bà m vú bng các ngón tay khác (xem hình 20.2). n ngón cái và ngón tr mt cách nh nhàng vào phía thành ngc. Bà m không nên n quá mnh vì s làm tc ng dn sa. n vào phía sau núm vú và qung vú gia ngón cái và ngón tr. Bà m nên n vào các xoang cha sa phía di qung vú. ôi khi có th cm thy nhng xoang này nhng vú ang tit sa. Chúng ta s cm thy nh s vào t kén hoc nhng ht lc. Nu cm thy iu này bà m có th n vào ó. n vào ri th ra, n vào ri th ra. Làm nh vy không cm thy au, nu thy au là do k thut sai. Lúc u sa cha chy ra nhng sau khi bóp vài ln sa bt u chy ra. Sa có th chy thành dòng nu phn x oxytocin có hiu qu. n xung quanh qung vú tng t t nhiu phía m bo vt c sa t ht các phn ca vú. Tránh chà xát hot trt ngón tay trên da. Các ngón tay vt bng cách ln trên da. Tránh n vào núm vú. n hoc kéo núm vú không th vt c sa. Làm nh vy ging nh a tr ch bú t núm vú. Vt mt bên vú ti thiu t 3-5 phút cho ti khi thy sa chy chm li thì chuyn sang vt vú bên kia, sau ó vt li c hai bên. Bà m có th vt bng mt tay sau ó có th i tay. Gii thích cho bà m bit cn phút vt sa, c bit trong mt vài ngày u khi sa cha v nhiu. Không nên vt sa trong thi gian ít hn. 78. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

85 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa Hình 20.2 Cách vt sa a. t ngón cái và ngón tr vào trên và di qung vú, n vào trong và v phía thành ngc. b. Bóp phía sau núm vú và qung vú c. Bóp xung quanh vt ht sa t các phn ca vú. Bà m nên vt sa bao nhiêu ln S ln vt ph thuc vào lý do vt sa. S ln vt thng bng s ln tr bú. H tr và duy trì s to sa nuôi dng tr nh cân hoc tr s sinh bnh bà m nên bt u vt sa càng sm càng tt ngay trong ngày u tiên. Lúc u bà m ch có th vt c vài git sa non nhng vt sa s giúp cho vic to sa c bt u, cng ging nh khi tr s sinh mút vú sm ngay sau khi s giúp cho vic to sa c bt u. Bà m nên vt sa càng nhiu nh tr bú thng xuyên càng tt. Nên vt sa ít nht 3 gi mt ln k c ban êm. Nu ch vt sa vài ln hoc khong cách gia các ln dài thì s có th không kích thích to sa. Duy trì ngun sa nuôi tr bnh: Bà m nên vt sa ít nht 3 gi mt ln. Khi tr bnh bú yu i, to và duy trì ngun sa bà m cn: vt sa thng xuyên trong vài ngày (c 2 gi mt ln hoc hàng gi), và ít nht 3 gi mt ln vào ban êm. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.79

86 Bài 20. Vt sa và cách bo qun sa li sa cho tr khi m i làm: Vt càng nhiu càng tt nu có th vt sa d tr trong t lnh trc khi i làm và li cho tr. Mt iu cng rt quan trng là phi vt sa c ni làm vic duy trì ngun sa. Làm gim các triu chng nh cng tc vú hoc r sa ti ni làm vic: Ch cn vt mt lng sa nht nh giúp vú cng tr d ngm bt vú hn. Bo qun sa NI BO QUN NHIT THI GIAN BO QUN LU Ý& CÁCH S DNG SA BO QUN nhit phòng C Trong ngn mát t lnh <4 C Trong ngn á t lnh -18 to -20 C 4 ting (lý tng), có th t 6-8 ting 3 ngày (lý tng), có th ti 8 ngày 6 tháng (lý tng), có th ti 12 tháng Bình cha nên làm bng thy tinh hoc nha cng có np y kín. Không nên y sa vào bình, li mt khong trng nh vì sa ông lnh chim nhiu th tích hn sa lng. Ch t ml sa trong bình cha (lng sa tr thng bú trong mt ba bú) tránh lãng phí. Không un sôi sa, không cho sa vào lò vi sóng làm nóng sa. t bình cha sa vào mt bát nc nóng hoc nc nóng qua bình cha sa làm m sa. 80. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

87 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m BÀI 21. CÁC KHÓ KHN THNG GP KHI NUÔI CON BNG SA M Mc tiêu Sau khi hc bài này, hc viên có kh nng xác nh triêu chng nguyên nhân ca nhng khó khn thng gp khi Nuôi con bng sa m và biêt cách giúp bà m trong x trí và phòng tránh. Gii thiu chung: Trong bài hc trc chúng ta ã bit cách làm th nào giúp bà m nuôi con bng sa m hiu qu nht. Chúng ta cn s dng tt c các k nng ã hc giúp các bà m gp khó khn khi NCBSM. Cán b y t và cán b truyên truyn ti cng ng óng vai trò quan trng trong vic h tr các bà m khi h không th n các c s y t. Nhng khó khn thng gp khi NCBSM. Không sa. Núm vú phng, tut vào trong. Nt núm vú. Cng tc vú. Viêm vú. Tr quy khóc - không chu bú me. Khó khn 1: Vân ê vê phía bà m 1. Không sa KHÓ KHN - TRIU CHNG X TRÍ PHÒNG TRÁNH Du hiu chc chn Tr tng cân kém: Di 500 gam/1 tháng. i tiu ít và nc tiu cô c: Di 6 ln/1 ngày. Du hiu không chc chn Tr không tho mãn sau mi ba bú. i vi bà m thc s không sa S dng các k nng t vn khai thác y quá trình nuôi dng tr. Quan sát và ánh giá mt ba bú kim tra t th và cách ngm bt vú, xem bà m có gn bó vi con hay không. Lng nghe bà m và gia ình xác nh bà m có vn v tâm lý hoc nim tin không. Tuyên truyên giáo duc NCBSM ngay t khi bà me mang thai. t tr da-kê-da vi me ngay sau sinh tr bú trong vòng 1h âu ngay sau sinh. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.81

88 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m KHÓ KHN - TRIU CHNG X TRI PHÒNG TRÁNH Tr khóc thng xuyên. Các ba bú quá gn nhau. Bú kéo dài. Tr không chu bú. Tr i ngoài phân rn hoc xanh. ôi khi tr i ngoài ít phân. Khi bà m vt sa không thy sa chy ra. Hai bu vú không to lên trong khi có thai. Sa không v sau khi sinh. Phát hin úng nguyên nhân không sa a ra li khuyên phù hp và bin pháp h tr thit thc. Hn thm khám li bà m giúp bà m t tin hn cho ti khi tr tng cân. Tr nhn sa nhng bà m ngh rng không : Tìm hiu lý do làm cho bà m nghi ng kh nng to sa ca mình. ánh giá mt ba bú kim tra t th và cách ngm bt vú, xem bà m có gn bó vi con hay không. Da trên nhng phát hiên c a ra li khuyên và tr giúp thích hp. Nh sp xp hn gp bà m sm và h tr nhiu hn ê tránh cho bà m cho con n b sung sm cho ti khi h có nim tin tr li. H tr bà m cho con bú úng cách ngay t ba bú âu tiên. Cho tr bú liên tuc theo nhu câu c ngày ln êm. Bà m c n uông tôt t khi mang thai và trong sut thi gian NCBSM. 2. Tình trng vú ca m KHÓ KHN TRIU CHNG Núm vú phng/tut vào trong X TRÍ Xây dng nim tin cho bà m bng cách gii thích: Tr bú t vú ch không phi t núm vú, cn cho tr bú nhiu hn khi tr bú, núm vú s c kéo ra. Kiên nhn giúp t tr vào vú m sm ngay sau sinh trc khi sa v và vú cha b cng sa Hng dn bà m t kéo dài núm vú trc khi cho tr bú giúp tr ngm bt vú d hn. Hng dn bà m nâng phn di vú bng các ngón tay ca mình và dùng ngón cái n nh lên phn trên vú giúp cho qung và núm vú nhô ra tr ngm bt vú tt hn. Nu vú cng sa: hãy vt sa ra, cho tr n bng cc. Tip tc cho tr bú khi vú cng sa (tr ngm bt vú d hn và núm vú s c ci thin). Trng hp rt khó khn hãy dùng bm tiêm (ct ct u cm kim tiêm, quay ngc xylanh và áp phn cán ca bm tiêm vào u vú, kéo xy lanh dùng áp lc âm kéo núm vú ra, hoc cho tr ln bú ) PHÒNG TRÁNH Phát hin sm trong thi k mang thai có th hng dn bà m kéo dài núm vú hoc eo chn núm vú. Phn ln ch có th ci thin tình trng núm vú ngay trc hoc sau khi sinh mà không cn iu tr gì. Giúp bà m cho tr bú sm ngay sau khi sinh. 82. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

