MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 3 MĂ T TRÁI CỦA CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 1 TT. Thích Nhật Từ 2 I. BẢN CHẤT CỦA CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP Mu a an cư năm 2018, tôi tri nh ba y chuyên đê Phâ t gia o và cuô c ca ch ma ng công nghiê p lâ n thứ 4, nhằm chia se go c nhi n đạo Phâ t vê sư tiê n bộ kỹ thuâ t va công nghê ma tâ t cả chu ng ta la như ng dư phâ n, du thư a nhâ n hay không thư a nhâ n. Con người hiện đại bị chi phô i bơ i hai chiê u ta c động ti ch cư c va tiêu cư c cu a cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n thứ 4. Trong chuyên đê na y tôi nhâ n mạnh ca c phương diện tiêu cư c cu a cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n thứ 4 đê thâ y rõ như ng gi chu ng ta đang tiê p nhâ n tư sư tiê n bộ cu a thê giơ i vâ t châ t bao giờ cu ng co mă t tra i cu a no. Ca ch nhi n cu a đạo Phâ t đô i vơ i một vâ n đê, hiện tươ ng, sư kiện phải mang ti nh minh sa t (vipassana), thâ y rõ đâu la hư u i ch va đâu la ta c hại bằng việc phân ti ch ca c nguyên nhân, duyên thuâ n, duyên nghịch dâ n đê n kê t quả hoă c hâ u quả trươ c mă t hoă c lâu da i. Trươ c khi phân ti ch mă t tra i, tôi điê m qua bản châ t cu a 1. Giác Minh Duyên phiên tả từ pháp thoại cu a thầy Thích Nhật Từ tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM, ngày 16-12-2018 2. Tiến sĩ Triết học, Đại học Allahabad, 2002. Hiện là Ủy viên Hội đồng Trị sự GHPGVN, Phó Viện trưởng Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM
4 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ca c cuộc ca ch mạng công nghiệp đã diê n ra trong khoảng 250 năm. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 1 bă t đâ u khoảng năm 1780-1840. Đo la giai đoạn bu ng nô vê năng lươ ng nươ c va hơi nươ c tạo sư thay đô i việc sản xuâ t ha ng loạt bằng ca c loại ma y mo c trong khi trươ c đo chu yê u bằng lao động tay chân. Sư tiê n bộ vê năng lươ ng nươ c mơ ra phương trời mơ i cu a giai đoạn kỹ thuâ t. Nê u đạo Phâ t bằng sư nhiệt huyê t nhâ p thê cu a ca c Tăng Ni ơ châu Âu va châu Mỹ tư thê kỷ thứ I trươ c Tây lịch thi nê n khoa ho c thê giơ i co thê tiê n bô hơn bây giờ i t nhâ t 500 đê n 1000 năm. Bơ i nê n minh triê t Phâ t gia o nhâ n mạnh ca c go c độ nhân quả ứng du ng trong khoa ho c vu tru, vâ t lý, sinh ho c, v.v Râ t tiê c đạo Phâ t chi mơ i tiê p câ n giơ i tri thức phương Tây va o thê kỷ XIX. Một sô người cho rằng điê u đo la cư c đoan. Ho phản biện rằng tại sao nê n khoa ho c kỹ thuâ t không pha t triê n ơ ca c nươ c châu Áma Phâ t gia o la quô c gia o ma chi pha t triê n tại châu Âu? Y ho muô n no i tha nh quả pha t triê n khoa ho c kỹ thuâ t hiện đại thuộc vê ca c tôn gia o kha c, co n Phâ t gia o gâ n như không co vai tro vê lãnh vư c na y. No i như thê chi đu ng ơ hiện tươ ng ma sai bản châ t. Người da tră ng vô n thông minh, co thê sa ng tạo nhưng ca c toa a n dị gia o La Mã thường tuyên a n tử hi nh bâ t kỳ nha khoa ho c na o no i chân ly khoa ho c ngươ c vơ i kinh tha nh, điê n hi nh la khoa ho c gia Galileo khi tuyên bô tra i đâ t hi nh tro n chứ không phải mă t phă ng; vu tru không phải la nă p vung ma vô tâ n. Ông đã bị đưa lên gia n hỏa thiêu. Ngoa i ra co n nhiê u nha khoa ho c phương Tây đã bị đa cản trơ cu a ca c to a a n dị gia o. Nê n khoa ho c phương Tây nê u không gă p đa cản trơ na y thi đã co thê tiê n bộ hơn va i trăm năm. Trong bô i cảnh đo, nê u Phâ t gia o đê n đươ c phương Tây ơ
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 5 thê kỷ thứ nhâ t thi chă c chă n như ng lời dạy minh triê t cu a đức Phâ t se giu p cho ca c khoa ho c gia pha t triê n nhiê u hơn. Cu ng như co giai đoạn ơ Campuchia, người ta không biê t gia trị cu a va ng. Ho đem va ng đô i muô i. Không phải do người dân không biê t ma va ng bô ng dưng không co gia trị ơ khu vư c. Du đươ c thư a nhâ n hay không thi gia trị cu a va ng vâ n giư nguyên như thê. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 2 bă t đâ u năm 1870-1914. Đây la giai đoạn bu ng nô năng lươ ng điện thay vi trươ c đây chi sử du ng đe n dâ u. Nguyê n Trường Tộ, sứ thâ n Việt Nam sang Pha p trơ vê mô tả sư tiê n bộ năng lươ ng điện cu a Pha p thi triê u đi nh va người dân Việt Nam cho rằng ông ảo tươ ng. Cuộc ca ch mạng công nghiệp na y thu c đâ y quy tri nh sản xuâ t ha ng loạt, nâng cao hiệu quả kinh tê Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 3 bă t đâ u năm 1945-1970, một sô nha khoa ho c cho rằng ke o da i đê n năm 1973. Đây la giai đoạn cu a pha t minh điện, thông tin, kỹ thuâ t dâ n đê n quy tri nh sản xuâ t tư động ha ng loạt. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 vê thời điê m xuâ t pha t thi co nhiê u giả thuyê t kha c nhau. Ca c khoa ho c gia ha ng đâ u ơ Đức cho rằng bă t đâ u khoảng năm 2000, co người xa c định năm 2010, co n một sô kha c lại cho rằng năm 1983 khi internet co mă t. Đo la điê m xuâ t pha t, co n pha t triê n mạnh nhâ t vâ n tư năm 2010. Đây la giai đoạn pha t triê n kỹ thuâ t dâ n đê n tiê n tri nh công nghê hoa trong mo i li nh vư c sinh ho c, kỹ thuâ t sô, vâ t ly cao hơn nhiê u lâ n so vơ i ba cuộc ca ch mạng công nghiệp trươ c. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 vê bản châ t la cuộc ca ch mạng kỹ thuâ t cao, hi nh tha nh nên thê giơ i thươ ng thức bằng nhãn quan. Thay vi trươ c đây, chu ng ta phải tiê p xu c trư c tiê p thi bây giờ chu ng ta co thê trải nghiệm bằng nhãn quan. Nô i trội nhâ t la internet of things (vạn vâ t kê t nô i). Kha i
6 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 niệm na y đã đươ c kinh Hoa Nghiêm - Phâ t gia o Đại thư a; kinh Tương Ưng - Phâ t gia o Nguyên thuỷ đê câ p ha ng nghi n năm trươ c, nhâ t la ho c thuyê t Mười huyê n môn vê ti nh tương quantheo công thức truyê n thô ng la ca i na y co ca i kia co, ca i na y sinh ca i kia sinh, ca i na y diệt ca i kia diệt. Tư kha i niệm đươ c Phâ t gia o đê câ p ca ch đây 26 thê kỷ, ca c khoa ho c gia đã tạo ra ho c thuyê t vê mạng lươ i tương ta c cu a mo i sư vâ t ma người Việt Nam thường dịch ngă n go n la vạn vâ t kê t nô i. Tro ng điê m cu a cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 la thông minh nhân tạo, giu p con người pha t minh ma y mo c thay cho con người, trong đo co công nghê robot, ca c loại xe, ma y bay nhỏ la i tư động. Hiện nay, như ng thử nghiệm đo đã tha nh công, chi chờ luâ t pha p cho phe p thi ca c ta i xê xe bus, taxi se đươ c thay thê bằng như ng phương tiện giao thông đươ c điê u khiê n tư động, như ma y bay khi câ t ca nh đê n độ cao nhâ t định thi phi công không câ n la m việc nư a. Chu ng ta đã pha t minh ca c phâ n mê m đâ u tư, dư liệu lơ n, công nghệ in 3D, kỹ thuâ t nano, kỹ thuâ t sinh ho c, vi ti nh lươ ng tử va râ t nhiê u pha t minh mơ i. Riêng vê sư kê t nô i vạn vâ t thi hệ thô ng ma y mo c se kê t nô i trư c tiê p vơ i con người nâng cao hiệu quả công việc. II. CƠ HỘI VÀTHÁCH THƯ C 2.1 Cơ hô i Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 go p phâ n cải thiện cuộc sô ng vâ t châ t. Ai thi ch ứng trên nê n tảng chuyên môn ho a kiê n thức kỹ thuâ t thi người đo co cơ hội nhâ n lương cao. Di nhiên ti nh trạng na y se dâ n đê n sư loại trư theo biê u đô kim tư tha p, chi một sô kỹ sư lô i lạc đươ c giư lại, sô co n lại bị sa thải hoă c không đươ c tro ng du ng. Vê phương diện sản xuâ t, cuộc ca ch mạng công nghiệp tạo ra ca c do ng sản phâ m, dịch vu mơ i; ki ch thi ch pha t triê n ca c nga nh nghê, trong đo xây dư ng la li nh vư c tiêu tô n nhiê u nhâ t.
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 7 Vê li nh vư c cung ứng sản phâ m ra thị trường thi cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 tạo thuâ n lơ i cho ca c chuô i cung ứng vi no co thê sản xuâ t ha ng loạt vơ i châ t lươ ng cao. Như vâ y, cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 tạo ra thị trường mơ i, mơ cửa nê n kinh tê mơ i va thay đô i ta c động toa n diện mo i phương diện cu a cuộc sô ng nhân sinh. 2.2 Tha ch thư c Tha ch thức cu a cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n thứ 4 la hi nh tha nh sư bâ t công toa n câ u, thi trường công việc bị rô i loạn. Kê đê n la như ng căng thă ng xã hội giư a ca c ca nhân, khi chi một thiê u sô như ng người giỏi thi ch ứng đươ c mơ i co thê tô n tại. Vê phương diện kinh doanh, cuộc ca ch mạng na y tạo sư kha c biệt hô i vô n cu ng như đâ u tư va ca ch ca c nha kinh doanh tuyê n du ng nhân sư. Vê bản châ t xã hội thi cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 la m giảm thiê u dâ n giai câ p trung lưu. No tạo khoảng ca ch lơ n giư a gia u va nghe o. Xã hội theo đo mâ t cân đô i. III. TÁC ĐỘNG TÍCH CƯ C 3.1. Kê t nô i thông tin nhanh Khi nhâ n diện cơ hội va tha ch thức, chu ng ta câ n thâ y như ng ta c động ti ch cư c. Đo la thay đô i ca ch sô ng cu a con người bao gô m la m việc, truyê n thông, va trao đô i ha ng hoa trư c tuyê n. Phương thức mua ha ng trư c tuyê n đã không xuâ t hiện tư cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 3 trơ vê trươ c. Hiện nay hai tâ p đoa n nô i tiê ng li nh vư c na y la Alibaba cu a Trung Quô c va Amazon cu a Hoa Kỳ. Truyê n thông cu ng co như ng thay đô i râ t ngoạn mu c. Ca c trang mạng xã hội như Facebook, Twitter, thay thê ca c phương tiện truyê n thông như ba o giâ y, tạp chi. Chă ng hạn, tờ New York Time cu a Hoa Kỳ đã phải pha sản đê n hai lâ n. Vơ i truyê n thông kỹ thuâ t sô, người sử du ng co cơ hội tiê p nhâ n thông tin nhanh hơn, tăng cường cơ hội giải tri.