89 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m KHÓ KHN TRIU CHNG au nhc hay nt núm vú - au vú /núm vú Nt n tâu núm ên xung quanh chân núm vú Có khi chy máu Có th dn ti nhiêm trùng X TRÍ Không nên dng cho con bú Chnh li cách ngm bt vú. Hãy bt u vi bên vú au ít hn Th cho con bú theo nhiêu t th khác nhau tr t tìm n, ngm bt vú Vt vài git sa xoa lên núm vú ri khô t nhiên Không ra vú bng xà phòng hoc bôi kem lên núm vú Không ê vú b cng sa Tiêp tc cho tr bú m không cho tr bú bình PHÒNG TRÁNH Ngâm bt vú úng cách Không cho tr bú bình (Mút sa t núm vú ca bình sa d dàng hn chính là nguyên nhân khiên tr không thích bú me na) Không vú b cng sa quá Không v sinh vú bng xà phòng hoc bôi kem lên núm vú Cng tc tc tuyên sa Triu chng: Sng, nóng,, au Da cng bóng và núm vú phng nh b tut vào trong Thng xy ra vào ngày th 3-4 sau p khn lnh lên vú ê gim sng Cho con bú liên tuc Cho bú c hai bên bâu vú Chinh lai cách ngm bt vú ca tr Mát xa nh bâu vú giúp cho sa lu thông (dân gian thng lây lc chi nh trên 2 bâu vú t trên xuông) n vào ch qung thâm ê gim s cng cng giúp tr ngm bt vú tôt hn Vt bt sa ra ê gim áp lc giúp tr bú d dàng hn Giúp tr ngâm bt vú úng cách ngay t ba bú u tiên t tr da-kê da vi m ngay sau sinh tr c bú ngay trong vòng 1 gi âu sau sinh Cho tr bú thng xuyên theo nhu câu và bú c ngày ln êm (ít nhât: lân trong vòng 24 gi) Vt bt sa tha sau mi ln bú Tc tia sa bin chng viêm vú Sng cng Rât au Da tng mng Toàn thân không khe Sôt Tip tc cho tr bú (nu sa không không xa ô áp se hãy cho tr bú thng xuyên hn và theo nhu cu) m bo ngm bt vú tt. Tip tc cho tr bú thng xuyên hn Cho tr bú nhiu t th khác nhau sao cho li và cm ca tr áp gn vào vùng da ty. Li và cm ca tr s mát xa vùng viêm giúp lu thông sa ti các vùng này Nu cng sa quá tr khó bú xoa nh nhàng bu vú bng lòng bàn tay ri vut t trên xung phía di núm vú st ó vt sa ra cho tr n bng cc 2-3 gi mt ln c ngày ln êm M cn ngh ngi Cho m ung nhiu nc hoa qu Sau 24 gi mà không thì chuyn m n c s y t m bo tr ngm bt vú tt Cho tr bú theo nhu cu và tr t kt thúc ba bú nh tr mun Tránh mc áo nt cht Gia ình h tr bà m vic nhà giúp bà m có nhiu thi gian gn con m bo con c bú m theo nhu cu Tránh gi vú bng hai ngón tay theo t th gng kìm làm cn tr lu thông tia sa T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.83

90 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m Khó khn 2: Tr quy khóc Mt trong các lý do thng gp làm cho bà m ngng NCBSM là tr khóc. Rt nhiu bà m bt u cho trn các thc n hoc ung khi ngh rng trói, sa không áp ng, con khóc vì ngh tr ói. Thc n và ung này cng không làm cho tr bt khóc i. Có khi còn làm cho tr khóc nhiu hn. Tr khóc nhiu làm o ln mi quan h gia hai m con và có th gây ra không khí cng thng cho các thành viên khác trong gia ình. Cách tt nht giúp bà m ang NCBSM là t vn cho bà m v vn này. LÝ DO LÀM TR KHÓC Tr khó chu Mt mi Tr b bnh hoc au ói Thc n ca m hoc thuc bà m dùng Bn, nóng, lnh Có nhiu khách n thm Kiu khóc thay i Bú không, ln quá nhanh Làm thay i mùi quen thuc ca m hoc v ca sa m au bng Các lý do làm tr khóc ói do tr ln quá nhanh: Tr có v ói trong vài ngày do ln nhanh hn trc. Tr thng xuyên òi bú. iu này thng gp nht vào lúc tr c 2 tun, 6 tun và 3 tháng tui nhng cng có th vào nhng thi im khác. Nu trong vài ngày tr òi bú thng xuyên, s to sa s tng lên, tr s li bú và không quy khóc na. Thc n ca m: ôi khi tr khó chu khi bà m n thc n c bit nào ó, các cht trong thc n làm thay i mùi v ca sa m. iu này có th xy ra các loi thc n c bit nào ó nên không th khuyên bà m tránh thc n c th nào, tr khi bà m phi t cm nhn. Cn au bng: Mt s tr khóc nhiu mà không phi vì các lý do ã nêu trên. ôi khi tr khóc theo mt kiu nht nh. Tr khóc vào nhng khong thi gian nht nh trong ngày, thng khóc vào bui ti. Khi khóc tr có th co chân lên nh bau bng. Tr có v mun bú nhng khó có th làm cho tr tho mãn. Tr khóc theo kiu này thng là do tng nhu ng rut, y hi nhng nguyên nhân không rõ ràng. iu này gi là cn au bng. Nhng a tr này thng vn phát trin tt và s ít khóc hn khi tr c 3 tháng tui. Tr có nhu cu cao: Mt s a tr khóc nhiu hn nhng a khác vì chúng mun c b nhiu hn. nhng vùng mà bà m thng b tr theo mình thì tr ít khóc hn nhng vùng mà bà m tách xa con hoc cho con ng riêng. 84. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

91 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m Làm th nào giúp bà m có con khóc nhiu. i vi bà m không sa, chúng ta c gng tìm lý do tr khóc có th giúp bà m. S dng các k nng tham vn khai thác tt tin s. Giúp bà m nói lên nhng cm ngh ca mình và t ra thông cm vi bà m. Bà m có th cm thy mt mi, có li hoc tc gin. Chp nhn nhng cm ngh ca bà m v lý do làm tr khóc và v phn ng ca a tr. C gng tìm hiu các áp lc ca gia ình i vi bà m và nhng cm ngh ca h v lý do tr khóc. ánh giá mt ba bú kim tra t th bú, cách ngm bt vú và dài ba bú ca tr. m bo là tr không b bnh hoc b au. Kim tra s phát trin ca tr và theo dõi thêm nu cn. Vào lúc thích hp, hãy khen ngi bà m rng a tr ang phát trin tt, không m au hoc h gì c. Minh ho cách b và làm cho tr thoi mái khi tr khóc. Cung cp cho bà m mt s thông tin thích hp. Khuyên bà m ng vi cho con bú bình Nói chuyn vi gia ình giúp gim sc ép ca gia ình bà m không phi cho tr n thc n b xung khi không cn thit Khuyên bà m cho tr bú thng xuyên hn s giúp s to sa tng lên và s áp ng c nhu cu ca tr Mt s cách b tr b au bng a. B tr dc theo cánh tay b. B tr trên lòng bn. Ôm vòng quanh bng tr c. Ngi cha b tr áp vào ngc mình T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.85

92 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m PHN C THÊM Không chu bú m Tr không chu bú m là mt nguyên nhân thng gp làm cho các bà m ngng cho tr bú m. Tuy nhiên, không vì nguyên nhân này mà ngng hn vic nuôi con bng sa m và iu này có th khc phc c. Tr không chu bú m làm cho bà m bun phin. Bà m s cm thy mình b tht bi trong vic nuôi con. Di ây là mt s kiu không chu bú m: Có lúc tr ngm bt vú nhng không bú hoc bú rt yu. Có lúc tr khóc và không bú khi bà m c cho tr bú. Có lúc tr bú mt lúc ri nh vú ra và khóc. Tr có th làm nh th vài ln trong mt ba bú. ôi khi tr ch bú mt bên vú mà không bú bên kia. Bn cn bit vì sao tr không chu bú m trc khi bn giúp bà m cho tr bú tr li. Các lý do làm cho tr không chu bú m: Tr b m, au hoc u oi. Khó khn v k thut cho bú. Có nhng thay i làm nh hng n tr. Không thc s không chu bú m. LÝ DO LÀM CHO TR KHÔNG CHU BÚ M Nhim khun m, au, u oi Tn thng não au do sang chn (giác hút, forceps) Ngt mi au ming (ta li, mc rng) Khó khn trong k thut cho bú ã bú chai, ngm u vú gi trong khi bú m Không nhn sa (ngm bt vú không úng) n vào phía sau u tr khi t tr vào vú m 86. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