8 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 3.2. Ta i câ u tru c chính phủ Ta c động quan tro ng cu a cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 la giu p ta i câ u tru c chi nh phu. Việt Nam la đâ t nươ c chi co 95 triệu dân ma co đê n 2,8 triệu công chức, bộ ma y cô ng kê nh va không hiệu quả. Hiện nay chi nh phu Việt Nam đang ta i câ u tru c tư câ p trung ương xuô ng câ p quâ n huyện, phường xã nhằm tăng cường ti nh kiê n tạo va giảm thiê u nơ công. 3.3. Nâng cao châ t lượng đơ i sô ng xã hô i Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 ta c động ti ch cư c đê n mô hi nh gia o du c đê nâng cao châ t lươ ng; ngoa i ra co n ta c động đê n lãnh vư c chăm so c sức khỏe, tạo ra ca c mô i quan hê xã hội, go p phâ n tăng trươ ng thê giơ i vâ t châ t, nhâ t la thê giơ i nghe nhi n. Như ng ta c động ti ch cư c cu a truyê n thông kỹ thuâ t sô la m con người dê bị nhiê m đă m, nê u đứng tư go c độ Phâ t ho c. Ca ng co nhiê u phương tiện giải tri, thươ ng thức, hươ ng thu thi con người ca ng dê rơi va o ti nh trạng thư c du ng, thiê n câ n. Cuộc ca ch mạng công nghiệp mang đê n sư pha t triê n vươ t trội vê khoa ho c sinh ho c đạo đức (bioe thics) trong ứng du ng nghiên cứu, đă c biệt la biê n đô i gen, như ng điê u ma ca c cuộc ca ch mạng công nghiệp trươ c không la m đươ c. Hiện nay, người ta đã biê n đô i mô va tạo ra quy tri nh sản xuâ t tra i cây nhân giô ng, kha c vơ i quy tri nh gieo hạt, chiê t cây trươ c đây. Sư pha t triê n sinh ho c đạo đức go p phâ n nâng cao sức khỏe va tuô i tho cho con người, chă ng hạn ứng du ng tê ba o gô c trong điê u trị. Theo đa na y thi sau năm thâ p niên nư a, con người se sô ng tho hơn, ca c chứng bệnh ung thư, HIV co thê đươ c khô ng chê. Sư pha t triê n kỹ thuâ t va công nghệ mơ i go p phâ n cải thiện đời sô ng vâ t châ t cu a con người. Con người hiện đại co nhiê u cơ hội, kha i niệm mang tiê m năng bản să c mơ i thay thê cho bản să c cu. No la m đảo lộn gia trị sô ng truyê n thô ng, buộc con người phải thi ch ứng.
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 9 Áp du ng va o giao thông thi cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 giu p giảm thiê u tai nạn giao thông nê u luâ t pha p cho phe p sử du ng phương tiện giao thông tư động thi không gian sô ng cu a con người se thoa ng hơn, thời gian di chuyê n nhanh hơn. IV. MĂ T TRÁI CỦA CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP LẦN 4 4.1. Áp lư c từ đo ng thuê Chi nh phu phải đô i diện a p lư c tư người dân đo ng thuê, vi chi nh phu hiện đại lệ thuộc va o hệ thô ng ma y mo c, thông minh nhân tạo đê quản trị dân sô va công chức nha nươ c. Yêu câ u tư người đo ng thuê la la m thê na o tinh go n bô ma y đê tiê n thuê đươ c sử du ng va o mu c đi nh chân chi nh 4.2. Đa o lô n nê n kinh tê sa n xuâ t Kinh doanh la ứng du ng ho c thuyê t kinh tê va o lãnh vư c mâ u dịch gă n liê n vơ i sản xuâ t va tiêu du ng. Hai phương diện ly thuyê t va thư c tiê n ta c động nên người ta phải xo a bỏ mô tuýp cu đê thi ch ứng mô tuýp mơ i. Quô c gia na o thi ch ứng nhanh thi se pha t triê n mạnh. Khi Việt Nam chu trương khai tha c bô xi t ơ Tây Nguyên, tâ p thê ca c nha tri thức Việt Nam, trong đo co ca c khoa ho c gia đã cảnh ba o rằng lơ i i ch nho m trong lãnh vư c na y râ t cao, việc mâ t an ninh quô c pho ng va tô n thâ t kinh tê la điê u ma chi nh phu phải cân nhă c. Nhưng chi nh phu đã không châ p nhâ n nên sau đo mơ i lâm va o cảnh thua lô. Tâ p đoa n than va điện lư c Việt Nam cu ng rơi va o ti nh trạng đo vi chu ng ta mua công nghê lạc hâ u tư Trung Quô c. Ngân sa ch nha nươ c vi thê ma thâ t thu, do không thâ y rõ sư đảo lộn kinh tê. Vinfast la niê m tư ha o cu a Việt Nam trong lãnh vư c sản xuâ t xe hơi du mơ i công bô ca ch đây 2 năm, nhờ mua công nghê cu a Đức. Vê độ an toa n môi trường thi công nghê na y thuộc 4.0 trong khi Đức đã đạt công nghê 5.0 cu ng vơ i ca c nươ c châu Âu kha c đang a p du ng. Nê u không nă m bă t sư đảo
10 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 lộn vê kinh tê thi ca c nha đâ u tư Việt Nam se thu vê phê phâ m cu a công nghệ lạc hâ u trên thê giơ i vơ i gia ba n ngâ t ngươ ng ma hiệu suâ t kinh tê không cao. Không co tâ m nhi n kinh tê se mang lại tô n thâ t đa ng kê cho quô c gia. 4.3. Ảnh hươ ng tiêu cư c đê n cô ng đô ng xã hô i Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 đảo lộn vâ n đê riêng tư cu a con người, quyê n sơ hư u cu a con người dê bị xâm phạm. Ca c hacker mô i nga y co thê kiê m đươ c va i chu c đê n va i trăm triệu đô ng bằng ca ch sử du ng phâ n mê m hacker tâ n công ta i khoản Facebook cu a người du ng trong xã hội. Tha ng 10 vư a qua, tôi bị hacker pha bô n ta i khoản Facebook. Tôi đã phải tô n va i chu c triệu đê mua lại mô i ta i khoản. Riêng Facebook âm nhạc va phim ảnh Phâ t gia o tôi vâ n chưa mua lại đươ c vi ho không ba n cho tôi ma ba n cho người kha c vơ i gia cao hơn. Ti nh sơ hư u ơ đời sô ng kỹ thuâ t sô co n bâ p bênh vi luâ t pha p co n nhiê u lô hô ng. Việt Nam la nươ c đâ u tiên đê xuâ t thông qua dư luâ t thay đô i đê đạt quyê n sơ hư u trên đời sô ng kỹ thuâ t sô. Đăng ky ta i khoản phải dư a va o sô chứng minh thư hoă c hộ chiê u. Tương tư, việc đê xuâ t mua ve tra nh ti nh trạng ba n chơ đen, tạo ra sư kha c biệt trong ca ch thức con người tiêu thu. Sư nghiệp cu a con người se pha t triê n nhanh cho ng nhưng su p đô cu ng râ t nhanh cho ng. Tư đo, no động tiêu cư c đê n mô i quan hệ con người. Trong đời sô ng kỹ thuâ t sô, người nô i tiê ng co thê bị tu t xuô ng, co n người kha c lại nô i lên. Vi du, Một cô be co biệt hiệu Ba Tưng ơ Nghê An khoe cơ thê, rô i truyê n thông đưa tin lạm du ng khiê n cô be bô ng trơ nên nô i tiê ng, sư nghiệp phu t chô c thăng hoa. Trong sản xuâ t va kinh doanh, cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 khiê n ca c nha đâ u tư luôn gă p a p lư c vê sư kỳ vo ng. Đo la như ng mă t tra i cu a truyê n thông kỹ thuâ t sô vê phương diện xã hội ma du chu ng ta muô n hay không, no vâ n diê n ra.