93 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m LÝ DO LÀM CHO TR KHÔNG CHU BÚ M Bà m rung vú Hn ch s ba bú Khó khn trong phi hp các ng tác bú Không c gn m (ví d bà m i làm) Ngi chm sóc mi hoc quá nhiu ngi chm sóc Thay i làm cho tr khó chu (c bit tr 3 12 tháng) Thay i trong sinh hot hàng ngày ca gia ình M m M có vn v vú nh viêm vú M ang hành kinh Thay i mùi ca m Không thc s không chu bú m Cách tìm vú ca tr s sinh S l nh ca tr tui 4-8 tháng T cai sa tr trên 1 tui Làm th nào giúp các bà m có con không chu bú m Giúp bà m làm theo nhng im sau: con gn m - không a tr cho ngi khác chm sóc: Bà m thng xuyên b tr và có s tip xúc da k da vào tt c các thi gian ch không ch lúc cho tr n. Ng cùng vi tr, ngh nhng ngi khác giúp bà m các công vic khác ca gia ình, Cho tr bú bt c lúc nào tr mun: Khi tr bun ng hoc sau khi cho tr n bng cc. Khi nào bà m có thi gian. Giúp tr bú m bng các cách sau: Vt sa vào ming tr. B tr sao cho tr có th d dàng bú m - c gng b theo các t th khác nhau. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.87

94 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m Tránh n phía sau u tr hoc rung vú. Cho tr n bng cc: Bà m có th vt sa; nu cn thit phi cho n nhân to. Tránh s dng bình sa, núm vú gi và u vú cao su. Mt s tình trng khác có nh hng n NCBSM 1. M b m: Khi m b au u, au lng, cm, tiêu chy hoc nhng bnh thng gp khác (st rét, thiu máu, t...) m VN CN TIP TC CHO TR BÚ. M nên ngh ngi và ung nhiu nc giúp c th hi phc. Nu tình trng ca m không khá lên c, cn i khám và nói vi cán b y t rng mình vn ang cho con bú. 2. Tr nh cân: M cn c h tr giúp tr bt vú tt và b tr. Cách cho n: cho n kéo dài và chm, gi tr bên vú m. Trong vài tun u có th không cho tr bú trc tip c, khi ó m cn c khuyn khích vt sa và cho tr ung bng cc và thìa. Nu tr ng nhiu, không qun tr cht ánh thc tr dy n. Khóc là du hiu cui cùng ca ói. Biu hin sm ca ói bao gm s kt hp ca nhng du hiu sau: tnh táo và vn ng không yên, há ming và quay u, ánh li ra vào, mút tay. Nu ch có mt du hiu trong s này thì cha chc ã phi là ói. 3. M b thiu dinh dng: M cn n nhiu hn cho sc khe ca bn thân mình (cho m n m cho con bú). M cn c b sung Vitamin A trong vòng 6 tun sau khi sinh và các a vi cht hàng ngày nu có. M s tit sa nu cho tr bú thng xuyên. 4. Tr sinh ôi: M có th cho c hai tr bú sa m hoàn toàn nu tr c cho bú thng xuyên và ngm bt vú tt 88. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

95 Bài 21. Các khó khn thng gp khi nuôi con bng sa m TR CÀNG BÚ NHIU THÌ M CÀNG TIT NHIU SA. Tr sinh ôi cn c cho bú m sau sinh càng sm càng tt, nu tr cha ngm bt vú c ngay thì giúp m vt sa và cho n bng cc. C gng kích thích vic to sa sm m bo vú tit sa cho c 2 tr. 5. M có thai tr li: hu ht các nc, khi m có thai tr li thì thng dng cho tr ln bú. M thng ngh rng nu cho bú khi có thai thì s nh hng n mt trong hai tr. ôi khi núm vú ca m b nhy cm khi mang thai. Tuy nhiên, vic cho c hai tr bú là hoàn toàn an toàn và không có hi gì vi c hai tr, sa m có cho c hai tr bú. Nu tr di 1 tui, vic duy trì bú m là có li cho tr có th duy trì sc khe, tng trng và phát trin. M cn c khuyn khích n nhiu ln hn trong ngày tt hn cho sc khe bn thân và h tr cho vic cho con bú và nuôi dng bào thai. 6. M b cng thng v tinh thn: Sa m không bnh hng v cht lng nu m b cng thng v tinh thn (stress) và s tit sa cng không suy gim. Tuy nhiên sa có th tm thi chy không u lm. Nu m vn cho con bú thì dòng chy ca sa s hi phc li. Gi tr bên m thng xuyên nu m ng ý. An i ng viên m, to c hi cho m c tâm s, cung cp nhng h tr v tinh thn và thc t. M c gng ngh ngi và cho con bú. M ung nc m th giãn và h tr phn x tit sa. 7. M phi xa tr: M cn vt sa và bo qun sa cho tr n khi phi vng nhà, tr cn c n sa này vào nhng lúc tr thng c cho bú. Hng dn cho ngi chm sóc tr cách cho n sa m ã c vt mt cách an toàn. M cn ng vi tr và cho tr bú thng xuyên vào ban êm khi m nhà. Nu m có iu kin a trn ni làm vic thì tip tc cho tr bú thng xuyên. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.89

96 Bài 22. Thc hành lâm sàng BÀI 22. THC HÀNH LÂM SÀNG Mc tiêu: Sau khi hc xong bài này hc viên có kh nng: 1. S dng c các k nng t vn thích hp khi t vn bà m v nuôi dng tr nh. 2. ánh giá mt ba bú bng Mu quan sát mt ba bú. 3. Minh ha c cách giúp bà m t tr vào vú m và cho tr ngm bt vú úng. Các lu ý di ây tóm tt phn hng dn ging viên s trình bày vi bn v cách làm bài thc hành lâm sàng. C gng dành thi gian c phn lu ý nhc nh bn nhng vic cn làm trong khi thc hành. Trong khi thc hành lâm sàng, các bn s làm vic theo nhóm nh, ln lt tng bn s nói chuyn vi bà m, trong khi các bn khác ng quan sát. Hc viên cn mang theo: Bn mu ánh giá mt ba bú (Trong bài 19). Bn t bng kim k nng t vn. Bút chì, v ghi chép. Không cn mang theo sách. Nu bn là ngi nói chuyn vi bà m: Gii thiu v bn thân vi bà m, xin phép c nói chuyn vi bà m. Gii thiu nhóm và gii thích cho bà m là bn ang quan tâm n nuôi dng tr nh. Tìm mt cái gh ngi. Nu cn thit và c phép ca phòng bnh bn có th ngi lên ging bà m. Nu tr ang bú m thì ngh bà m tip tc cho tr bú; nu bà m không cho tr bú thì ngh bà m cho tr bú nh thng l vào bt kì lúc nào khi tr mun bú. Xin phép bà m cho c nhóm quan sát ba bú ca tr. Trc hoc sau ba bú, nên hi bà m mt s câu hi m bt u nh: bà m thy nh th nào, tr nh th nào, ba bú din ra nh th nào. Khuyn khích bà m nói v v bn thân và tr. Khen ngi 2 vic làm úng ca bà m và tr. Cung cp cho bà m 2 thông tin cn thit phù hp vi hoàn cnh ca bà m.thc hành k nng t vn càng nhiu càng tt. Giúp bà m t tr vào vú m và giúp bà m khc phc khó khn là phn quan trng trong thc hành. Thông thng, tr hay bun ng, trong trng hp tr ng, bn có th nói Tôi bit con chang bun ng nhng tôi và ch có th trao i v cách 90. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

97 Bài 22. Thc hành lâm sàng b cháu cho ti khi cháu thc dy không. Sau ó, hng dn bà m 4 im mu cht cách t tr vào vú m. Nu làm nh vy, tr có th s tnh dy và òi n khi mi tr chm vào vú m. Nu bn là ngi quan sát: ng gi im lng. C gng càng im lng càng tt. Không nhn xét, không nói chuyn riêng. Quan sát chung v bà m và tr. Chú ý, ví d: Nhìn bà m có hnh phúc không? Bà m có sa ngoài hoc nuôi tr bng bình không? Quan sát chung hi thoi gia bà m và tr. Chú ý, ví d: ai là ngi nói nhiu nht? Bà m nói chuyn có thoi mái và hng thú không? Quan sát c th v các k nng t vn ca hc viên ang thc hành, bao gm giao tip không li. ánh du () vào bng kim k t vn nhng k nng hc viên ó áp dng, giúp cho vic tho lun. Lu ý xem hc viên ó có mc li không, ví d dùng t có v xét oán, hoc t nhiu câu hi óng bà m ch tr li là có hoc không. Gi im lng trong khi quan sát bà m và tr khi ang din ra ba bú. Khi quan sát, ánh du vào Mu ánh giá mt ba bú. Vit tên bà m và tr, ánh du () vào bên cnh mi du hiu mà bn quan sát c; in thi gian ba bú. Cm n bà m khi kt thúc cuc nói chuyn và nói iu gì ó khen ngi và h tr bà m. Các li nên tránh Không c nói rng bn ang quan tâm n vic NCBSM Thái ca bà m có th thay i, bà m có th cm thy không thoi mái nu h ang cho tr n sa ngoài. Bn nên nói là bn ang quan tâm n vic Nuôi dng tr nh hoc quan tâm n Cách cho tr n. Hãy cn thn các mu phiu không tr thành vt cn. Trong khi nói chuyn vi bà m, hc viên không nên ghi chép. Hc viên cn tham kho nhng mu phiu nhc mình phi làm gì, nu hc viên mun ghi chép thì nên vit sau. Các hc viên ang quan sát có th ghi chép c. Tóm tt Ghi nh tt c các k nng ã hc có th giúp bà m trong các tình hung khác nhau: k nng nghe và hc, xây dng nim tin và cung cp h tr, ánh giá mt ba bú, giúp bà m t tr vào vú m và ngm bt vú, khai thác tin s nuôi dng tr. Trong nhiu tình hung không th có cách iu tr nên iu quan trng là a ra gi ý và thông tin thích hp giúp bà m. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.91

98 Bài 22. Thc hành lâm sàng BNG KIM K NNG T VN CÁ NHÂN V NUÔI DNG TR NH STT QUI TRÌNH CÁC HOT NG CHA LÀM LÀM CHA TT LÀM TT Chào bà m Bc 1 Bc 2 Bc 3 Gii thiu và to s m áp Tìm hiu tình trng/vn hin ti Phân tích và ánh giá T gii thiu Nhìn bà m thân thin Mm ci Biu th s tôn trng Lng nghe tích cc Không phán xét Hi các câu hi m hiu c vn ca bà m Chp nhn nhng iu bà m nói Không phán xét Xác nh các khó khn, vn tn ti ca bà m Tr li câu hi ca bà m Bc 4 Bc 5 Bc 6 a li khuyên bà m có th làm c Tha thun - t c s cam kt Tóm tt và kt thúc Cung cp các thông tin liên quan (S dng t ng d hiu) To s t tin cho bà m a 1-2 li khuyên bà m có th làm c Không phán xét Tho lun vi bà m các gii pháp khác nhau cho bà m quyt nh chn gii pháp t c cam kt ca bà m v vic làm th 1-2 li khuyên ngh bà m nhc li các li khuyên va trao i Chnh li các li khuyên cho thích hp Sp xp vic hn gp li bà m Khen ngi và cm n bà m 92. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

99 Bài 23. Tm quan trng ca n b sung BÀI 23. TM QUAN TRNG CA N B SUNG Mc tiêu: Sau khi hc bài này, hc viên có kh nng: 1. nh ngha n b sung. 2. Gii thích c tm quan trng ca vic cho tr n b sung và tip tc cho tr bú n 24 tháng tui. 3. Gii thích c ti sao cn cho tr bt u ABS khi tr tròn 6 tháng tui. nh ngha n b sung n b sung ngha là cho n thêm các thc n lng hoc c khác ngoài sa m Các thc n khác ngoài sa m gi là thc n b sung Lu ý: Sa bt (sa công thc) và các loi nc hoa qu không c coi là thc n b sung Các thc n và cht lng thêm này c gi là thc n b sung vì chúng b sung cho sa m, ch không hoàn toàn thay th c sa m cung cp cht dinh dng. Thc n b sung phi là các loi thc phm giàu dinh dng và v mt s lng tr có th tip tc phát trin. Trong giai on cho n b sung, tr bt u làm quen dn dn vi các loi thc n ca gia ình, trong khi sa m vn tip tc là mt ngun quan trng cung cp dinh dng và các yu t min dch bo v cho ti khi tr c 2 nm tui. tui thích hp bt u cho tr n thc n b sung C th chúng ta s dng thc n sinh ra nng lng giúp duy trì s sng, phát trin, chng li bnh tt, di chuyn và vn ng. Thc n nh là ci giúp ng la cháy u - nu chúng ta không có ci, ng la s không cung cp nhit hay nng lng. Tng t, nu tr không có thc n dinh dng, tr s không có nng lng phát trin và hot ng tt. Bng di ây cho bit nhu cu nng lng trong mt ngày, theo tng tui ca tr T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.93

100 Bài 23. Tm quan trng ca n b sung NHU CẦU NĂNG LƯỢNG THEO TUỔI CỦA TRẺ VÀ NĂNG LƯỢNG TỪ SỮA MẸ Năng Lượng (kcal/ngày) 1000 Năng lượng Thiếu hụt Năng lượng từ sữa mẹ th 3-5 th 6-8 th 9-11 th th Tuổi (tháng) Trong biu này, mi ct biu th tng nng lng cn ca tui ó. Các ct cao dn lên cho thy tr cn nhiu nng lng hn khi tr nhiu tui hn, ln hn và hot ng nhiu hn. Phn màu sm biu th mc nng lng do sa m cung cp. T tháng th 6 tr i có s thiu ht gia mc tng nng lng cn cho tr và mc nng lng do sa m cung cp. Tr càng ln thì s thiu ht này càng tng. Vì vy i vi a s tr, thi gian tt nht bt u cho trn b sung là khi tr tròn 6 tháng tui. Bt u cho n thc n b sung khi tr tròn 6 tháng tui giúp tr phát trin tt Khi tròn 6 tháng tui, tr cn c hc cách n bt hay các thc n nghin. Các thc n này cung cp nng lng nhiu hn các thc n lng. Nhng du hiu cho bit tr ã sn sàng n b sung Thích nhìn ngi khác n và vi tay ly thc n. Thích a th gì ó vào ming. Có th iu chnh li tt hn a thc n di chuyn trong ming. Bt u nhai và dch chuyn hàm lên xung. Ngoài ra, thi im này, h tiêu hoá ca tr ã phát trin tiêu hoá mt s loi thc n. 94. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

101 Bài 23. Tm quan trng ca n b sung Ch nên cho tr ABS khi tr tròn 6 tháng tui, vì vy khi tr c khong 5 tháng tui thì nên t vn cho bà m bit cách chun thc n, cách tp cho trn ba n b sung u tiên giúp bà m có sn y kin thc và k nng cho tr ABS khi tr tròn sáu tháng. Các nguy c khi bt u cho tr n thc n b sung không úng thi im Cho tr n b sung quá sm có th: Làm cho tr gim bú sa m gây lãng phí ngun dinh dng quí giá c bit là khoáng cht và vitamin A. Tng nguy c mc bnh vì thiu các yu t min dch có trong sa m. Tng nguy c b mc tiêu chy do thc n b sung không sch hay khó tiêu hóa hn sa m. Tng nguy c d ng vì tr cha th tiêu hoá c các protein l có trong thc n b sung. Tng nguy c mang thai ca bà m vì con gim bú m. Các nguy c khi bt u cho tr n thc n b sung quá mun Tr không nhn c các thc n thêm cn thit áp ng phn thiu ht mà sa m ã cung cp c bit là thiu st. Chm ln và chm phát trin. Lu ý: Tuy nhiên vn cn cho tr bú sa m n 24 tháng tui vì n thi im này, sa m vn cung cp ½ nng lng cn thit ca tr, ng thi b sung cho tr các vi cht dinh dng quan trng c bit là Vitamin A. Xem bng di ây hiu thêm ti sao cn cho tr tip tc bú m n 24 tháng tui SỮA MẸ TRONG NĂM THỨ HAI Tỉ lệ cần thiết hàng ngày 100% 75% 50% 25% 0% Năng lượng Protein Sắt Vitamin A Chất dinh dưỡng Thiếu hụt Hàm lượng trong 550ml sữa mẹ T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.95

102 Bài 23. Tm quan trng ca n b sung T 6 tháng n 12 tháng, sa m tip tc cung cp mt na hay hn mt na nhu cu dinh dng ca tr và t tháng, sa m cung cp ít nht mt phn ba nhu cu dinh dng ca tr. Ngoài ra, sa m còn tip tc cung cp các yu t kháng khun bo v tr khi mc nhiu loi bnh và c bit là Vitamin A, vn m bo cung cp c hn 60% tng lng Vitamin A tr cn trong mt ngày. Cho tr bú m n 2 tui hoc lâu hn na s giúp tr phát trin tt và khe mnh. Tóm tt bài hc: Tình trng dinh dng ca tr nh hng n sc khe ca tr. Sc khe không ch n gin là tng trng và phát trin, mà còn là kh nng chng vi bnh tt và hi phc sau mc bnh. m bo tr luôn khe mnh, tng trng tt các bà m cn thc hin: Tt c các tr c NCBSM hoàn toàn trong 6 tháng u. Tt c các tr u c cho n b sung khi tròn 6 tháng tui. Tt các tr u c tip tc bú m n 24 tháng tui. 96. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