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 11 No tạo tiê n tri nh vô thường theo hai nghi a, tiêu cư c va ti ch cư c. Trươ c đây, khi bâ t đô ng chi nh sa ch cu a chi nh phu, người ta chi biê u ti nh cu c bô ; nhưng nga y nay do co mạng xã hội, người ta truyê n thông vơ i nhau nhanh cho ng. Chă ng hạn, trong tuâ n đâ u tha ng 12-2018, ca c cuộc biê u ti nh chô ng tô ng thô ng Pha p va Đảng cai trị như ng cải ca ch mơ i liên hê việc đo ng thuê la m người dân vi muô n bảo vệ mi nh ma kha ng cư mạnh me, du chi nh sa ch cải ca ch đo co lơ i cho đâ t nươ c. Cuộc biê u ti nh dâ n đê n bạo động, đô t cha y, pha nha, gây thương ti ch, chê t cho c. La n so ng mạnh tơ i mức tô ng thô ng Pha p phải hoãn việc thi ha nh thâ m chi co thê huỷ bỏ. 4.4. Bâ t bi nh đă ng lao đô ng xã hô i Tôi đã đê câ p đê n sư bâ t bi nh đă ng trong tuyê n du ng người la m việc hiệu quả va giảm biên chê người lao động la m việc không hiệu quả. Tuy nhiên, ta c hại quan tro ng hơn la sư bâ t bi nh đă ng giư a con người va ma y mo c. No vư a la vâ n đê pha p lý, xã hội cu ng vư a la vâ n đê đạo đức. Trên phương diện ti ch cư c, cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 mang đê n nguô n thu nhâ p cao, cải thiện châ t lươ ng cuộc sô ng vâ t châ t cho một nho m nhỏ thi tư động tạo ra ca c bâ t công lơ n cho đa sô co n lại cu a xã hội. Khoảng ca ch gia u nghe o lơ n hơn. Như ng nươ c tiên tiê n va pha t triê n đi nh cao vê kinh tê như Hoa Kỳ, Đức, Pha p, Anh thi mức độ chênh lệch giư a gia u nghe o không cao, do giơ i trung lưu chiê m đại đa sô. Tôi tư ng đi nhiê u tha nh phô cu a châu Âu trong bô n lâ n thuyê t giảng cho cộng đô ng Việt Nam. Khi co mă t tại biên giơ i giư a Đức va Tiệp Khă c, tôi không thâ y sư kha c biệt cơ sơ hạ tâ ng. Nha cửa va châ t lươ ng sô ng cu a người dân vu ng biên địa không kha c mâ y so vơ i ca c tha nh phô trung tâm. Dân sô va diện ti ch Đức ngang vơ i Việt Nam nhưng đi khă p Đức, chu ng ta không co cảm gia c đông dân vi ho phân bô râ t đê u.
12 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 Ca c bâ t bi nh đă ng xã hội bă t nguô n tư việc thi ch ứng hay không. Người thi ch ứng công nghê mơ i se trơ tha nh một thiê u sô thông minh, gia u co ; người không thi ch ứng đươ c thi trơ nên châ m lu t, thâ t vo ng, tạo nhiê u xa o trộn vê đời sô ng ca nhân va gia đi nh. Trong cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 3, con người chi câ n co kỹ năng thi ch ứng đươ c vơ i công việc. Đô i vơ i cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 thi kỹ năng vâ n chưa đu ma phải co tri nh độ chuyên môn cao vê kỹ thuâ t va công nghê, bằng không se bị loại trư. Vi du, ca c hãng taxi truyê n thô ng tại Việt Nam nê u không thay đô i ca ch thức vâ n ha nh vơ i công nghệ mơ i thi ru i ro pha sản se cao trươ c sư cạnh tranh khô c liệt vơ i Grab va Uber. Vâ n nạn na y tư ng xảy ra ơ châu Âu ca ch đây 5 năm nhưng Việt Nam vâ n không ru t ra ba i ho c kinh nghiệm. Ca c hãng taxi truyê n thô ng cu a Pha p, Anh, Đức phải bị ru i ro pha sản vi công nghệ điê u ha nh cô ng kê nh, lạc hâ u va tô n ke m. Công nghê go i xe taxi bằng App đo đang đươ c taxi Việt Nam a p du ng. Khi tô ng đa i ba o địa chi cu a kha ch, ca c ta i xê tranh đua nhau chạy đê n, mười ta i xê thi chi một người đê n sơ m nhâ t đươ c đo n kha ch; chi n ta i xê co n lại tô n xăng, công sức, thời gian; công ty taxi phải tô n tiê n bảo dươ ng xe vâ n ha nh bộ ma y cô ng kê nh ơ văn pho ng điê u ha nh. Trong khi công nghệ điê u khiê n bằng App cu a Grab va Uber, chi câ n điê n địa chi xuâ t pha t va đê n, xe se co mă t nhanh cho ng. Ca c hãng nươ c ngoa i đã sử du ng công nghê mơ i na y tâ n công thi trường Việt Nam ca ch đây hai năm. Mô hi nh kinh doanh truyê n thô ng nê u không thi ch ứng, câ p nhâ t vơ i thời đại thi se bị loại trư. Đo la sư bâ t bi nh đă ng cơ hội nghê nghiệp nhưng đươ c luâ t pha p cho phe p. Hiện nay theo đa nh gia cu a một sô khoa ho c gia Đức thi co khoảng 600 triệu người ơ ca c quô c gia tiên tiê n không co cơ hội tiê p xu c vơ i cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 huô ng hô như ng nươ c lạc hâ u.
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 13 Trên thê giơ i khoảng 7,3 tỷ người thi 4 tỷ người không bă t kịp vơ i cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4. Trong đo, 3 tỷ người thuộc ca c nươ c châu Á va châu Phi. Việt Nam thuộc top 10 nươ c sử du ng internet, khoảng 60/90 triệu người sử du ng smartphone va internet. Râ t tiê c phâ n lơ n người Việt Nam sử du ng internet chi đê chơi game, cờ bạc online, ca độ, xem tin thị phi, giải tri chưa tâ n du ng mă t ti ch cư c cu a online trong lâ p nghiệp. Nê u chu ng ta thay đô i tho i quen online như la m kinh tê theo ca ch thức Amazon hoă c Alibaba thi nê n kinh tê Việt Nam se tăng trươ ng nhanh cho ng. Sư giải tri vô bô không khe o se pha tri vi theo Đông y đa thị hư thâ n, nghi a la xem nhiê u se bị hư thâ n kinh. Mô i nga y xem bô n tiê ng đô ng hô khiê n cho con người rô i loạn cảm xu c, 7-8 tiê ng se co nguy cơ tâm thâ n hoă c hoang tươ ng. Tôi la m công ta c tư vâ n tư 5 giờ đê n 7 giờ tô i mô i nga y tại chu a Gia c Ngô. Giơ i tre đê n vơ i tôi đa phâ n la trâ m cảm muô n tư tử, hay thâ t ti nh khiê n cho rô i loạn tâm thâ n, cảm xu c, rô i loạn đa nhân ca ch, đê u do sử du ng internet qua 3 giờ đô ng hô trơ lên. Đo la điê u đa ng suy ngâ m. Hiện nay, 2,4 tỷ dân sô toa n câ u thiê u nươ c sạch va 1,2 tỷ người thiê u điện. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 không thê giải quyê t ca c vâ n đê na y du no thu c đâ y việc sử du ng năng lươ ng điện gio va mă t trời. Việt Nam la một trong như ng nươ c sử du ng thu y điện nhiê u nhâ t nhưng co n lạc hâ u. Hiện nay, ti nh Bi nh Thuâ n va Bạc Liêu đang thi nghiệm sử du ng năng lươ ng gio. Vi tâ m nhi n giơ i hạn va nhiê u lý do kha c ma diện ti ch biê n va nu i non tru ng điệp cu a Việt Nam chưa pha t huy đươ c tiê m lư c pha t triê n cu a no. Sư bâ t bi nh đă ng giư a con người va ma y mo c thê hiện ơ chô, ca c chu đâ u tư sa ng suô t lư a cho n. Du co ti nh cảm vơ i người A hay nho m ca nhân B nhưng chu đâ u tư câ n nhi n rõ hiệu quả la m việc con người không cao bằng ma y mo c đươ c
14 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 sản xuâ t tư tri thông minh nhân tạo.ti nh trạng i t nghê nghiệp, mâ t việc la m do thay thê bơ i ha ng loạt robot co thê diê n ra. Nhâ t Bản la quô c gia đi đâ u vê công nghê robot, kê đê n la Hoa Kỳ, Israel. Hoa Kỳ sản xuâ t đu loại robot như robot ti nh du c, ra p ma y, tiê p tân Nhâ t Bản tha nh công khi chê tạo robot tu ng kinh câ u an câ u siêu, va la nươ c đâ u tiên sản xuâ t robot phu c vu kha ch sạn, đưa kha ch tư quâ y tiê p tân đê n tư ng pho ng, mơ chi a kho a, mời va o pho ng, ke o vali, cha o hỏi vui ve. Vê robot cảm xu c thi Mỹ đang đứng đâ u ơ mức độ chi nh xa c như con người. Việc tuyê n du ng robot cho ca c lãnh vư c nghê đã la m cho con người rơi va o ru i ro thâ t nghiệp, la m đảo lộn thi trường công dân, nghê nghiệp. Đây la mă t tra i lơ n vê phương diện nhân đạo. Robot dâ n đươ c nạp va o kỹ năng giải quyê t vâ n nạn con người tạo ra, trong khi nê u con người la m việc na y thi ho phải la chuyên gia tâm lý ha ng đâ u hoă c ca c Tăng Ni dư a trên nê n minh triê t đạo Phâ t co kinh nghiệm thư c tiê n giải quyê t ca c vâ n nạn hôn nhân, luâ t pha p, nga nh nghê cho mo i đô i tươ ng va lứa tuô i. 4.5. Suy thoa i đa o đư c Khoảng hai thâ p niên trơ lại đây, một sô trường đại ho c tiên tiê n trên thê giơ i mơ nga nh ho c mơ i, go i la Khoa ho c đời sô ng (Life Sciences) dạy kỹ năng sô ng va gia trị sô ng, sư tương ta c giư a con người vơ i con người, giư a con người vơ i thiên nhiên đê giải quyê t ca c ti nh huô ng ma phâ n lơ n thuộc vê vâ n nạn. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 mơ ra sư tiê n bô công nghê sinh ho c, giu p nha nghiên cứu sinh ho c biê n đô i gen. Điê u na y tạo ra biê t bao thay đô i ma chu ng ta không thê tươ ng tươ ng trong ca c cuộc ca ch mạng trươ c đo. Nê u đức Phâ t co n tại thê, người ta co thê lâ y công thức gen chuâ n va biê n đô i đê sao che p tha nh ca c vị tha nh kha c. Tư lý thuyê t cho đê n thư c tiê n co thê mâ t ha ng trăm năm nhưng chu ng ta vâ n co thê thư c hiện đươ c. Vi gen ta c động đê n lô i sô ng, ca ch ha nh xử chứ