103 Bài 24. S lng và cht lng n b sung BÀI 24. S LNG VÀ CHT LNG N B SUNG Mc tiêu: Sau khi hc bài này, hc viên có kh nng: 1. Trình bày c s ba n b sung và s lng thc n b sung phù hp vi tng tui ca tr. 2. Gii thích c ti sao cn cho tr n thc n c. 3. Mô t các cách làm tng m nng lng ca thc n. 4. Gii thích c tm quan trng ca vic s dng nhiu loi thc phm, s dng các thc phm giàu st và Vitamin A. 1. Nguyên tc cho tr n b sung Cho tr n b sung úng tui (bt u t tháng th ngày), không quá sm hoc quá mun. Vn tip tc cho tr bú m càng nhiu càng tt. Cho tr n t lng n c, t ít n nhiu, tp cho tr quen dn vi thc n mi (Thi gian tp cho n lng không lâu quá 2 tun). S lng thc n và ba n tng dn theo tui, m bo thc n hp vi khu v ca tr. Khi ch bin m bo thc n mm d nhai và d nut. Ch bin các thc n hn hp giàu dinh dng, s dng các thc n sn có ti a phng. Bát bt, bát cháo ca tr ngoài bt và cháo ra cn thêm nhiu loi thc phm khác nhau to nên màu sc thm ngon hp dn, cht. Ví d: cho thêm trng có màu vàng, thêm rau xanh có màu xanh, thêm tht, tôm, cua có màu nâu. Trong mt ngày không nên cho tr n mt món ging nhau. Tng m nng lng ca thc n b sung: Có th thêm du, m hoc vng, lc (mè, u phng) làm cho bát bt va thm, va béo, mm tr d nut li cung cp thêm nng lng giúp tr mau ln hoc b sung bt men tiêu hóa. Tt c dng c ch bin phi sch s, ra tay sch trc khi ch bin thc n và khi cho tr n. Cho trn nhiu hn trong và sau khi bm, cho trn ung nhiu cht lng hn c bit khi b tiêu chy và st cao. Không nên cho tr n mì chính/bt ngt vì không có cht dinh dng li không có li. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.97

104 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Không cho trn bánh ko, ung nc ngt trc ba n vì cho n cht ngt s làm tng ng huyt gây c ch tit dch v làm cho tr chán n, tr s b ba hoc n ít i trong ba n. 2. S lng và s ba n b sung Khi bt u n b sung, h tiêu hoá ca tr cn có thi gian thích nghi vi thc n, tr cn hc cách n, gia ình nên tp n cho tr bng cách cho tr n lng tng dn, lúc u 2-3 thìa nh/ln x 2 ln/ngày. S LNG THC N Tui Loi thc n S ba/ngày S lng mi ba 6-8 tháng Bt c, thc n nghin 2-3 ba chính ba ph + bú m thng xuyên 2-3 thìa (lúc bt u tp n bt) tng dn lên 1/2 bát 250 ml 9-11 tháng Thc n thái nh, nghin hoc thc n tr có th cm nm c 3-4 ba ba ph + bú m 1/2 bát 250 ml tháng Thc n gia ình, có th thái nh hoc nghin 3-4 ba ba ph + bú m 3/4 n 1 bát 250 ml Lng thc n trên tính cho tr bú m, nu tr không c bú m thì cho tr ung thêm 1-2 cc sa/ngày và n thêm 1-2 ba/ngày Khi tr ln hn thì phi tng thêm lng thc n, cho trn nhu cu, nên ng viên, khuyn khích khi tr n. Tt c tr nh (6-24 tháng) u c cho n s ba mi ngày theo khuyn ngh 3. m c ca thc n b sung áp ng s thiu ht nng lng Tt c các loi thc phm u cung cp nng lng. Tuy nhiên, mi vùng có mt loi thc n chính khác nhau (bt, cháo..). Nhìn chung các thc n chính u cung cp protit và các cht dinh dng khác nhng ch riêng chúng thì không tt c các cht dinh dng, khoáng cht, vitamin...cn thit cho s phát trin toàn din ca tr vì vy bên cnh thc n chính tr cn c cung cp thêm các loi thc phm khác (tht, cá, rau c...). iu quan trng là bn phi bit tn dng các loi thc n sn có ti a phng ch bin thành thc n b sung phù hp nht vi tng tui ca tr. 98. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

105 Bài 24. S lng và cht lng n b sung D dày ca tr rt nh. Ti thi im tám tháng tui, d dày ca tr mi ln có th cha khong 200 ml. Các loi thc n lng và loãng nhanh chóng chim y th tích d dày ca tr khi tr cha nhn nng lng cn thit iu này gii thích ti sao cn quan tâm n m c ca thc n m c ca thc n giúp va áp ng nhu cu nng lng ca tr va phù hp vi sc cha ca d dày tr. Các cách làm tng m nng lng thc n cho tr Thc n có th c làm tng m nng lng và dinh dng bng nhiu cách: Thc n m c cung cp nhiu nng lng hn cho tr. Quá loãng i vi bt hay các lng thc khác. Nu vi ít nc và làm bt c hn. Rang ng cc trckhi xay thành bt. Ht bt rang không n lm nên cn ít nc trong khi nu. Vi nhng thc phm nh u rau, tht, cá: Nghin hoc bm nh cho tr n c cái thay vì ch cho tr n phn nc. Thêm các loi thc phm giàu nng lng và dinh dng vào trong bt, cháo. Thay th mt phn (hay toàn b) nc dùng nu bng sa ti hoc, nc ct da. Cho thêm mt thìa sa bt sau khi nu. Trn bt u vi bt ng cc trc khi nu. Khuy bt st li vi bt lc hay vng. Thêm mt thìa du n, m hay b thc vt. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.99

106 Bài 24. S lng và cht lng n b sung PHN C THÊM M và du n Du n và m là ngun cung cp nhiu nng lng. Cho thêm mt ít du n hay m (na thìa café) vào bát bt ca tr s cung cp thêm nng lng cho tr. Cho thêm thc phm giàu cht béo vào trong bt c s làm bt mm và d n hn. Không nên cho quá nhiu cht béo vì tr s cm thy no trc khi n ht lng thc n. iu này có ngha là tr có th c cung cp nng lng t cht béo nhng li nhn các dinh dng khác ít hn vì trn lng thc n ít hn. ng, ng tht nt và mt ong cng giàu nng lng và có th cho mt lng nh vào thc n tng m nng lng. Cn chú ý là các thc phm giàu cht ng không thay th c các thc phm khác trong khu phn n vì vy không dùng ko, bánh qui ngt và nc ung có ng thay th cho ba n ca tr. Cn các axit béo thit yu cho s phát trin ca não b, mt và mch máu ca c th tr. Các axit béo này có trong sa m. Vi nhng tr trên 6 tháng tui nu không c tip tc bú m thì ngun cung cp tt nht các axit béo này là các loi cá, ht, du thc vt. Các thc n có ngun gc ng vt cng cung cp các loi axit béo này. Bt lên men Bt lên men có th c ch bin bng 2 cách ng cc c trn vi nc và ny mm trc khi nu, hoc ng cc và nc c nu thành cháo và sau ó c lên men. ôi khi có th cho thêm mt ít cháo ã lên men vào làm nhanh quá trình lên men. Cháo mm ng cc cng có th c lên men. Các u im ca bt lên men là: Loi bt này không c nh bt bình thng, nên có th cho nhiu bt hn vi cùng mt lng nc. Ngha là mt cc y bt lên men cha nhiu nng lng và cht dinh dng hn bt bình thng (không c lên men). Tr có th thích v chua ca bt lên men và có th n c nhiu hn. Tr có th hp th st và các khoáng cht khác tt hn khi n bt chua 100. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

107 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Các vi khun có hi khó có th phát trin trong môi trng bt chua, nên ta có th gi bt trong 1-2 ngày. Ng cc cng c lên men nu ru. Tuy nhiên, s lên men ngn mà chúng ta nói ây ch bin bt lên men s không thành ru d làm tr b say. Bt mm ng cc Ng cc và các loi ht u c ngâm trong nc và sau ó chúng t ny mm. Sau ó em phi khô (có th rang khô) và nghin thành bt. Gia ình có th t làm nhà nhng nhìn chung mi ngi hay mua bt ã làm sn. Các loi bt hn hp bao gm bt mm ng cc trn vi bt ng cc thng có th mua sn các ca hàng. Nu gia ình dùng bt mm ng cc, có các cách sau làm tng m c và dinh dng ca bt: Dùng bt mm ng cc nu bt cho tr. Loi bt này không n nhiu trong khi nu nên ch cn ít nc thôi. Cho thêm mt chút bt mm ng cc vào bt c ã nu chín ngui mt chút. Sau ó li un sôi hn hp trong vài phút. Phn bt cho thêm này s làm cho bt tr nên mm và d n hn. Mm ng cc cng giúp hp th st tt hn. 4. Thành phn ca thc n b sung m bo mi tr nh c n a dng các loi thc phm, thành phn ca mi ba n b sung cn có bn nhóm thc n c bn sau ây: Nhóm 1: thc n c bn (cung cp cht bt): ó là nhóm thc n cung cp nhit lng ch yu trong khu phn n. nc ta thng dùng go, ngô, khoai c ch bin di dng bt s dng cho tr. Nhóm 2: thc n giàu prôtêin (cung cp cht m): Thc n có ngun gc ng vt: là các loi thc n có giá tr dinh dng cao nh: Trng, sa, tht, cá, tôm, cua, ln, nhng, ph tng nh: gan. Các loi tht: ln, bò, gà u cho tr n c, không nht thit phi n toàn tht nc, mà nên s dng c nc ln m. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.101