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 15 không đơn thuâ n la môi trường sô ng, gia o du c va tho i quen. Nê u việc biê n đô i gen đươ c luâ t pha p cho phe p se tạo ra sư nhân bản vê con người. Như ng thay đô i khi nhân bản diê n ra như thê na o thi lại la vâ n đê phức tạp kha c. Điện ảnh Mỹ ca ch đây 15 năm đã sản xuâ t bô phim vê con người nhân bản, một người thiện nhưng bản sao cu a người thiện đo lại la a c, do môi trường sô ng. Hiện nay, robot Sophia cu a Mỹ đã đươ c câ p quyê n công dân. Con người co ông ba cha me, ho tộc, lịch sử thi se ý thức vê sư xâ u hô, lương tâm, danh tư, thê diện, sơ hãi nhờ đo trơ nên tô t hơn. Nhưng khi la con người nhân bản vô ti nh, ho không co truyê n thô ng, quan hệ huyê t thô ng nên khả năng tội phạm co thê gia tăng. Cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4 tạo ra kha i niệm designed baby -em be đươ c chê tạo bằng công nghệ. Việc thay đô i gen dâ n đê n vâ n nạn ma ca c nha tư pha p, ha nh pha p, lâ p pha p phải đau đâ u. Co le khoảng hai thâ p niên nư a mơ i co thê giải quyê t việc ứng du ng thi nghiệm đươ c phe p triê n khai hay không. Khi thông minh nhân tạo pha t triê n mạnh thi chu nghi a robot se chiê m li nh đời sô ng xã hội. Tư kỹ nghê sinh ho c, robot co khả năng tạo ra vu khi nguy hiê m, vu khi ho a ho c hiệu quả hơn sức sa ng tạo cu a con người. Nê u không kiê m soa t kỹ thi ca c robot cảm xu c co thê sơ hư u ca c vu khi gây nguy hại cho con người. Ru i ro vê xã hội, pha p lý, dân sư ta c động đê n đời sô ng đạo đức con người la râ t cao. Nê u thê giơ i hơn 200 quô c gia va vu ng lãnh thô cho phe p sử du ng robot cảm xu c không giơ i hạn, chu ng đươ c câ p quyê n công dân, đươ c sơ hư u su ng như Hoa Kỳ thi không biê t điê u gi se xảy ra! Điê u na y co thê mâ t va i thâ p niên nư a mơ i tha nh hiện thư c nhưng giả thuyê t vâ n co thê đươ c đă t ra vơ i ca c ta c hại vê phương diện đạo đức.
16 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 Riêng vê đời sô ng sô thi hiện nay an ninh mạng la vâ n nạn lơ n đô i vơ i ca c quô c gia ke m pha t triê n công nghê kỹ thuâ t, trơ tha nh nạn nhân cu a ca c nho m hacker đươ c nuôi dươ ng bơ i ca c nho m chi nh trị. Chiê n tranh mạng nga y ca ng ta c động mạnh me đê n nhiê u quô c gia như pha sư bâ u cử, pha nê n kinh tê va an toa n an ninh nhưng không truy cứu trươ c pha p luâ t. Ba quô c gia Trung Quô c, Nga, Bă c Triê u Tiên đươ c Hoa Kỳ cảnh ba o co nguy hại hacker nghiêm tro ng nhâ t thê giơ i, ta c động tiêu cư c đê n hê thô ng chi nh trị, an ninh quô c pho ng va đời sô ng kinh tê cu a nhiê u quô c gia. Đê n khi luâ t pha p thê giơ i giảm bơ t sư tư do vê an ninh mạng, tạo ra như ng ra ng buộc nhâ t định cho người sử du ng mạng phải ga nh tra ch nhiệm đạo đức va pha p lý vê như ng điê u truyê n thông, lu c đo ca c ru i ro na y co thê đươ c giảm thiê u. Râ t tiê c, luâ t an ninh mạng Việt Nam không đi theo hươ ng na y ma nhâ n mạnh đê n vâ n đê kiê m soa t va quản lý như ng người bâ t đô ng cha nh kiê n, đang khi bản châ t cu a an ninh mạng la đảm bảo an ninh quô c gia, an ninh quô c pho ng, chô ng hê thô ng hacker cu a như ng nươ c tiên tiê n va như ng nươ c xem nươ c ta la đô i thu. Chu ng ta câ n tăng cường an ninh mạng dươ i go c độ đo. 4.6. Tệ na n xã hô i văn ho a Một trong như ng nguyên nhân lơ n cu a tệ nạn xã hội va mâ t niê m tin la phương tiện truyê n thông hiện đại gây phân ho a xã hội lơ n ơ phạm vi toa n câ u, quô c gia, khu vư c, cộng đô ng, gia đi nh va ca nhân. Mô i người co mạng xã hội riêng đã trơ tha nh một phương tiện truyê n thông như một tờ nhâ t ba o hay kênh truyê n hi nh, điê u ma trươ c đây người ta chưa tư ng nghi đê n. Như ng người co lươ t theo dõi tư va i chu c nga n trơ lên co thê trơ tha nh một kênh truyê n hi nh, huô ng hô như ng người co va i trăm nga n hay va i triệu lươ t like. Mạng xã hội co ha ng triệu lươ t like co n hiệu quả hơn ca c kênh truyê n hi nh truyê n thô ng. Truyê n thông hiện đại tạo ra hai nho m, nho m u ng hô va
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 17 nho m chô ng đô i cho tư ng vâ n đê, tư đo ki ch động ngôn ngư hâ n thu. Chưa no i đê n tệ nạn truyê n ba thông tin giả, hoa n toa n mâ t kiê m soa t. Khi ca c phương tiện truyê n thông truyê n thô ng đươ c quản lý bơ i luâ t thi truyê n thông hiện đại thoa t khỏi sư gia m sa t đo, co cơ hội tung hoa nh, tạo nhiê u khu ng hoảng xã hội vơ i mức ta n pha ca c mô i quan hệ xã hội lơ n. Vi du, trường hơ p anh trai cu a nha lãnh đạo Bă c Triê u Tiên bị a m sa t ơ phi trường Malaysia va o năm 2018 ma nạn nhân di nh va o câu chuyện na y la chị Đoa n Thị Hương, một phu nư Việt Nam. Truyê n thông xã hội biê n một việc nhỏ trơ tha nh một vâ n nạn lơ n, một câu pha t biê u cu a nguyên thu quô c gia ca c nươ c siêu cường co thê tạo ra biê n đô i vê chi nh sa ch tiê n tê, chi nh sa ch kinh tê, thị trường chứng khoa n theo lô i chao đảo, thay đô i liên tu c. Chă ng hạn, sư việc United Airlines ứng xử tê bạc vơ i ba c si Việt kiê u David Đa o đã la m cho tâ p đoa n United Airlines điêu đứng, mâ t gâ n 6 tỷ USD trong vo ng 3 nga y, chi vi CEO cu a tâ p đoa n na y trả lời chô ng chê ma không xin lô i thâ t ti nh. Ngoa i ra, co n như ng tin tức giả gây tô n thâ t nă ng nê hơn, tạo bâ t ô n xã hội, gia đi nh ma người sử du ng mạng xã hội không biê t tường tâ n thông tin thâ t hay giả na y. Năm 2017, nho m chô ng Phâ t gia o phâ n lơ n la người kha c tôn gia o ơ Hoa Kỳ đưa va o ca c diê n đa n một thông tin giả. Đo la hi nh ảnh Tăng Ni sinh tại Ho c viện Phâ t gia o Việt Nam tại Ha Nội trên sân khâ u nhâ n chứng chi Lơ p bô i dươ ng kỹ năng pho ng tra nh thai an toa n cho Tăng Ni. Tư đo, sinh ra ha ng vạn nhâ n xe t tiêu cư c cu a công dân mạng, tạo bâ t ô n xã hội, vi ho tươ ng thâ t. Người ta chửi bơ i chô ng đô i Tăng Ni trong nươ c chi vi một tin giả do như ng ke xâ u xa tạo ra. Tôi đã liên lạc vơ i Ban gia m hiệu Ho c viện Phâ t gia o Việt Nam tại Ha Nội đê truy hi nh ảnh nga y diê n ra sư kiện ma người ta đa nh tra o thông tin na y. Tôi va o trang web chi nh,
18 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 lâ y hi nh gô c co go c chu p y hệt hi nh đã bị photoshop, chi kha c nhau ơ câu tiêu đê trên sân khâ u. Tiêu đê gô c la : Tuâ n lê quân đội da nh cho tăng ni Ho c viện Việt Nam Phâ t gia o tại Ha Nội. Di nhiên, vê châ t lươ ng thi hi nh gô c rõ ne t hơn hi nh đã đươ c biên tâ p lại. Tôi gửi hi nh gô c va hi nh bị biên tâ p va o ca c diê n đa n phô biê n ca c tin giả na y thi người ta im lă ng, không đi nh chi nh, xin lô i. Mu c đi ch cu a ke xâ u la tạo thông tin giả đê tâ n công Phâ t gia o, la m quâ n chu ng mâ t niê m tin ơ Phâ t gia o. Thông tin giả tạo ra ta c hại xâ u đô i xã hội con người râ t nghiêm tro ng. Chiê n tranh truyê n thông la vâ n nạn lơ n ma nê u chu ng ta không đi nh chi nh kịp thời thi hâ u quả khôn lường. Khi quâ n chu ng đã mâ t niê m tin bơ i thông tin giả, đôi lu c va i năm hay chu c năm sau, nạn nhân mơ i tha o mơ đươ c a m ảnh bơ i ca c thông tin giả na y. Mạng xã hội đôi khi la m mâ t niê m tin va o con người va cuộc sô ng, khiê n con người hoang mang, ngờ vư c, hoa i nghi, bâ t an, sơ hãi, tư đo, con người trơ nên sô ng thư c du ng. Ho mâ t niê m tin va o chân ly, như ng gia trị tâm linh, gia trị đạo đức, ho không co n tin va o nhân quả nư a. Ta c động cu a nhâ n thức sai lâ m do truyê n thông giả gây ra khiê n người xâ u trơ nên nguy hiê m hơn vê phương diện xã hội. 4.7. Xâm pha m quyê n riêng tư ca nhân Ca c nươ c tiên tiê n phương Tây đi đâ u vê lãnh vư c tôn tro ng quyê n riêng tư cu a con người tô i đa. Con người không muô n bị phiê n toa i nên du nha cạnh nhau, nê u không thông ba o trươ c, sang nha la ng xo m gõ cửa, người ta không muô n tiê p ma cứ gõ cửa, no i vo ng va o thi co thê gă p ră c rô i vê luâ t pha p. Ở Hoa Kỳ, chu nha chi câ n go i 911, cảnh sa t se xuâ t hiện va bă t người la m phiê n. Ti nh riêng tư trong hệ thô ng luâ t pha p Mỹ va ca c nươ c châu Âu râ t cao. Ở Mỹ co kha i niệm ô nhiê m tiê ng ô n (noise
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 19 pollution). Trươ c đây, chu ng ta chi biê t đê n ba kha i niệm: ô nhiê m đâ t, ô nhiê m nươ c, ô nhiê m không khi, bây giờ co thêm kha i niệm ô nhiê m tiê ng ô n. Kha i niệm ô nhiê m tiê ng ô n na y râ t phu hơ p vơ i kinh Trung Bô, Tiê ng ô n la cây gai cu a thiê n định. Trong môi trường tiê ng ô n, ha nh giả kho thư c tâ p thiê n. Tiê ng ô n la m rô i tri, tạo sư phân tâm. Ô nhiê m qua nghe nhi n dâ n đê n ô nhiê m cảm xu c va ô nhiê m tâm con người, la m con người sô ng trong bâ t an va bâ t hạnh. Nhân đo mơ i thâ y, lời Phâ t dạy vâ n luôn đi trươ c khoa ho c hiện đại. Người phương Tây đi tơ i đâu cu ng lă ng le, co n dân châu Á đă c biệt Trung Quô c, đi tơ i đâu tạo tiê ng ô n tơ i đo. Việt Nam, Tha i Lan cu ng co tho i quen cộng nghiệp tương tư, ơ đâu la ô n chô đo, thi ch chia se, to nhỏ tâm sư chuyện trong nha ngoa i phô ma phâ n lơ n la chuyện phiê m. Quyê n riêng tư cu a con người bị thương tô n khi Facebook va mạng xã hội bằng thuâ t toa n thông minh co thê biê t giơ i ti nh cu a chu ng ta, du chu ng ta tạo ta i khoản giả. Ngoa i ra, nghê nghiệp xã hội, ti nh trạng hôn nhân, nội dung chu ng ta truy câ p, thao ta c trên mạng xã hội cu ng bị ca c công ty chuyên ăn că p thông tin trên internet thu giư. Ho ba n ca c dư liệu đo cho ca c công ty chuyên phân ti ch xã hội va chi nh trị nhằm phu c vu mu c tiêu quảng ca o hoă c chi nh trị. Năm 2018, tâ p đoa n Facebook phải điê u trâ n trươ c quô c hội Mỹ, Anh va châu Âu vê vâ n đê ba n thông tin ca nhân cu a người sử du ng facebook cho tâ p đoa n Phân ti ch chi nh trị, la m đảo lộn thư c trạng bâ u cử tô ng thô ng Mỹ, giu p ông Donald Trump chiê n thă ng trươ c ba Clinton, trơ tha nh tô ng thô ng thứ 45. Co n ha ng trăm vu buôn ba n cu a ca c mạng xã hội vê dư liệu người sử du ng, cung câ p cho ca c tâ p đoa n đơn thuâ n vê kinh doanh. Tuy nhiên, việc na y phu c vu quảng ca o nên luâ t pha p chưa quan ngại. Điện thoại thông minh co thê giu p nha phân ti ch biê t rõ