108 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Thc n ngun gc thc vt: u các loi: u en, u xanh, u nành... Trong ó u nành (u tng) có hàm lng prôtêin và lipít cao nht. ây là loi thc n khi n hn hp vi ng cc s tr thành nhng thc n giàu dinh dng nh thc n ng vt mà thng r tin hn. Nhóm 3: thc n giàu nng lng (cung cp cht béo): Gm du, b, m, ng... Du và m b sung nng lng cho ba n ca tr. Chúng còn làm cho thc n mm hn và d nut. Ngoài m ng vt nên cho tr n du lc, du vng, du u nành... Vì du có các t l các axít béo không no cao hn m nên d hp thu. Cho tr n du m ngoài vic tng nng lng ca khu phn n còn giúp tr hp thu d dàng các loi vitamin tan trong du nh: Vitamin A,E, D, K... Nhóm 4: thc n giàu vitamin, cht khoáng và cht x: Rau xanh và qu chín là ngun cung cp vitamin và cht khoáng vô cùng phong phú. ây là loi thc n rt tt i vi tr. Các loi rau có lá màu xanh thm nh: rau ngót, rau mung, rau dn, mng ti, rau ci...u cha nhiu vitamin C và các vi cht nh beta-caroten (tin vitamin A), và st giúp tr phòng chng khô mt và thiu máu. Các loi qu chín: u, xoài, chui, cam, quýt, hng xiêm... cng cha nhiu vi cht khi n li không b hao ht do không phi nu nng. Cách la chn và thay th thc phm i vi nhng vùng kinh t khó khn nh: vùng sâu, vùng xa, min núi có th thay th các loi thc phm trong thc n b sung ca tr nh sau: Nu không có go có th thay bng ngô, khoai. Trong nhóm thc n giàu prôtêin: nu không có tht trng có th thay bng tôm, cua, cá, sa bò thay bng sa u tng. Thay thm ng vt: Tht, trng, sa, tôm, cua, cá bng m thc vt: u tng, u xanh, u en, vng, lc. Du n thay bng m. 5. Tm quan trng ca vic s dng nhiu loi thc phm Ngi ln và tr ln thng n nhiu loi thc phm trong mt ba n, tng t nh vy, tr nh cng cn n nhiu loi thc phm cho ba n b sung. cung cp thêm nng lng cho tr, bên cnh ba n chính, có th cho tr n thêm ba ph. Ba n ph tt cn m bo cung cp nng lng và cht dinh dng nh: sa chua; các sn phm ca sa; bánh m; bánh qui kèm b lc, mt ong; hoa qu; bánh u xanh; khoai tây nu chín... Lu ý: không nên nhm ln gia ba n ph vi các n vt cho tr nh ko, khoai tây chiên hoc các sn phm khác. Ngoài tinh bt, gia ình nên cho trn hàng ngày các loi rau xanh sm, c qu màu vàng và thc n ngun gc ng vt. Thc n có ngun gc ng vt là thc phm quan trng 102. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

109 Bài 24. S lng và cht lng n b sung trong khu phn n hàng ngày ca tr. Khó nht là bù p s thiu ht st và nng lng. có th cho tr n thêm thc n ch bin sn có b sung st áp ng nhu cu ca tr. Nu không có thc n giàu st thì CBYT cn khuyn khích gia ình cho tr ung b sung viên cha st và yu t vi lng. Cho tr n a dng thc phm (vi 4 nhóm thc phm hoc nhiu hn) 6. Thc n bù p s thiu ht st và vitamin A Ti sao cn lu ý bù p s thiu ht st trong khu phn n ca tr St cn cho tr nh trong quá trình to máu, tng trng, phát trin và tng cng kh nng min dch ca c th chng li các bnh nhim khun. THIẾU SẮT SẮT ĐƯỢC HẤP THU VÀ LƯỢNG SẮT ĐƯỢC CUNG CẤP 1.2 Khoảng sắt thiếu hụt Absorbed iron (mg/day) Sắt dự trữ từ khi sinh Sắt từ sữa mẹ m 3-5 m 6-8 m 9-11 m Tuổi (tháng) Trong biu này: Chiu cao ca các ct biu th lng st cn hp thu theo nhu cu st hàng ngày ca tr. Phn k sc: là lng st sn có tr d tr khi sinh ra ( dùng cho n tháng th 6). Phn mu sm: lng st thu c t sa m khi tr bú m. Phn mu trng: phn st thiu ht cn phi a vào qua thc n b sung ca tr. S phát trin ca tr nh trong nm u thng nhanh hn nm th hai. Vì vy tr càng nh thì nhu cu st càng cao. C th tr s sinh s s dng lng st d tr t t trong 6 tháng u tiên. Vì vy, sau khong thi gian này, ta s thy khong cách gia nhu cu ca tr và lng st t sa m. ây là khong thiu ht cn c bù p st t các thc n b sung. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.103

110 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Km cng là mt vi cht dinh dng cn thit cho tr tng trng và phát trin kho mnh. Các thc phm giàu st cng thng giàu km vì vy nu tr c n b sung các thc phm giàu st thì cng ng thi c b sung km. Lu ý các nhân viên y t là: Bit c các thc phm giàu st sn có a phng. Hng dn các gia ình dùng các thc phm giàu st này cho tr n b sung. Hp thu st Cng nh các loi u, các lá rau màu xanh thm là ngun thc phm giàu st. Tuy nhiên, thc phm có cha st vn cha, mà st còn phi dng d c c th hp thu và s dng. PHN C THÊM Hp thu st: S lng st c c th tr hp thu t thc phm ph thuc vào: Tng lng st trong thc phm. Dng st (st t tht, cá d hp thu hn st t ngun thc n thc vt). Các loi thc n khác trong cùng ba (mt s loi thc n giúp tng kh nng hp thu st và mt s loi làm gim hp thu st). a tr có b thiu máu hay không (tr b thiu máu s hp thu st nhiu hn). Tng lng st c hp thu t trng và thc phm ngun gc thc vt s tng lên nu n các thc phm này c n cùng vi: Thc phm giàu vitamin C ví d cà chua, hoa l, i, xoài, da, u, cam, chanh và quýt các loi. Mt lng nh tht, ph tng ng vt, chim, cá và các loi hi sn. Kh nng hp thu st gim i khi: Ung trà và cà phê. n các thc phm nhiu cht x T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

111 Bài 24. S lng và cht lng n b sung 7. Các loi thc phm có th bù p s thiu ht vitamin A Mt loi vi cht quan trng khác là vitamin A rt cn cho mt và da và giúp c th chng li các nhim khun THIẾU HỤT VITAMIN A NHU CẦU VITAMIN A VÀ LƯỢNG VITAMIN A CẦN ĐƯỢC CUNG CẤP Vitamin A (μg RE/day) Thiếu Vitamin A Vitamin A dự trữ từ khi sinh Vitamin A từ sữa mẹ m 3-5 m 6-8 m 9-11 m m Tuổi (tháng) Trong biu trên, nh trên cùng ca mi ct biu th nhu cu vitamin A ca tr mi ngày. Sa m cung cp mt lng vitamin ln cn thit trong trng hp tr vn c tip tc bú m và khu phn n ca bà m vitamin A. Khi tr ln dn lên, có mt khong cách v vitamin A cn c bù p bng thc n b sung. Các thc phm dùng lp khong cách này là các loi lá rau màu xanh thm, màu vàng và các loi qu. Các ngun giàu vitamin A khác chúng ta ã cp gm: Ph tng (gan) ng vt. Sa và các sn phm t sa nh b, pho mát, sa chua. Lòng trng. Các loi b thc vt, sa bt và các thc phm có b sung vitamina. C th tr có th d tr vitamin A trong vài tháng. Do vy cn khuyn khích các gia ình cho trn các thc phm giàu vitamin A hàng ngày hoc càng thng xuyên càng tt vào mùa các thc phm này sn.có. Tr c n khu phn có nhiu loi rau và qu s áp ng c các nhu cu dinh dng khác nhau. Cn nh rng sa m cung cp mt lng vitamin A áng k cn cho tr. Nu tr không c nuôi bng sa m rt cn mt khu phn n giàu vitamin A. Các cán b y t cn lu ý v các sn phm sn có ti a phng. Nu cán b y t bit rõ v các sn phm này, thì có th tho lun vi gia ình v vic s dng các sn phm này cho tr hay không. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.105

112 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Các loi rau có lá màu xanh thm, qu và các loi rau c có màu vàng giúp tr có ôi mt sáng và phòng chng các bnh nhim khun PHN C THÊM Tm quan trng ca thc phm có ngun gc ng vt Thc phm có ngun ng vt, tht và ph tng nh gan, tim, tit cng nh sa, sa chua, pho mát và trng rt giàu các cht dinh dng. Tht hoc ph tng ca ng vt, chim và cá (bao gm c tôm cua sò hn và cá nh óng hp) cng nh các thc n ch bin t tit rt giàu st và km. Bên cnh st, gan cng rt giàu vitamin A. Cn cho tr n thc phm ngun gc ng vt hàng ngày hay thng xuyên nu có th. iu này c bit quan trng i vi các tr không c bú sa m. Thc phm ngun gc ng vt nh sa và trng cng rt tt cho tr em vì chúng có nhiu protit và các cht dinh dng khác. Tuy nhiên sa và các sn phm ca sa nh pho mát, sa chua không phi là thc phm giàu st. Váng sa cha nhiu vitamin A. Bi vy, sa cha tách b là ngun cung cp vitamin A rt tt. Các sn phm ch bin t sa (sa cha tách b, sa tách b, hay sa bt) và bt k thc n nào có xng ví d các loi bt cá khô nghin là ngun cung cp can xi rt tt cho s phát trin ca xng. Lòng trng rt giàu các cht dinh dng và vitamin A. Tr khó có th c cung cp y st tr khi tr c n khu phn có các loi tht cá khác nhau. Các loi thc phm c b sung hay c làm giàu vi cht nh bt m, m, ng cc, thc phm ch bin sn có tng cng vi cht, s giúp áp ng c các nhu cu này ca tr. Mt s tr cn c b sung vi cht nu tr không n y các loi thc n có cha st hay tr c bit có nhu cu st cao. Thc hành lý tng: Tt c tr nh (6-24 tháng) cn c cho n tht, cá và tht gia cm hàng ngày. Cho trn nhng thc phm giàu st hoc c b sung st hàng ngày T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

113 Bài 24. S lng và cht lng n b sung Tm quan trng ca các loi u Các loi u nh, u cng nh lc và các loi ht là ngun thc phm cung cp cht m. Các loi u này cng là ngun thc phm cung cp cht st. u,, rau u, lc và các loi ht u là thc n tt cho tr. Mt s cách ch bin thc n t rau u, lc và các loi ht tr d n và d tiêu hoá: + Ngâm vào nc và b nc ngâm trc khi nu. + B v bng cách ngâm các loi ht vào nc sau ó xát v trc khi nu. + un sôi u sau ó sàng qua b v. + Rang u,, ht sau ó nghin thành bt. + Cho /u vào ninh cháo hoc hm tht. + Nghin nh u ã nu chín k. + n nhiu loi thc phm khác nhau trong mt ba n s giúp cho c th có các cht dinh dng cn thit. Ví d n ng cc vi các loi u (ví d cm vi u), hoc cho thêm sn phm t sa vào ng cc (ví d ngô và sa). Các thc phm c b sung có tng cng vi cht mt s nc, có sn các loi thc phm b sung có tng cng vi cht giá r. Ví d, bt m và sn phm ng cc có b sung st và km cho tr em. Các sn phm này s dng thun tin và cung cp dinh dng và các gia ình có th quan tâm. Các thc phm c b sung có tng cng vi cht. Lu ý khi t vn v la chn thc phm n lin có b sung tng cng vi cht cn cân nhc mt s im sau: Các thành phn nguyên liu chính bao gm nhng gì? Sn phm có c b sung các vi cht nh st, vitamin A hay các vitamin khác không? Sn phm có bao gm các thành phn nguyên liu nh du m b sung nng lng không? Giá ca sn phm so sánh vi sn phm cùng loi c ch bin ti nhà? Nhãn mác hay các ch dn trên sn phm có ghi rõ c s dng cho tr tui nào, cách s dng, hn s dng? Không dùng các sn phm :...Thay th sa m hoc...ch dùng cho tr di 6 tháng tui. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.107

114 Bài 24. S lng và cht lng n b sung 8. Nhu cu nc ca tr nh Nu tr c bú sa m hoàn toàn - ã c cung cp lng nc cn thit, không cn ung thêm nc. Khi tr n tui ABS, tr cn c ung thêm nc. Khi các loi thc phm khác c b sung vào khu phn, tr có th cn thêm nc. Cho tr ung nu tr khát. Cho tr ung thêm nc nu tr b st hoc tiêu chy. Nhu cu nc ca tr Nu tr khát thì cho ung nc là tt nht. Cng có th cho tr ung các loi nc hoa qu. Lu ý nu cho tr ung quá nhiu nc hoa qu có th làm tr b tiêu chy hoc làm tr n không ngon ming. ung có quá nhiu ng s làm tr cm thy khát hn hoc c th phi gii quyt lng ng tha. Không nên cho tr ung các loi nc ngt có ga. ôi khi tr khát trong khi n. Cho tr ung mt lng nc nh tr s ht khát và n c nhiu hn. Lu ý: Nhng tr không c bú sa m cn c chm sóc c bit hn. Nhng tr này khi t tui 6 n 24 tháng, tr cn: Khong 2-3 cc nc mt ngày (1 cc = 250ml). Khi thi tit có nhit trung bình, 4-6 cc nc/ 1 ngày. khi thi tit nóng. Lng nc này có th tính c lng cháo hay súp, nhng tr cng cn c cho ung nc sch vài ln trong ngày m bo tr không b khát T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

115 Bài 25. Cách cho tr n BÀI 25. CÁCH CHO TR N Mc tiêu Sau khi hc xong bài này, hc viên có kh nng: 1. Mô t c cách cho tr n tích cc và nhng tác ng n vic cho n ca tr. 2. Gii thích c cho gia ình cách khuyn khích cho tr n. Tr cn c n, cn sc kho và c chm sóc trng thành và phát trin tt. Trong trng hp tr không có thc n, thì cách cho n úng cng em li hiu qu to ln. Cách chm sóc ây là thái và thc hành ca ngi chm sóc tr, ca gia ình khi cho trn; khi chm sóc tr, kích thích và h tr tinh thn giúp tr phát trin và kho mnh. Thi im quan trng thc hành cho tr n là thi gian n ca tr, khi ó tr cn giúp. Tr cn hc cách n, tp n thc n l (không phi sa m), tr cn hc cách nhai, cách a thc n trong ming, cách nut thc n. Tr cn hc cách ly thc n vào ming, cách ung, cách cm thìa, cm cc. Vì vy, khuyên bà m, hng dn bà m cách khuyn khích, cho tr n có vai trò quan trng, vic làm này có th giúp gia ình to c không khí vui v trong ba n. Cho tr n da theo áp ng, tín hiu ca tr ng thi khuyn khích, ng viên tr. CHO TR N DA THEO ÁP NG Giao tip vi tr bng c ch tích cc nh ci, tip xúc mt - mt và khích l tr. Cho tr n t t, kiên nhn và yêu thng. C gng cho tr n nhiu loi thc n khuyn khích tr n. Tm ngng khi tr không n na, sau ó li tip tc. Cho tr cm thc n tr t n. Không nên tr sao lãng trong ba n. Ngi cùng tr, chú ý n tr trong ba n. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.109

116 Bài 25. Cách cho tr n Nói chuyn vi tr, tip xúc mt - mt vi tr khi cho tr n Ba n là thi gian tr tp n, tr s n nhiu hn nu không khí ba n vui v, thoi mái. Cho n khi tr tnh táo, vui ci; nu tr ang bun ng, bun ru, ói l thì tr n không ngon. Cho tr n u n, chú ý ti ba n ca tr s giúp tr hc cách n. Tt c tr nh (6-24 tháng) u c h tr và c chm cho n no trong các ba n 110. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

117 Bài 26. Thc hành trên lp - Khuyn khích và qun lý n b sung hp lý BÀI 26. THC HÀNH TRÊN LP - KHUYN KHÍCH VÀ QUN LÝ N B SUNG HP LÝ Mc tiêu Sau khi hc bài này hc viên có kh nng: Áp dng nhng k nng t vn ã hc thc hành thành tho t vn cho bà m v chun b ba n b sung phù hp vi tng tui ca tr. 1. Hng dn trình din: Cn chun b trc: Các dng c nu n cn thit: Bp ga, xoong quy bt (3 cái), bát, a, a, thìa (5ml), dao, tht khn lau sch, xô nc sch... Thc phm: nu 3 ba ABS cho các nhóm tr khác nhau (ã s ch sch). Qui trình ch bin. Thc n ABS theo tui ca tr. Sp xp thc phm và dng c sn sàng. Tin hành bui trình din: TTV thc hành mu: chun b thc n b sung cho tr 7 tháng tui. Va làm va gii thích cho bà m mình ang làm gì: Cách ong nc, ong bt cho chính xác. Trình t cho các loi thc phm th nào úng nht: - u tiên cho bt (nhóm tinh bt) + tht/tôm/cá (nhóm Protein) + nc un và quy cho chín k, tip theo cho rau, nc mm cui cùng cho du n. Nhc nh v sinh an toàn khi ch bin và bo qun thc phm khô (bt, ng, sa) sau khi ã s dng. Nhc nh v sinh an toàn khi ch bin (bn sch) Va trình din va gii thích thêm Tr 7 tháng mt ba cn bao nhiêu nng lng? Tng ng mt lng thc n là bao nhiêu T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.111

118 Bài 26. Thc hành trên lp - Khuyn khích và qun lý n b sung hp lý Nhu cu nng lng ca tr các tui khác nhau? Kim tra m c ca thc n nh th nào? Cách hóa lng bát bt? Cách làm tng m nng lng?... Ch bin thc n cho tr bnh cn lu ý gì? Sau khi thc n ã nu chín: ngh mi ngi nm và cùng nhn xét Hi xem bà m có hi gì na không? 2. Áp dng k nng ã hc t vn cho bà m theo các tình hung di ây Chào hi "ngi chm sóc tr" và t gii thiu mình. Hi tên ngi chm sóc tr và tên tr và luôn s dng tên ca h trong sut cuc i thoi. Hi mt hoc hai câu hi m bt u câu chuyn và tìm hiu ti sao li cn t vn mình. S dng các k nng ã hc khuyn khích "ngi chm sóc tr" nói chuyn vi bn. Tình hung v nuôi tr n b sung Câu chuyn 1: Con bn 6 tháng tui, tng trng tt. ây là a con th hai ca bn. Bn ti c s y t vi câu hi v nuôi dng con bn. Mt s bn bè khuyên bn nên cho con bn tp bú bình vì bn có th cho các thc n loãng vào bình và con bn có th t n bng bình. Bn không chc chn lm v ý kin ó có tt hay không. Bn có th bt u câu chuyn bng câu. "Tôi ang suy ngh cho con tôi n bt loãng bng bình con tôi có th tn có c không?". Câu chuyn 2: Bn ti c s y t vì bn ngh con bn chm ln và hay b m. Con bn 8 tháng tui. ây là a con u lòng ca bn. Bn ang thc s bi ri bi nhng thông tin trái ngc bn nghe c. Bn chng bit nghe ai. Ban thc hin mt vài iu do bn cho là úng, mt vài iu chng và m chng bn khuyên nh. Bn không cho con n tht và rau nghin mà ch cho nu vi nc luc chúng vì bn ngh còn quá sm cho con bn n nhng thc n này T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

119 Bài 26. Thc hành trên lp - Khuyn khích và qun lý n b sung hp lý Bn có th bt u câu chuyn bng câu "Tôi không cho con tôi n rau nghin hay tht - m chng tôi bo rng chúng không tt cho tr quá nh tui". Câu chuyn 3: Bn ti c s y t kim tra cân nng nh k. con bn 18 tháng tui và rt chm ln. Bn rt lo lng, bn khon và chán nn. ây là a con u lòng ca bn. Bn cho con n nhiu loi thc n khác nhau (bt, qu nghin, rau, u) nhng cháu ch n mt vài ming mi ln ri sau ó khóc và nhi. Bn cho con bn n u n hàng ngày. Bn không cho con bú sa m. Bn có th bt u câu chuyn bng câu " Con tôi không lên cân - ti sao?", "Tôi c gng cho con tôi n nhng cháu không mun", " Tôi cn phi làm gì - hãy nói cho tôi bit tôi cn làm gì con tôi n". Câu chuyn 4: Con bn 7 tháng tui. ây là a con u lòng ca bn. Bn bè khuyên bn nên n c s y t t vn v nuôi tr n b sung. iu ó làm bn ngc nhiên vì bn ngh rng con bn cha cn n b sung vì nó còn nh, cha n 1 nm tui. Con bn ch bú sa m hoàn toàn và ang tng trng tt. Bn không bn tâm, ch tò mò và thích thú mun bit. Bn có th bt u câu chuyn bng câu "Tôi vn cha ngh n vic bt u cho con tôi n b sung, con tôi cha cn n thêm cho ti khi nó c 1 nm tui, có úng không?" T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.113

120 Bài 27. Chun b ba n hp v sinh và an toàn thc phm BÀI 27. CHUN B BA N HP V SINH VÀ AN TOÀN THC PHM Mc tiêu Sau khi hc bài này hc viên có kh nng: Gii thích c cách gi v sinh và an toàn trong vic nuôi dng tr nh. Yêu cu cho ba n sch và an toàn Tr không c nuôi bng sa m có nguy c d mc bnh vì 2 lý do sau ây: Các ba n thay th d b nhim khun trong quá trình la chn thc phm và ch bin thc n. Tr bú m gim i do ó kháng th c cung cp t sa m cng gim. T 6 tháng tr i (180 ngày tr i) tr cn c n b sung. Thc n b sung sch, an toàn óng vai trò quan trng làm gim nguy c mc các bnh nhim khun tr. Cn nh các im chính sau ây có ba n sch và an toàn: Bàn tay sch. Dng c sch. Thc phm và nc sch. Ni bo qun sch. Bàn tay sch: Bàn tay sch: Ra tay bng nc sch và xà phòng khi Sau khi i v sinh. Sau khi v sinh cho tr. Trc khi chun b hoc ch bin thc n. Trc khi n hoc cho tr n T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

121 Bài 27. Chun b ba n hp v sinh và an toàn thc phm Luôn ra bàn tay sau khi i v sinh, sau khi v sinh cho tr, sau khi bô và thay tã cho tr. Sau khi ch bin thc n d b nhim khun nh tht sng, tht gia cm. Sau khi s tay vào các loi ng vt. Trc khi chun b hoc ch bin thc n. Trc khi n và cho tr n. Tuy nhiên không cn thit phi ra tay trc mi ba bú nu không gp có các lý do khác nh ã nêu trên. iu quan trng là phi ra tay bng xà phòng, nc chy t vòi hoc nc cha sch, ra lòng bàn tay, k ngón tay và móng tay, mu bàn tay. Hãy tay khô t nhiên hoc lau khô bng khn sch. Không nên lau tay vào qun áo ang mc hoc dùng khn chung vi ngi khác. Dng c sch: Dng c sch: B mt sch (bàn, lót ni, hoc khn tri bàn). Dng c phi ra sch ngay sau khi dùng. Np y sch. Dng c ng thc n cho tr sch. Bn cn gi dng c và b mt chun b thc n sch. S dng bàn hoc lót ni sch mi khi s dng. Tráng dng c vi nc lnh ngay sau khi ng sa, ri ra bng xà phòng và nc nóng. Nu có th bn hãy s dng bàn chi mm ra c các ngóc ngách ca dng c. S dng np y dng c ng thc n tránh côn trùng và bi bn. Dùng thìa sch cho tr n bt và cc sch cho tr ung sa hoc nc qu. Ngi chm sóc tr cn s dng thìa khác khi nm thc n cho tr. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.115

122 Bài 27. Chun b ba n hp v sinh và an toàn thc phm Thc phm và nc an toàn THC PHM SCH Nc: Dùng nc sch hoc nc ã lc. Cho tr ung nc un sôi ngui. Thc phm: S dng thc phm ti có ngun gc rõ ràng. Không s dng thc phm c/quá hn. Ra sch trc khi ch bin. Thc n phi nu chín k. Cho tr n ngay sau khi ch bin. Cn un li thc n ã bo qun. un sôi nc trc khi s dng. un sôi s dit c hu ht mm bnh. Nc un sôi là khi mt nc sôi sùng sc trong 1 n 2 giây. Cha nc trong các dng c sch, có np y. Dng c cha nc tt nht là có ming hp và có vòi hng nc chy ra. iu này tránh vic mi ngi dùng cc hoc c tay vào ly nc. Khi nc hn 48 gi nên s dng vào vic khác nh nu n hoc cho tr ln hn ung. Mt s gia ình ng nc lnh trong bình không có np y. Phng pháp này không an toàn cho vic ng sa. Khi cho tr n thc n b sung, bà m nên cho tr n ngay sau khi ch bin, c bit i vi thc n loãng T vn nuôi dng tr nh ti c s y t

123 Bài 27. Chun b ba n hp v sinh và an toàn thc phm Bo qun an toàn BO QUN SCH ng thc n trong dng c có np y kín. Gi thc n ni sch s, khô mát. Bo qun thc phm khô (nh bt, ng) cn thn tránh kin, côn trùng bò vào. S dng thc n ã ch bin trong vòng 1 gi. PHN C THÊM 1. Ra cc: Không cn phi luc cc. làm sch cc, ch cn dùng bàn chi và ra cc bng nc xà phòng. Nu có iu kin có th ngâm cc vào nc nóng hoc tráng qua nc nóng trc khi s dng. Cc ming rng và b mt nhn là d ra nht. Tránh làm xc b mt cc vì ni ó sa d bám vào và làm cho vi khun phát trin. 2. Ra bình sa và núm vú: Ra bình sa và núm vú khó hn ra cc nên bn không nên khuyn khích bà m dùng. Tuy nhiên, bn cn bit cách ra hng dn bà m khi h mun dùng. Cn ra qua bình và núm vú ngay sau khi dùng bng nc lnh, ri dùng bàn chi c bên trong bình sa vi nc xà phòng. Bn nên tit khun ít nht mt ln mi ngày. Cách tit khun bao gm: un sôi - cn un bình sa ngp trong nc. Khi un cn sôi sùng sc trong ít nht 10 phút. T vn nuôi dng tr nh ti c s y t.117