20 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 nơi chô n người sử du ng đang co mă t du chu ng ta cô ti nh bâ m cho n địa điê m kha c. Một sô App lịch sư yêu câ u chu ng ta cho phe p thi ho mơ i truy câ p, không cho phe p thi không truy câ p. Nhưng phâ n lơ n nha sản xuâ t co thê biê t cu thê nga y tha ng năm chu ng ta co mă t ơ địa chi na o. Tương tư, ca c dịch vu tư App, chu ng ta truy câ p, sử du ng, tiêu thu nghe nhi n ca i gi thi hệ thô ng điện thoại thông minh đã chứa đư ng phâ n mê m gia n điệp. Chă ng hạn, gia m đô c điê u ha nh cu a công ty Huawei, Trung Quô c, vư a bị bă t tại Canada, vi công ty Huawei đươ c Hoa Kỳ xem la tâ p đoa n ti nh ba o vê đời sô ng sô cu a Trung Quô c khiê n thê giơ i tâ y chay. Nha sản xuâ t co thê biê t lịch sử mua să m cu a kha ch ha ng, thời điê m na o, thi ch loại ha ng na o, do ng sản phâ m na o, ca ch thức chu ng ta trả gia thê na o, cho đê n chu nghi a tiêu thu. Ho tư vâ n cho nha sản xuâ t giơ i thiệu do ng sản phâ m mơ i trên thị trường, thay đô i va đa p ứng kỳ vo ng cu a người tiêu du ng. Ba n dư liệu kha ch ha ng cho như ng nha phân ti ch la ca ch kiê m tiê n râ t dê da ng. Thông tin kha ch ha ng co n co ta c hại, pha hoại hạnh phu c gia đi nh khi nha mạng cung câ p thông tin người du ng đã truy câ p va o trang web dơ, hoă c ngoại ti nh đê người trong cuộc thâ t điên ba t đảo ma không thê tâ p trung cho chức nghiệp nga nh nghê cu a mi nh. Chiê n tranh tâm lý va chiê n tranh mạng ta c động va o mo i phương diện cu a cuộc sô ng la m cho quyê n riêng tư không co n đươ c an toa n. Người thi ch no i, chia se, tâm sư vê bản thân la sư bâ t ô n vê đời sô ng cảm xu c va đời sô ng gia đi nh. Hiện nay, ơ Anh co 6 triệu camera an ninh trên toa n quô c, theo dõi toa n bộ hoạt động cu a con người. Trung Quô c co sô camera co n nhiê u hơn nư a, hiện đang đi đâ u vê công nghệ nhâ n diện gương mă t con người vơ i tô c độ cư c nhanh. Một ke tội phạm vư a đươ c chu p hi nh ơ tha nh phô bâ t ki, nê u đươ c ti ch hơ p trong hê thô ng
MĂ T TRA I CU A CUÔ C CA CH MA NG CÔNG NGHIÊ P 4.0 21 camera an ninh na y thi trong vo ng 6 phu t sau, người ta co thê biê t ke tội phạm đang ơ đâu. Trung Quô c la quô c gia sao che p công nghệ tuyệt đi nh trên thê giơ i. Bâ t cứ ca i gi thuộc vê công nghệ ơ châu Âu va ca c quô c gia tiên tiê n, Trung Quô c đê u co thê bă t chươ c đươ c, châ t lươ ng tương đương ma gia ba n re hơn nhiê u. Điê u na y khiê n thu nhâ p kinh tê cu a ca c tâ p đoa n lơ n bị ảnh hươ ng va ta c quyê n trên thê giơ i bị đảo lộn. KÊ T LUẬN To m lại, ba i viê t na y phân ti ch một va i mă t tra i cu ng như ta c hại cu a cuộc ca ch mạng kỹ thuâ t sô. Vơ i vai tro bâ c thâ y tâm linh, tôi mong quý thâ y va sư cô câ p nhâ t kiê n thức vê li nh vư c na y. Tha ng 10/2018, đức gia o hoa ng cu a đạo Công gia o La Mã đươ c truyê n hi nh trư c tiê p hươ ng dâ n ca c ma sơ, linh mu c sử du ng Facebook va ca c mạng xã hội đê khi ch lệ ca c vị tu si, gia o si Công gia o La mã trên toa n câ u nên câ p nhâ t một phâ n đời sô ng sô. Di nhiên, ca i gi cu ng co hai mă t. Khi chu ng ta lạm du ng kỹ thuâ t sô thi ru i ro pha hoại an ninh cảm xu c va an ninh tâm tri bằng ca c trang web, hi nh ảnh bâ n, se la m chu ng ta râ t kho la m chu sa u gia c quan đê trơ tha nh chân nhân cho đê n tha nh nhân. Cân nhă c giư a mă t hại va lơ i thi người sử du ng truyê n thông kỹ thuâ t sô câ n phải la m chu chi nh mi nh đê du ng ca c phương diện ti ch cư c tư cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4. Mă t ta c hại cu a truyê n thông kỹ thuâ t sô co thê gâ p ha ng triệu lâ n so vơ i mă t ti ch cư c nhưng chu ng ta không thê đứng ngoa i cuộc sô ng sô. Vâ n đê la phải nă m vư ng bản châ t đời sô ng sô đê khi sử du ng mă t ti ch cư c cu a truyê n thông kỹ thuâ t sô, chu ng ta không bị ô nhiê m bơ i ca c phương diện tiêu cư c tư cuộc ca ch mạng công nghiệp lâ n 4.
22 PHẬT GIÁO VÀ CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ***