BRUNO FERRERO CHA MẸ HẠNH PHÚC VỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC CỦA THÁNH DON BOSCO NHA XUÂ T BA N HÔ NG ĐƯ C

Bản ghi

1 BRUNO FERRERO CHA MẸ HẠNH PHÚC VỚI PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC CỦA THÁNH DON BOSCO NHA XUÂ T BA N HÔ NG ĐƯ C

2 Vậy ai nghe những lời Thầy nói đây mà đem ra thực hành, thì ví được như người khôn xây nhà trên đá. Dù mưa sa, nước cuốn, hay bão táp ập vào, nhà ấy cũng không sụp đổ, vì đã xây trên nền đá. (Phúc Âm theo thánh Mátthêô 7,24-25)

3 MỤC LỤC Tiê u sư tha nh Gioan Bosco.. 7 Lơ i giơ i thiê u cu a ta c gia Như tra i bo ng cao su - Cho n phương pha p gia o du c Như nươ c câ n cho ca - Sô ng tinh thâ n gia đi nh Đô i bo ng phô i hơ p ăn y - Cha me đô ng tâm nhâ t tri Như ti nh yêu thuơ đâ u - Đôi uyên ương cha me Sư mê nh cu a ngươ i me - mâ u gương Me Magarita Ngươ i cha như Thiên Chu a - Hi nh a nh vê ngươ i cha Khi cha me thua cuô c - Ca nha yêu thương nhau Nghe con mô t la t đi? - Lă ng nghe con thâ t kho.. 34 NĂM QUY TẮC VA NG CỦA NGHÊ THUÂ T LẮNG NGHE Đôi khi con tre no i... - Va no i như ng điê u thu vi Tâm ti nh nơi gia đi nh - Ngôn tư cu a cha me.. 42 BÍ QUYẾT CỦA LỜI CHÚC NGỦ NGON Cô t tru cho đơ i sô ng - Cung câ p điê m tham chiê u Bô khung cho xa hô i - Gia o du c ca c gia tri Kiê t ta c cho cuô c đơ i - Ca c đư c ti nh cô t yê u Chi cha me trao tă ng - Tin va o ba n thân mi nh

4 15. Quyê t đi nh dư t khoa t đi! - Kha năng ra quyê t đi nh Ke không mơ i ma tơ i - Truyê n hi nh va gia đi nh Phương pha p ba chư H - Quy tă c đê đê pho ng Tin va o ti nh me cha - Nghê thuâ t tra ch mă ng con Đe p lo ng ca đôi bên - Du ng phương pha p đô i thoa i Hơi thơ cu a ti nh yêu - Tâ p sô ng lo ng khoan dung Đi nh hươ ng do ng năng lươ ng - Thanh thiê u niên hung hăng Ti nh ca ch anh hu ng rơm - Gia o du c vê đau khô Tuô i thơ bi đa nh că p - Xung quanh môi trươ ng sô ng Ma nh me va du ng ca m - Sô ng nhân đư c can đa m Ngươ i an nhiên tư ta i - Sô ng nhân đư c tiê t đô Yê u tô gây phiê n nhiê u - Khơ i pha t tư trươ ng ho c Vi tư đa o nho tuô i - Ke bă t na t ơ trươ ng Thuâ t re n luyê n tri khôn - Co tâm tri tư chu Nuôi dươ ng tri tươ ng tươ ng - Pha t triê n o c sa ng ta o Chiê n di ch nuôi heo đâ t - Con ca i va tiê n ba c Khi thanh thiê u niên buô n - Con ca i chi u a p lư c Ta i sao con thi không? Bă t chươ c ca ch ma y mo c

5 33. Tăng tô c nhanh hơn nư a - Gia o du c ti nh la c quan Viê c huâ n luyê n nô i tâm - Gia o du c vê tôn gia o Cuô c gă p gơ thươ ng đi nh - Gia đi nh sô ng Tha nh Lê NGHI THƯ C CHA MẸ CHÚC LA NH CHO CON CÁI Ba thơ i khă c lơ n nho - Viê c gia o du c hă ng nga y Sơ hư u như ng nga y vui - Lê hô i ta i gia đi nh Mô t thư c ha nh la thươ ng - Viê c do n mi nh chê t la nh Ha y đê con mơ ươ c! - Da ng tri tuê ca m xu c Ơ lô ng chim se se chê t - Tiê p xu c vơ i thiên nhiên Viê c hê tro ng cho tuô i thơ - Tâ m quan tro ng cu a tro chơi Ngôi nha thâ t â m cu ng - An cư mơ i la c nghiê p Cha me tư kiê m tra - Biê t ngươ i va biê t ta

6 KI NH NHƠ HƯƠNG HÔ N Đư c Cha Giuse Hoa ng Văn Tiê m, SDB. (Nam Phương Bu i Chu ) Thâ y Gioan Lê Quang A nh, SDB. (Thân Thươ ng Bê n Ca t ) 6

7 TIỂU SỬ THÁNH GIOAN BOSCO Con đươ ng Vi Tha nh đa đi Gioan Bosco sinh nga y , tại thôn Becchi, thuô c miê n Bă c nươ c Y. Cha la Phanxicô Bosco va Mẹ la Magarita Occhiena. Lên hai tuổi, Gioan đã mô côi cha. Câ u be Gioan chăm chú lă ng nghe như ng lơ i Mẹ dạy dô tôn kính Thiên Chúa va yêu mê n Mẹ Thiên Chúa: Ca c con hãy nhơ ră ng Thiên Chu a nhi n thâ y ca c con va cũng đo c được suy nghĩ cu a ca c con!. Lúc lên 9 tuổi, câ u có mô t giấc mơ ghi khă c trong tâm trí va a nh hươ ng nga i suốt đơ i: Đây la ca nh đô ng cu a con, ca nh đô ng la m viê c cu a con. Con hãy trơ nên khiêm nhươ ng, ma nh mẽ va can trươ ng. Tư nga y ấy, câ u suy nghĩ nhiê u va lấy quyê t định: Tôi muô n ho c đê trơ tha nh linh mu c!. Mẹ câ u đã ti m mo i ca ch đê con mi nh có thê thư c hiê n đươ c kha t khao đó. Nghe o khổ có gia trị trong viê c re n luyê n câ u be Gioan. Câ u la ngươ i nghe o cu a Thiên Chúa khi đi go cư a tư ng nha ơ Chieri: Con la con cu a Ba Magarita Bosco. Con đê n Chieri ho c đê trơ tha nh linh mu c. Nê u Ông Ba co thê, xin giu p con. Tra i qua như ng chă ng đươ ng gian nan khốn khổ, sau cu ng Gioan cu ng đạt đươ c ươ c nguyê n tha nh thiê n ma Chúa muốn thư c hiê n trên cuô c đơ i câ u. Nga y Gioan đươ c lãnh nhâ n chư c Linh mu c. Nga y , Don Bosco (ngươ i Y go i ca c linh mu c la Don, nghĩa la Cha ) đã cu ng câ u be Bartôlômêô Garelli đo c Kinh Kính Mư ng, nga i luôn coi khơ i đâ u cu a Nguyê n xa tru ng vơ i kinh nguyê n na y. Dươ i sư hươ ng dâ n cu a Don Cafasso (tha nh Giuse Cafasso), vị linh mu c đa o tạo ca c linh mu c tha nh, cha linh hươ ng cu a mi nh, linh mu c Gioan Bosco tư ng bươ c thư c 7

8 hiê n y Chúa muốn nói vơ i nga i qua giấc mơ hô i 9 tuổi. Nga i luôn đă t Chúa Giêsu va Mẹ cu a Ngươ i la trung tâm mo i hoạt đô ng cu a mi nh. Nga i nói vơ i ho c tro : Ca c con hãy tin tươ ng va o Chu a Giêsu Tha nh Thê va Me Maria Phu Hô ca c Gia o hư u đi, rô i sẽ thâ y thê na o la Phép la. Dươ i sư ba o trơ cu a Tha nh Phanxicô Salê, vị tha nh hiê n la nh va kiên nhâ n, Don Bosco quy tu thanh thiê u niên tại mô t nơi va nga i go i đó Nguyê n xa Tha nh Phanxicô Salê. Chưa ti m đươ c mô t nơi ổn định cho Nguyê n xa, nga i đã nói vơ i ca c bạn tre : Nê u hôm nay, nhơ tham gia Nguyê n xa, chu ng ta thăng tiê n ha nh kiê m chu ng ta, Thiên Chu a sẽ giu p chu ng ta trong điê u thiê n suô t đơ i... Chu ng ta sẽ co nhà thờ, trường học và sân chơi. Hê thống Gia o du c Dư pho ng cu a Don Bosco đã na y sinh trong bối ca nh đó. Năm 1852, Don Bosco bă t đâ u y định tha nh lâ p Do ng Salêdiêng. Mu a thu năm 1853 Don Bosco bă t đâ u ca c xươ ng đóng giâ y va may. Nga y , Micae Rua la ngươ i đâ u tiên tuyên khấn nghe o khó, thanh khiê t va vâng phu c trong tay Don Bosco. Nga y Hô i Đạo Đư c Salêdiêng đươ c Toa Tha nh phê chuẩn. Sau cu ng, ca c giấc mơ huyê n bí đã bă t đâ u đươ c thư c hiê n. Nga y tại Mornese, Don Bosco va Đư c Ông Giuse Sciandra quy tu ca c nư tu sinh đâ u tiên cu a tu hô i Do ng Con Đư c Mẹ Phu Hô. Nư tu Maria Mazzarello đươ c cư la m Bê trên Ca đâ u tiên cu a tu hô i. Giư a năm 1871 va 1872 nga i có mô t giấc mơ truyê n gia o. Trong giấc mơ, ca c Tu sĩ Salêdiêng la như ng ngươ i tha nh công vơ i phương pha p gia o du c cu a Don Bosco. Nga y , Don Bosco trao ban Tha nh Gia cho Cha Gioan Cagliero va 9 Tu sĩ Salêdiêng đi truyê n gia o tại Nam Mỹ. Nga y , Đư c Piô IX phê chuẩn Ca c Cô ng Ta c viên Salêdiêng. Ho la như ng bạn hư u cu a ca c công cuô c nga i, la m viê c vi phâ n rô i giơ i tre va giúp nga i vơ i như ng phương tiê n ta i cha nh. Trươ c khi qua đơ i, Don Bosco nói vơ i ho rằng : Nê u không co lo ng ba c a i cu a ca c con, cha chỉ co thê la m được i t hay không la m được gi ca. Don Bosco qua đơ i lúc hư ng đông nga y Vơ i như ng ngươ i Salêdiêng canh thư c xung quanh giươ ng cu a nga i, trong như ng lơ i tốt la nh nga i co n có thê nói đươ c, nga i đã nói : Hãy no i 8

9 cho ca c con cu a cha la cha chơ đợi tâ t ca trên Thiên đa ng. Nga y cha Gioan Bosco đươ c tuyên phong Chân Phươ c. Chúa Nhâ t Phu c Sinh nga y Don Bosco đã đươ c Ðư c Gia o Hoa ng Piô XI tuyên phong Hiê n Tha nh. Tính đê n năm 2011 Do ng Salêdiêng có cô ng thê vơ i số tha nh viên la , trong số đó có linh mu c. Hê thô ng Dư pho ng cu a Don Bosco Đaminh Saviô xin vơ i Don Bosco: Xin Cha giu p con nên tha nh. Đaminh Saviô đã nên tha nh qua viê c gia o du c cu a Don Bosco. Don Bosco đã có bí quyê t đê dạy dô va đó cu ng chính la con ngươ i tha nh thiê n cu a Nga i. Bí quyê t đó đươ c go i la Hê thống Gia o du c Dư pho ng. Phương pha p cu a Don Bosco có thê tóm lươ c như sau: - Xe t dựa trên nền ta ng: A i (đư c a i, yêu thương, khiêm nhươ ng...), Trí (biê t đa o ly, ly tri, lẽ pha i, công ly, can đa m...), Đạo (đư c tin, Thiên Chu a, Đư c Me, niê m tin tôn gia o, chiê u ki ch siêu nhiên, linh tha nh, câ u nguyê n...); - Xe t dựa trên tương quan: Bạn (thân ti nh, chia se, đô ng ha nh), Thâ y (truyê n đa t kiê n thư c va ky năng sô ng, la m gương), Cha (da y dô, khuyên ba o, khuyê n khi ch); - Xe t dựa trên phương tiê n: sân chơi (ca c nga y lê hô i, thiên nhiên, ky niê m...), trươ ng ho c (nha trươ ng, thư c tê đơ i sô ng, lao đô ng...), nha thơ (tha nh lê, sinh hoa t hô i đoa n...). Hê thống gia o du c cu a Don Bosco hoa quyê n nhuâ n nhuyê n giư a phương pha p tư nhiên va siêu nhiên đê đạt mô t mu c tiêu: Ngươ i Kitô hư u tô t la nh va la công dân lương thiê n. Linh mu c Bruno Ferrero, Do ng Salêdiêng Don Bosco có mô t tổng hơ p hư u ích đê cha mẹ có thê a p du ng trong viê c gia o du c con ca i. Chúng ta bă t đâ u cuô c ha nh tri nh gia o du c vơ i lơ i giơ i thiê u cu a nga i. 9

10 10

11 LỜI GIỚI THIÊ U Quy cha mẹ thân mê n, Đây la quyê n sa ch cô đo ng như ng kiê n thư c gia o du c con ca i đươ c rút ra tư phương pha p gia o du c cu a Do ng Salêdiêng Don Bosco. Cha tha nh Gioan Bosco đã viê t: Nê u phương pha p na y được thư c thi trong ca c nha cu a chu ng ta, thi cha tin ră ng, không pha i du ng roi vo t hoặc ca c hi nh pha t ta n nhâ n kha c, ta vâ n đa t được như ng tha nh qua tuyê t ha o. Cha đã lo da y dô thanh thiê u niên hơn kém bô n mươi năm trơ i, nhưng cha nhơ chưa khi na o pha i du ng đê n hi nh pha t. Vơ i sư trợ giu p cu a Thiên Chu a, cha đã đa t được tha nh qua không chỉ ơ mư c tô i thiê u ma thư c sư đã đa t được tâ t ca như ng gi cha mong ươ c; va tha nh qua đo đa t được ca nơi như ng thanh thiê u niên ma ngươ i ta chẳng co n hy vo ng co được mô t chu t tha nh công. Don Bosco viê t tiê p: Viê c a p du ng phương pha p na y hoa n toa n dư a va o như ng lơ i cu a tha nh Phaolô: Đư c mê n thi nhâ n nhu c, hiê n hâ u, không ghen tương, không vênh vang, không tư đă c, không la m điê u bâ t chi nh, không ti m tư lợi, không no ng giâ n, không nuôi hâ n thu, không mư ng khi thâ y sư gian a c, nhưng vui khi thâ y điê u chân thâ t. Đư c mê n 11

12 tha thư tâ t ca, tin tươ ng tâ t ca, chi u đư ng tâ t ca (1 Cr 13,4-7). Ngươ i ta có thê gia o du c con ca i theo ca m tính tư nhiên, dạy dô qua loa theo kiê u đuô i ruô i hay có thê a p du ng mô t phương pha p na o đó đê đạt đươ c hiê u qua tốt nhất. Gia o du c con ca i có phương pha p đem lại lơ i ích thiê t thư c cho cha mẹ. Nó giúp cha mẹ chu toa n mô t trong như ng bổn phâ n nă ng nê nhưng cao quy nhất: dạy dô con ca i nên ngươ i. Do tính mạch lạc cu a phương pha p, có như ng tư tươ ng đươ c lă p lại trong quyê n sa ch na y. Nó muốn gom như ng vấn đê phư c tạp va o mô t số quy tă c đơn gia n như mô t loại chi a khoa vạn năng, mô t bí quyê t đê có thê dê da ng a p du ng trong thư c tê. Đây la mô t bí quyê t cho cha mẹ: Ti nh thương ma cha mẹ da nh cho nhau chính la đa ta ng trên đó con ca i xây dư ng đơ i sống cu a chúng. Đó la mô t nguyên tă c nê n ta ng va cu ng la bí quyê t đã đươ c Don Bosco, trong tư ca ch la nha gia o du c va đa o tạo nhiê u nha gia o du c, khuyên chân tha nh: Hãy cô gă ng la m cho mi nh được yêu mê n. Đó la ba i ho c lơ n lao va có gia trị vô song. Điê u duy nhất có thê thư c hiê n va đem lại hạnh phúc. Bằng tốt nghiê p trong ti nh yêu gia đi nh. Don Bruno Ferrero 12

13 NHƯ TRÁI BÓNG CAO SU CHỌN PHƯƠNG PHA P GIA O DỤC Don Bosco tri nh ba y phương pha p gia o du c cu a nga i ngay tư như ng do ng đâ u tiên cu a tâ p sa ch nhỏ như sau: Hai phương pha p đã được sử du ng trong công cuô c gia o du c thanh thiê u niên: Phương pháp dự phòng va Phương pháp đàn áp. Phương pha p đa n a p hê ta i viê c la m cho ngươ i thuô c quyê n biê t rõ luâ t pha p, rô i gia m sa t đê pha t hiê n ra như ng ke pha m pha p va a p du ng như ng hi nh pha t ma ho đa ng chi u... Phương pha p dư pho ng thi kha c hẳn va co thê no i la đô i lâ p vơ i phương pha p trên đây. Ba n châ t phương pha p dư pho ng la la m cho hiê u rõ ca c lơ i da y va ca c luâ t lê cu a mô t tư thu c va cha gia m đô c hoặc ngươ i hô trư c co bô n phâ n luôn luôn trông chư ng ca c em ho c sinh, như ngươ i cha thân thương, no i năng, tâ n ti nh chỉ dâ n cho mô i viê c, khuyên ba o va sửa da y vơ i lo ng nhân a i. Thơ i thê biê n chuyê n nhưng thư c trạng cuô c sống không thay đổi. Ngay ca thơ i nay, nha gia o du c vâ n cư lúng túng ơ ngã ba đươ ng. Ngươ i ta vâ n pha i lư a cho n lư a gia o du c theo đươ ng lối cươ ng ba ch (costrizione) hay đươ ng lối xây dư ng (costruzione). Đó không pha i la mô t ca ch chơi chư, nhưng thâ t sư la hai quan điê m gia o du c. Ca ch xây dư ng thi liê u lĩnh va thâ m chí khó nho c hơn ca ch cưỡng ba ch. Đây la ca ch tôn tro ng con ngươ i va sư tư do cu a ho, hơn nư a co n tôn tro ng nhịp điê u sinh ho c trong viê c tăng trươ ng va tha nh thu c cu a con ngươ i. Tư c nươ c vơ bơ. Thanh thiê u niên se có pha n ư ng tiêu cư c khi chúng bị e p buô c ; pha n ư ng đó giống như ca ch đâ p va o tra i bóng cao su: đâ p ca ng ma nh, văng ca ng xa. Đê tư khẳng định mi nh, ngươ i lơ n du ng ca ch ư ng xư không hiê u qua va khiêu khích như: că n nhă n, lên lơ p, kê t a n, đe do a, so sa nh, lo lă ng, la hét, chỉ tri ch, đa nh đâ p, trư ng pha t... Vi vâ y, con ca i đa p tra cu ng bằng ca ch ư ng xư không hiê u qua tương tư : thét ga o, đâ p pha, ngăm đe, đa nh nhau, say xỉn, no i dô i... Đă c biê t, chúng tư khe p kín: ngu vu i, bỏ nha ra đi, phơ t lơ, tư nhu c ma, hơ n dô i, sử du ng thuô c phiê n, nghiê n game, nghiê n sex, tư tử... Có cha mẹ na o muốn thấy pha n ư ng quyê t liê t cu a con ca i hoă c muốn con ca i bỏ nha ra đi, muốn chúng sống ta ch biê t. Thê nhưng chính ho đã 13

14 cổ vu ca ch ư ng xư na y khi cưỡng e p chúng. Ca ch ư ng xư cư ng ră n, kiên quyê t, có hiê u qua tư c khă c cu a cha mẹ chỉ khiê n con ca i phâ n nô tô t cu ng vi chúng ca m thấy như đang sống trong tu ngu c. Cung ca ch ư ng xư cưỡng e p cu a cha mẹ chỉ như đô thêm dâ u va o lửa. Vấn đê bă t đâ u đươ c gia i quyê t khi cha mẹ tha nh thâ t xem xe t loại hoa tra i na o ho câ n gă t ha i qua viê c gia o du c con ca i. Cha mẹ na o cu ng muốn giúp con ca i nên ngươ i trươ ng tha nh va co tra ch nhiê m. Thê nhưng ca ch ha nh đô ng cu a ho như thê muốn le o la i con ca i tra nh mu c đích na y. Có le ho lâ n lô n giư a hi nh thư c cô lâ p tre va ba o vê tre. Ta o uy ti n Khi lư a cho n gia o du c theo phương pha p cu a Do ng Salêdiêng, nha gia o du c ca ch na o đó pha i quyê t định đê trơ tha nh mô t nha la nh đa o uy ti n. Đương nhiên, nó hoa n toa n đối nghịch vơ i phong ca ch cu a mô t bạo chúa đô c ta i. Ngươ i ta pha i tranh thu như ng lơ i điê m hiê n có nơi con em mi nh, câ n ba n thân chu ng như như ng đô ng minh trong chiê n trươ ng cam go cu a nhiê m vu gia o du c. Cha me tôi luôn luôn no i tôi la đư a vô lê. Nhưng ai đã da y tôi? Không pha i ho sao?. Gia o du c gia đi nh la kê t qua ta c đô ng qua lại giư a hai cư c sống đô ng, giư a cha mẹ va con ca i, không bao giơ la mối quan hê đơn phương, trong đó cha mẹ ban pha t va con ca i lãnh nhâ n, rốt cuô c ca ch ha nh xư đó xem con ca i như thê như ng vâ t vô tri vô gia c. Cha mẹ uy tín có thê có như ng nhiê m vu sau đây: Gia m sa t đươ c ti nh hi nh. Nghĩa la cha mẹ biê t tính nê t con ca i, có kê hoạch ro ra ng va phương pha p phu hơ p. Muốn đươ c như thê cha mẹ pha i thươ ng xuyên hiê n diê n trong đơ i sống cu a con ca i, không đơ i khi vấn đê lô ra mơ i có mă t đê can thiê p. Hươ ng dẫn, da y dỗ luâ t chơi. Nha lãnh đạo giỏi biê t xư ly như ng thông tin có đươ c đê la m cho công viê c trơ nên tốt đẹp va chia se thông tin na y cho ngươ i thuô c quyê n. Don Bosco xa c định Thanh thiê u niên câ n biê t.... Bằng ca ch na o đó cha mẹ cu ng pha i la thâ y cô gia o cu a trươ ng đơ i. Thâ t không may, nhiê u thanh thiê u niên ca m thấy bối rối khi pha i ba n hỏi vơ i cha mẹ như ng điê u chúng đang thâ t sư quan tâm. Cha mẹ pha i chia se cho con ca i như ng thông tin thư c sư hư u du ng va thư c tê. Sư tiê p xúc chân ti nh giư a cha mẹ va con ca i la điê u thâ t câ n thiê t. Cha mẹ nên phân tích ca c y tươ ng va ca m xúc ca ch ro ra ng, cho n lư a ngôn ha nh chính xa c, gia m thiê u ca n trơ bao nhiêu có thê. Con ca i pha i tỏ ra đã thông hiê u va diê n đạt lơ i đã nghe bằng ha nh đô ng. Nhân vô thâ p toa n. Du tôn tro ng như ng đo i hỏi va ca tính cu a ngươ i kha c, phong ca ch sống uy tín vâ n cho thấy như ng giơ i hạn. Dươ i ca i 14

15 nhi n na y, hai kha i niê m vê quyê n bi nh va tư do không hoa n toa n đối nghịch nhau, nhưng ngươ c lại chúng liên hê va trơ giúp cho nhau. Khuyê n khi ch. Vơ i thanh thiê u niên thơ i nay, thăng tiê n trong viê c ho c ha nh la nhiê m vu cam go hơn bao giơ hê t. Chúng nhâ n đươ c rất nhiê u lơ i đê nghị, khuyên ba o, góp y, nhưng hiê m khi chúng đươ c khuyê n khích. Cha me co thê khuyê n khi ch con ca i bă ng ca ch na o? Khuyê n khi ch trươ c hê t la lă ng nghe. Lă ng nghe nghĩa la thư c sư lưu tâm không chỉ ơ ca c sư kiê n liên quan đê n con ca i, ma co n tơ i ca c gia trị va ươ c vo ng cu a chúng. Gửi như ng thông điê p trong sa ng. Trong că p sa ch ho c sinh cu a mô t be ga i có tấm thiê p nha u na t, điê u đó xa c nhâ n ca nga n lâ n đo c đi đo c lại: Con ga i cưng cu a me, me biê t con buô n cha n vi sô ho c ba co điê m kém. Me xin con đư ng lo lă ng. Con co nhiê u điê m xuâ t să c ma chi nh me va cha tin ră ng chu ng thâ t quan tro ng trong cuô c sô ng! Con thâ t tha, tra ch nhiê m va tư chu. Con thâ t sư la mô t ngươ i tuyê t vơ i. Như ng thư kha c không thâ t sư quan tro ng. Ôm hôn con trong vo ng tay cu a me. Cũng chu y đê n tư ng chi tiê t. Thanh thiê u niên thươ ng câ u cư u qua như ng dấu hiê u nho nhỏ, ho c ca ch nhâ n biê t như ng dấu hiê u đó thâ t quan tro ng. Giu p thanh thiê u niên tư tin. Đó la điê u thiê t yê u. Mu c tiêu cu a gia o du c chính la xây dư ng mô t ngươ i có sư tư tin. Nhâ n biê t. Câ n công khai thư a nhâ n như ng ca ch ha nh xư đúng đă n. Con ca i rất nhạy ca m vơ i sư ta n tha nh va đa nh gia cu a cha mẹ. Mô t lơ i ta n thươ ng, mô t dấu chỉ ha i lo ng, mô t lơ i khen ngơ i có ta c du ng cu ng cố va khích lê. Như ng ca ch ha nh xư tra ch nhiê m, ha nh đô ng y tư, biê t giư chư tín, tha i đô mê m de o, lư a cho n đúng lúc, sống có mu c tiêu, biê t lâ p kê hoạch, biê t chăm sóc ba n thân va ngươ i kha c la như ng ca ch ha nh xư ma ngươ i ta ngưỡng mô nơi ngươ i bên ngoa i, nhưng thươ ng không đươ c nhâ n biê t nơi chính con ca i trong nha. Hê thống gia o du c cu a Don Bosco đa o tạo nên như ng ho c sinh biê t suy nghĩ, đê bất cư lúc na o nha gia o du c cu ng có thê nói cho ca c em ngôn ngư cu a tra i tim, du trong hay sau thơ i kỳ gia o du c. Nha gia o du c mô t khi đã gia nh được thiê n ca m nơi ca c em sẽ co a nh hươ ng râ t lơ n đô i vơ i ca c em ca sau khi ca c em đã tô t nghiê p, đã giư như ng chư c vu công quyê n hoặc bươ c va o giơ i doanh thương, thi nha gia o du c vâ n co thê tiê p tu c khuyên ba o, cho ca c em y kiê n, va ngay ca quơ tra ch ca c em. Tất ca bí quyê t đă c nhân tâm nằm ơ chô gia nh được thiê n ca m. Tôi sẽ viết cho con cái mình một thông điê p. 15

16 NHƯ NƯỚC CÂ N CHO CÁ SÔ NG TINH THẦN GIA ĐÌNH Nê u gia đi nh hạnh phúc giống như mô t tro chơi ghép hi nh thi như ng ma nh ghe p tạo nên bư c tranh hạnh phúc bao gô m như ng gi? Hay có thê hỏi tương tư : đê xây dư ng mô t gia đi nh hạnh phúc ngươ i ta câ n yê u tố gi? Tinh thâ n gia đi nh la mô t tha nh ngư tiêu biê u ma Don Bosco du ng la m nê n ta ng cho hê thống gia o du c cu a nga i. Don Bosco muốn rằng ca c Ho c viê n cu a nga i đươ c go i la nha va trong tâ p sa ch Hê thô ng Dư pho ng nga i đã viê t: ca c nha gia o du c pha i la như ng ngươ i cha nhân a i. Nga i du ng cu m tư na y đê diê n ta mô t bâ u khí, mô t điê u gi đó giống như nươ c câ n cho ca vâ y. Bâ u khí gia đi nh la khoa ng không gian sống đô ng, tra n đâ y ti nh yêu va sư c sống khiê n ai sống trong đó cu ng có thê thốt lên ca ch chân ti nh: Ở đây thâ t dê chi u!, Ở đây thâ t tuyê t vơ i!. Yê u tố na o tạo nên tinh thâ n gia đi nh? Don Bosco đã linh ca m ca ch ro ra ng rằng quan hê huyê t thống, đô ng lư c kinh tê, ta i chính, pha p ly, xã hô i, va thâ m chí tôn gia o cu ng không pha i la như ng yê u tố tạo nên gia đi nh. Mối dây đô c nhất vô nhị la m nên gia đi nh chính la ti nh nghĩa, ti nh yêu. Chính ti nh yêu la nguô n duy nhất cung cấp cho tre thơ va thanh thiê u niên dưỡng chất nhân ba n, đạo đư c, tâm ly va văn hóa. Ti nh yêu cho phe p chúng nên ngươ i. Ti nh yêu la đa ta ng vư ng chă c trên đó ngươ i ta an tâm xây dư ng ngôi nha cu a mi nh. Gia đi nh có thê đươ c xa c định la ca i nôi pha t sinh ti nh ca m. Gia đi nh hạnh phúc la mô t gia đi nh sống trong bâ u khí yêu thương chân ti nh, yêu hê t mi nh, yêu sâu xa va yêu bê n bỉ. Ca i nôi vư ng chă c na y la nê n ta ng khơ i đâ u cho viê c xây dư ng mô t ca i tôi gia tri, yê u tố căn ba n đê tha nh nhân va nguô n trơ giúp không thê thiê u cho con đươ ng nên tha nh. Va ti nh yêu đươ c cu thê hóa trong mô t loạt ca c nhân tố quan tro ng: như ng nhân tố tạo nên tinh thâ n đích thư c cu a gia đi nh. Sư tham gia. Đó la viê c mô i ca nhân tham dư va o, viê c muốn la m, muốn đâ u tư thơ i gian, năng lư c, y chí; sư cống hiê n va hy sinh cu a riêng mi nh; nói ca ch kha c, như ng điê u ma chính ca nhân trao tă ng cho 16

17 gia đi nh, cổ phâ n ma ho đóng góp va o đê xây dư ng gia đi nh. Gia đi nh la ưu tiên số mô t. Qua nhiê u gia đi nh chê t dâ n chê t mo n chỉ vi sư chê nh ma ng cu a mô i tha nh viên không chịu đóng góp phâ n cu a mi nh va o trong gia đi nh. Gia đi nh la mô t hê thô ng, mô t thê thô ng nhâ t, la nơi ma không mô t ai bị loại trư, không mô t ai chỉ la kha n gia thu đô ng, không mô t ai có thê nói Tôi chẳng co liên quan gi, viê c đo chẳng liên quan gi đê n tôi, mặc kê no... Trong tương quan liên hoa n như chuô i mă t xích, mô i phâ n tư vư a la điê m khơ i đâ u vư a la điê m tơ i, vư a la ngươ i lãnh nhâ n vư a la ngươ i trao ban. Trong do ng cha y tuâ n hoa n cu a gia đi nh, mô i ngươ i có vai tro đô c đa o riêng, nê u thiê u nó thi toa n bô cơ cấu gia đi nh se ra kha c, nó se la mô t gia đi nh kha c. Bất cư điê u gi xa y ra trong gia đi nh mi nh, không ai có thê ba ng quan nói đươ c rằng: Tôi đư ng ngoa i cuô c, không di nh li u gi đê n tôi, mặc kê no... Ngay ca như ng ai cố ti nh trốn tra nh, như ng ai ăn ca n nói dỡ cu ng không thê nói: Biê t rô i! Khô lă m! No i mãi! va nghĩ rằng ca ch ha nh xư cu a mi nh không a nh hươ ng va không bị a nh hươ ng bơ i ngươ i kha c, hoă c tư bất cư điê u gi mi nh la m, gia sư ca khi mi nh ngu suốt nga y, hoă c như muốn nói Tôi chẳng di nh li u gi ca khi mi nh say bí tỉ. Mo i toan tính trốn chạy thư c tê cu a ke say la chuyê n vô ích, bơ i ngay khi phu nhâ n không có tôi thi tôi đã chư ng tỏ sư có mă t cu a tôi. Trong gia đi nh, mô i ngươ i đê u biê t có ha ng trăm nga n ca ch thư c kha c nhau ho muốn nói: không co tôi, tôi không tham gia, mặc kê...vi vâ y, mô i ngươ i đóng góp mô t tay, đê cho cuô c sống mô i nga y đẹp hơn. Ti nh tương thân tương a i va no i vê ti nh tương thân tương a i. Ti nh yêu đơn phương, yêu mô t chiê u la điê u vô ly va không bê n lâu. Mô i ngươ i có tra ch nhiê m vê hạnh phúc gia đi nh mi nh. Cu ng la m. Theo ba n, đê co mô t gia đi nh ha nh phu c thi ngươ i ta câ n điê u gi?. Câu tra lơ i cu a 1500 thanh thiê u niên cho biê t: Điê u câ n cho gia đi nh hạnh phúc không pha i la tiê n bạc hay nha lâ u xe hơi, ma la kha năng đê cu ng nhau la m điê u gi đo. Mô t ngươ i mẹ đã viê t: Chu ng tôi sô ng bên nhau khi la m viê c cũng như khi gia i tri. Chu ng tôi ca m thâ y gâ n gũi nhau hơn khi cu ng nhau la m viê c. Chuyê n tro. Mô t ông bố kê rằng: Chu ng tôi da nh nhiê u thi giơ đê tro chuyê n vơ i nhau cho thỏa thi ch. Va đôi khi chuyê n sang mô t vâ n đê, mô t tâm tra ng hoặc mô t gia tri na o đo thu c đẩy chu ng tôi nhâ p cuô c 17

18 va tha o luâ n. Nhưng nên nhơ, nê u con trai tôi không thi ch no i vê xe cô hay thê thao, thi cơ gi tôi không no i vê vâ n đê thơ i sư ma no đang quan tâm, chẳng ha n viê c buôn ba n thuô c phiê n trong trươ ng ho c?. Khi tro chuyê n, trên hê t, ca c bâ c cha mẹ câ n ho c ca ch nói với con ca i chư không pha i nói cho con ca i. Đa nh gia cao. Ca m thấy đươ c ngươ i kha c quy tro ng va đươ c đa nh gia cao la mô t nhu câ u thiê t yê u cu a con ngươ i. Triê t gia John Dewey nói: Ham muốn lơ n nhất cu a con ngươ i la ươ c muốn đươ c ngươ i kha c đa nh gia cao, đươ c ngươ i kha c cho mi nh la quan tro ng. Trong ca c gia đi nh hạnh phúc, mô i ngươ i đươ c đa nh gia va đươ c quy tro ng ơ mư c tối đa. Mô t ngươ i mẹ viê t: Chu ng tôi va o pho ng con ca i mô i tô i, ôm chu ng va o lo ng, hôn lên tra n va no i vơ i chu ng: Ca c con la như ng đư a tre thâ t đa ng khen va ba me râ t yêu chu ng con. Chu ng tôi tin ră ng viê c truyê n đa t thông điê p na y va o buô i tô i la điê u râ t quan tro ng. Truyê n thông. Gia đi nh la phương tiê n đâ u tiên đê mô t đư a tre nhâ n biê t vê thê giơ i: nơi truyê n đạt ca c gia trị, luyê n óc pha n đoa n, thu thâ p ca c kha i niê m va ca c y tươ ng. Đây la nơi tốt nhất đê cu ng thăng tiê n. Ca ch riêng viê c truyê n đạt tri thư c đươ c giao phó cho cha mẹ, nhưng phâ n cha mẹ cu ng ho c đươ c như ng điê u quan tro ng nơi con ca i, ca c thông tin va xu hươ ng mơ i ma con ca i mang vê nha. Điê u quan tro ng câ n nhơ la con ngươ i ho c biê t tư như ng kiê u mâ u, như ng mô pha m. Ngươ i ta chẳng ho c mô t điê u gi chỉ vi nó đươ c nói cho biê t. Ngươ i ta ho c bằng ca ch quan sa t, nhâ n xe t, nă m bă t mô t điê u gi đó, đem nó va o thư nghiê m. Vi thê, ngươ i ta bă t đâ u ho c tâ p tư gia đi nh mi nh. Trơ giu p. Trong như ng lúc khó khăn, ngươ i ta có thê ti m đươ c ngươ i giúp đỡ va an u i ơ đâu nê u không pha i ơ trong gia đi nh? Gia đi nh la nh mạnh la nơi ma mô i tha nh viên ti m đươ c sư an u i đê lơ n lên va ta i sinh, đươ c đổi mơ i va tăng thêm sinh lư c, bô i bổ nguô n sinh lư c câ n thiê t đê va o đơ i vơ i a nh mă t lạc quan. Thư nghiê m. Gia đi nh la môi trươ ng ma mô i tha nh viên có thê thư nghiê m như ng y tươ ng va ca ch ha nh xư cu a mi nh, qua đó ho nhâ n đươ c sư pha n tỉnh, sư pha n hô i, qua đó giúp ca nhân điê u chỉnh hi nh 18

19 a nh cu a ba n thân. Chẳng hạn tre nhỏ có nhu câ u thư nghiê m như ng y tươ ng va ca ch ha nh xư cu a mi nh như viê c chúng thư a o quâ n trươ c tấm gương soi. Vơ i như ng ngươ i yêu thương chúng, ho sẵn lo ng la m gương soi cho chúng, va khi câ n ho điê u chỉnh chúng vơ i lo ng tốt. Đúng như dân đa o Sicil có câu tu c ngư : Chỉ như ng ngươ i ba n tô t mơ i no i cho ba n biê t la mặt ba n di nh nho nô i. Gia i quyê t vâ n đê. Mô i cây mô i hoa, mô i nha mô i ca nh. Cuô c sống không thê không có vấn đê. Vấn đê la ca ch gia i quyê t. Gia đi nh gă n bó yêu thương nhau đê n mư c na o đi nư a cu ng có như ng vấn đê cu a nó. Tuy nhiên, khi xa y ra vấn đê, ho có kha năng vươ t qua như ng khó khăn không thê tra nh khỏi ca ch bi nh tĩnh, tiê m tiê n va kiên tri. Đư ng trươ c mô i vấn đê đư ng ai hỏi: Lô i ta i ai? va đư ng mất thơ i gian ta i lâ p hiê n trươ ng như sau vu a n mạng hoă c xe t ne t can phạm như trươ c toa a n. Câu hỏi cu a như ng gia đi nh trươ ng tha nh bao giơ cu ng la : Chu ng ta co thê gia i quyê t vâ n đê bă ng ca ch na o?. Đô ng tâm nhâ t tri. Ti nh yêu câ n cho gia đi nh như bô rê câ n cho cây cối. Cây sống co n nhơ bô rê, gia đi nh tô n tại nhơ ti nh yêu. Như ng gia đi nh hạnh phúc diê n ta chiê u kích tâm linh va tinh thâ n cu a gia đi nh mi nh ca ch cu thê trong đơ i sống hằng nga y. Ho chia se không chỉ nơi ăn chốn ơ hay đô ăn thư c uống ma trên hê t la như ng gia trị chân thâ t. Gia đi nh sum ho p câ u nguyê n dâ n da se trổ sinh hoa tra i la sư đô ng tâm nhất trí, sư tê nhị, ơn tha thư, sư ca m thông va lo ng tin va o Thiên Chúa. Tha thư. Mô t nha hiê n triê t nói rằng: Khi cuô c cãi vã đã qua, ta nên quên no, vi tha hê t mi nh. Ti nh yêu gia đi nh thi luôn luôn khoan dung. Cha mẹ tra ch mă ng con ca i ca ch na o đó đê chúng không có chút nghi ngơ vê ti nh yêu ma ho da nh cho chúng. Kỷ niê m. Như ng gia đi nh đâ m ấm yêu thương thươ ng ăn mư ng sư hạnh phúc cu a ho. Ho kỷ niê m như ng nga y lê va nga y kỷ niê m có thê có trong bâ u khí vui tươi va lạc quan. Tôi muốn hiê n diê n trong đời sống hằng ngày của gia đình mình qua vai trò làm cha làm mẹ và qua những gì tôi làm hôm nay. 19

20 ĐỘI BÓNG PHỐI HỢP ĂN Ý CHA ME ĐÔ NG TÂM NHÂ T TRI Mô t tha ng trươ c khi tư trâ n, lúc hoa ng hôn vư a buông vơ i như ng tia nă ng yê u ơ t cuối cu ng co n ga c trên sươ n núi xa xa cu a dãy Anpơ, trong giấc ngu nư a tỉnh nư a mê nho c nhằn cu a mi nh, Don Bosco cho go i cha Micae Rua va Đư c Ông Cagliero đê n bên nga i. Đó la hai ngươ i con thiêng liêng yêu dấu nhất trong số con ca i mi nh. Ra ng hê t sư c nga i nói vơ i hai vị cu ng như vơ i tất ca ca c Salêdiêng: Ca c con hãy yêu thương nhau như anh em; ca c con hãy yêu thương nhau, đu m bo c va chi u đư ng nhau như anh em.... Sau đấy, vơ i gio ng thi tha o nga i lại nói: Ca c con hãy hư a vơ i cha la ca c con yêu thương nhau như anh em. Vơ i Don Bosco yêu thương nhau qua la mô t điê p khúc đẹp nhất. Trong mô t hô i nghị năm 1875 Don Bosco đã có như ng lơ i khuyên ba o cho ca c cô ng ta c viên như sau: Chu ng ta hãy luôn nâng đơ nhau. Giư a bê trên trong ca c Nha, hãy thê hiê n sư ho a hợp. Khô n đô n thay, khi ngươ i ta co thê nghe bê dươ i no i vê bê trên: Ca c vi bê trên chẳng ho a thuâ n vơ i nhau mâ y, vi na y thi muô n co n vi kia la i không; cu ng lu c vi na y thi no i u ng hô co n vi kia thi no i pha n ba c. Trươ c mặt bê dươ i, ta hãy luôn bênh đơ nhau va cũng nên co tiê ng no i chung, đê ngươ i kha c thâ y ră ng chu ng ta đô ng lo ng mong muô n, ca khi bê dươ i tư ng nhâ n ra sư bâ t đô ng y kiê n. Ta hãy nâng đơ nhau du chỉ qua lơ i ngợi khen nhau, hãy ba y tỏ sư quy mê n chân ti nh trươ c tha nh qua ma anh em chia se vơ i mi nh. Mô t cô be khi đươ c hỏi: Cha u nhâ n thâ y gia đi nh mi nh tuyê t vơ i nhâ t khi na o?. Cô be xoe tro n đôi mă t nhi n ngươ i đă t câu hỏi va tra lơ i ca ch đơn sơ: Khi cha u thâ y ba ma hôn nhau. Đây la điê u ma con ca i ca m nhâ n: Tình yêu liên kết cha mẹ lại là đá ta ng vững vàng trên đó chúng có thể xây dựng đời mình. Cha mẹ chẳng nên ẩn nấp sau tu quâ n a o đê ba y tỏ ti nh yêu: vi mô i lâ n cha me biê u lô ti nh yêu qua ngôn ngư hay ha nh vi thi mô t do ng suô i â m a p an bi nh sẽ bao bo c con ca i. Ti nh thương chính la mối dây liên kê t căn ba n pha i có giư a mô i tha nh 20

21 viên trong mô t gia đi nh. Như ng liên hê vê mă t pha p ly, kinh tê, hay kê ca mă t huyê t thống cu ng không đa ng kê. Du co n be, mô t đư a tre cu ng ca m nhâ n đươ c sư hiê n diê n cu a ti nh yêu chân thâ t va vị tha nơi gia đi nh. Đư a tre có trư c gia c vê ti nh yêu. Nó không câ n biê t ly thuyê t ti nh yêu theo kiê u ca c nha chuyên môn. Nó biê t rất ro có ti nh yêu giư a con ngươ i vơ i nhau va nó cu ng có phâ n trong ti nh yêu đó. Ca ngươ i lơ n va tre em, ai cu ng biê t rằng bâ u khí yêu thương la m cho gia đi nh tô n tại. Ti nh yêu va chỉ ti nh yêu la ma nh đất mang lại cho tre thơ va thanh thiê u niên dưỡng chất nhân ba n, đạo đư c, tâm ly va văn hóa, điê u thiê t yê u cho phe p chúng nên ngươ i. Ti nh yêu như bê n ca ng bi nh yên, nơi đó ngươ i ta se nhổ neo con thuyê n cuô c đơ i đê ra đi chinh phu c thê giơ i. Mô t đư a tre có thê trươ ng tha nh, có thê ho c đương đâ u vơ i sóng gió cuô c đơ i, va có thê rơ i bê n ca ng gia đi nh chỉ khi tin chă c rằng bê n ca ng đó vâ n bi nh yên, va nó se quay trơ vê khi mô i khi có thê. Gia đi nh pha i la mô t bê n ca ng ma ngươ i ta có thê tin câ y ca ch vô điê u kiê n. Gia đi nh pha i la ca ng yên ha n cho thuyê n cu a con ca i câ p bê n. Không có chi bất hạnh hơn cho mô t đư a tre đang tuổi lơ n khôn ca m thấy phâ n mi nh như chim lạc đa n đâ u ma i hiên, lo sơ gia đi nh mi nh tan vỡ hoă c mi nh bị bỏ rơi trong cô đơn trống vă ng. Đó la điê u vô cu ng quan tro ng ma cha mẹ câ n pha i biê t đê chu toa n đối vơ i hạnh phúc va tương lai cu a con ca i mi nh. Ti nh nghĩa keo sơn cu a cha mẹ la ngo n nguô n cu a ổn định va an toa n cho con ca i. Bơ i thê, ho câ n pha i da nh thơ i giơ tâm sư vơ i nhau, ho a gia i ca c điê m bất đô ng va lư a lơ i ma no i cho vư a lo ng nhau đê cu ng trươ ng tha nh vê mă t ti nh ca m, chúng la sư phối hơ p ha i ho a ăn y giư a nhiê u phẩm chất như: qua ng đa i, khoan dung, kha năng thi ch nghi, thông ca m, khôn khéo, v.v... Tre nam va tre nư ho c cư xư như ngươ i nam hay ngươ i nư tuỳ theo ca ch thư c chúng nhâ n thấy nơi cha mẹ. Tư kiê u mâ u cha mẹ ma con tre hấp thu kiê u tương quan pha i tính. Chẳng hạn mô t be trai ba y tuổi no đã hãnh diê n tuyên bố: Lơ n lên cha u sẽ lâ y vợ, vi vợ cha u luôn giư nha cửa ngăn nă p va cha u chẳng pha i mê t mỏi. Cha u sẽ không giu p đơ vợ cha u, bơ i cha u la con trai. Cha u sẽ ơ nha vơ i con ca i va nê u câ n cha u sẽ sửa pha t chu ng!. Trong ngày, cha mẹ thử tìm một lúc thanh tha n, nhìn vào ánh mắt của nhau và cùng tra lời câu hỏi: Chúng ta thật sự muốn điều gì cho con cái?. 21

22 NHƯ TI NH YÊU THUƠ ĐÂ U ĐÔI UYÊN ƯƠNG CHA ME Nê u có mươ i điê u răn da nh cho cha mẹ thi có le điê u răn thư nhất bă t đâ u như thê na y: Chi nh cha me pha i năng chăm so c nhau nê u ho muô n chăm so c con ca i mi nh. Bô n phâ n đâ u tiên cu a mô t ngươ i cha vơ i con ca i mi nh la yêu thương me cu a chu ng. Va ngược la i, nhiê m vu sô mô t cu a mô t ngươ i me vơ i con ca i mi nh la yêu thương cha cu a chu ng. Nên nhơ luôn rằng cha va mẹ cu ng đô ng thơ i la vơ va la chô ng, bơ i đó cu ng mô t lúc, cha mẹ pha i không ngư ng nuôi dưỡng va la m gia tăng ti nh yêu cho nhau va cho con ca i. Yêu nhau chi n bỏ la m mươ i, mô t trăm chô lê ch cũng kê cho bă ng. Thông thươ ng trong gia đi nh, mo i chuyê n se diê n ra suôn se va ca c vấn đê dê da ng đươ c gia i quyê t khi mối dây liên kê t vơ chô ng luôn sống đô ng va mạnh me. Khi đê câ p vê viê c gia o du c con ca i, đôi khi ngươ i ta lãng quên vai tro va gia trị cu a ti nh yêu giư a cha va mẹ trong viê c gia o du c con ca i. Vi thê, chúng ta có mô t va i nhâ n xe t đơn sơ vê nó. Kha c cư c hu t nhau. Trong thư c tê, khi xem xe t va gia i quyê t ca c vấn đê, thông thươ ng ngươ i mẹ se xem xe t va gia i quyê t theo phong ca ch nư tính, ngươ i cha se theo phong ca ch nam tính. Sư kha c biê t na y pha i đươ c nhâ n ra, đư ng bóp nghẹt nó. La m sao đê vai tro ngươ i mẹ va vai tro ngươ i cha không bị đa o ngươ c mô t ca ch nông nổi. Mô t trong hai ngươ i có thê buông xuôi bơ i ca m thấy bị loại trư. Lúc xem xe t va gia i quyê t sư viê c, chính sư kha c biê t se bổ túc, la m ha i ho a va hi nh tha nh mô t phong ca ch gia đi nh. Canh tân va thay đô i. La m thê na o đê vơ chô ng đư ng rơi va o ca c thói quen đơn điê u hay chỉ giư mo i sinh hoạt ơ mư c đô tối thiê u. Lơ n lên nghĩa la đổi mơ i, pha vỡ lê thói sa o mo n, tư lă ng nghe, nhâ n biê t như ng chuyê n biê n đang diê n tiê n. Đư ng nói chuyê n vơ i nhau ca ch ma y móc như ma y điê n toa n đã lâ p tri nh, lên khuôn hoă c yên trí, nhưng hãy nhi n va o mă t nhau đê nói chuyê n vơ i con ngươ i đang đối diê n, ơ đây va lúc na y. 22

23 Đa n ông pha i nhơ rằng phu nư ga nh va c tro ng tra ch nô i trơ va do đó ho hiê m có thơ i gian đê lo cho riêng mi nh. Mô t ngươ i mẹ đã viê t: Tô t đe p biê t bao nê u đôi lu c ngươ i ta nhâ n biê t tôi la mô t con ngươ i, mô t ke co như ng lu c nhu c nhã, cha n na n va yê u đuô i. To m la i, tôi cũng la mô t con ngươ i như ho va tôi cũng co râ t nhiê u kha năng đê yêu thương va phu c vu. Ngươ i ta co thê coi tôi như đâ y tơ trong nha miê n la m sao biê t coi tôi như mô t ngươ i đô ng ha nh, chư không pha i mô t con bo sư a. Như ng nga y kỷ niê m (sinh nhâ t, nga y cươ i, bô n ma ng...), lê hô i (Tê t nguyên đa n, nga y cu a me, nga y cu a cha, nga y ti nh nhân, nga y quô c tê phu nư...), qua tă ng, đi chơi, ăn ngoa i trơ i va như ng ca nh thiê p chúc mư ng có thê pha tan tâ ng mây xa m vô vị cu a như ng thói quen. Pha đô bư c tươ ng ngăn ca ch. Co mô t câu chuyê n cô kê vê hai vi ẩn sĩ chô n sa ma c, ho sô ng trong ca c hang đô ng gâ n nhau. Mô t trong hai vi tươ ng ră ng mi nh gâ n đa t tơ i sư thiê n ha o va giơ đây không muô n châ p nhâ n như ng ca i thươ ng nga y, ngay ca như ng điê u nhỏ nhặt nhâ t, chẳng câ n ca ngươ i kia. Đê cu thê ho a viê c ngươ i kia co n xa vơ i sư tro n la nh biê t bao, viê c đâ u tiên ông quyê t đi nh la đặt thêm mô t ta ng đa ơ cửa hang mô i khi ngươ i kia pha m điê u gi đo. Sau mô t va i tha ng thư c ha nh y tươ ng đo, trươ c cửa hang cu a ông ta la mô t bư c tươ ng đa xa m ngă t va ngô t nga t. Đôi khi chúng ta cu ng xây như ng bư c tươ ng tha nh bao quanh tâm trí mi nh, vơ i như ng ho n đa nho nhỏ ha ng nga y la sư thu oa n, cố chấp, lạnh nhạt, dô i hơ n, như ng vấn đê chưa đươ c gia i tỏa. Điê u quan tro ng la pha i biê t biê u lô tâm tư ti nh ca m, biê t duy tri tính nhạy ca m trươ c nô i đau cu a ngươ i kha c, biê t đón nhâ n ngươ i kha c khi ho có như ng khiê m khuyê t không thê tra nh khỏi. Ngươ i nư có nhu câ u thươ ng xuyên vê ti nh yêu va ca m xu c, nhu câ u truyê n đạt ti nh ca m cu a mi nh, ca m thấy đươ c lă ng nghe va che chơ, câ n sư quan tâm lãng ma n, đươ c ngơ i khen trươ c như ng nô lư c ba n thân va sư c hấp dâ n cu a ho. Ngươ i nam có nhu câ u ca m thấy ca i tôi được đa nh gia cao vê diê n mạo, năng lư c, tính ca ch, câ n sư đô ng thuâ n va u ng hô, câ n thỏa mãn. Ha y giư ca nh cư a tâm hô n luôn luôn rô ng mơ. Ca nh cư a ho a hơ p, thi nh li nh bị đóng lại chỉ vi ngươ i ta không co n: tin tươ ng, quy mê n, nhâ n nhu c, thông ca m, hiê u biê t va ki nh tro ng. Ngo i nổ bă t đâ u tư sư khiêu khi ch, ngươ i ta la m tô n thương nhau bơ i như ng chuyê n vă t vãnh, ca i tươ ng chư ng dê thương bổng dưng trơ tha nh dê ghe t. Chiê n tranh lạnh khiê n ti nh ca nh thêm nă ng nê, ca vơ lâ n chô ng luôn luôn ơ thê trư c chiê n nên ai cu ng có ca m gia c bị tấn công ca khi ngươ i kia đê câ p đê n điê u gi đó chẳng dính da ng gi đê n điê u mi nh đang tươ ng. Ti nh yêu, sư la ng ma n, lo ng chung thu y. Gia đi nh sống đô ng khi nó 23

24 la mô t tổ ấm yêu thương bê n vư ng. Nó câ n thơ bằng mô t ti nh yêu bê n bỉ va cu thê, vi ti nh yêu na y la nguô n tiê p viê n ha ng nga y cho niê m hy vo ng ma con ca i câ n có đê sống co n trong thê giơ i na y. Chô ng va vơ có bổn phâ n hâm nóng ti nh yêu theo định kỳ, bằng ca ch la m mơ i lại ca c cư chỉ lãng mạn, tư viê c trao tă ng như ng bông hoa, kỷ vâ t đê n a nh mă t tri u mê n khi tâm sư tro chuyê n vơ i nhau. Lơ đê nh la ke thu số mô t cu a gia đi nh. Hiê m ho a gây chia re va đổ vỡ gia đi nh không đê n tư như ng vấn đê to ta t ma đê n tư sư lơ đê nh. Ti nh trạng nghi n cân treo sơ i tóc có thê đươ c cư u vãn khi ai đó can đa m nhâ n ra ca i tôi lơ đê nh đê la m điê u gi đó rất nhỏ nhă t nhưng lại hư u ích cho đơ i sống chung. Tiê c thay, chỉ vi sư lơ đê nh ma có thê ông chô ng hay ba vơ không thê nhă t nổi mô t chiê c vơ dơ bẩn nằm vương vãi trên sa n nha đê la m vui lo ng ngươ i kia. Trong mô t xã hô i tạm bơ va hơn thua như thơ i nay, sống va ta i khẳng định lơ i cam kê t chung thu y câ n thiê t cho gia đi nh như nươ c câ n cho hoa vâ y. Ti m la i thê quân bi nh giư a phu thuô c va tư lâ p. Gia đi nh không thê la mô t trại lính vơ i viê c cấp trên ra lê nh va cấp dươ i thi ha nh; gia đi nh cu ng không pha i la mô t hãng xươ ng vơ i ông chu va ke la m công. Sư ho a hợp thâ t câ n thiê t cho gia đi nh. Nghe quan tro ng hơn nói. Trên hê t mo i sư, mô i ngươ i pha i mau nghe, đư ng vô i no i, va khoan giâ n (x. Gc. 1,19). Yêu nhau va lâ y nhau có thê dê như truyê n cổ tích... Nhưng sô ng vơ i nhau câ n thơ i gian ho c hỏi, lao nho c va hy sinh. Ho c chung sống giống như ho c khiêu vu vâ y, khi ngươ i na y bươ c tơ i, thi ngươ i kia pha i bươ c lui. Lâ n lươ t ke trươ c ngươ i sau. Vơ chô ng chỉ dê da ng nhươ ng bô nhau khi thuâ n vơ thuâ n chô ng. Mô t sư nhi n chi n sư la nh. Nhươ ng bô la bí quyê t đem lại sư hoa thuâ n. Cu ng chung mô t sư mê nh. Bí quyê t lơ n lao cho hạnh phúc đơ i hôn nhân: hôn nhân la mô t giao ươ c ti nh yêu đê tiê n tơ i mô t mu c đích cao đẹp hơn. Không có đẳng cấp trong đơ i sống vơ chô ng. Vơ chô ng có như ng quyê t định chung, có phâ n sư va tra ch nhiê m kha c nhau. Vơ i tâ m nhi n xa trông rô ng, vơ chô ng cu ng hươ ng đôi mă t vê mô t mu c tiêu vươ t ngoa i chân trơ i hạn hẹp cu a viê c quanh quẩn dươ i mô t ma i nha đê giúp nhau thăng tiê n. Vợ chô ng sẽ bày tỏ cử chỉ thân tình với nhau. 24

25 SƯ MÊ NH CỦA NGƯỜI MẸ MÂ U GƯƠNG ME MAGARITA Ghi nhơ đâ u tiên cu a Don Bosco la đôi tay mẹ nga i. Câ u be Gioan Bosco mơ i chỉ đươ c hai tuổi va đã không muốn rơ i khỏi căn pho ng nơi cha câ u vư a qua đơ i. Chính nga i đã kê lại:«me cha đã no i: Đư a con đa ng thương cu a me, la i đây vơ i me, con không co n cha nư a. No i câu đo rô i ba đã bâ t kho c nư c nơ, nă m tay cha va kéo cha ra mô t nơi kha c, trong khi đo cha cũng kho c bơ i me cha đã kho c». Đôi tay Mẹ Margarita thi mê m mại va cương quyê t, du cho đau buô n có da y vo va tương lai la m xao xuyê n: ba n tay đó không bao giơ bỏ rơi con ca i. Đây la thông điê p quan tro ng đâ u tiên cu a Mẹ Magarita: Chu ng ta co thê gặp tră c trơ trong đơ i, nhưng hãy quên đi chặng đươ ng đã qua đê lao mi nh vê phi a trươ c va bâ t kê điê u gi xa y ra cho con thi con hãy luôn luôn tin tươ ng me. Khi ông Francesco Bosco qua đơ i, ba Margarita Occhiena mơ i hai mươi chín tuổi đơ i, câ u be Gioan hai tuổi, Giuse bốn tuổi, Antôn mươ i bốn tuổi. Vơ i Antôn, Mẹ Magarita chỉ la mẹ kê vi mẹ câ u đã mất trươ c đó. Hơn nư a Antôn la mô t đư a tre cu c cằn, mô t tay lao đô ng cư khôi nhưng bươ ng bỉnh va rất ghen tương. Ca ch chung, Mẹ Magarita la mô t ngươ i mẹ rất hiê n đại : tra ch nhiê m gia đi nh đă t hê t trên vai Mẹ. Riêng mặt trơ i chỉ co mô t ma thôi, va me em chỉ co mô t trên đơ i!. Nga y nay, như ng ngươ i mẹ chỉ có mô t trên đơ i theo nghĩa duy nhất hay nghĩa cô đơn do công viê c ho đa m nhâ n: viê c nô i trơ va viê c ngoa i xã hô i; xa con vi nghê nghiê p, hoă c mô t mi nh qua n xuyê n viê c chăm lo dạy dô con ca i. Quy ba cho biê t sư sư lơ đê nh cu a quy ông: Chô ng tôi chẳng hê đê y vê như ng viê c na y. Đó thâ t sư la mô t sai lâ m trâ m tro ng cu a quy ông. Trươ c hê t, Mẹ Margarita la qua tă ng. Qua tă ng Mẹ trao ban la mô t ti nh yêu tro n ha o va hiê u qua, la m nhiê u hơn nói, luôn la m gương sa ng, mô t qua tă ng miê n phí. Mẹ la mô t nông dân mu chư nhưng rất khôn ngo- 25

26 an va quân bi nh. Mo i ngươ i công nhâ n rằng Mẹ Margarita có vai tro quyê t định trong viê c hi nh tha nh nhân ca ch nơi Gioan Bosco. Lơ i dạy ba o cu a Mẹ đơn gia n nhưng rất tuyê t vơ i. Chẳng hạn: Đê tha nh công câ n co ti nh qua quyê t va lo ng du ng ca m. Chưa ai thấy Don Bosco va mẹ cu a nga i na n lo ng. Trong gia đi nh mỗi ngươ i pha i giu p mô t tay. Mẹ Margarita sơ m tâ p cho con ca i la m viê c trong nha va ngoa i đô ng a ng. Gioan pha i xoay xơ đê tra tiê n ho c phí: ho c la m thơ mô c, thơ că t tóc, thơ may, bô i ba n... Ở nguyê n xa Valdocco, không mô t đư a tre na o bị la m hư hỏng chỉ vi chuyê n ăn không ngô i rô i. Khi câ u be na o đó đê n xin Mẹ Margarita đính cho mô t ca i cúc a o khoa c, mẹ đưa cho câ u ta mô t cây kim va sơ i chỉ, rô i nói: Ta i sao con không đi nh thử? Ngươ i ta pha i ho c la m mô i viê c mô t chu t. Kiê m chê ti nh khi. Mô i ngươ i mô t tính, nhưng mô i đư a tre pha i đươ c dạy cho biê t sống tư chu. Vơ i sư dịu da ng va nhâ n nại Mẹ Margarita đã khuất phu c đươ c anh Antôn cu c cằn, bươ ng bỉnh, ghen tương. Mẹ chăm chú theo do i sư tiê n triê n cu a be Gioan, Don Lemoyne ghi nhâ n: Câ u bé Gioan đã an tâm ha nh đô ng khi ma câ u co thê dê da ng rơi va o khuynh hươ ng tư kiêu; va Me Margarita đã không ngâ n nga i đê sửa chư a như ng tâ t xâ u ngay khi mơ i chơ m nơ, khi câ u chưa thê đa m nhâ n tra ch nhiê m luân ly. Chuyê n ca i va va hiê u lâ m giư a bo n tre không đươ c gia i quyê t bằng la mă ng va tranh ca i. Mẹ Margarita biê t ly do khiê n Antôn không hiê u lo ng khao kha t ho c ha nh cu a Gioan va Mẹ đã can thiê p ca ch hiê u qua. Mă c du mẹ đã rơi lê khi chuẩn bị khăn gói cho be Gioan đi la m ngươ i giúp viê c ơ xa. Cha me đô ng ha nh cu ng ươ c mơ cu a con. Ngay khi nhâ n ra ơn go i cu a con trai mi nh, Mẹ Margarita đã nói vơ i con ca ch ro ra ng: Gioan, con hãy nghe me no i. Me muô n con bi nh tĩnh suy nghĩ cho ky. Khi con quyê t đi nh, đư ng bâ n tâm đê n bâ t cư ai, hãy theo ne o đươ ng con đã cho n. Điê u quan tro ng nhâ t la con la m theo y Chu a. Cha sơ muô n me la m cho con đô i y, bơ i trong tương lai me co thê câ n đê n con. Nhưng me no i cho con hay: me không can thiê p va o viê c na y. Pha i da nh chô nhâ t cho Thiên Chu a. Me không mong con la m gi cho me, me không trông mong bâ t cư gi. Đây mơ i thâ t la ba goa nghe o cho đi sư sống. 26

27 Niê m vui va bi nh an la muô i cho đơ i. Mẹ Margarita đã canh chư ng, nhưng không theo ca ch mâ p mơ va cư ng ră n. Mẹ biê t khiê n tra ch vơ i mô t nu cươ i va biê t hươ ng nê m cuô c đơ i vơ i mô t chút ha i hươ c. Khi rơ i thiên đươ ng ấm cúng cu a Mẹ ơ Becchi đê theo Don Bosco vê sống nơi vu ng ngoại ô buô n te va tai tiê ng, Mẹ đã thú thâ t vơ i con mi nh: Vô phu c cho thê gian nê u ho biê t chu ng ta la như ng ke xa la va chẳng co gi. Như ng thơ i khă c quan tro ng. Nói năng, tâm sư, kê chuyê n la như ng thơ i khă c quan tro ng trong đơ i sống gia đi nh. Nơi ngôi nha nhỏ cu a Don Bosco ơ thôn Becchi cu ng đã có thơ i giơ đê tre kê lại như ng giấc mơ. Lương tâm luân ly la hươ ng dẫn căn ba n. Ngay tư nhỏ, ho c sinh cu a Don Bosco đã ho c phân biê t tốt - xấu, không có gia hi nh hoă c xa o quyê t. Chúng biê t đích xa c điê u na o nên va không nên la m. Trên giươ ng hấp hối, Mẹ Margarita đã nói vơ i con ca ch thanh tha n: Lương tâm me thâ t thanh tha n, me đã chu toa n bô n phâ n vơ i hê t kha năng. Ngươ i ta ho c biê t Thiên Chu a trong gia đi nh. Gioan Bosco đã ho c biê t câ u nguyê n, gia o ly, ca m nhâ n sư quan pho ng cu a Thiên Chúa, ca c Bí tích va viê c ba c a i tư khi co n trong vo ng tay cu a Mẹ Margarita. Trong vo ng tay đó, hê thống gia o du c cu a Don Bosco đã bă t đâ u. Hôm nay mọi người đô ng lòng mua một vài bông hô ng đỏ thắm tặng mẹ. 27

28 NGƯỜI CHA NHƯ THIÊN CHÚA HÌNH ẢNH VÊ NGƯỜI CHA Mô t be trai năm tuổi tuyên bố vơ i mẹ ca ch kiêu hãnh: Con không muô n la ngươ i thông minh, con không muô n la ngươ i li ch sư. Con muô n la ngươ i như bô cơ! La ngươ i như bô, trong đôi mă t đư a con, ông bố la tất ca như ng gi nó mơ ươ c. Xã hô i sau mô t thơ i đa ng đươ c go i la thiê u vă ng ngươ i cha, nga y nay ca c nghiên cư u vê tâm ly, xã hô i, nhân chu ng cho thấy va i tro quan tro ng cu a ngươ i cha đối vơ i sư quân bi nh tâm ly cu a con ca i. Cha la cho con ca i: Con co cha như nha co no c. Vâ y ma phu huynh ít biê t điê u đó. Nư văn sĩ Erma Bombeck đã viê t khôi ha i vê cha mi nh như sau: Khi tôi co n nhỏ, bô tôi như a nh đèn bên trong tu la nh: nha na o ma chẳng co, nhưng mô i lâ n đo ng cửa tu la i, hỏi mâ y ai thâ t sư biê t ră ng mi nh la m được điê u na y điê u no la do a nh đèn. Đây la tư tươ ng cu a Don Bosco: Cha gia m đô c hoặc ngươ i hô trư c hãy luôn luôn trông chư ng ca c em ho c sinh, như ngươ i cha thân thương hãy no i, hãy tâ n ti nh chỉ dâ n cho mô i sư viê c, khuyên ba o va sửa chư a vơ i lo ng nhân a i. Không ai cha o đơ i đã có năng khiê u bẩm sinh la mô t ngươ i cha tốt la nh. Đê trơ nên mô t ngươ i cha tốt la nh, câ n pha i có ca c đư c tính như kiên nhâ n, câ n mâ n, nhân a i, va ca mô t số kiê n thư c nhất định. Thâ t khó tin cho nhiê u ngươ i khi biê t Thiên Chúa chính la mâ u gương cho mô i ngươ i cha. Thiên Chúa la Đấng ma Sa ch Tha nh xa c định la Cha va Nga i ba y tỏ chư c năng đó qua ha nh đô ng. Khi kêu go i Môsê, Thiên Chúa qua quyê t: Ta đã thâ y rõ ca nh khô cư c cu a dân Ta va Ta đã nghe tiê ng chu ng kêu than... Ta nhâ n biê t nô i khô đau cu a ho. Ta xuô ng đê gia i cư u ho.... Bằng bốn đô ng tư tra i da i qua bốn giai đoạn: quan sa t lă ng nghe nhâ n biê t ha nh đô ng, ngươ i cha có đươ c mô t khoa sư phạm tuyê t vơ i. Có thê diê n đạt khoa sư phạm đó (xem - nghe - nghĩ - la m) nơi va i nhâ n xe t đơn gia n. Thâ t vâ y, đê la mô t ngươ i cha tốt la nh câ n pha i: Ha y la chi nh mi nh va đừng to ra Ta Đây. La m cha không pha i la thu mô t vai diê n va vi vâ y không câ n đeo mă t nạ. Như ng ngươ i cha hoa n ha o thươ ng gây ra nhiê u điê u phiê n ha. Vi thiên hạ tin rằng ngươ i na o ma ca i gi cu ng biê t có thê la ngươ i rất nguy hiê m. Ngươ i cha chẳng câ n tranh đua vơ i con ca i, cu ng chẳng câ n trơ tha nh thâ n tươ ng xa vơ i. Ba c sĩ nhi khoa Marcello Bernardi viê t: Pha i la m sao đê trơ tha nh mô t 28

29 ngươ i cha tô t la nh? Ông không đô c đoa n, không ưa nuông chiê u, không vă ng mặt nhưng cũng biê t co mặt đu ng lu c. Rô t cuô c, ông ta pha i la ai? Râ t đơn gia n: là chính mình. Biê t tôn tro ng ngươ i kha c nhưng cũng được ngươ i kha c ki nh tro ng, biê t yêu thương ma không mong đê n đa p, mô t ngươ i sơ hư u va đang ti m ca ch giư la i lý trí la ha o quang cu a loa i ngươ i. Tâ t ca chỉ co vâ y. Tôi muô n lưu y vê ti nh biê u tượng giư a cha va me dươ i con mă t tre : hi nh a nh ngươ i me la biê u tượng vê sư chinh phu c thê giơ i đê sô ng tư lâ p, hi nh a nh ngươ i cha la biê u tượng vê viê c kha m pha ra gia đi nh. Trươ c tiên đư a tre chỉ co me trong mô i quan hê cô ng sinh, mô i quan hê chặt chẽ, bây giơ tre co ca me lâ n cha, nghĩa la co mô t gia đi nh. Trươ c hê t, mô t ngươ i cha la chính mi nh khi điê m tĩnh biê u lô ti nh ca m va y tươ ng cu a riêng mi nh: Không câ n bô pha i ra oai! La m cho con ca i mê t nhoa i thươ ng xuyên. Hiê n diê n va quan tâm đê n con ca i. Cu ng tham gia cuô c chơi, cuô c tha o luâ n, lă ng nghe. Ca c số liê u thống kê cho biê t: trung bi nh mô i nga y mô t ông bô da nh không qua 5 phút đê thư c ti nh da y dô con ca i. Nhiê u nghiên cư u cho biê t có mối tương quan chă t che giư a viê c ông bố vă ng mă t vơ i viê c ho c ha nh ke m cỏi, chỉ số thông minh thấp, phạm pha p va tính hung hăng nơi đư a con. Khoa sư phạm cu a Thiên Chúa đê nghị ngươ i cha quan sa t, lă ng nghe, nhâ n biê t va ha nh đô ng. Quan sa t bằng ca ch thu nhâ n ca c tín hiê u lơ n nhỏ ma thanh thiê u niên pha t ra liên tu c qua ngôn ngư va ha nh vi. La m gương vê đư c tư chu. Có mô t lơ i khuyên khôn ngoan cho cha mẹ như sau: Mô t khi con ba n pha t ca u, ba n đư ng như cha u nô i ma u tam ba nh. Biê t kiê m soa t tính khí mi nh trươ c mă t con ca i giống như khi đư ng trươ c mă t ngươ i lạ la gương sa ng lơ n nhất cu a cha mẹ. Mối quan hê dê da ng đươ c ca i thiê n khi mô i ngươ i biê t tỏ ra nhâ n nại va ca m thông, không ai qua căng thẳng. Biê t trâ n an trong mo i biê n cố lơ n nhỏ, qua đó ngươ i cha dạy cho con biê t điê u cốt yê u nằm ngay trong như ng sư kiê n tích cư c va tiêu cư c cu a đơ i ngươ i. Ngươ i cha pha i sống la m sao đê con ca i có thê luôn luôn tin câ y, va ông pha i la ngươ i đâ u tiên chúng ti m đê n mô i khi câ n. Da y nghê thuâ t gia i quyê t ca c vâ n đê : rốt cuô c mô t ngươ i cha la ngươ i se ti m ra mô t gia i pha p cho ca c vấn đê cuô c sống. Ha y thu phu c lo ng ti n nhiê m va sư quy mê n cu a con ca i. Mô t phâ n ba tre em Hoa Kỳ tư 4 đê n 5 tuổi khi đươ c hỏi đã nói rằng chúng thích tư bỏ cha mi nh hơn la tư bỏ truyê n hi nh. Như ng ngươ i cha không nên giư khoa ng ca ch vê mă t ti nh ca m vơ i con ca i, ông hãy cố gă ng sống ho a đô ng vơ i chúng. Mô t ngươ i cha tốt la nh biê t lă ng nghe con ca i vơ i tất 29

30 ca tra i tim ; ông thươ ng xuyên nói lơ i thâ n diê u: Bô tư ha o vê con. Có le ông bố chưa hoa n toa n tư ha o vê ngươ i con, nhưng điê u đó se sơ m đê n, bơ i vi đó la lơ i thâ t sư tuyê t diê u. Trươ c mă t con ca i, ngươ i cha ha y to ra ho a hơ p, quy mê n va đô ng thuâ n vơ i vơ ca ch da y dỗ con. Ngươ i cha tốt la nh biê t ha nh đô ng tâm đâ u y hơ p vơ i vơ. Ha y la m ba ng hươ ng dẫn. Hi nh a nh ngươ i cha la cơ sơ trong viê c hi nh tha nh lương tri cho ngươ i con. Tre câ y cha. Trong thơ i kỳ nhân ca ch co n non tre, ngươ i con câ n nơi ngươ i cha sư chỉ dâ n ro ra ng va rất câ n nhân ca ch mạnh me đê nương tư a. Don Bosco khuyên ba o: Hãy no i, hãy tâ n ti nh chỉ dâ n cho mô i sư viê c. Ha y la tô â m cho như ng ca nh chim mo i mê t (kê ca vợ). Hãy tạo khoa nh khă c đă c biê t, bư a ăn tối chẳng hạn, gia đi nh gă p gỡ, tro chuyê n trong bâ u khí bi nh an. Ngươ i cha tốt la nh biê t kiê n tạo sư hấp dâ n cho như ng kỷ niê m, qua như ng nghi thư c nho nhỏ thân thương. Tại sao cha mẹ không thư chúc la nh cho con ca i theo ca ch như sau: Cha mẹ: (la m Dâ u Tha nh Gia trên tra n cu a con) Nhân Danh Cha va Con va Tha nh Thâ n. Tre em: Amen. Cha mẹ: Xin Chu a gi n giư con, thương uô n lo ng con nên giô ng Tra i Tim Chu a, đê con sô ng xư ng đa ng vơ i ơn go i cu a con. Tre em: Amen. Cha mẹ: Xin Chu a ban cho con mô t đêm yên ô n va mô t giâ c ngu ngon la nh. Tre em: Amen. Cha mẹ: (la m Dâ u Tha nh Gia trên tra n con) Nhân Danh Cha va Con va Tha nh Thâ n. Tre em: Amen. Mẹ câ u nguyê n vơ i con la ne t đẹp đư c tin, nhưng đó la chuyê n thươ ng ti nh. Cha câ u nguyê n vơ i con se đê lại dấu ấn khó phai nơi tâm trí con mi nh. Thi nh thoa ng ca m ơn con ca i, vi chúng thúc đẩy ngươ i cha thoa t ra khỏi chính mi nh ca ch tốt nhất. Sư nghiê p cu a mô t ngươ i cha chỉ hư u ích cho con ngươ i khi nó hư u ích cho con ca i. Ngươ i đa n ông không thê biê t đê n y nghĩa đơ i ngươ i va ngươ i đơ i, bao lâu chưa có con ca i đê yêu thương. Khi có mô t ngươ i con, ca vu tru trươ c mă t ông bố thay đổi va chẳng co n gi giống như xưa nư a; đúng như tu c ngư có câu: Sinh con rô i mơ i sinh cha, sinh cha u rô i mơ i sinh ba sinh ông. Mô t ngươ i cha muốn tră c nghiê m ca ch chính xa c tư ca ch la m cha thi hãy hỏi mẹ bo n tre : Liê u ba co muô n con ca i chu ng mi nh giô ng tôi không?. Tôi sẽ thận trọng trong cách bày tỏ ý kiến của mình. Điều tôi nói hay làm có a nh hưởng sâu xa đến con cái. 30

31 KHI CHA MẸ THUA CUỘC CẢ NHA YÊU THƯƠNG NHAU Trong ta i liê u mang tư a đê Va i lơ i vê hi nh pha t trong ca c nha Salêdiêng, Don Bosco đã viê t như sau: Chu ng con biê t va o thơ i chu ng ta đang sô ng, chỉ vơ i mô t bâ t cẩn nho nhỏ co thê mang la i hâ u qua khôn lươ ng... No i chung phương pha p ma chu ng ta sử du ng được go i la phương pha p dư pho ng, phương pha p na y cô t ơ viê c chuẩn bi tư tươ ng cho ho c sinh chu ng ta, không du ng ba o lư c đê ép tre la m theo y ta muô n. Vơ i hê thô ng na y, cha co y muô n no i vơ i ca c con ră ng cha không bao giơ a p du ng như ng phương tiê n cươ ng bư c, nhưng luôn luôn chỉ co thuyê t phu c va lo ng nhân a i. Phương pha p dư pho ng đã tư ng đươ c a p du ng trong vo ng hơn 100 năm qua va cơ sơ đê nga y nay vâ n tiê p tu c a p du ng thi đúng đă n va vư ng va ng hơn bao giơ hê t. Trong vô va n ti nh huống thươ ng nga y, cha mẹ luôn pha i lư a cho n đê a p du ng phương pha p gia o du c dư pho ng mang tính xây dư ng hay phương pha p gia o du c cưỡng bư c mang tính a p đa o. Va o mô t đêm no, chúng tôi to mo ngó va o nha mô t gia đi nh va chư ng kiê n ma n kịch như sau: 31

32 Be Anna lên ba tuổi, gâ n như bị gă n chă t trên ca i ghê, la m rơi rau xa la ch trên ba n ăn. Lô ro ve bư c mi nh, mẹ be qua t: Anna! Nhặt no lên. Đư a tre trê môi bươ ng bỉnh đa p: Không! va chẳng đô ng tĩnh chi ca. Ba đã la m lô n xô n ra o ca, ba bé. Giơ thi, nhặt no lên!, ba mẹ giâ n dư lă p lại vơ i cươ ng đô mạnh hơn. Be Anna nhi n mẹ vơ i lo ng kiêu sa cu a tuổi lên ba va đa p lại: Không. Ngươ i mẹ có thê la m gi? Ba mẹ đã thua cuô c ro ra ng khi du ng quyê n bính trong gia đi nh. Nê u bă t buô c đư a tre pha i tuân phu c (bă ng ca ch pha t va o mông mô t ca i nên tro ) thi nó ca m thấy nhu c nhã vô cu ng, chị ta cu ng biê t rất ro la chẳng ích gi khi đa nh đâ p mô t đư a tre lên ba. Ngoa i điê u đã xa y ra, kha năng chị ta co n pha i đối chất vơ i lơ i khiê n tra ch cu a chô ng: Giơ em să p đa nh no ha? Ca ch tô t nhâ t đê em da y con đâ y! Nê u bỏ cuô c va lau sạch khăn tra i ba n dươ i ca i nhi n đâ y kiêu hãnh va đă c thă ng cu a cô be, chị ta hiê u rằng be ga i đã gia nh chiê n thă ng không xư ng đa ng. Va tất nhiên, chô ng se đổ thêm dâ u va o lư a: Mơ i bô n tuô i ma no đã ra lê nh cho em rô i đâ y ha?. Va như vâ y, ngươ i ta có thê bất hạnh ngay ca trong mô t gia đi nh nho nhỏ. Tôi không biê t pha i la m gi nư a! Như ng ti nh huống tương tư như thê thươ ng xuất hiê n kha phổ biê n, đó la cơ hô i đê cha mẹ thí nghiê m mô t trong như ng nguyên tă c nê n ta ng cu a Hê thống Dư pho ng trong Trươ ng ho c la m Cha Mẹ: Cha me thua cuô c mô i khi xung đô t vơ i con ca i. Cha mẹ câ n biê t rằng viê c a p đă t y riêng cu a mi nh trên con ca i chỉ la điê u vô ích. Mẹ be Anna đang khơi ma o mô t cuô c chiê n nguy hiê m, dư a trên ly le xem ai ra lê nh ơ đây na o!. Cuô c đối đâ u đã tru liê u tư trươ c chỉ đê lại như ng vê t thương sâu, âu sâ u va tu i nhu c triê n miên. Bươ c va o cuô c xung khă c vơ i con chỉ buô c cha mẹ pha i du ng tư hi nh phạt na y sang hi nh phạt kha c, hê qua ho chỉ nhâ n đươ c nhiê u tư c giâ n hơn nơi con ca i. Rốt cuô c, con ca i nghĩ rằng: Nê u ông ba co quyê n la m tô n thương tôi, thi tôi cũng co quyê n la m tô n thương ông ba đâ y!. Sư viê c tiê p diê n trong vo ng luẩn quẩn khu ng khiê p: tra đu a va ba o thu. Đấy la kê t qua cu a như ng hi nh phạt. Thâ t chẳng may cho ngươ i lơ n, bo n tre thươ ng bươ ng bỉnh va gan li hơn ho rất nhiê u do chúng có lơ i thê vê kha năng ngấm ngâ m chuẩn bị, tru tính va bê n chí hơn cha mẹ. Tư c nươ c vỡ bơ, mô t khi không chịu đư ng đươ c nư a, ho đâ p đâ u ăn vạ va ga o the t trong sư tuyê t vo ng: Tôi không biê t pha i la m gi nư a!. Y tươ ng cu a Don Bosco thâ t đơn gia n. Hi nh phạt, hoă c y tươ ng đô c 32

33 đoa n theo ca ch quyê n bính tuân lê nh tôi, nê u không tôi... câ n đươ c thay thê bằng sư tôn tro ng va hơ p ta c song phương. Con ca i câ n ngươ i dâ n đươ ng, câ n vị lãnh đạo sa ng suốt; chúng không câ n giơ i hạ sĩ va trung sĩ trong quân đô i. Mô t vị lãnh đạo sa ng suốt biê t truyê n ca m hư ng va khuyê n khích thuô c cấp ha nh đô ng phu hơ p vơ i hoa n ca nh: cha mẹ cu ng pha i la ngươ i như vâ y. Con ca i câ n chúng ta hươ ng dâ n va tư vấn, chúng se đón nhâ n nê u biê t mi nh đươ c tôn tro ng như mô t con ngươ i bi nh đẳng. Phẩm gia đư a tre bị xúc phạm vô cu ng khi ngươ i ta đa nh đâ p nó. Cu ng không co n nhiê u phẩm gia cho ngươ i mẹ khi chị ta a p du ng hi nh phạt, đă c biê t nê u chị ta mang mă c ca m tô i lô i. Mẹ cu a Anna có thê nhâ n đươ c nhiê u hơn khi chị ta tư rút lui khỏi cuô c xung khă c, đô ng thơ i khuyê n khích tinh thâ n hơ p ta c va hun đúc tinh thâ n tra ch nhiê m đang chơ m nơ nơi be. Chẳng hạn chị sẵn sa ng buông bỏ viê c tranh gia nh quyê n lư c đê có thê nói ca ch ôn tô n: Ồ! Thâ t la lô n xô n biê t bao! Ta la m thê na o bây giơ?. Như vâ y, có nhiê u kha năng đư a tre se nhâ n ra nó có liên quan đê n sư lô n xô n, đê rô i cô ng ta c vơ i mẹ do n sạch se. Ngôi nha như thê se không co n la mô t chiê n trươ ng, nhưng la mô t thiên đươ ng dê chịu, nơi ngư trị sư hơ p ta c va ho a thuâ n. Nha văn Gianni Rodari đã diê n ta tâ m quan tro ng trong bâ u khí gia đi nh qua câu chuyê n thú vị vơ i tư a đê Ai chỉ huy?. Câu chuyê n như sau: Tôi hỏi mô t bé ga i: Ai la ngươ i chỉ huy ơ nha cha u?. Bé lặng thinh nhi n tôi. Na o, ai chỉ huy ơ nha cha u: bô hay me?. Bé nhi n tôi va không đa p la i. Vâ y thi, cha u hãy no i cho ba c nghe? Hãy no i cho ba c biê t ai la chu nha?. Mô t lâ n nư a bé bô i rô i nhi n tôi. Ba c chẳng biê t y ba c muô n no i gi vê chỉ huy?. Đu ng vâ y ai biê t no. Ba c chẳng biê t y ba c muô n no i gi vê chu nha?. Đu ng vâ y ai biê t no. Rô i sao?. Bé nhi n tôi va im lặng. Tôi pha t bư c mi nh? Hay co lẽ bé bi câm, ôi cô bé tô i nghiê p. Thê rô i cô bé cha y thoa t thân lên tâ n đỉnh đô i cỏ. Va ơ trên đo cô bé quay la i, lè lươ i, mỉm cươ i va no i to: Chẳng co ai chỉ huy ca, bơ i vi ca nha yêu thương nhau. Chúng ta sẽ tránh những xung khắc vô ích. 33

34 NGHE CON MỘT LÁT ĐI? LĂ NG NGHE CON THÂ T KHO Don Bosco đã nói vơ i như ng cô ng ta c viên cu a nga i như sau: Hãy ta o sư dê chi u đê ca c ho c sinh pha t biê u tư tươ ng cu a mi nh ca ch tư nhiên. Nga i nhấn mạnh: Hãy nghe chu ng no i, hãy đê chu ng no i nhiê u va o. Trươ c hê t, Don Bosco la mô t gương sa ng vê sư lă ng nghe. Mô t bư c a nh nổi tiê ng cho thấy Don Bosco đang gia i tô i cho câ u ho c tro có tên la Paolino Albera: toa n thân nga i trong tư thê ân câ n lă ng nghe. Trong bô Hô i Sư ghi lại như sau: Mặc du bâ n trăm công nghi n viê c, Don Bosco đã luôn sẵn sa ng đo n tiê p ca c ba n tre xin gặp riêng nga i nơi pho ng mi nh, vơ i tâ m lo ng cu a mô t ngươ i cha. Thâ m chi nga i muô n đô i xử vơ i chu ng hê t sư c thân thiê n va không bao giơ pha n na n vê sư quâ y râ y thiê u tê nhi cu a ho. Nga i đê cho mô i ngươ i hoa n toa n tư do đê đặt câu hỏi, tru t bâ u tâm sư, thanh minh, xin lô i... Nga i đã tiê p đo n ca c ba n tre bă ng chi nh lo ng ki nh tro ng đã co vơ i giơ i cao sang quyê n quy. Mơ i ho ngô i ơ tra ng ky, nga i đư ng lên khỏi ba n la m viê c, đê n ngô i nơi chiê c ba n kha ch va chăm chu nghe như thê mo i điê u ho tri nh ba y thi vô cu ng quan tro ng.... Đa số cha mẹ tươ ng mi nh đã biê t lă ng nghe con ca i. Ho tươ ng lă ng nghe la viê c dê da ng nên coi nhẹ. Tuy nhiên, hỏi đươ c mấy lâ n ông bố va ba mẹ biê t lă ng nghe ca ch chân tha nh như ng gi con ca i nói hoă c ti m ca ch nói? Corinna (8 tuô i) ca u nha u: Cha u no i, no i, ma chẳng ai lă ng nghe cha u. Va Giuditta (7 tuô i) kê : Rô i thi, va o ban đêm cha u lăn tro n trên giươ ng cho đê n khi u p mặt va o tươ ng va cha u no i mô t mi nh, vi i t ra cha u co thê nghe cha u no i. Nơi pho ng kha ch tại trại ca i tạo, mô t thanh niên cay đă ng nói vơ i cha mi nh: Thưa bô, bô co nhâ n ra ră ng trong suô t hai mươi năm trơ i đây la lâ n đâ u tiên bô ngô i đê nghe con no i không?. Khi cha mẹ ti m ca ch buô c con ca i pha i nói vê mô t vấn đê na o đó, 34

35 ho đang la m chuyê n vô ích, rốt cuô c ho nổi ca u vơ i nhau va cuô c nói chuyê n bị pha vỡ. Nghê thuâ t lă ng nghe Thiê u thơ i gian, bâ n tâm vê như ng vấn đê thươ ng nga y, cha mẹ không biê t hoă c không muốn lă ng nghe đã la m ca n trơ viê c đối thoại nơi gia đi nh. Đôi khi vi ly do vô thư c sâu xa, nhiê u cha mẹ mang mă c ca m tô i lô i không muốn biê t vấn đê cu a con ca i: tư cho mi nh có tra ch nhiê m vê mo i vấn đê hay vê sư bất hạnh cu a con ca i, ho ca m thấy khó chịu, va kê t qua ho có khuynh hươ ng phu nhâ n tâm trạng đang có. Như ng ngươ i kha c sơ nghe sư thâ t. Ho tư vê đê khỏi mang ca m gia c thất bại bằng ca ch phơ t lơ tâm trạng đang có nơi con ca i. Ho giống như con đa điê u vu i đâ u trong ca t khi gă p nguy hiê m. Vê vấn đê đối thoại, chúng ta pha i nói thêm rằng nhiê u tre em va thanh thiê u niên tỏ ra miê n cưỡng khi truyê n đạt tư tươ ng. Chẳng hạn khi thú nhâ n vơ i cha mẹ tâm trạng ghen ghe t hoă c sư giâ n dư cu a mi nh, điê u đó xem ra không chỉ la m chúng xấu hổ ma co n la điê u liê u lĩnh nư a. Khi đê cha mẹ thấy mă t tiêu cư c, con tre sơ mất ti nh thương, sơ không đươ c am hiê u, sơ khơi lên cơn tư c tối hoă c sư pha n đối cu a cha mẹ. Đê cha mẹ va con ca i cu ng điê u chỉnh viê c lă ng nghe vơ i tâm trí tâ p trung va vơ i lo ng can đa m, đây la mô t số chiê n thuâ t đơn gia n. Ân câ n lă ng nghe. Khi lă ng nghe, cha mẹ câ n chư ng tỏ mi nh đang lă ng nghe, con ca i muốn biê t chă c la lơ i chúng nói lo t va o tai cha mẹ chư không pha i la bay va o không khí. Lơ i gơ i y nhe nha ng. Cha mẹ biê t khích lê đúng lúc, chẳng hạn Cha... No pha i gây cho con kho khăn đâ y... va rô i điê u gi sẽ xa y ra nhỉ?. Im lă ng la va ng. Nói chung, chúng ta rất sơ im lă ng. Ngươ i ta bâ n tâm lấp đâ y khoa ng trống bằng như ng lơ i khuyên ba o, ca nh ca o, yêu câ u, như ng câu vô nghĩa. Thư c ra, im lă ng tạo cơ hô i ngâ m nghĩ điê u ngươ i ta đang nghe. Triê t gia Diogene nói rằng: Chu ng ta co hai tai đê nghe nhiê u hơn va chỉ co mô t chiê c lươ i đê no i i t đi. Đừng vô i xét đoa n. Chỉ thă ng ngô c mơ i la m điê u đo... Nhưng ma y vu ng vê biê t bao... ma y muô n gi... nhưng ma y chẳng đa ng la ngươ i ngay thẳng la như ng câu nói tiêu cư c la m ca n trơ cuô c đối thoại, pha vỡ ti nh thân mâ t va đa nh mất sư tín nhiê m. Ngay tư c thi con ca i bị đă t va o thê tư vê. Bô ng chốc cuô c đối thoại vuô t mất. Mô t sư bất tín vạn sư chẳng tin. Mô t khi đa nh mất lo ng tin nơi con ca i, cha mẹ thấy khó lấy lại nó. Xe t vê mă t tâm ly con ca i đã thư c sư vuô t khỏi tâ m tay cha mẹ. Tra nh như ng gia i pha p tư c thơ i. Ca ngươ i lơ n chúng ta, khi có mô t vấn đê, chúng ta thươ ng tươ ng mi nh biê t tất ca rô i va vô i va ng tư nhu mi nh se la m gi. Tuy nhiên điê u đó dê da ng la m ta rơi va o như ng điê u 35

36 vu n vă t hơn la tâ p trung va o vấn đê then chốt. Có như ng ngươ i cha ngươ i mẹ mang bên mi nh như ng chiê c túi đư ng đâ y như ng toa thuốc gia truyê n va không ma y may ti m kiê m như ng gia i pha p cho vấn đê hiê n tại cu a con ca i. Khi du ng tấm ba n đô xưa cu cho hoa n ca nh mơ i, bo n tre bă t đâ u nghĩ rằng cha mẹ chúng bất lư c trươ c ca c vấn đê câ n gia i quyê t. Nhâ n biê t gia tri cu a ti nh ca m. Tâm tư va ti nh ca m nơi tre thơ không pha i la chuyê n nhỏ. Tra i lại ca m xúc va ca m thư c đó co n nhạy ca m va ray rư t hơn ngươ i lơ n vi tre chưa biê t ca ch kiê m soa t chúng. Do vâ y, đê con ca i không bị le loi trong vấn đê cu a mi nh, cha mẹ pha i la m sao đê chúng ca m nhâ n đươ c la ho luôn luôn lă ng nghe, luôn luôn nhâ n biê t va luôn luôn thấu hiê u điê u chúng ca m nghiê m. Giu p tre ti m ra gia i pha p. Giúp tre tạo ra gia i pha p riêng cho mô i vấn đê la khơ i đâ u mô t nê n gia o du c thư c sư tích cư c va mang tính xây dư ng. Chỉ như vâ y thanh thiê u niên mơ i ca m thấy có tra ch nhiê m vơ i ba n thân, đê không bỏ cuô c trên ha nh tri nh nên ngươ i. NĂM QUY TẮC VA NG CỦA NGHÊ THUÂ T LẮNG NGHE Tre em la ngươ i duy nhất có thê cung cấp thông tin cho cha mẹ. Ca ch duy nhất đê cha mẹ thâu nhâ n thông tin la lă ng nghe ca ch chăm chú va cẩn thâ n. Khi bâ n rô n hoă c đang bị phân tâm, hâ u hê t chúng ta chỉ nghe chư không lă ng nghe như ng gi đư a be đang nói vơ i ta. Mô t số nghiên cư u cho biê t cha mẹ chỉ nă m bă t đươ c mô t phâ n tư như ng gi đư a tre nói vơ i ho. Có năm nguyên tă c va ng đê trơ tha nh mô t ngươ i biê t lă ng nghe: 1 - Ưu tiên viê c quan tro ng. Không nên la m cu ng mô t lu c hai ba viê c. Bạn đang bâ n rô n chuẩn bị bư a ăn tối va đư a út chạy đê n đê nói cho biê t điê u gi đó rất khẩn cấp. Như rơi va o mô t ca i bâ y, nhiê u lúc cha mẹ nghe ca ch lơ đê nh, nghe ma không chú tâm va o điê u đư a tre đang nói. Ca ch duy nhất đê cha mẹ tra nh đươ c nhươ c điê m na y la ưu tiên cho phâ n sư đang la m. Nê u nấu ăn quan tro ng hơn điê u tre cho la rất khẩn cấp, bạn hãy nhẹ nha ng nói thẳng vơ i đư a tre la bạn không thê lă ng nghe vi công viê c đang la m. Sau đó bạn se quyê t định lúc na o bạn có thê lă ng nghe kỹ lưỡng. Đư ng lo! Điê u na y chẳng quấy râ y, cu ng chẳng gây ngã lo ng cho tre. Đa sô con tre ca m thâ y tư ha o khi cha me da nh thơ i gian đê lă ng nghe va nă m bă t y tươ ng chu ng no i ca ch nghiêm tu c. Nê u nhâ n ra đư a tre câ n nói điê u gi đó quan tro ng hơn ca bư a ăn tối thi bạn hãy dư ng ngay viê c đang la m, ngô i lại va ân câ n lă ng nghe vơ i sư chăm chú. 36

37 2 - Nghe lu c thanh tha n. Đư ng nghe nê u cha me không bi nh tĩnh. Như ng ca m xúc mạnh như lo lă ng, giâ n dư, cha n ghét, hô i hâ n... tạm thơ i la m bô lo c cho như ng gi đư a tre đang nói vơ i cha mẹ. Nê u tin chă c con mi nh châ m hiê u, du cho nó có cố gă ng gia i thích qua lơ i nói, cư chỉ, ha nh vi thi bô lo c kia cu ng hạn chê sư lă ng nghe. Ca m xúc cu a tre chỉ như thêm dâ u va o lư a. Cha mẹ đư ng bao giơ lă ng nghe điê u con ca i pha i nói vơ i mi nh, nê u trươ c đó mi nh không đu bi nh tĩnh đê co ca i nhi n kha ch quan, trung thư c va sa ng suô t. 3 - Đừng đa nh gia thâ p. Jane (10 tuô i) cho rằng pho ng ngu cu a em pha i đê đe n sa ng cho đê n khi ngu. Mẹ be coi đó la viê c ngơ ngẩn. Ba nói: Nhưng nê u con đi ho c vê khi trơ i tô i thi sao?. Jane nói: Con biê t, nhưng no kha c nhau. Ở bên ngoa i bo ng tô i i t ghê rợn hơn. Lơ i gia i thích ơ đây tiê t lô mô t nô i lo âu sâu xa na o đó đang ẩn khuất trong gia đi nh. Nê u mẹ cu a Jane biê t chú y lă ng nghe nhiê u hơn, ba đã có thê tranh thu tro chuyê n. Nhưng yên trí đó la chuyê n vơ vẩn, bằng lơ i să t đa ba đã loại trư nô lư c gia i thích cu a be : Đư ng co ngơ ngẩn! va tă t đe n. 4 - Chu đô ng lă ng nghe. Chu đô ng lă ng nghe nghĩa la biê t lă ng nghe không chỉ vơ i đôi tai, ma ca vơ i đôi mă t. Ngươ i nghe biê t da nh đu thơ i gian đê chú y đê n ngươ i nói. Đối vơ i tre thơ, lúc be lên giươ ng ngu la thơ i gian ly tươ ng đê cha mẹ lă ng nghe. Khi chu y xa c minh xem có mối lo âu na o đó nơi con mi nh hay không thi cha mẹ nên bă t đâ u cuô c tro chuyê n bằng mô t tha i đô trung lâ p: Hôm nay con co ve hơi buô n, đã xa y ra điê u gi vâ y con?. Khi tre bă t đâ u nói thi cha me nên can thiê p ca ng i t ca ng tô t. Tư kiê m chê đê cổ vu lo ng tin cu a tre qua ca c điê u bô thân thê như: nhi n con, gâ t đâ u, mỉm cươ i va ba y tỏ sư quan tâm. Ca khi điê u tre nói la m cha mẹ bâ n tâm, tạm thơ i hãy nén ca m xu c la i. Hãy có ne t mă t kha a i, nói lơ i khuyê n khích va tâm trạng ca m thông. Thơ i điê m thích hơ p đê tỏ ra phâ t y hoă c không ta n tha nh có thê tơ i sau khi đã lă ng nghe ca ch chăm chú đê nă m bă t va hiê u như ng gi la sai tra i. Bất cư sư ngă t lơ i na o, nhất la như ng lơ i phê bi nh chỉ trích, se ư c chê đư a tre va ca n trơ viê c đạt tơ i thư c chất vấn đê. Hãy nhơ lơ i tha nh Phanxicô Salêsiô: Lâ y mô t gio t mâ t, bă t được ca bâ y ruô i; chư lâ y ca thu ng giâ m, chẳng to m được mô t con. 5 - Đă c biê t chu y đê n gio ng no i. Lă ng nghe âm gio ng xem có râ u rĩ hay không, ca khi như ng điê u tre nói vơ i cha mẹ có ve tích cư c? Trông mă t ma bă t hi nh dong. Sư giằng co giư a nô i dung nói va ca ch nói la m bô c lô ca m xúc đau thương. Cha mẹ hãy chú y tơ i như ng câu nói tư 37

38 thương hại như: Con thâ t yê u đuô i khi la m điê u đo, Con thâ t ngu ngô c không hiê u được, Ba luôn ba o ră ng con la mô t thă ng hê... Mă c du sư tư thương hại gia dạng qua câu nói đu a hoă c đươ c thê hiê n qua nu cươ i, đó có thê la như ng tâm tư ti nh ca m gây ra nô i ưu sâ u sâu nă ng. Chú y đê n viê c ngă t gio ng, sư lưỡng lư, lơ i lă p lại ta i diê n trong câu chuyê n cu a tre. Chúng có thê đươ c tạo ra bơ i mô t sư giằng co giư a điê u đang nói va điê u thâ t sư muốn nói. No i li u (lapsus) cu ng la mô t he mơ. Freud cho rằng chư ng no i loa n (parafasie) va no i lơ lơ i la tiê t lô hu ng hô n vê như ng căng thẳng sâu kín, như ng ca m xúc bị tổn thương, như ng vê t thương lo ng. Chú tâm lă ng nghe la viê c không dê da ng. Nó đo i hỏi sư kiên nhâ n va kinh nghiê m. Cha mẹ thươ ng ca m thấy pha i phê bi nh, chỉ trích ca c sai lâ m đê trấn an đư a tre khi nó thư a nhâ n nô i lo âu hay lô i lâ m. Viê c că t ngang chỉ gây thêm khó khăn đê ti m ra gốc rê cu a vấn đê. Cha mẹ nên khuyê n khích tre nói ca ch trung thư c, phâ n mi nh im lă ng va chăm chú lă ng nghe. Bi nh tĩnh đê đư ng chêm thêm lơ i va o lúc đư a tre tạm ngư ng. Tạo không gian va thơ i gian đê con ca i tâm sư, ngâ m nghĩ va can đa m thú nhâ n điê u gi đó nó biê t la có thê gây phiê n ha cho cha mẹ. Khi cha mẹ ca m thấy cuô c nói chuyê n bị bê tă c, hãy ti m ca ch đê ta i kích hoạt bằng ca ch lă p lại câu đư a tre vư a nói xong. Điê u na y biê u lô cha mẹ đang chú y đê ti m hiê u vấn đê ca ch kha ch quan hơn. Thư c ra, ngươ i ta không lă ng nghe bằng đôi tai nhưng bằng tâm trí. Vi vâ y trươ c khi bă t đâ u lă ng nghe, cha mẹ câ n kiê m tra xem chính mi nh có lo âu, sơ sê t va thiê u kiên nhâ n không? Con ca i dê bị quy ga n như ng tâm trạng ma cha mẹ đang có. Nhiê u khi, thay vi xe t ne t lơ i tre nói, thư c ti nh cha mẹ nên kiê m tra lại ca i tai mi nh. Tối nay tôi sẽ tập trung tối đa để lắng nghe những gì con tôi nói. 38

39 ĐÔI KHI CON TRẺ NÓI......VA NO I NHỮNG ĐIÊ U THÚ VỊ Biê t lă ng nghe la bổn phâ n đâ u tiên cu a ti nh yêu. Lă ng nghe không chỉ la quyê n lơ i ma co n la bổn phâ n cu a cha mẹ. Khi biê t lă ng nghe, ngươ i ta se nhâ n thấy con tre biê t nói như ng điê u thú vị. Dươ i đây la mô t va i ví du : Anna (12 tuô i) nói: Ngươ i lơ n co nhiê u mâu thuâ n. Ho no i: Đư ng co ma đu t ngo n tay va o ngoa y lô mũi. Nhưng rô i ho la m điê u đo. Ho ba o: Câ m hu t thuô c. Nhưng ho la i hu t nghi ngu t kho i. Ho khuyên: Chơ co uô ng rượu!. Nhưng sau đo ho uô ng như hũ chi m. Ho pha t biê u: Hãy gă ng đi ngu sơ m! Ma rô i ho thư c khuya hơn chim cu. Ho câ m bo n tre xem phim trinh tha m. Nhưng rô i ho thư c đê xem mãi tâ n đêm khuya. Ca ng thêm tuô i ngươ i ta ca ng no i điê u ngươ i ta không la m. Đê gia o du c con tre, gương sa ng không pha i la điê u chính yê u ma la điê u duy nhâ t. Con ca i yêu thương va ngưỡng mô cha mẹ. Khi con tre nhi n thấy cha mẹ luôn luôn mỏi mê t, vô i va ng, thiê u khoan dung hoă c thô lô thi không nghi ngơ gi nư a chúng cu ng ha nh xử như cha me, lúc ơ trươ ng ho c, trên đươ ng đi hoă c trong suốt cuô c đơ i. Quy phu huynh bâ n tâm vê cung ca ch ư ng xư ma ho đo i hỏi nơi con ca i, tốt hơn ho nên nhi n lại đơ i sống cu a mi nh. Biê t chăm lo cho nhân ca ch cu a mi nh la ca ch tốt nhất đê chăm lo cho tương lai cu a con ca i. Ca dao Viê t Nam có câu: Cây xanh thi la cũng xanh, Cha me hiê n la nh đê đư c cho con. Mư ng cây rô i la i mư ng ca nh, Cây đư c lă m chô i, ngươ i đư c lă m con. Ba vuông sa nh vơ i ba y tro n, Đơ i cha vinh hiê n, đơ i con sang gia u. Lorena (5 tuô i) nói vơ i mẹ: Me ơi, me pha i vui thi con mơ i vui được!. Tu c ngư có câu: Sinh con rô i mơ i sinh cha, cu ng lúc hai bên trơ tha nh cha mẹ va con ca i. Va tư lúc đó hạnh phúc ngươ i na y tu y thuô c ngươ i kia. Không mô t ai trong gia đi nh có thê nói: Tôi chẳng co can hê gi. Cristina (4 tuô i) nói: Me ơi me, chă c me biê t gi rô i? Chi nh con muô n sinh em bé, vi con muô n la m me giô ng me cơ!. Khi có như ng suy nghĩ tích cư c, ta có thê góp phâ n nho nhỏ đê xây dư ng hạnh phúc cho như ng ngươ i đang sống vơ i ta. Vâ y tại sao ta không la m điê u ấy? Lơ i ca m ơn, vi sư co mặt cu a con / cu a em / cu a anh có mô t sư c mạnh to lơ n. 39

40 Anrê (5 tuô i) chân ti nh nói vơ i bố: Bô biê t đâ y, đêm hôm qua con muô n bô pha t mô t ca i va o mông khi con đang kho c nhè. Đâ y la bô muô n giu p con thôi kho c, chỉ mi nh con thi không thê thôi kho c được!. Franco (13 tuô i) thâ t tha nói: Vơ i bô chẳng co ti vâ n đê gi vê tôi!. Ta i sao?. Vi ông không bao giơ râ y la tôi. Con ca i muốn đươ c sư a dạy, chúng muốn đươ c giúp đỡ đê kiê m soa t chính mi nh. Chúng biê t ro kỷ luâ t la mô t hi nh thư c tuyê t vơ i va đích thâ t cu a ti nh yêu. Catarina (11 tuô i) có mô t nhâ n xe t kha trươ ng tha nh: Gia đi nh ly tươ ng la mô t gia đi nh ma ông bô không to tiê ng, ba me bơ t ca u nha u va con ca i tư nguyê n giu p đơ bô me. Chỉ co con mèo muô n la m gi thi la m. Quây quâ n khiê n vui thu Cu ng quây quâ n vơ i con ca i dươ i ma i ấm gia đi nh pha i la niê m vui sâu xa va thanh tha n cu a cha mẹ, hãy la m nóng lại ươ c mơ bạn tư ng ấp u. Ornella (5 tuô i) biê n hô : Me thươ ng xuyên no i ră ng hãy đê cho bô được yên vi bô đã la m viê c vâ t va. Thê nhưng con đâu co pha i la mô t công viê c đê bô pha i vâ t va. Ca c gia đi nh đổ vỡ khi coi công viê c tro ng hơn ti nh nghĩa gia đi nh, căng thẳng trong công viê c không đươ c gia i toa bằng niê m vui sum vâ y. Không nên biê n đơ i sống gia đi nh va viê c la m cha la m mẹ tha nh ga nh nă ng, tha nh tha nh gia. Khi Mariella (4 tuô i) đươ c hỏi Cha u thi ch gi đo hơn ba cha u? thi be đã tra lơ i la Ma cha u. Điê u tốt nhất ngươ i cha có thê la m cho con ca i mi nh la yêu mê n mẹ cu a chúng. Va ngươ c lại, Martina (13 tuô i) xa c nhâ n: Co n gi tuyê t vơ i hơn trong gia đi nh mi nh khi thâ y cha me co n hôn nhau. Va o nga y sinh em ga i, Umbertô (4 tuô i) nói trong nươ c mă t: Ba ơi, i t ra ba vâ n co n ơ vơ i con chư?. Carôlô (5 tuô i) nói mô t ca ch lạc quan: Cha u biê t mô t điê u kỳ diê u: khi buô n, cha u thô i kèn va nô i buô n bay đi. Cha u cũng đã thử đê thô i va o mặt em cha u, nhưng no vâ n co n nă m yên ơ đâ y. Có mô t ngươ i anh hay mô t ngươ i em nghĩa la đư a tre pha i cu ng sơ hư u chung cha mẹ. Điê u đó la m cho đư a tre thoa t khỏi tính ích kỷ, đô c chiê m. Chia se la điê u khó khăn nhưng tinh tê va đa ng yêu: Lêônarđô (4 tuô i) nói: Cha u co chiê c xe tăng, em cha u co băng đen bi t mă t, chu ng cha u la mô t đô i quân la m cho mo i ngươ i khiê p sợ. 40

41 Sư lo sơ luôn luôn có đó. Martina (5 tuô i) nói lên nô i buô n cu a mi nh: Khi ngu ơ lơ p mâ u gia o, cha u va ca c ba n trong lơ p ngu co đèn; co n khi ngu ơ nha thi không co. Cha u đã kho c ma chẳng ai yêu cha u ca. Bô me gia i thi ch ră ng bô va me cũng ngu không đèn. Cha u đã no i nhưng ma bô me ngu hai ngươ i. Ma ccô (14 tuô i) ba y tỏ tư tươ ng cu a mi nh: Tôi thiê t nghĩ vâ n đê ơ chô không pha i la ca c kỳ thi hay trươ ng ho c. Vâ n đê thâ t sư ơ chô tôi... ơ chô như... như thê tôi không muô n nên ngươ i!. Trơ nên mô t đư a tre thông minh thi quan tro ng hơn la đẹp trai hay thâ m chí la khỏe mạnh. Ngươ i ta không thê lươ ng gia tha nh qua ho c tâ p cu a mô t đư a tre qua hê thống điê m số đa ng sơ đươ c ghi va o sổ ho c bạ. Điê u quan tro ng không pha i la có tha nh tích cao trong sổ đó; đúng hơn, ho c ha nh la đê ha i lo ng vơ i chính mi nh, đê xây dư ng con ngươ i toa n diê n vơ i như ng gia trị luân ly, tâm linh va nhân ba n. Thu nhân đê tha nh nhân. Mô t đư a bé nhưng phẩm gia lơ n Trơ i mưa. Mô t ngươ i mẹ tre tay câ m chiê c du, tay dă t đư a tre khoa ng 5 tuổi bươ c đi ca ch dư t khoa t. Sau mô t lúc đư a tre nói: Me ơi, bây giơ con va me thay đô i mô t chu t co được không, con câ m du va me chi u ươ t?. Rất thươ ng xuyên, chúng ta cho rằng bo n tre chỉ pha t biê u vê chính mi nh. Đê chỉ dâ n con đươ ng đư a tre pha i đi, đôi lúc ca c bâ c phu huynh cu ng pha i thư đi trên đó. Ugô (4 tuô i) ba o rằng: Me mê t mỏi va o buô i tô i va me đã đưa tôi va o giươ ng. Va trong hoa n ca nh na y, thâ t khó đê công dân nhỏ tuổi khẳng định phẩm gia mi nh: Evelina (6 tuô i) luôn miê ng nói: Không, không, không, không, không, không, không.... Gia o du c không thê thiê u sư tôn tro ng, như Yeats tư ng nói: Tôi nghèo chỉ co ươ c mơ. Ba n bươ c nhe nha ng vi ba n đi trên như ng ươ c mơ cu a tôi. Con ca i chỉ có thê thanh tha n bươ c đi khi cha mẹ luôn tôn tro ng như ng cho n lư a đúng đă n cu a con ca i. Trong mo i ti nh huống, con ca i biê t bổn phâ n la m cha mẹ thi kha nă ng ga nh: ông bố tống Giorgiô (6 tuô i) va o căn pho ng ma nó vâ n thươ ng nghịch ngơ m suốt ca nga y. Sau đó hô i lâu, khi ông trơ lại va đê mă t đê n nó, ông thấy câ u be quỳ bên cạnh giươ ng. Nó câ u nguyê n: La y Chu a, xin hãy la m cho con nên tô t la nh. Bô va me không thê la m được điê u đo đâu. Tôi sẽ dành thời gian để nói chuyê n trực tiếp với mỗi người con của mình. 41

42 TÂM TI NH NƠI GIA ĐI NH NGÔN TƯ CU A CHA ME Thanh thiê u niên không chỉ được yêu, nhưng chi nh ca c em câ n biê t mi nh được yêu thương. Linh ca m na y thi mạnh me như tia chơ p. Chúng ta đo c thấy điê u đó trong la thư cu a Don Bosco viê t tư Rôma va o năm 1884 va nó hân hạnh đươ c go i la Thi khu c vê ti nh yêu gia o du c. Ở Hoa Kỳ, gia o sư danh tiê ng Buscaglia trao cho sinh viên mô t ba i tâ p đă c biê t trươ c nga y nghỉ cuối tuâ n. Ho pha i trơ vê gia đi nh va ôm hôn cha mi nh. Thông thươ ng lơ p ho c bu ng nổ la n sóng pha n đối. Ho có thê nói: Đê cha tôi chươ ng cho mô t ca i ha! hay Vơ i mu c đi ch gi? Cha tôi thư a biê t ră ng tôi yêu ông â y. Đê rô i gia o sư đa p lại: Qua đơn gia n: chỉ vi ca c tro chẳng muô n la m điê u đo?. Sang nga y đâ u tuâ n, thâ t ngạc nhiên, mo i ngươ i đê u nói vê bao nhiêu kinh nghiê m khiê n ho ha i lo ng: Cha mi nh bă t đâ u kho c, La qua! Bô tơ ca m ơn tơ. Nhâ n biê t mi nh được yêu thương. Đo la bi quyê t ha nh phu c. Mô i tha nh viên trong gia đi nh có tấm ba ng vô hi nh trươ c ngư c vơ i do ng chư : Ba n đô i vơ i tôi không gi co thê thay thê. Đa ng tiê c thay, như ng thông điê p thươ ng có giư a cha mẹ va con ca i lại la như ng lơ i: ra lê nh, khiê n tra ch, châm cho c, đe do a, thuyê t gia o, ki ch đô ng. Như ng lơ i tâ m pha o đại loại như: va o đi, kéo lên, nhanh lên, đư ng đu ng va o, cẩn thâ n, ăn hê t đi, đư ng la m dơ, im lặng na o, tao đã no i ma y rô i ma, xin lô i đi, cha o đi, đê n đây, đư ng quâ y râ y, đư ng co cha y, đư ng ra nă ng, cẩn thâ n ke o ngã, tao đã no i vơ i ma y la ngã ma, thâ t khô n na n, ma y chẳng bao giơ chu y ca, ma y không thê, đi ngu mau, thư c dâ y ngay, ma y sẽ bi trê cho ma coi, tao đang bâ n tu i bu i.... Du có y ngay la nh, bố mẹ vâ n bao vây con ca i bằng như ng âm thanh vu vu như ma y bay trư c thăng. Va rô i tiê ng vu vu trơ tha nh tạp âm trong nha. Con ca i dê da ng tư vê bằng ca ch phơ t lơ. Trong ti nh trạng lô n xô n va không mấy hay ho giư a viê c cha mẹ ra lê nh va con ca i bất tuân lê nh, như ng lơ i le quan tro ng ma cha mẹ muốn truyê n đạt cho con ca i 42

43 bay va o không khí, tan biê n va o co i hư vô. Bâ u khí gia đi nh bô ng dưng bị tổn thất va ô nhiê m nghiêm tro ng do cho c giâ n nhau liên tu c. Như ng câu nói mang tính xây dư ng sau đây se giúp ca i thiê n bâ u khí gia đi nh, đem lại ấn tươ ng tích cư c cho ba n thân cha mẹ va rất câ n thiê t đê con ca i pha t triê n quân bi nh. Đây la như ng ví du : 1 - Anh yêu em. Câu nói đươ c vung vít nơi phim a nh va ti nh ca thơ i trang, nhưng lại đươ c sư du ng tằn tiê n nơi gia đi nh. Câu nói đó có mô t tiê m lư c mạnh me : Cha me râ t yêu thương con pha i la câu nói ma đư a tre ca m nhâ n đươ c mô i nga y nơi cha mẹ. 2 - Con râ t xinh. Con ca i câ n lơ i khen ngơ i. Ngươ i sang va ke he n, ai cu ng thích lơ i khen. Có ke mơ i ra khỏi nha đã khen mo i ngươ i: chị ba n sư a, anh pha t ba o, viên ca nh sa t, ngươ i ga c cổng, viên trươ ng pho ng; nhưng ơ nha đư ng ho ng bất cư ai nhâ n đươ c mô t lơ i khen. Mô t phu nư vư a da y vo chiê c ví trong tay vư a thú nhâ n: Chô ng tôi qua biê t thê na o la sư ngo t nga o, âu yê m va tri u mê n. Anh ta đã cư xử vơ i con cho như vâ y. Nhưng vơ i tôi thi.... Thâ t khó cho mô t đư a tre có đươ c sư tư tin khi ma nó chưa tư ng đươ c cha mẹ khen lấy mô t lâ n, khen vê bất cư điê u gi kê ca thê hi nh cu a nó? 3 - Đơ i cha me thâ t ha nh phu c khi co sư hiê n diê n cu a con. Thông điê p na y pha i đươ c thê hiê n ca ch tro n vẹn. Nhiê u thanh thiê u niên có ca m tươ ng mi nh la ga nh nă ng, la tai nạn trong cuô c đơ i cha mẹ chư không pha i la kê t qua cu a mô t ti nh yêu giư a cha va mẹ. 4 - Ha y tin tươ ng va o bô me. Bằng mo i ca ch, đư a tre câ n biê t rằng cha mẹ la ngươ i duy nhất luôn sẵn sa ng cư u giúp nó. Trong xã hô i thơ i nay, ngươ i ta không thê tin tươ ng ai kha c ngoa i cha mẹ. 5 - Con đang nghĩ gi vâ y?. Odove Primex no i ră ng: Ca ch khéo nhâ t đê la m vư a lo ng ai đo la xin ho lơ i khuyên. Mô t khi biê t cha mẹ la ngươ i thư c sư ngưỡng mô mi nh, thư c sư muốn biê t y kiê n cu a mi nh thi niê m tư ha o se đươ c đong đâ y nơi đư a tre. Niê m tư ha o se thư c sư sống đô ng trong gia đi nh. Qua y kiê n cu a tre, cha mẹ có thê nhâ n ra sư khôn ngoan thông tha i cu a con mi nh. 6 - Con co thê kho c nê u con muô n. Ai cu ng câ n có mô t ngươ i đê thổ lô tâm ti nh, đê tin chă c mi nh đươ c lă ng nghe va không bị xe t đoa n. Mô t ngươ i ma ho có thê nói: Đây la ca m nghĩ cu a con. Va ngươ i đó đa p lại: Tô t. Như vâ y thi tô t. Ngươ i đó dang rô ng vo ng tay đê ôm ấp, tra i tim rô ng mơ đê yêu thương va ca m thông sâu xa. 7 - Ba me muô n lă ng nghe con. Câu nói thê hiê n sư quan tâm cu a cha mẹ vê bất cư điê u gi xa y tơ i trong đơ i con ca i. Câu Hãy kê cho ba me hay nê u biê t nói đúng lúc se pha vỡ sư câm lă ng như a ng mây đen thươ ng đe do a tương quan giư a cha mẹ va con ca i. 43

44 8 - Ta i sao con không muô n điê u đo?. Không đươ c coi thươ ng tâm tư ti nh ca m cu a tre nhỏ; tâm tư đó đa ng trân tro ng như cu a ngươ i lơ n. Tiê c thay do sư lơ la, như ng tâm ti nh đó thươ ng bị cha đạp va bỏ qua như thê không quan tro ng. 9 - Ba ma tin tươ ng con. Thanh thiê u niên có nhiê u ly do chính đa ng đê nghi ngơ ba n thân. Sư khuyê n khích cu a cha mẹ la chất men quy gia khơi nguô n sa ng tạo Thâ t tuyê t vơ i khi quây quâ n bên nhau. Khi thấy mi nh có chô đư ng quan tro ng trong hạnh phúc gia đi nh, đư a tre se pha t triê n quân bi nh. Mô t be ga i đang sống trong tâm trạng rối bơ i. Qua nhiê u ba i tâ p, qua nhiê u khó khăn, mo i thư đê u qua... Ngươ i mẹ chỉ lă p lại va i lơ i quen thuô c đê khuyên ba o, gia i thích va khuyê n khích. Cô be lại ca ng trơ nên bối rối hơn. Sau đó be nhi n thẳng va o mă t mẹ va nói: Me ơi, ta i sao me không ôm con trong vo ng tay cu a me va giư chặt con la i như khi con co n nhỏ? Chẳng co lơ i khuyên na o co thê la m cho con an tâm hơn vo ng tay cu a me. Hai mẹ con ôm nhau, va rô i tâm trạng tiêu cư c đã biê n mất. Có gi an toa n hơn trong vo ng tay thă m thiê t cu a mẹ. BÍ QUYẾT CỦA LỜI CHÚC NGỦ NGON Don Bosco kê trong ta c phẩm Hô i ky vê Nguyê n Xa như sau: Me cu a cha đã ra giu p tre ơ cô nhi viê n, me nhặt mô t va i viên ga ch va vơ i chu ng me dư ng bô n ca i tru trong nha bê p, trên đo me đặt mô t va i tâ m va n, va trên va n đo me đã kê mô t ca i nê m rơm, viê c chuẩn bi giươ ng chiê u trong như ng nga y đâ u tiên cu a Nguyê n Xa la như vâ y. Ngươ i me tô t la nh cu a cha đã la m giươ ng cho bo n tre rô i gia ng gia i vê sư câ n thiê t cu a viê c la m, cu a lo ng trung tha nh va cu a tôn gia o cho chu ng. Sau cu ng me đã mơ i chu ng đo c kinh câ u nguyê n. Lơ i Chúc ngu ngon, lơ i huấn tư buổi tối na y sinh tư thói quen ma Mẹ Margarita vâ n cúi xuống trên giươ ng cu a con ca i mô i khi đêm vê, cư chỉ dịu da ng na y luôn đươ c da nh cho ca c Salêdiêng; trong ca c nha Salêdiêng, trươ c hê t nó la lơ i huấn tư thân thương ma vị gia m đốc nói vơ i gia đi nh mi nh đê khe p lại mô t nga y sống. Trong Hê thống dư pho ng, Don Bosco xa c định nó la chi a khóa cu a tính luân ly, cu a tiê n tri nh tha nh nhân va tha nh công mỹ mãn trong gia o du c. 44

45 Co pha i la lu c đe p nhâ t? Mô t quy tă c đơn gia n va đư ng đâ u trong gia o tri nh da nh cho cha mẹ khẳng định: Cha me hãy la m sao cho lu c cuô i nga y la lu c đe p nhâ t. Có thanh thiê u niên suốt nga y sống sung mãn như vị nguyên thu quốc gia; nhưng khi chiê u ta tha nh ra thâ n dân bất hạnh. Ly do, lúc cuối nga y thươ ng la thơ i điê m bu ng nổ ca c điê n tích âm (nô i buô n, tô n thương, ga nh nặng) đươ c tích lại suốt ca nga y. Bâ u khí ấy thươ ng ngô t ngạt cho ca cha mẹ va con ca i. Mô t tre vị tha nh niên đã viê t: Tôi co chơ đâu co đợi đâu, đem chi đêm ngu gợi thêm sâ u. Kéo chăn tru m đâ u cho ki n mặt, va rô i mong tươ ng chê t tư lâu. Đó chỉ la sư kiê t sư c vê mă t thê ly va tâm ly. Tuy nhiên trong ca ch sống đương thơ i, buổi tối cu ng đươ c coi la thơ i gian duy nhất ma ca gia đi nh đoa n tu bên nhau. Nhưng quy tu đê la m điê u gi? Mô t cuô c kha o sa t cho thấy 75% ca c gia đi nh ngươ i Y chỉ cu ng nhau xem truyê n hi nh. Vi vâ y lơ i le trong bư a ăn tối cu a gia đi nh thêm phư c tạp, đại loại: Suỵt, sssuỵt! Im lặng! Bo n ma y co muô n đê tao nghe không, co hay không?. Cươ ng đô như ng tiê ng suỵt, suỵt thươ ng tăng tỷ lê thuâ n vơ i sư ca u kỉnh. Trong bư a ăn tối, ti nh ca nh gia đi nh cu ng chẳng kha hơn khi không xem truyê n hi nh. Thươ ng thươ ng ơ đó bă t đâ u Phiên toa xét xử tô i pha m chiê n tranh ơ Nuremberg trong gia đi nh. Có phiên xư cho mo i ngươ i. Va phiên xư se chẳng dư ng lại bao lâu ma bo n tre không khóc lóc vi món khoai tây nghiê n trô n sư a (puré), không khiê u nại ca i bất công trong ba n Hiê p định Giơnevơ hay không khẩn khoa n na i xin đê khỏi bị gư i đê n trại mô côi. Don Bosco đã hiê u buổi tối thâ t quan tro ng, nga i hiê u rằng thơ i khă c trươ c khi đi ngu có mô t y nghĩa đă c biê t. Đó la thơ i điê m ma tính pho ng thu va não trạng tư vê bị pha vỡ. Thơ i gian đó ai cu ng muốn có bâ u khí ấm cúng, thân thương, nhân hâ u, sum vâ y bên nhau. Ma n đêm buông xuống va gây sơ hãi. Lúc đó ngươ i ta muốn có ai đó nă m lấy tay mi nh. Vi vâ y, viê c câ u nguyê n va o buổi tối dê da ng hơn. Ông bố hãy cu ng đi ngu vơ i ca c con, điê u ma ca c ba vâ n tư ng la m, va đư ng chỉ ra lê nh: Na y bo n nho c! Đi ngu ngay đư ng lôi thôi lă m chuyê n!. Hãy ngô i xuống bên cạnh con, nói chuyê n va câ u nguyê n vơ i chúng. Mối ti nh thân thương, tuyê t đẹp va mãn nguyê n se na y nơ giư a hai cha con. Mối ti nh đó có tính đô c đa o va chỉ có đươ c qua thư c ha nh. Tôi sẽ cùng đi ngủ với con mình và dừng lại để trò chuyê n bao lâu chúng chưa chìm vào giấc ngủ. 45

46 CỘT TRỤ CHO ĐỜI SỐNG CUNG CÂ P ĐIỂM THAM CHIẾU Vơ i lâ n đâ u tiên khi như ng thanh thiê u niên nhâ p ho c ơ mô t nha Salêdiêng, ho đươ c mơ i đê n dư mô t buổi lê nho nhỏ, ấn tươ ng: trong hô i trươ ng, có ca c bê trên va ca c gia o sư đươ c xê p ngô i trên sân khấu, ca thâ y va tro cu ng nghe đo c ba n nô i quy ca ch trang tro ng. Nă m vư ng nô i quy la mô t trong như ng điê u đâ u tiên Don Bosco đã la m cho thanh thiê u niên cu a mi nh. Nga i xa c tín vê giơ i tre như sau: Đây la tha nh phâ n tinh tê va quy gia nhâ t cu a xã hô i loa i ngươ i, trên đo ngươ i ta đặt hy vo ng vê mô t tương lai ha nh phu c, không pha i vi chi nh ba n ti nh xâ u xa... bơ i nê u đôi khi ho tư ng bi hư hỏng ơ tuô i thanh thiê u niên thi phâ n na o do sư nông nô i hơn la do co y hươ ng xâ u. Như ng ngươ i tre na y thâ t sư câ n đôi tay di u hiê n đê chăm so c, uô n nă n, hươ ng dâ n. Vơ i trư c gia c gia o du c tuyê t vơ i, Don Bosco đã liê t kê vă n tă t như ng gi ma giơ i tre va ca c nha gia o du c cu a Nguyê n Xa pha i la m hoă c pha i tra nh. Bơ i viê c hiê u ro ra ng, chính xa c va thiê t thư c mô t quy luâ t nằm trong ba n chất cu a hê thống gia o du c dư pho ng. Va đó la yê u tố ma gia o du c nga y nay rất câ n. Mô t thê hê không co la ba n Chúng ta đang sống trong mô t xã hô i bỏ qua nhiê u quy tă c. Viê c bất câ n luâ t lê chỉ toa n đưa đê n bất an va hô n loạn. Giơ i tre suy nghĩ va lâ p luâ n theo quan điê m thư c du ng khôn sống mống chê t, ca lơ n nuốt ca be, may hơn la khôn. Ca c y thư c hê su p đổ va viê c Gia o Hô i mất tâ m a nh hươ ng đã khiê n xã hô i rơi va o mô t thư chu nghĩa tương đối khôn lươ ng. Khi pha i đương đâ u vơ i bổn phâ n va tra ch nhiê m, giơ i tre hâ u như không thê tư ti m thấy y nghĩa cuô c đơ i: đây la thơ i mạnh ai nấy sống, tư lư c ca nh sinh vê luân ly. Nhiê u thanh thiê u niên ca m thấy dê bị tổn thương, sống trong ca i tạm bơ, đu ba m nhiê u kinh nghiê m kha c nhau, theo bất cư ai ngay ca uy tín cu a nươ c tẩy rư a hiê u Mastro Lindo. Mô t cuô c điê u tra ơ châu Âu đã go i ho la thê hê không có la ba n. Nhưng vấn đê nằm ơ chô : chẳng ai thâ t sư nghĩ đê n viê c cung cấp la ba n cho ho. Ngay ca cha mẹ cu ng đâ y nghi ngơ va bối rối. Ngay tư đâ u Don Bosco đã hiê u ro viê c tuân giư quy tă c bên ngoa i câ n đươ c nô i tâm hóa. Như ng quy tă c câ n thiê t ơ chô nó tạo nên phương hươ ng trên la ba n, tạo hê thống quy chiê u, tạo cô t tru cho đơ i sống tương lai. Đê đươ c như vâ y, hê thống quy chiê u na y pha i có như ng 46

47 đă c điê m nhất định. Con ca i câ n hiểu biết bâ c thang ca c gia tri ma chu ng tin tươ ng nơi cha me, biê t đâ y đu ca c quy tă c chúng pha i tôn tro ng, hiê u ơ đây bao ha m mô t tra ch nhiê m đúng nghĩa. Va điê u na y pha i đi bươ c trươ c. Có bâ c cha mẹ chỉ can thiê p sau đo, khi mô t vấn đê lô ro, khi thói hư tâ t xấu na o đó đã ăn rê sâu va o nhân ca ch. Rô i thi sao? La mă ng, tranh cãi, khóc lóc va giâ n dư đóng sâ m ca nh cư a. Ba n nô i quy tô t pha i co tiêu chuẩn chi nh xa c, cu thê va kha thi. Ca ng ít lơ i ca ng tốt, cốt la m sao thông điê p ban ra pha i minh bạch. Mô t mê nh lê nh hay mô t cấm đoa n đươ c lă p đi lă p lại chư ng mươ i lâ n trong cu ng mô t nga y chẳng có ta c du ng la mê nh lê nh hay cấm đoa n chi ca. Mô t mơ lơ i quơ tra ch nha m tai chỉ khiê n con ca i phơ t lơ lơ i cha mẹ nói. Tra nh mâu thuẫn giư a lơ i no i va ha nh đô ng. Cha mẹ truyê n đạt ca c gia trị sống cho con ca i bằng ca ch đem ca c gia tri đo ra thư c ha nh trong đơ i sô ng cu a mi nh. Dĩ nhiên không a p đă t gia trị đó ca ch gươ ng e p. Mô t bư c biê m ho a ve ngươ i cha vư a pha t va o mông đư a tre vư a nói: Tao mong điê u na y da y cho ma y biê t đư ng co bă t na t em nư a!. Ca c quy tă c nên đươ c kiê m tra đi nh kỳ, ta i xem xe t va điê u chỉnh cho phu hơ p vơ i tuổi ta c, ca tính va hoa n ca nh cu a con ca i. Du cho gia đi nh có quyê n đê nói va a p du ng hi nh phạt, viê c tuân giư ca c quy tă c đã lâ p ra không dư a trên bất cư hi nh phạt na o ma chỉ dư a trên mối thân ti nh giư a cha mẹ va con ca i, đươ c bô i bổ bơ i sư quy mê n, hiê u biê t, tin tươ ng va tôn tro ng lâ n nhau. Phương pha p hai cô t song song Trươ ng ho c da nh cho phu huynh khuyên cha mẹ thư c ha nh phương pha p hai cô t song song. Cha mẹ va con ca i ngô i trươ c mô t tơ giấy đươ c chia tha nh hai cô t bơ i mô t đươ ng ke thẳng tư trên xuống dươ i. Trong cô t bên tra i (sau khi đã thoa thuâ n) cha mẹ ghi ca c quy định da nh cho con ca i, xe t thấy điê u ấy câ n thiê t va có gia i thích ro ra ng. Trong cô t bên pha i, cu ng nhau quy định vê như ng gi con ca i pha i tra nh, như ng ha nh vi va nguyên nhân gây xung khă c trong gia đi nh (đê to c da i, xăm hi nh, xỏ bông tai, thơ i gian thư c dâ y, viê c trang tri va do n de p căn pho ng, v.v.) nhưng tra ch nhiê m se đươ c trao phó cho con ca i va se không co n la đê ta i đê ba n cãi thêm nư a. Cuô c ho p nho nhỏ trong gia đi nh như vâ y thươ ng trơ tha nh cuô c gă p gỡ la m vư a y đôi đa ng, du cô t bên tra i ca ng nga y ca ng thêm trống. Tìm thời gian để cùng con cái thực hành phương pháp hai cột song song. 47

48 BỘ KHUNG CHO XÃ HỘI GIA O DỤC CA C GIA TRỊ Đây la câu hỏi căn ba n câ n cha mẹ tra lơ i nê u muốn con em mi nh nên ngươ i: Chu ng ta thâ t ti nh muô n điê u gi cho con em mi nh?. Câu tra lơ i không dê khi muốn sư thê đư ng qua trê, nê u đê tâm tơ i như ng gi ma đương thơ i con ca i đang muốn, chúng ta ca m thấy dươ ng như chúng bị e p va o cuô c chạy đua đâ y đam mê, ích kỷ, dư ng dưng va cô đơn. Tre em vơ i tính mỏng do n vốn la như ng nạn nhân dê bị tổn thương nhất. Gâ n như tre bị nhốt trong nha mô t mi nh suốt ca nga y, bị ca i tâ m thươ ng cu a vô tuyê n truyê n hi nh cuốn hút đằng đẵng suốt nhiê u giơ ; đư ng nhe t cho đâ y bu ng bằng bất cư thư ăn liê n na o, ly do ca nha chẳng có thi giơ đê sum ho p đâ m ấm bên mâm cơm. Đoa n tu vơ i ai đươ c nê u nạn dịch ly hôn nga y ca ng lan tra n va thêm vô va n vô số gia đi nh tan na t? Đó la hi nh a nh đa ng buô n. Cha mẹ có thê hô hơ i nói rằng: Chu ng tôi muô n mô t thê giơ i tô t đe p hơn cho con ca i chu ng tôi. Nhưng la m thê na o va bă t đâ u tư đâu đê xây dư ng mô t thê giơ i tốt đẹp cho con ca i? Ta i ta o như ng gia tri cu a gia đi nh la toa thuốc ma nhiê u ngươ i đê nghị, ca chuyên gia va không chuyên gia. Chính gia đi nh va ca c gia trị la khí cu chu chốt câ n có đê đương đâ u vơ i thê giơ i như ta đang thấy. Ca c gia trị giống như cô i rê vư ng chă c va đôi ca nh mạnh me. Ca c gia tri la cô i rê vư ng chă c đê đơ i ngươ i tư a nương, la đôi ca nh ma nh mẽ thêm sư c cho tinh thâ n. Tuy nhiên, chẳng đi đê n đâu khi chỉ hô ha o: Gia tri, gia tri!. Theo đươ ng lối cu a Don Bosco, gia o du c la tiên liê u, ha nh đô ng, sa ng ta o, cu thê va trên hê t la pho ng ngư a. Trong thê giơ i ta đang sống, như thê ngươ i ta nghiên cư u địa chấn sau nga y đô ng đất va đo đạc thu y văn sau 48

49 trâ n lu lu t. Cha mẹ chỉ lo cơm a o gạo tiê n bă t đâ u pha t phiê n khi thấy con ca i hư hỏng: nghiê n game, hút câ n sa, bỏ ho c... Ti m ca ch dạy tre lúc đã hư kha c na o như thuyê n să p chi m mơ i ta t nươ c. Câ n có mô t va i phương sa ch đê ha nh đô ng. Khơ i sư vun đă p ca c gia tri cho con ca i từ ma i â m gia đi nh, mô i tha nh viên pha i luôn ca nh gia c trươ c lơ i mơ i mo c cu a thê gian. Đê không la kha ch ha ng dê dãi ưa ha ng khuyê n mãi, nó đo i hỏi sư cư tuyê t quyê t liê t va sa ng suốt. Xã hô i tiêu thu va hươ ng lạc ti m ca ch a p đă t ca c gia trị gia tạo bằng như ng chiê n thuâ t tinh xa o, thô bạo, ngô t ngạt va sít sao. Đê đương đâ u vơ i mô t hê thống hu ng mạnh, ngươ i ta câ n mô t hê thống cư c mạnh. Cha mẹ câ n trang bị mô t hê thống ca c gia trị có lơ p lang, chă t che va mạch lạc. Chỉ như vâ y ho mơ i có thê cung cấp cho con ca i mô t bô a o gia p chă c chă n, mô t bô a o đê pho ng thu va tấn công. Ca c gia trị pha i giống như như ng tra i anh đa o (cherry): tra i na y ke o theo tra i kha c. Gia trị nê n ta ng ma gia đi nh lư a cho n chă c chă n se ke o theo mô t loạt ca c gia trị kha c, đê n mư c hi nh tha nh mô t chu m hay mô t hê thống gia trị. Chẳng hạn, khi ngươ i ta cho n phẩm gia con ngươ i như la gia trị nê n ta ng, vi con ngươ i la hi nh a nh cu a Thiên Chúa Sa ng Tạo, gia trị đó đô ng thơ i se đo i hỏi ho a bi nh, tôn tro ng sư sô ng va ba o vê môi sinh, đê n lươ t nó cu ng se ke o theo ca c gia trị phu thuô c kha c như sư tư do, tra ch nhiê m, liên đơ i, công ly, sa ng ta o, lo ng chân tha nh ma chúng se có như la kê t qua rất tư nhiên cu a như ng tha i đô sô ng cu thê ha ng nga y như: ti nh bạn, lo ng tốt, thông ca m, nhân a i, can đa m, trung tha nh, tin tươ ng, qua ng đại, câ n mâ n, chung thu y, vâng phu c, trâ t tư, lạc quan, kiên nhâ n, bê n chí, câ u nguyê n, thâ n tro ng, khiêm tốn, biê t ơn, đạo đư c, tôn tro ng, đơn gia n, chân tha nh, hy vo ng, tiê t đô, tiê t kiê m, chan ho a, hy sinh, thê thao, nghiên cư u, v.v.. Ca c gia tri pha i danh chi nh ngôn thuâ n, ơ góc cạnh na o đó nó có thê go i đươ c ho va tên, pha i đo lươ ng được. Tu y hoa n ca nh, cha mẹ có phâ n sư nói ro điê u ho mong đơ i nơi con. Ca c gia tri na y pha i đươ c da y dỗ. Hãy biê t rằng thê gian dạy rất ro vê quan niê m sống cu a nó: ca i ly cu a ke mạnh (bạo lư c, cạnh tranh), 49

50 triê t ly mi ăn liê n, viê c tôn thơ thân xa c, khoa i lạc la thươ c đo mo i sư, sư c mạnh cu a trí tuê, să c đẹp va sư gia u có v.v.. Ca c gia tri na y sinh từ sư giao tiê p. Trươ c nha tre, be trai ôm chă t cổ mẹ, khóc lóc tha m thiê t: Me ơi, đư ng đưa con va o, đư ng đưa con va o! Con muô n được ơ nha vơ i me. Đư a tre có ly. Tiê c thay lối sống hiê n đại la m cha mẹ xa ca ch con ca i, xa ca ch va o giai đoạn quan tro ng nhất đê đư a tre dê da ng ho c biê t ca c gia trị căn ba n. Tâ n du ng mo i cơ hô i có thê đê bu đă p lại ca c gia trị cho em la điê u quan tro ng nhất pha i la m. Cu ng la m viê c va xây dư ng: tư viê c bê p núc đê n ca ch trô ng tro t hay la m như ng mô hi nh. Năng ăn chung nhiê u bao nhiêu có thê. Ti m thơ i gian đê chia se va gâ n gu i. Đó la như ng dịp tốt đê hiê u nhau hơn. Cu ng xem va tha o luâ n chung vê mô t số chương tri nh truyê n hi nh. Ti m ra như ng giơ phút thanh bi nh khi ngư ng xem truyê n hi nh, ngư ng ha t karaokê hay chơi đu a đê tạo không gian cho viê c đo c sa ch, suy tư va câ u nguyê n. Gương sa ng la bô n phâ n cu a cha me. Hẳn Don Bosco hiê u rất ro điê u na y: Lơ i no i lung lay, gương ba y lôi kéo, ca c gia trị la như ng kha i niê m trư u tươ ng, trong khi ca c gương sa ng thi cu thê, như ng gi thấy đươ c thi có sư c quyê n ru va thuyê t phu c. Đương nhiên, chính cha mẹ la gương mâ u đâ u tiên. Không chỉ có cha mẹ, tất ca như ng ai ma cha mẹ ba y tỏ sư ca m phu c va quy mê n cu ng thươ ng trơ tha nh gương sa ng cho con ca i. Gia đi nh tha nh nư Têrêsa Ha i Đô ng Giêsu Tôi sẽ quan tâm đến viê c làm cha mẹ hơn là viê c làm ăn. 50

51 KIÊ T TÁC CHO CUỘC ĐỜI CA C ĐỨC TI NH CÔ T YẾU Khẩu hiê u ly tươ ng luôn có trươ c mă t cho con tre nên ghi la Công trươ ng đang thi công. Nê u công viê c nơi công trươ ng lô n xô n, bô c pha t, không kê hoạch, thi cuô c sống phía trươ c cu a tre la mô t con đươ ng nhiê u tră c trơ va đâ y cạm bâ y. Ca nhân không thê đối phó vơ i đơ i bằng sư tư lư c ca nh sinh mâ p mơ. Mu c tiêu đa o tạo trong hê thống cu a Don Bosco đươ c tổng hơ p să c be n nơi câu châm ngôn: Nên như ng Kitô hư u tha nh thiê n va tha nh như ng công dân lương thiê n. Ngâ m nghĩ kỹ ca ng chúng ta hiê u rằng đó la mô t mu c tiêu không nhỏ. Có le không thiê u quy cha mẹ lê nh cho con ca i theo đơn đă t ha ng : cao ra o, đẹp đe, thông minh, ba nh bao, qua quyê t... Khi đư a tre không đa p ư ng đươ c tiêu chuẩn đă t ra, suốt nga y ho sư a lưng, chư i bơ i, răn đe, ma i giu a, đâ p pha món ha ng khốn nạn. Đo i con ca i theo đuổi giấc mô ng chưa tha nh tư u nơi đơ i mi nh, cha mẹ chỉ gây tổn thương va oa n hâ n nơi chúng. Đư ng ai mơ có chuyê n tiên ông hay tiên ba na o hiê n ra bên nôi đê ban pha t ta i năng cho tre thơ. Cha mẹ chính la ông ba tiên có bổn phâ n khơi gơ i va pha t triê n tiê m năng hay năng khiê u có nơi con ca i. Đó cu ng la kha năng kỳ diê u cu a cha mẹ. Mu i tên cu a cung thu hay vâ n đô ng viên bă n cung se vô ích khi không có mu c tiêu đê bă n. Thâ t vô tích sư cho đơ i ngươ i khi không có điê m tơ i, không có mu c tiêu ro ra ng. Đâu la ca c đư c ti nh cha me câ n chỉ ba o cho con ca i? Như ng đư c tính dươ i đây thâ t câ n đê sống nơi thê giơ i va ng thau lâ n lô n như nga y nay. Ha y giu p tre co lo ng tư tin. Chỉ có cha mẹ la như ng ngươ i có thê la m cho tre xa c tín rằng mi nh co thê la m được điê u đo. Xa c tín mi nh tha nh công, đư a tre se đa m nhâ n nhiê m vu đươ c trao bằng tất ca nhiê t ti nh va nghị lư c. Câ n kha m pha như ng kha năng va năng khiê u nơi con tre đê rô i lâ n hô i tạo cho chúng điê u kiê n pha t triê n tốt nhất. Bơ i vâ y, nên khuyê n khích tre thươ ng xuyên. Câu nói Cha me thư c sư tư ha o vê con la mô t câu nói có phe p kỳ diê u. Ha y da y ba o ti nh thâ t tha va biê t tôn tro ng. Có lo ng tư tin không có nghĩa la trơ nên ích kỷ hoă c tư mãn. Câ n có thơ i gian va nhâ n nại đê dạy 51

52 tre em nói sư thâ t vi Khôn ngoan chẳng lo thâ t tha, giư lơ i hư a No i lơ i pha i giư lâ y lơ i, đư ng như con bươ m đâ u rô i la i bay, tôn tro ng pha p luâ t Ăn trông nô i, ngô i trông hươ ng, Giơ na o viê c nâ y, viê c na o chô nâ y va tôn tro ng quyê n lơ i tha nhân Nhiê u điê u phu lâ y gia gương, ngươ i trong mô t nươ c pha i thương nhau cu ng. Đây la như ng lơ i có phe p thâ n diê u: Ca m ơn con đã cho cha me hay biê t sư viê c. Cha me thâ t sư tin tươ ng con. Nhưng gương sa ng co n có phe p thâ n diê u hơn: chỉ như ng bâ c cha mẹ biê t tôn tro ng ngươ i kha c, sống đư ng đă n va đa ng kính nê mơ i có thê dạy ba o sư tôn tro ng, lo ng trung thư c va chư tín cho con em mi nh. Ha y giao pho cho tre ca c phâ n sư kha c nhau trong nha. Mô i tuâ n ho p mô t lâ n, có mô t tấm ba ng nhỏ trong nha bê p đê phân chia ca c công ta c lă t vă t, đó la thu thuâ t nho nhỏ đê huấn luyê n tinh thâ n tra ch nhiê m. Lơ i có phe p thâ n diê u: Trong nha mô i ngươ i mô t viê c va viê c con la m thâ t đa ng khen! Con giu p cha me thâ t nhiê u. Ha y na p đâ y sư nhiê t ti nh cho con ca i. Con ca i hấp thu lo ng hăng ha i tư cha mẹ. Nhiê t ti nh câ n đê tha nh công. Tre em vốn nhiê t ti nh, vấn đê la m sao đê duy tri hơn la khơi gơ i lo ng nhiê t ti nh vốn dĩ mong manh nơi tre. Thâ t vâ y, đôi khi ngươ i lơ n ti m ca ch châm cho c ươ c vo ng sống anh du ng cu a thanh thiê u niên. Tha i đô bi quan, như ng lơ i châm cho c va chỉ trích ta n pha lo ng nhiê t huyê t. Con ca i xem xe t mô t viê c quan tro ng hay không dư a trên nhâ n xe t cu a cha mẹ. Lơ i đê đơ i cu a Don Bosco có phe p thâ n diê u đê bơm sư nhiê t ti nh cho tre : Hãy yêu thi ch điê u ca c ba n tre yêu thi ch, rô i ca c ba n tre sẽ yêu thi ch như ng gi chu ng con ưa thi ch. Ha y vun trô ng tra i tim nha y ca m va lo ng tră c ẩn. Trươ c nô i đau đơ n va thống khổ cu a ngươ i kha c, tre em thươ ng rất nhạy ca m. Cha mẹ vun trô ng trư c gia c be n nhạy qua gương sa ng hay ho bóp nghẹt nó bằng sư vô ca m. Ha y cu ng con ca i đô i pho vơ i kho khăn va thâ t ba i. Ngươ i ta nói : Ca i kho lo ca i khôn. Cu ng chung vai sa t ca nh đê đương đâ u vơ i như ng khó khăn va thất bại se giúp mô i ngươ i trong gia đi nh biê t hô trơ nhau va có đươ c như ng ba i ho c quy gia cho nghê thuâ t sống. Câu tu c ngư có phe p thâ n diê u: Mô t cây la m chẳng nên non, ba cây chu m la i nên ho n nu i cao. Ha y da y nghê thuâ t thương thuyê t. Xã hô i đương thơ i thâ t hung bạo. Con tre câ n biê t ca ch la m gia m căng thẳng va biê t tư chối gây hấn theo luâ t Ăn miê ng tra miê ng. Thâ t kiêu ngạo va nguy hiê m khi khẳng định: Tha be gãy chẳng tha be cong. Be cong nhiê u khi tốt hơn la be gãy vi No mâ t ngon, giâ n mâ t khôn. Chư a cha y bằng dâ u chỉ đươ c tro ta n. 52

53 Đối thoại, thương lươ ng, thỏa thuâ n thi tốt hơn so vơ i đối đâ u, đa thương va bất thuâ n. Nhưng nghê thuâ t đa m pha n la kê t qua cu a trí thông minh va thao luyê n, ngươ i ta ho c nó tư trong gia đi nh. Hơn bao giơ hê t, nga y nay tre em câ n ho c biê t kha năng thích nghi va ư ng phó vơ i mo i biê n chuyê n va thay đổi. Ha y khuyê n khi ch tre sa ng ta o. Con tre ho c biê t sa ng tạo khi đươ c ngươ i lơ n giúp đỡ, khuyê n khích va gơ i hư ng. Chúng câ n đươ c khuyê n khích đê hăm hơ kha m pha điê u mơ i lạ, đê ca m nhâ n cuô c sống như mô t cuô c phiêu lưu kỳ thú. Tại sao cha mẹ không nói vơ i con tre : Giơ đây chu ng ta cu ng thư c hiê n mô t ươ c mơ đe p nhé! Lơ n lên con sẽ la m gi?. Ha y tươi cươ i vơ i con ca i. Mô t nu cươ i bằng mươ i thang thuốc bổ. Ca ch riêng, mô i ngươ i nên có kha năng cươ i đơ i, cươ i ngươ i va cươ i chính mi nh. Mô t be ga i mươ i tuổi đã viê t trong ba i la m văn cu a mi nh như sau: Nhiê u khi em cho ră ng em chỉ thi ch được nhâ n la m con nuôi trong mô t gia đi nh kha c, nơi ma ngươ i ta tươi cươ i nhiê u hơn va sô ng cơ i mơ hơn. Quy vị hãy la m sao tạo ra nhiê u dịp đê tươi cươ i vơ i nhau va hãy đê tiê ng cươ i đê n nơi nha quy vị. Mẹ Têrêsa Calcutta nói rằng: Chu ng ta hãy luôn gặp nhau vơ i nu cươ i, bơ i nu cươ i la điê m bă t đâ u cu a yêu thương. Cu ng con ca i lư ha nh trên Đươ ng Hy Vo ng. Ban tă ng con ca i lo ng đạo chân chính va sâu xa la qua tă ng cao vơ i khôn ví. Ai tin ca ch vư ng va ng va o sư hiê n hư u cu a mô t Thiên Chúa yêu thương, Đấng chăm sóc muôn loa i muôn vâ t va luôn sẵn sa ng ban ơn trơ giúp, ngươ i đó có mô t nguô n sư c mạnh bất khuất. Hôm nay cha mẹ sẽ chuyê n trò với con về những ước mơ cho đời sống tương lai của con. 53

54 CHI CHA MẸ TRAO TĂ NG TIN VA O BẢN THÂN MÌNH Khi say mê mô t thâ n tươ ng na o đó, nhiê u bạn tre đã phí phạm niê m vui tuổi hoa niên cu a mi nh: thâ t ngơ ngẩn khi nghĩ rằng cuô c đơ i chỉ ưu đãi cho như ng ai có să c đẹp, trí thông minh va gia u sang. Chỉ có sư an bi nh nô i tâm la phương thuốc gia i đô c cho căn bê nh suy tôn thâ n tươ ng. Va chỉ có gia đi nh la nơi điê u chê đươ c phương dươ c na y. Xã hô i ba o đa m cho ta vê an ninh kinh tê, nhưng xã hô i không thê cung cấp cho ta sư an bi nh nô i tâm, ti nh thân va an u i, nó cu ng không thê trao ban sư tư tro ng, ca m thư c vê phẩm gia va gia trị cu a ta. Chỉ cha me mơ i co thê ban tặng tâ t ca như ng điê u na y cho con tre. Nê u mô t ngươ i con không nhâ n đươ c điê u đó tư cha mẹ mi nh, thâ t khó đê có nó khi va o đơ i; se mãi co n trong ngươ i đó mô t vê t thương lo ng mong manh dê vỡ. Don Bosco biê t rằng mu c đích cu a gia o du c la xây dư ng mô t con ngươ i tư lâ p va có tra ch nhiê m. Nga i đã cai sư a cho như ng đư a con cu a mi nh rất sơ m, nga i u y tha c cho ho như ng nhiê m vu đo i hỏi pha i nô lư c. Năm 1849, nga i đã giao phó mô t ít tiê n nong cu a cô ng thê Valdocco cho Giuse Buzzetti, khi đó câ u mơ i có 17 tuổi. Khi Micae Rua mơ i 17 tuổi đã trơ tha nh gia m đốc Nguyê n xa Thiên thâ n Ba n mê nh. Cha mẹ co kha năng biê n đổi mô t đư a tre tư típ ngươ i không thê tha nh có thê. Ho la m điê u đó thông qua như ng kê hoạch đơn gia n sau: Con ca i đươ c khuyê n khi ch đê đương đâ u vơ i như ng nguy hiê m, tư đa m nhâ n như ng bô n phâ n phu hơ p vơ i tuô i ta c, tư ra quyê t đi nh. Chẳng hạn be trai ba y tuổi có thê tư cho n trang phu c đê mă c. Be cu ng có thê să p xê p ngăn nă p căn pho ng va giươ ng ngu cu a mi nh. Đê tăng thêm lo ng tư tro ng, con tre câ n có không gian cho riêng mi nh va câ n đươ c khuyê n khích khi hỏi y kiê n: Con nghĩ gi vê vâ n đê â y?. Ha y yêu thương con tre theo ti nh châ t cu a no, đừng ngăn ca n viê c ba y to ca ti nh. Cha mẹ đư ng e p con ca i pha i đa p ư ng như ng kỳ vo ng cu a mi nh, pha i thư c hiê n ươ c mơ chưa tro n trong đơ i cha mẹ: chu ng pha i trơ tha nh chi nh mi nh. Tuyê t diê u đê n bất ngơ khi cha mẹ kha m pha ra như ng ta i năng va đư c tính nơi con ca i. Ha y âu yê m, ôm hôn va ơ vơ i chu ng, hê t sư c coi tro ng ba n be cu a chu ng. Phu huynh nên ti m thơ i gian tâ p cho thanh thiê u niên quen đo c sa ch vơ la nh mạnh, chơi bóng vơ i chúng, lă ng nghe khi chúng bị trâ y đâ u gối hay kê vê phim truyê n mơ i xem. Đó la như ng cô t mốc trong tiê n tri nh hi nh tha nh lo ng tư tro ng. 54

55 Ha y gia tăng lo ng quy mê n nhau. Thanh thiê u niên dê ca m thấy mi nh đươ c yêu thương hơn la mi nh đươ c tôn tro ng. Sư quy mê n không thê gia vơ : ngươ i ta ca m nhâ n nó bằng trư c gia c. Mô t thiê u niên có thê ca m thấy cha mẹ trao cho câ u sư sống, đô ng thơ i vâ n nghi ngơ câ u. Giu p tre suy nghĩ, no i năng vê mi nh ca ch ti ch cư c, tra nh khuynh hươ ng pha n na n va nga lo ng. Thâ t vâ y, mô t thiê u niên thươ ng xuyên than phiê n nghĩ rằng: Tôi chẳng ưa thi ch gi tôi, quanh tôi mo i thư cũng thâ t kho ưa. Ai nghĩ mi nh la ke bất ta i vô du ng thi rô i ho cu ng se trơ tha nh ke bất ta i vô du ng. Cha mẹ la ngươ i phu hơ p nhất đê giúp con ca i chống lại khuynh hươ ng tư hạ gia, đê dạy dô tha i đô luôn lạc quan vơ i thư c tê cuô c đơ i. Thư c vâ y, lạc quan la liê u thuốc bổ cho sư c khoe, giúp sa ng suốt đê yêu đơ i, nâng cao hiê u qua công viê c, nuôi dưỡng kha t vo ng vươn tơ i tương lai. Ha y nhơ rằng lơ i khen ngơ i luôn luôn hư u hiê u hơn lơ i chi tri ch. Theo mô t chuyên gia Nhâ t Ba n, công thư c khuyê n khích theo tỷ lê la P:T=1:5. Công thư c đó có nghĩa la khi đư a tre bị trư ng phạt (P) 1 lâ n trong mô t nga y, đê bu va o sư trư ng phạt đó, nó pha i nhâ n đươ c 5 lơ i khen ngơ i hay phâ n thươ ng (T). Mô t đư a tre thươ ng xuyên bị phê bi nh chỉ trích dê ngã lo ng trươ c khó khăn va dê tha nh ngươ i thiê u tư tro ng. Da y dỗ nghê thuâ t bu trừ điê m yê u. Ngươ i tre hoa n toa n câ n thă ng cuô c vê bất cư điê u gi. La đô ng minh trung tha nh cu a con ca i, cha mẹ cu ng pha i cung cấp phương tiê n đê con ca i vươ t thă ng trơ ngại, vươ t lên chính mi nh. Nghê thuâ t bu trư la mô t trong như ng phương tiê n na y. Ca c nhươ c điê m ca nhân có thê đươ c bu đă p bằng chính như ng ưu điê m hay năng khiê u nổi trô i có đươ c. Có le đư a tre se ti m thấy vinh dư cho mi nh trong lĩnh vư c âm nhạc, tạo mô hi nh, nuôi thỏ hoă c bóng đa v.v.. Ha y giu p con ca i kiê m soa t ti nh khi mi nh. Tính khí thươ ng giống như con yêu qua i đang sống trong ta, nó thúc e p ta la m điê u sai tra i khiê n ta pha i hối tiê c. Cha mẹ câ n dạy con ca i biê t chúng có thê kiê m soa t con yêu qua i na y. Con co thê tư c giâ n vơ i chi nh mi nh hoặc vơ i em ga i khi con muô n, nhưng con sẽ không bao giơ được phép đê đa nh đâ p em hay bâ t kỳ ai kha c. Riêng viê c đâ m đa thi không bao giơ. Bây giơ, hãy lui va o pho ng cu a con va nhă c nhơ ba n thân mi nh ră ng không bao giơ đa nh đâ p em hoặc bâ t cư ai kha c. Chẳng co n nghi ngơ gi nư a vê mô t nô lư c dấn thân da nh cho ca nhân ông bố trơ tha nh gương sa ng. Ha y hun đu c lo ng yêu đơ i cho con ca i. Mô t gia đi nh hạnh phúc không thê có như ng khoa nh khă c buô n te. Không nên giúp đứa trẻ điều gì khi ta ca m thấy nó có kha năng để tự mình làm điều đó. 55

56 QUYẾT ĐỊNH DƯ T KHOÁT ĐI! KHẢ NĂNG RA QUYẾT ĐỊNH Kha năng ra quyê t định la mô t kỹ năng thươ ng đươ c cha mẹ ao ươ c cho con ca i mi nh. Kha năng ra quyê t định không chỉ đươ c hiê u la kha năng lư a cho n giư a ca c cơ hô i kha c nhau ma co n la sư linh lơ i va ha nh đô ng đúng lúc. Ngươ i thiê u quyê t đoa n thươ ng tỏ ra tri trê, châ m trê, do dư, tă c tra ch. Ngươ i thiê u tra ch nhiê m vê viê c gi đó trong gia đi nh thươ ng tỏ ra qua khích kiê u chiê n tranh du kích nhưng ho luôn miê ng nói: Tôi không co y kiê n!. Nhiê u cha mẹ thươ ng rất thất vo ng: chẳng nên cơm cha o hay hư a hẹn gi vơ i mô t thằng con như vâ y, la m hỏng be t mo i dư kiê n va ươ c tính. Tâm trạng đó có thê gơ i nên ca m gia c bất lư c va quyê t định thoa i lui: Ma y muô n la m gi thi la m. Ca i đo chẳng can hê gi đê n tao!. Thâ t ra, tre em va thanh thiê u niên thiê u quyê t đoa n thươ ng bô c lô ca c vấn đê ư ng xư cu a mi nh. Do đó, điê u đâ u tiên cha mẹ pha i la m la ti m hiê u ly do. Mô t số vấn đê phổ biê n nhất hiê n nay na y sinh tư hoa n ca nh sống: ti nh trạng hô n đô n va tương lai bất định; ngươ i ta ít có mu c tiêu cu thê do viê n tươ ng tương lai mịt mu ; thiê u kha năng thiê t lâ p bâ c thang gia tri giư a ca i pha i làm va ca i pha i là: đa số ngươ i tre không đươ c hươ ng dâ n kỹ lưỡng đê biê t điê u gi la quan tro ng, điê u gi la phu thuô c; ca i gi la phương tiê n, ca i gi la cư u ca nh. Hiê n tươ ng ngươ i tre tra nh ne tra ch nhiê m na y sinh tư như ng vấn đê như: sơ hãi, ngại ru i ro, lo lă ng, trâ m ca m. Sinh viên đại ho c ti m ca ch ke o da i thơ i gian ho c ha nh đê tra nh pha i ti m kiê m viê c la m. Đôi bạn ke o da i thơ i gian đính hôn đê trốn tra nh tra ch nhiê m hôn nhân. Đó la nô i sơ pha i sống tư lâ p, pha i mang tra ch nhiê m. Có như ng vấn đê na y sinh do thiê u trươ ng tha nh nhân ca ch: như ng ngươ i tre có đơ i sống qua lê thuô c va o ngươ i kha c, ho dê bị điê u khiê n va chịu ta c đô ng tư bên ngoa i đê đạt đươ c điê u hoa n ha o ơ giai đoạn na o đó nhưng dươ ng như ho không thê kham nổi, ho đã tư ng thất bại. Sơ thất bại chỉ khiê n ngươ i ta mãi giâ m chân tại chô. Như ng ly do sau cu ng có thê la tính đơn điê u cu a bổn phâ n, mất hư ng thú, tính đãng trí, nô i buô n cha n, tâm trạng mê t mỏi, lo sơ không thỏa lo ng mong ươ c cu a cha mẹ cu ng thươ ng can thiê p va o. Mô t lơ i tiên 56

57 đoa n cu a cha mẹ trong qua khư thươ ng se trơ tha nh sư thâ t cho đư a con trong hiê n tại. Ca c gia i pha p tê nhi Cha mẹ đư ng bao giơ nói kiê u: Hãy đi ma la m điê u đo! ; không co n lơ i đê nghị na o tô i tê hơn. Phâ n lơ n như ng đư a tre bị tri trê pha i nghe câu na y ha ng nga n lâ n; mang tâm trạng bất lư c chỉ khơi lên nơi tre lo ng oa n giâ n, thất vo ng va lo âu. Cu ng thê, thâ t tiêu cư c khi lă p đi lă p lại cho con ca i như ng câu tương tư : chúng se chỉ ca m thấy bị gia m sa t va ha nh hạ. Khi do dư ngươ i ta ca m thấy bị thúc e p la m điê u gi đó, kiê u sống trong oa n hâ n chỉ khiê n ngươ i ta ca ng lúc ca ng tu t hâ u. Lơ i khuyên nên la m la cha mẹ đư ng phê bi nh, kê t a n, chê diê u hay đe doạ con tre. Như ng lơ i đe do a có thê la m cho con ca i pha n kha ng, va rô i có le chúng se hoa n toa n vuô t khỏi tâ m tay cha mẹ. Vơ i mô t đư a tre thiê u quyê t đoa n, cha mẹ đư ng bao giơ la m thay công viê c cho chúng. Vấn đê cu a nó se ta i đi ta i lại hay co n tô n đo ng mãi nê u có ai đó can thiê p va trơ tha nh gia i pha p tối ưu đê cư u giúp nó. La m thê na o đê gia o du c mô t đư a tre co khuynh hươ ng qua châ n chừ? Điê u tiên quyê t câ n la m la khuyê n khi ch tre thiê u quyê t đoa n kha m pha va vươ t qua bâ t kỳ vâ n đê na o. Đích thân chúng pha i ti m to i, ho c hỏi va có tra ch nhiê m vơ i viê c mi nh la m. Nhưng chúng cu ng có thê đươ c trơ giúp đê chê ngư như ng nô i sơ thông thươ ng, đê bi nh tĩnh phân tích sư viê c. Tre câ n mô t chuyên viên tư vấn, ngươ i biê t khuyê n khích va không xe t đoa n. Điê u quan tro ng la ti m ca ch giu p đư a tre thiê u quyê t đoa n lên chương tri nh, lâ p kê hoa ch cho mô t công viê c, thiê t lâ p ro ra ng ca c giơ i hạn, giai đoạn, mu c tiêu; tha o luâ n vê giơ i hạn cho phe p khi thư c thi công viê c, dư tru như ng kha năng có thê xa y ra nê u công viê c không diê n tiê n theo dư kiê n. Đô ng thơ i pha i xem xe t viê c ưu tiên va ti nh huống khẩn cấp khi câ n. Câ n giu p tre thiê u quyê t đoa n ti m ca ch đê ra như ng mu c tiêu kha thi, cu thê va thư c tê. Tre con không biê t ca ch xư trí ra sao khi khối lươ ng công viê c qua đô sô ma kha năng ba n thân lại có giơ i hạn; mu c tiêu không mấy thư c tê khi đưa ra thơ i hạn đê hoa n tha nh. Ha y thươ ng cho tre khi chu ng đang la m viê c đê đa t đươ c mu c tiêu. Tre thiê u quyê t đoa n chẳng bao giơ nghĩ đê n chuyê n hoa n tất viê c gi, cho đê n khi công viê c hoa n tha nh. Chúng chỉ thấy điê u co n pha i la m va chẳng thấy điê u đã la m đươ c. Câ n khen thươ ng ca khi chúng chỉ la m đươ c mô t phâ n; viê c khen thươ ng giúp chúng y thư c hơn vê kha năng cu a mi nh. 57

58 Cha me luôn pha i gia i thi ch ly do gây bư c tư c va điê u quan tro ng la tha o luâ n điê u đo ca ch rõ ra ng, không du ng đê n trừng pha t va ba o lư c. Đư ng tỏ ra tư c giâ n va mỉa mai, nhưng nên nói ro ca m nhâ n cu a mi nh. Con ca i câ n hiê u rằng chu ng đươ c quy mê n do co như ng đư c ti nh tô t, như ng đư c ti nh đo vô n dĩ quan tro ng như như ng tha nh qua. Du không đạt đươ c kê t qua ha o nhoa ng bên ngoa i, chúng vâ n đươ c yêu thương va ngưỡng mô. Phu huynh pha i nhấn mạnh khía cạnh tích cư c nơi ca c đư c tính cu a tre như: lo ng qua ng đa i, ti nh ti nh vui ve, ti nh nha y ca m, sư quân bi nh, mô t sô ky năng sô ng. Thâ t đa ng tiê c vơ i bê nh tha nh tích nga y nay, ngay ca tre em cu ng đa nh gia ba n thân chỉ dư a trên như ng tiêu chuẩn giúp trơ tha nh ngươ i nổi tiê ng, gia u có va tha nh công. Đích thân con ca i pha i đươ c biê t tâ m quan tro ng khi có đươ c như ng đư c tính cao thươ ng va mạnh me, khi ho c đê nên ngươ i câ n hơn la ho c đê la m gia u. Có chiê c câ n câu va kỹ năng đê câu thi quy hơn la có con ca. Thông điê p na y đo i hỏi pha i có thơ i gian đê hiê u nó, nhưng đó cu ng la điê u quy gia nhất ma cha mẹ có thê cho con ca i. Ky năng ra quyê t đi nh Cuô c sống luôn đo i hỏi chúng ta pha i đưa ra ca c quyê t định trong mo i lĩnh vư c. Kha năng đưa ra ca c quyê t định minh chư ng mư c đô trươ ng tha nh cu a mô t con ngươ i. Chẳng ai có quyê t định đúng đă n ơ tất ca mo i lúc. Đê có kha năng ra quyê t định ca ch khôn ngoan va thích hơ p câ n có kỹ năng ra quyê t định. Kỹ năng ra quyê t định pha i đươ c thươ ng xuyên re n luyê n qua ba bươ c theo phương pha p xem - xét - la m cu a Đư c hô ng y Joseph Cardijn ( ): - Xem / quan sa t (see): Nê u có thơ i gian, câ n hiê u ro, chính xa c va trung thư c vấn đê pha i quyê t định. Nhâ n định va lư a cho n ca c gia i pha p cho vấn đê. Tham kha o, lă ng nghe, phân tích như ng y kiê n đóng góp tư như ng ngươ i khôn ngoan, dư a trên cơ sơ thư c tê cu a ba n thân, gia đi nh va xã hô i. - Xét / pha n đoa n (jugde): Liê t kê ca c ly le ta n tha nh va pha n đối cu a mô i gia i pha p. Cư u xe t ưu điê m va nhươ c điê m cu a nó. Tiên liê u hâ u qua tiê m ta ng, lươ ng gia kê t qua có thê đạt đươ c va tâ m a nh hươ ng cu a nó vơ i chính mi nh cu ng như vơ i ngươ i kha c. Quyê t định lư a cho n ca c gia i pha p kha thi, tra nh liê u lĩnh, hấp tấp. - La m / ha nh đô ng (act): Dư a trên ca c thông tin khôn ngoan va chă c chă n đê quyê t định cho n gia i pha p tốt nhất. Quyê t định va thư c hiê n gia i pha p đã cho n trong tinh thâ n xây dư ng va tra ch nhiê m. Tôi sẽ dạy con cái mình tầm quan trọng của thời gian. 58

59 KẺ KHÔNG MỜI MA TỚI TRUYÊ N HÌNH VA GIA ĐÌNH Trơ vê tư mô t cuô c tha m hiê m trên ha nh tinh cu a chu ng ta, hai cư dân sao Hỏa tặng cho thu lĩnh cu a ho mô t ca i tivi. Ho gia i thi ch: Chu ng tôi đã không thê to m bă t được thư gi trên tra i đâ t, nhưng chu ng tôi đã bă t được mô t trong ca c vi thâ n cu a ho. Khi nói đê n tivi trong gia đi nh, ngươ i ta hít thơ bâ u khí cu a cuô c nô i chiê n. Tư ca i tivi, bóng ma tô i phạm să p xuất hiê n nơi phu huynh va kha n gia truyê n hi nh. Như ng đư a tre si mê ti vi. Ông ba va cha mẹ xem tivi ca ng nga y ca ng nhiê u. Nơi đó, ca c chuyên gia đưa ra lơ i tiên ba o vê nga y tâ n thê vơ i như ng hâ u qua khốc liê t. Chương tri nh tivi dung tu c dung nạp bao nhiêu điê u tô i lô i, xấu xa, đô i phong bại tu c. Như mô t loại thư c phẩm, tivi trơ tha nh đối tươ ng kiêng khem trong Mu a Chay. Có ngươ i dư định tạo mô t bư a tiê c truyê n hi nh cho cha va mẹ. Ban nga y, ngươ i ngươ i tha o luâ n, nói chuyê n, khu ng bố, ca m thấy phâ n nô ; nhưng rô i va o buổi tối, ngươ i ta chi m mi nh va o chiê c ghê ba nh va xem tivi. Tóm lại, khi ngươ i ta đối diê n vơ i ca i tivi, ngươ i ta pha i điê m tĩnh cao đô, bơ i mô t vị hiê n triê t na o đó ba o rằng: Khi đô i mặt vơ i điê u không thê tra nh được thi ba n hãy thư giãn. Chúng tôi có 10 lơ i nhâ n xe t đơn gia n đê pha n a nh ca ch kha ch quan vê vấn đê tivi: 1 - Truyê n hi nh ta o ra nhiê u vâ n đê do như ng gi no không la m. Cuô c sống gia đi nh se ra sao nê u không có truyê n hi nh? Thâ t khu ng khiê p khi thống kê cho biê t đa số ca c gia đi nh quy tu chỉ đê cu ng nhau xem truyê n hi nh. Trong qua khư, ông ba cha mẹ chuyê n giao ca c gia trị vê văn hóa, xã hô i va gia đi nh cho con cha u; ngươ c lại, nga y nay do con cha u dê da ng tiê p câ n vơ i như ng thông tin đu loại, tư thơ i trang cho đê n quan điê m sống, chúng lại chuyê n trao cho ông ba cha mẹ ca i văn hóa tư truyê n hi nh. Rốt cuô c viê c chuyê n giao văn hóa giư a ca c thê hê bị đa o ngươ c. 2 - Đừng bao giơ na i đê n nguyên nhân trư c tiê p, nghĩa la không nên xem truyê n hi nh như la mô t ca i cơ gây mâ t bâ u khi gia đi nh. 59

60 Ngươ i ta không thê nói: Truyê n hi nh không cho phép chu ng ta no i chuyê n nhiê u hơn!. Nê u đó la sư thâ t thi chỉ câ n tă t ca i tivi, va như có phe p mâ u ngươ i ta lại bă t đâ u cuô c nói chuyê n trong gia đi nh. Nhưng thư c tê lại cho thấy kha c hẳn vơ i như ng gi ngươ i ta xa c nhâ n. Bạn nhỏ Mafalda cho biê t: Tô i hôm qua ca i tivi bi hư. Mô t buô i tô i la m cha u sửng sô t: cha u đã không tin la mi nh co cha me cha n nga n đê n như thê. Ngươ c lại, ngươ i nại đê n nguyên nhân lo ng vo ng ba o rằng: Đư ng lă m lơ i va hãy cu ng xem tivi nhiê u hơn đê no i i t hơn. Rô i như ke nối gia o cho giă c, ho la m cho ti nh thê thêm nguy kịch, cho du ca i tô i ban đâ u không đê n tư ca i tivi đa ng thương. 3 - Con ca i câ n tuân theo mô t chương tri nh không xem tivi. Don Carlô Ambrôgiô có lơ i khuyên số mô t cho tre nhỏ chưa đê n tuổi đi ho c như sau: Không nên đê ca c cha u nhỏ ơ không trươ c ma n a nh nhỏ; va không bao giơ đê ca c cha u nhỏ chưa đê n tuô i đi ho c ơ mô t mi nh trươ c ma n a nh â y. Thâ t ti nh, nhiê u ngươ i ngấu nghiê n xem truyê n hi nh chỉ vi chẳng có gi tốt hơn đê ho la m. Ho nhi n ma không thấy. Ho chuyê n hê t kênh na y sang kênh kha c, xem ca c đoạn phim rơ i rạc chẳng mạch lạc gi vơ i nhau. Đó la ca ch du ng thơ i gian thâ t ngu ngốc. Chăm chú theo do i mô t chương tri nh đươ c lư a cho n kỹ lưỡng góp phâ n gia o du c, gia i trí va thông tin. Phương tiê n truyê n thông giúp ích cho cha mẹ va ca c nha gia o du c khi câ n truyê n ta i mô t nô i dung chuyên biê t. 4 - Thanh thiê u niên câ n mô t ca i la ba n. Tre con không chỉ xem ca c chương tri nh đã chỉ dâ n cho chúng. Tre rất thích xem ca c chương tri nh da nh cho ngươ i lơ n. Rốt cuô c chúng xem mo i thư, xem vô đô, xem lung tung, không lưu tâm đê n mư c đô trươ ng tha nh hoă c gia trị gia đi nh. Nga y nay, tre sơ m biê t rằng: có như ng vơ chô ng lư a dối nhau, thanh niên ăn că p trong siêu thị, thú vâ t va giơ i ma y râu thanh trư ng lâ n nhau, ke gian lâ n có đươ c rất nhiê u tiê n qua mô t vu cươ p ngân ha ng hoă c qua mô t tro lư a đa o ke ngây ngô v.v.. Mô t đư a tre tiê p xúc qua lâu vơ i truyê n hi nh thâ t sư có nguy cơ bị mất phương hươ ng : câ n mô t ai đó dạy ba o chúng biê t phân biê t theo tiêu chuẩn chân - thiê n - mỹ, biê t pha n đoa n giư a điê u chân thâ t va điê u gia dối, giư a điê u tốt va điê u xấu, giư a điê u bi nh thươ ng va dị thươ ng, giư a ca i đẹp va ca i xấu. 60

61 5 - Câ n ho c đê vô hiê u hoa qua ng ca o. Ngôn ngư qua ng ca o khai tha c ca ch tuyê t vơ i mo i kha năng truyê n thông cu a phương tiê n truyê n hi nh. Ngôn ngư cu a nó không theo ca ch lâ p luâ n va suy nghĩ thông thươ ng: nó chỉ ti m ca ch quyê n ru trư c tiê p thông qua ấn tươ ng mạnh cu a hi nh a nh, ma u să c va âm thanh. Khi chương tri nh truyê n hi nh đang đươ c mong đơ i, ngươ i ta chen qua ng ca o va o đê khe o le o móc túi ngươ i xem. Thâ t không thê chấp nhâ n khi qua ng ca o nhă m trư c tiê p đê n con tre, bơ i chúng la như ng ngươ i tiêu du ng không đươ c ba o vê. Câ n dạy tre em va thanh thiê u niên tạo khoa ng ca ch vơ i ca c thông điê p cu a qua ng ca o, chẳng hạn như tă t âm thanh qua ng ca o khi đơ i chương tri nh tiê p theo. 6 - Câ n phu c hô i ca c phương tiê n truyê n thông bô i ch kha c. Bỏ qua ca c phương tiê n truyê n thông bổ ích có le la quên sót tô i tê nhất trong gia o du c. Đư a tre câ n pha i ho c ăn, ho c nói, ho c gói, ho c mơ. Ngươ i ta se không la m đươ c viê c đó khi ho tra i qua qua nhiê u giơ trong im lă ng va trong bóng tối đê nghe nhi n mô t ca i ma y. Thanh thiê u niên câ n pha i ho c đê đo c va tươ ng tươ ng, đê thươ ng thư c mô t bư c tranh va mô t buổi ho a nhạc. 7 - Câ n co kinh nghiê m thư c tê. Mô t đư a tre kia có ông nô i mơ i qua đơ i, nó tươ ng rằng ông cu a nó cu ng se sống lại như nhân vâ t trong tro chơi điê n tư cu a nó. Kinh nghiê m đối diê n vơ i ma n hi nh chỉ la kinh nghiê m a o. Tre có nguy cơ sống trong mô t hi nh thư c nhâ m lâ n tai hại, vươ t qua ranh giơ i giư a hiê n thư c va tươ ng tươ ng, mo i thư có le chỉ trơ tha nh a o tươ ng. Tre em pha i đươ c đu ng chạm bằng tay va đươ c đem đi xem mô t buổi hoa ng hôn, mô t cây anh đa o đang trổ hoa, ca nh đô ng lúa trổ bông, mô t con bo thâ t sư. Tre cu ng pha i thấy cha va mẹ chúng đang la m viê c đổ mô hôi trên ca nh đô ng, trong nha ma y, nơi công tri nh v.v Da y tre biê t hương vi công viê c. Con tre mơ mang trí não thông qua ca c gia c quan. Như thư c phẩm nuôi dưỡng cơ thê la m sao, thi sư đô ng chạm, ca c ca m gia c, sư hoạt đô ng, ca c hi nh a nh, âm thanh, mu i vị, hương vị, cu ng la thư c phẩm cơ ba n cho sư chú y, trí nhơ, suy nghĩ, ca m thư c 61

62 cu a mô t đư a tre va cu ng đê hi nh tha nh ba n să c cu a tre như vâ y. Đê tăng trươ ng, pha t triê n va có đươ c sư tư tin, con ca i câ n pha i đu ng chạm, chơi đu a, la m viê c, tra i nghiê m thư c tê, chiêm ngă m ve đẹp, tính đa dạng va phư c tạp cu a thê giơ i muôn loa i. Tre pha i pha t triê n kha năng cu a mi nh qua hoạt đô ng, sa ng tạo, chư không đơn gia n chỉ quen vơ i vai tro la m kha n gia chuyên nghiê p trươ c ca i tivi, ngô i xem thu đô ng như bu nhi n trông dưa ngoa i ruô ng. 9 - Kiê n ta o như ng ca i đâ u biê t tư duy. Truyê n hi nh se không bao giơ thay thê đươ c nha trươ ng, nhưng nha trươ ng cu ng không thê tiê p tu c dạy dô như thê không có ca i tivi. Truyê n hi nh thâ t sư thúc e p nha gia o thay đổi vai tro cu a mi nh. Nha gia o du c thơ i hâ u truyê n hi nh không co n la ke truyê n thu tri thư c thu đô ng (bă ng viê c đa diê n ho a ca c phương tiê n truyê n thông), nhưng ho la ngươ i giúp thanh thiê u niên thiê t lâ p sư hiê u biê t va tiê p thu chúng trong mô t hê thống tổng hơ p mạch lạc. Ca c phương tiê n truyê n thông cung cấp vô số loại va i vóc ma u să c đa dạng, ca c nha gia o du c pha i cung cấp ba n thiê t kê đê ke thu huấn să p xê p cho nó có y nghĩa như may đươ c mô t bô quâ n a o xinh đẹp. Dạy tư duy la mô t trong như ng mu c tiêu cơ ba n cu a gia o du c gia đi nh Quyê n bâ t tă t tivi nằm trong tay cu a ba n. Thông thươ ng đó chính la quyê n hạn thâ t sư ma mô t ngươ i có trên ca i tivi cu a mi nh. Mô t câu tu c ngư cu a ngươ i Trung Hoa cho hay: Chẳng ta i rượu nô ng la m cho say thư c kha ch. Kha ch say bơ i qua chén nô ng choa ng va ng. Chẳng pha i truyê n hi nh la m hư hỏng ngươ i ta, ngươ i ta hỏng do không ho c biê t sư du ng tính hư u du ng cu a truyê n hi nh. Cha mẹ gắng tra lời câu hỏi: Tối nay nhà mình sẽ làm gì khi cái tivi bị hỏng?. 62

63 PHƯƠNG PHÁP BA CHỮ H QUY TĂ C ĐỂ ĐÊ PHÒNG Trươ ng nô i trú mua đươ c mô t số ta o tươi ngon. Chị bê p đă t chúng ngay tại cư a sổ nha ăn; va rô i, đô t nhiên, tất ca ca c qua ta o đã không ca nh ma bay! Chị bê p thấy Don Bosco, tiê n gâ n nga i va nói: Cha biê t bo n tre đã gây ra cho chu ng con điê u gi sa ng nay không? Chu ng con mua được mô t sô ta o tươi ngon da nh cho bư a ăn trưa co kha ch nươ c ngoa i (đo la mô t nga y đa i lê cu a trươ ng nô i tru ) va bo n tre đã ăn că p hê t!. Vơ i tính bi nh tĩnh thươ ng có, Don Bosco nói vơ i chị bê p: Điê u sai tra i không pha i la do bo n tre, ma la do chu ng con. Chu ng con hãy cho go i ông thi trươ ng, va no i vơ i ông ta ră ng Don Bosco ba o la m thêm ngay mô t ca i ra o chă n gă n bên cửa sô... Chu ng con hãy nhơ la đư ng bao giơ ta o cơ hô i pha m tô i cho bo n tre, đây la phương pha p dư pho ng cu a Don Bosco đâ y!. Mu c đích cơ ba n cu a gia o du c con ca i cốt ơ chô giúp tre trơ tha nh chu nhân ông cu a đơ i mi nh va ha nh vi ư ng xư cu a mi nh. Pha t triê n kỷ luâ t tư gia c la cho viê c trươ ng tha nh va do đó nó tra i qua ca c giai đoạn kha c nhau. Bươ c đâ u tiên đê ti m ra gia i pha p cho ca ch ha nh xư có vấn đê nằm ơ chô quan sa t thâ t cẩn thâ n như ng gi đang xa y ra. Đa số ca c ti nh huống đươ c ca c ho c gia (Douglas, Baker) phân chia tha nh ba giai đoạn đă c trưng đươ c tóm lại qua ba chư H. - Giai đoa n H1 (Hoa n ca nh): giai đoạn trươ c, hoa n ca nh xa y ra sư kiê n - Giai đoa n H2 (Ha nh xử): giai đoạn ha nh xư cu a con ca i. - Giai đoa n H3 (Hâ u qua ): giai đoạn hâ u qua xa y ra. Đây la điê u se xa y ra hoă c điê u đang có nơi con ca i như la kê t qua cu a ca ch ha nh xư khó ưa. 63

64 Ca ch tư nhiên hâ u hê t ca c bâ c cha mẹ ư ng xư như ng gi thấy đươ c trong giai đoạn H2 va H3. Mô t ví du : hâ u như mô i khi tơ i quâ y tính tiê n trong siêu thị, ba mẹ luôn pha i đối mă t vơ i mô t trâ n chiê n vơ i be ga i cu a mi nh. Be ga i lấy ca c gói kẹo va gói snack, să p xê p go n ga ng trên ba n thu tiê n. Ba mẹ bị đă t va o ti nh thê pha i lư a cho n: tra tiê n trong sư không ha i lo ng hoă c loại ra đê rô i con be la he t om so m va bị bạt tai túi bu i. Trong trươ ng hơ p na y, Hoa n ca nh la ca i siêu thị, Ha nh xư đươ c đă c trưng bơ i y thích ba nh kẹo na y sinh tư nhu câ u đô ngo t cu a tre con, Hâ u qua (chẳng bao giơ dê ưa) la sư nhươ ng bô hoă c cãi nhau. Phương pha p dư pho ng luôn luôn yêu câ u xem xe t trươ c ca bươ c H2. Ngươ i mẹ pha i quyê t định la m gi trươ c khi đi tơ i ba n thu tiê n hoă c thâ m chí trươ c khi đi siêu thị. Ngươ i ta pha i ti m gia i pha p thay thê. Chẳng hạn ho có thê quyê t định không mang con be đê n siêu thị ít lâu, cho đê n khi đư a tre đô ng y đê ha nh xử theo ca ch ba n muô n. Ca ch riêng cha mẹ thiê u nhi câ n pha i xem xe t hoa n ca nh, va bao lâu có thê nên giư tre trong tâ m kiê m soa t, cho đê n khi tre không thê tư mi nh la m điê u đó. Hơn nư a mô t ngươ i lơ n cu ng pha i ho c Tam thâ p lu c kê, tẩu vi thượng sa ch! - Ba mươi sa u chươ c, cha y la hơn hê t!. Trong lãnh vư c gia o du c, không nên xa y ra điê u ma câu chuyê n ngu ngôn sau đây kê lại: Chu cư u con pha t hiê n ra mô t lô hô ng ơ ha ng ra o va trô n thoa t. Chu ta râ t sung sươ ng bơ i viê c ra đi cu a mi nh. Chu ta đi xa thâ t xa va đã bi la c. Lu c bâ y giơ chu nhâ n ra co mô t con so i đang đuô i theo sau. Chu ta cha y ba n sô ng ba n chê t, nhưng con so i vâ n tiê p tu c đuô i theo, cho đê n khi ngươ i chăn cư u đê n, cư u chu thoa t chê t va âu yê m đưa chu trơ vê chuô ng cư u. Nhưng chẳng đê m xỉa gi tơ i như ng đe doa, ngươ i chăn cư u không thèm bi t la i ca i lô hô ng ơ ha ng ra o. Tôi sẽ thiết lập các quy tắc và tôi sẽ thực hành trước. 64

65 TIN VA O TI NH MẸ CHA NGHỆ THUÂ T TRA CH MĂ NG CON Không ưa thi dưa có do i. Va o thơ i điê m na o đó, con ca i như mô t la thư, mô t món ha ng thâ t khó ưa, cha mẹ muốn gư i tra vê địa chỉ ngươ i gư i, tra vê nơi sa n xuất. Con ca i không chỉ gơ i lên như ng ti nh ca m tích cư c; nhiê u lúc chúng la m cha mẹ điên tiê t vi như ng yêu sa ch, vô lê va vô ơn. No mâ t ngon, giâ n mâ t khôn. Đôi lúc, cha mẹ có thê tỏ ra hấp tấp, bất cẩn, thiê u suy nghĩ, mê t mỏi va nổi trâ n lôi đi nh. Có nguyên tă c đúng đă n la có khuôn va ng thươ c ngo c cho viê c gia o du c va nó la m nê n ta ng cu a ti nh yêu gia đi nh. Trong mư c đô na o đó thi tra ch mă ng la mô t nhân tố điê u ho a trong viê c gia o du c. Biê t tra ch mă ng sao cho có hiê u qua tích cư c va lâu bê n la mô t nghê thuâ t trong viê c gia o du c cu a bâ c la m cha mẹ. Don Bosco đã viê t 5 năm trươ c khi nga i qua đơ i như sau: Chỉ trư ng pha t sau khi đã du ng mo i ca ch kha c nhau. Biê t bao nhiêu lâ n trong sư nghiê p lâu da i cu a cha, cha đã pha i thuyê t phu c mi nh vê sư thâ t lơ n lao cao ca na y! Ca u gă t chă c chă n dê da ng hơn kiên nhâ n; đe do a mô t đư a tre thi dê hơn thuyê t phu c no ; cha nên nhă c la i ră ng: qua dê da ng đê mâ t kiên nhâ n va đê niê m kiêu hãnh cu a ta bư ng lên trư ng pha t như ng ai chô ng la i ta, nhưng viê c uô n nă n tre đo i ta pha i co sư c chi u đư ng va co lo ng khoan dung. Khi ta trư ng pha t ai đo, kho khăn nă m ơ chô la m sao vâ n giư được bi nh tĩnh đê ke bi pha t loa i bỏ được ca m gia c nghi ngơ ta trư ng pha t ho chỉ vi muô n chư ng tỏ quyê n bi nh, hoặc la m theo ti nh tư du c. Do bo n tre la con ca i cu a ta, ta pha i đẩy ra xa mo i cơn tư c giâ n khi sửa lô i, hoặc i t ra la nén giâ n la i. Không sôi su c trong tâm hô n, không khinh bỉ trong a nh mă t, không lăng nhu c trên môi miê ng; nhưng hãy ca m thâ y đô ng lo ng tră c ẩn lu c hiê n ta i, hy vo ng cho tương lai; rô i chu ng con la như ng ngươ i cha chân thư c va như ng ngươ i sửa da y chân ti nh. 65

66 Phẩm châ t cu a lơ i tra ch mă ng châ t lươ ng Lơ i tra ch mă ng chất lươ ng la lơ i tra ch mă ng có như ng nguyên tă c đúng đă n. Ngay lâ p tư c. Ke o da i ti nh trạng lo lă ng chẳng giúp ích gi cho tre em. Con nít thươ ng quên ngay lô i lâ m đã phạm. Va như ng lơ i tra ch mă ng lạnh lu ng chỉ la m chúng giâ n dô i. Phu hơ p. Đôi khi trươ c mă t tre em, tính mạch lạc tạo nên trâ t tư va sư an tâm nơi mô t thê giơ i hô n mang va đa ng sơ. Mô t câ u be se không biê t xư trí ra sao khi thi câ u đươ c cho phe p, khi thi bị khiê n tra ch, khi thi bị nghiêm cấm đa bóng trong ha nh lang. Đa ng tin câ y. Như ng lơ i đe do a trống rô ng va ca c lơ i khuyên ba o nha m cha n thâ t vô ích. Bố cu a Gigetto nói ro ra ng rằng câ u ta pha i trơ vê nha ngay khi buổi chiê u phim ơ nguyê n xa kê t thúc. Giơ giấc đươ c thiê t lâ p ro như ban nga y. Nê u Gigetto vê nha trê, nó se bị tra ch mă ng, va nó se hiê u rằng nó đã không vâng lơ i bố. Bố rất yêu thương nó, vi thê bố có nguyên tă c ro ra ng, va không thê tra nh khỏi la mă ng khi nó không biê t vâng lơ i. Đu ng đă n. Con ca i bị tra ch mă ng la do ca ch ăn ơ không tốt mô t ca ch kha ch quan, chư không do cha mẹ bư c do c, nóng na y hay mê t mỏi theo tính chu quan. Ti ch cư c. Đư a tre bị khiê n tra ch vi nó đã phạm lô i (tô i lô i), kha c vơ i nó bị lên a n hay bị hạ gia vi lô i na y (tô i nhân). Cho nó hay biê t cha mẹ tư c giâ n, khó chịu va bư c do c vi sư cho n lư a sai lâ m cu a nó. Cha mẹ ghe t tô i lô i nhưng yêu mê n tô i nhân. Có tha i đô tiêu cư c đối vơ i ha nh vi sai tra i cu a tre chư không hươ ng trư c tiê p va o đư a tre. Cha me yêu thương con va muô n da y con ca ch ha nh xử đu ng đă n. Mô i lâ n con sai pha m, cha me sẽ la mă ng con. Co mô t cươ ng đô vừa pha i. Vi tre nhỏ rất nhạy ca m (chỉ mô t lơ i mă ng yêu cũng dê da ng bâ t kho c) nên câ n pha i giơ cao đa nh khe. Như ng đư a tre cư ng đâ u cư ng cổ câ n mô t cươ ng đô mạnh hơn. Cươ ng đô cu ng đươ c điê u chỉnh theo mư c đô nă ng nhẹ cu a vấn đê. Mê n thi nă n, ră n thi buông. Cha mẹ không thê sư du ng tro ng pha o chỉ vi ly nươ c đổ tra n xuống ba n ăn... Hiê u qua. Kỷ luâ t có nghĩa la dạy dô. Tiêu chuẩn tối thươ ng cu a mo i lơ i tra ch mă ng nằm ơ chô : Cha me co đang sô ng như ca ch mi nh da y ba o hay không? Mô t va i lưu y Ghi nhơ yê u tô tam quyê n phân lâ p. Cha mẹ thu đươ c nhiê u lơ i ích nê u ho ghi nhơ yê u tố tam quyê n: 1 - Lâ p pha p (đi nh ra pha p luâ t): cha mẹ đô ng thuâ n vơ i nhau va vơ i 66

67 con ca i vê ca c quy định. 2 - Ha nh pha p (thi ha nh pha p luâ t): thư c hiê n ca c quy định đã đươ c đô ng thuâ n vơ i nhau. Ca c quy định na y đươ c tri nh ba y cho con ca i ca ch ro ra ng, dê hiê u va dê a p du ng. 3 - Tư pha p (xét xử ha nh vi pha m pha p): Kiên quyê t xư phạt khi ca c quy định không đươ c tôn tro ng. Trên đây la kinh nghiê m có đươ c sau nhiê u năm la m viê c trong pho ng kha m cu a khoa tâm ly trị liê u gia đi nh. Ha y châ p nhâ n đê mô t đư a tre lơ n lên. Ca ch ha nh xư bất nhất va hay thay đổi cu a tre em la chuyê n thươ ng ti nh. Dươ ng như tre có ca i rađa nhạy be n đê do ra như ng gi la m cho ngươ i lơ n dê bư c mi nh. Nê u cha mẹ nói năng lịch sư va nhã nhă n, thi tre nói ăn nói thô thiê n va tu c tĩu. Nê u cha mẹ yêu mê n ho a bi nh, thi tre ti m ca ch cãi vã vơ i con chó nha ha ng xóm va ca chu cu a nó. Nê u cha mẹ ăn ơ go n ghe va sạch se, thi tre chất đô du ng cu a nó tha nh đống lô n xô n khôn ta va tha o ca i quâ n jeans ra tha nh tư ng ma nh. Sư bất tuân va nổi loạn cu a tre vị tha nh niên không chỉ la mô t tha ch thư c, nhưng chúng co n la hiê n trươ ng đê cha mẹ kiê m tra tính ti nh va kha năng tư chu cu a tre. Kiên nhâ n giúp đỡ, nhưng cu ng pha i cương quyê t trươ c vấn đê quan tro ng. Con ca i pha i nă m bă t quan điê m cu a cha mẹ va pha i tuân theo như ng nguyên tă c đạo đư c. Chẳng hạn, không thê du ng phương tiê n xấu đê đạt mu c đích tốt. Không to ra nhu nhươ c. Thư a nhâ n nô i buô n phiê n lă ng lo cu a mô t đư a tre không có nghĩa la dung túng mo i sư. Mô t ông bố khó chịu khi thấy đâ u tóc bơ m xơ m cu a câ u con đã nói: Xin lô i con nhé. To c tai la cu a con, nhưng ca i da da y la cu a ba. Ba co thê chi u được sau ăn sa ng, chư không pha i bây giơ. Con la m ơn va o pho ng ma ăn. Đó la ca ch ha nh xư tích cư c: Ông bố tỏ ra tôn tro ng sơ thích va ca tính cu a câ u con. Ở đô tuổi thanh thiê u niên, tre rất nhạy ca m vơ i như ng yêu câ u hơ p ly va hơ p ti nh cu a cha mẹ, nhưng hâ u như chẳng chịu thư c thi. Tra nh lơ i khiê n tra ch thiê u ti nh xây dư ng. Mô t thiê u niên 14 tuổi hư a se rư a xe cho cha mẹ. Nhưng sau đó nó quên be ng lơ i mi nh hư a va cố gă ng xoay sơ va o giơ phút chót bằng ca ch xịt nươ c qua loa va lau chu i sơ sa i. Ông bố có hai ti nh huống pha n ư ng: Ti nh huô ng 1. Cha: Xe pha i được lau rửa ca ch riêng trên mui va phi a bên tra i. Lu c na o thi con co thê la m điê u đo? Con: Bô a, con sẽ la m điê u đo tô i nay. Cha: Ca m ơn con. 67

68 Ti nh huô ng 2. Cha: Ma y đã rửa xe chưa? Con: Rửa rô i bô. Cha: Ma y co chă c không đâ y? Con: Tâ t nhiên la chă c rô i! Cha: Vâ y ta i sao no bẩn như vâ y? Ma y rửa kinh qua! No co n tô i hơn ca lu c chưa rửa nư a. Con: Nhưng chi nh con đã rửa no. Cha: Ma y go i đâ y la rửa ha? Nga y na o ma y cũng lo chơi bơ i. Chơi bơ i la điê u ma ma y thi ch nhâ t đâ y! Ma y nghĩ xem ma y co thê tiê p tu c chơi đê n hê t đơ i ma y không? Vơ i ca i ti nh cẩu tha cu a ma y, ma y sẽ chỉ la thă ng xây cô ng xây câ u xây đâu sâ p đo. Thâ t la đư a vô tra ch nhiê m. Co đỏ ma chẳng co thơm. Như hoa dâm bu t nên cơm cha o gi!. Thâ t dê da ng đê tươ ng tươ ng vê ti nh huống 2 như sau: Ông bố va câ u con nhi n nhau giâ n dư như chưa tư ng có. Như ng lơ i tra ch móc cu a ông bố la m câ u con oa n hâ n, tư c giâ n va ti m ca ch ba o thu ; đó la như ng điê u hoa n toa n vô ích cho ca hai bố con. Như ng lơ i khiê n tra ch hư u i ch Mô t đư a tre thươ ng xuyên bị phê bi nh chỉ trích se ca m thấy mi nh thâ t vô tích sư va ca m thấy ngươ i kha c cu ng chỉ ưa phê bi nh chỉ trích. Bị đa nh gia thấp, nó bă t đâ u nghi ngơ kha năng ba n thân va xem thươ ng kha năng cu a mo i ngươ i. Nó hoa i nghi mo i ngươ i va tư nhu rằng chẳng có ai biê t khẳng định tốt. Hâ u hê t như ng lơ i phê bi nh chỉ trích la không câ n thiê t. Khi đang bị lạc đươ ng, có le điê u hơ p ly nhất la ta hãy tư nhu rằng: Chẳng lợi gi khi ngô i xem xét kha năng cu a ba c ta i, tô t nhâ t la gặp được mô t ngươ i tử tê đê ho chỉ đu ng hươ ng ma đi. Khi có phiê n ha, lơ i khiê n tra ch hư u ích nhất la giúp ngươ i ta thấy điê u câ n pha i la m đê thoa t khỏi ti nh trạng hiê n tại hơn la tâ p trung va o ngươ i gây ra phiê n ha. Trong như ng ti nh huống xem ra cha mẹ câ n có như ng lơ i tra ch mă ng na y lư a nhất vâ n có thê hạ hỏa bằng ca ch nói: Co mô t vâ n đê câ n gia i quyê t. Vâ y chu ng ta cu ng ti m ca ch gia i quyê t no. So ng trươ c đô đâu, so ng sau đô đâ y. Cha mẹ giâ n dư bâ t đe n xanh cho con ca i giâ n dư, nhất la như ng đư a hơi mô t tí phiê n ha đã đâ p đâ u ăn vạ. Mô t sư nhi n, chi n sư la nh. Cha mẹ hãy nhơ rằng: Thiên Chu a ban cho ta đôi mă t đê nhi n, nhưng cũng ban mi mă t đê nhă m la i. Nếu hôm nay con cái làm tôi giận thì chính tôi tránh làm chúng giận. 68

69 ĐẸP LÒNG CA ĐÔI BÊN DU NG PHƯƠNG PHA P ĐÔ I THOẠI Nhiê u ngươ i ba n ta n vê viê c đối thoại trong gia đi nh. Xem đó la chuyê n qua phư c tạp. Trong thư c tê, điê u câ n đươ c cư u xe t thi đơn gia n thôi. Trong khi gia o du c, nhiê u cha mẹ ca m thấy lúng túng khi a p du ng kỷ luâ t vơ i con ca i: nghiêm khă c hay khoan dung, cư ng ră n hay mê m de o, dê dãi hay đô c đoa n... Vi vâ y, ho xem tương quan vơ i con ca i la mô t cuô c chiê n mang tính tranh gia nh quyê n lư c, hai phe hay hai y chí đu ng đô nhau đê phân biê t thă ng thua. Mô t ông bố đương sẵn sa ng cho cuô c chiê n đã khẳng kha i tra lơ i con ga i như sau: Bô không quan tâm đê n như ng gi con nghĩ! Bô không bao giơ muô n thâ y con ga i mi nh mặc chiê c va y ngă n. Bô không nhân nhượng điê u đo đâu. Đa ng tiê c thay, con ca i thươ ng ha nh đô ng theo ca ch ngươ c lại va chúng ngâ m hiê u tương quan cu a mi nh vơ i cha mẹ la tương quan đối kha ng. Cuô c chiê n na o lại không có thương vong, không có ke thă ng ngươ i thua. Tương quan đối kha ng có như ng nhươ c điê m đa ng đê ca c bâ c la m cha mẹ pha i lưu tâm xa tra nh. Khi cha mẹ du ng quyê n ha nh đê a p đă t y muốn cu a mi nh trên con ca i, chúng se có như ng pha n ư ng như sau: bâ t mãn, căm ghét, nô i loa n, hâ m hư c, cô c că n va bỏ nha ra đi. Mo i chuyê n se đê n hô i tô i tê khi cha mẹ thă ng cuô c, thươ ng thi con ca i se trơ tha nh như ng thanh thiê u niên hung ba o, bâ t tri, cư ng đâ u, bô c đô ng, thô lô va i ch ky. Ca thiên hạ đê u biê t đó la như ng thanh thiê u niên hư hỏng va khó ưa ha ng đâ u. Ngoa i ra, nê u cha mẹ thua cuô c thi ho dê ca u gă t, mâ t ăn, mâ t ngu, tu i nhu c va mãi khô tâm. Phương pha p đe p lo ng đôi bên Tuy nhiên, có mô t kha năng thư ba: kha năng ma không ai bị thua cuô c. Tâm ly gia ngươ i Mỹ Thomas Gordon go i nó la phương thư c không co ke thua cuô c. Đó la mô t hi nh thư c thương thuyê t, thỏa hiê p. Trong nghê thuâ t thương thuyê t, ca cha mẹ va con ca i đê u gia nh chiê n thă ng. Nghê thuâ t na y giúp ca hai bên ti m ra gia i pha p tốt nhất có 69

70 thê la m vư a lo ng nhau. Chúng ta có thê diê n ta nghê thuâ t thương thuyê t trong mô t ti nh huống cha mẹ va con ca i đang xung đô t nhau. Chẳng hạn căn pho ng cu a đư a con thươ ng xuyên lô n xô n. Ngươ i mẹ yêu câ u đư a con tham gia ti m kiê m mô t gia i pha p cho vấn đê bằng ca ch ngươ i mẹ nói vơ i con ca ch nhẹ nha ng như ng câu đại loại như: Me co qua nhiê u viê c pha i la m nên không thê do n de p căn pho ng cu a con. Công viê c cu a me qua nhiê u khiê n ngay ca viê c do n de p căn pho ng cu a me đã kho, la m sao me co n thơ i gian đê do n de p căn pho ng cu a con!, Nê u suô t tuâ n me đã pha i nâ u cơm rửa chén cho con thi i t ra con cũng pha i do n de p căn pho ng cu a mi nh cho go n ga ng, sa ch sẽ va o như ng nga y con nghỉ ho c chư?. Ca hai bên cu ng lươ ng gia gia i pha p có thê thư c thi, sau đó ca hai cu ng đô ng y vơ i gia i pha p la m ha i lo ng mô i bên. Cha mẹ không pha i nại đê n quyê n bính hay đe do a. Cha mẹ ti m ca ch khuyê n khích con ca i thi ha nh quyê t định đê tâ p cho nó suy nghĩ va xư ly vấn đê, ca ch đó thi tốt hơn la a p đă t quyê n bính hay đe do a. Tre tư ha o bơ i đươ c coi la bi nh đẳng, la ngươ i lơ n. Hi nh phạt va lơ i la mă ng chỉ nên du ng ơ mư c tối thiê u. Phương thư c đẹp lo ng đôi bên se la m gia tăng ti nh thân a i va gia m thiê u chiê n tranh. Sa u giai đoa n cu a phương pha p đe p lo ng đôi bên. Tro ng tâm cu a phương pha p gô m sa u giai đoạn quan tro ng: Nhâ n da ng va đi nh rõ sư xung đô t. Đây la thơ i điê m rất tê nhị: đôi bên câ n nhiê u thiê n chí. Câ n có khoa ng thơ i gian hoa n toa n bi nh tâm va yên tĩnh, lúc ca hai sẵn sa ng bươ c va o ba n đa m pha n. Tra nh nói lo ng vo ng đê đi ngay va o tro ng tâm cu a vấn đê. Cha mẹ nên tra nh kiê u nói xúc phạm, sỉ nhu c nhưng nói ro điê u mi nh ca m nhâ n va con ca i cu ng se nói năng va ư ng xư tương tư. Liê t kê ca c gia i pha p co thê. Vô phúc thay khi bă t đâ u ngay bằng câu hỏi: Ai la ngươ i co lô i?. Câu hỏi duy nhất cho phe p: Ta co thê gia i quyê t vâ n đê bă ng ca ch na o?. Ca c gia i pha p đê xuất giư a đôi bên pha i đươ c viê t trên giấy tră ng mư c đen va không đươ c bi nh phẩm chi ca. Câu nói cu a Eldridge Cleaver đa ng cho cha mẹ va con ca i suy nghĩ: Nê u ba n không go p phâ n gia i quyê t vâ n đê, thi ba n la mô t phâ n cu a vâ n đê. Đa nh gia ca c gia i pha p đươ c liê t kê. Co gia i pha p na o đo tô t hơn so vơ i như ng gia i pha p kha c không?. Điê u quan tro ng trong giai đoạn na y 70

71 la ca cha mẹ va con ca i ba y tỏ tâm tư, nguyê n vo ng cu a mi nh ca ch chân ti nh: Không. Điê u na y la m con không phu c ; Không được, cha me không ha i lo ng vê viê c na y. Cho n gia i pha p thi ch hơ p nhâ t va co thê châ p nhâ n. Dươ ng như chu ng ta đô ng y gia i pha p na y: hãy bă t đâ u thi ha nh xem no co thâ t sư gia i quyê t được vâ n đê hay không?. Cha mẹ pha i chă c chă n la con ca i hiê u ro quyê t định đã cho n. Thiê t lâ p ca c chi tiê t va phương tiê n a p du ng quyê t đi nh. Ai sẽ la m điê u na y va la m khi na o? Bao nhiêu lâ n mô t tuâ n?. Nê u bất đô ng liên quan đê n giơ giấc đi ngu, ai se định giơ đi ngu? Xem xét va đa nh gia la i ca c quyê t đi nh. Trươ ng hơ p thanh thiê u niên cam kê t ma không thê thư c thi, đo i hỏi pha i điê u chỉnh hoă c thay đổi quyê t định cho phu hơ p vơ i hoa n ca nh. Cùng nỗ lực tìm gia i pháp đẹp lòng đôi bên cho vấn đề còn tô n tại. 71

72 HƠI THƠ CỦA TI NH YÊU TÂ P SÔ NG LÒNG KHOAN DUNG Mô t nga y no Don Bosco nói vơ i anh Gioakim Berto, ngươ i thư ky tre tuổi da ng ve nhút nha t va lo lă ng trong công viê c cu a mi nh: Xem ki a, con qua sợ Don Bosco: co lẽ con nghĩ la cha nghiêm ngặt va hay đo i hỏi, do đo xem ra con e sợ cha. Con không da m no i chuyê n vơ i cha ca ch thoa i ma i. Con luôn lo lă ng vê chuyê n không thê la m ha i lo ng cha. Nhưng con hãy loa i bỏ mo i băn khoăn lo lă ng â y đi. Con biê t ră ng Don Bosco râ t yêu thương con: bơ i vâ y, nê u con pha m pha i lô i nhỏ thi đư ng đê y đê n no, co n nê u con pha m pha i lô i lơ n thi cha tha thư hê t cho con. Sư tha thư chiê m mô t vị trí quan tro ng trong hê thống gia o du c cu a Don Bosco. Gia o du c trong gia đi nh hiê n nay đang gă p nguy hiê m vi không thấy tâ m quan tro ng đó. Bâ u khí văn hoa ma chúng ta đang sống trong đó coi thươ ng kha i niê m tha thư va xem lo ng thương xót như mô t đư c tính xa lạ. Tuy nhiên, phương dươ c đê ca c mối tương quan trong gia đi nh đươ c cu ng cố thêm bê n chă t va ngăn ngư a suy thoa i chính la sư tha thư. Chỉ nơi gia đi nh ngươ i ta mơ i gă p đươ c sư tha thư tro n vẹn hơn ca. Chúng ta có thê đưa ra mô t va i nhâ n xe t đơn gia n. Kha năng tha thư đươ c ho c biê t từ kinh nghiê m. Ngươ i ta ho c biê t tha thư tư cha mẹ mi nh. Gia đi nh la trươ ng ho c đâ u đơ i vê Lo ng Thương Xo t, vi ơ đo, chu ng ta được yêu thương va ho c yêu thương, được tha thư va ho c tha thư. Trong lĩnh vư c tha thư, tất ca chúng ta đê u la như ng ngươ i mơ i tâ p sư. Ai cu ng pha i ho c tha thư. Nê u khi ta co n nhỏ ma cha mẹ ta đã xin thư lô i, thi chúng ta đã ho c biê t tha thư trư c tiê p tư cha mẹ. Nê u tâ n mă t thấy cha mẹ tha thư cho nhau, ta dê da ng biê t ca ch tha thư cho anh em mi nh. Nê u tư ng nhiê u lâ n tra i nghiê m đươ c tha thư, 72

73 ta se không chỉ biê t tha thư ma co n đích thân có đươ c kinh nghiê m tuyê t vơ i: sư tha thư có kha năng biê n đổi ke kha c. Tha nh thâ t tha thư cho như ng lỗi lâ m hê tro ng. Chúng ta thươ ng tươ ng nghĩ đê n viê c tha thư trong như ng sai phạm nhỏ nhă t. Sư tha thư đích thâ t chỉ có khi đó la như ng lô i lâ m nghiêm tro ng, như ng xúc phạm gây sốc ca ch vô ly. Chỉ la chuyê n qua nhỏ va qua dê đê bỏ qua như ng sai phạm nhỏ nhă t. Tha thư liên quan đê n như ng điê u hê tro ng. Tha thư đo i hỏi đư c can đa m vi đó la mô t ha nh đô ng anh hu ng, mô t ha nh đô ng đo i hỏi tư bỏ ca i tôi ca ch mãnh liê t. Tha nh thâ t tha thư không che giâ u sư thâ t. Chân ti nh tha thư lâ m lô i hay tô i lô i cu a ngươ i kha c không có nghĩa la che giấu hay phu nhâ n nó, nhưng chỉ xa c nhâ n rằng tô i nhân vâ n xư ng đa ng đươ c yêu thương va tôn tro ng. Tha thư không có nghĩa la ti m ca ch ba o chư a cho mô t ha nh vi: lô i lâ m vâ n la lô i lâ m. Không pha i la yê u đuô i. Sư tha thư đo i hỏi ngươ i phạm lô i pha i sư a đổi hoă c ít nhất la không co n ta i phạm. Mô t viê c sư a lô i không bao giơ la mô t hi nh thư c che đâ y lô i phạm ma la y muốn cu thê đê bă t đâ u la m lại cuô c đơ i. Tha nh thâ t tha thư la mô t thă ng lơ i. Khi ngươ i phạm lô i biê t mi nh đươ c tha thư va ngươ i bị xúc phạm biê u lô lo ng tha thư, ca hai thoa t khỏi ca i a ch đe nă ng lương tâm mi nh. Nhơ mô t câu nói đơn gia n: Tôi tha thư cho anh / cho em / cho ba n... ma ta tha o gỡ đươ c nhiê u ti nh ca nh rối ren, cư u vãn mối quan hê đang có nguy cơ bị pha vỡ va rất nhiê u phen đem lại bâ u khí thanh bi nh cho gia đi nh. Tha thư luôn luôn la mô t phương dươ c chư a la nh tâm hô n va đem niê m hy vo ng lơ n lao cho bao ngươ i. Tha thư đi ch thâ t nghĩa la thâ t sư quên đi. Don Bosco thươ ng khuyên như sau: Ca c con hãy nhơ ră ng tha thư co nghĩa la quên đi mãi mãi. Nê u ca c con muô n nhâ n được nhiê u, nơi ho c sinh cu a ca c con, ca c con đư ng bao giơ tỏ ra giâ n dô i đô i vơ i bâ t cư em na o. Hãy luôn tha thư. Vơ i nhiê u ngươ i, tha thư nghĩa la chỉ chôn ri u ơ phâ n lưỡi, chỉ bằng mă t chư không bằng lo ng. Ho sẵn sa ng nă m lại ca n ri u ngay khi có cơ hô i. Tha thư câ n đươ c tâ p luyê n. Sư c mạnh tha thư tiê m ẩn trong mô i ngươ i chúng ta, nhưng giống như mo i năng khiê u kha c chúng ta pha i 73

74 tâ p luyê n đê lôi nó ra va sơ hư u nó. Vạn sư khơ i đâ u nan. Ban đâ u câ n nhiê u thơ i gian va kiên nhâ n. Khơ i đâ u có thê tâ p luyê n vơ i y định cu a lo ng khoan dung tha thư, dâ n da gia m thiê u sư kê t tô i đã có, đang có va se có. Ta hãy luôn luôn nhơ rằng: Tiên tra ch ky, hâ u tra ch bỉ - tra ch mi nh trươ c, tra ch ngươ i sau, Sao anh thâ y ca i ra c trong con mă t cu a ngươ i anh em, ma ca i xa trong con mă t cu a mi nh thi la i không đê y tơ i? (Mt 7,3). Tha thư luôn luôn la biê u hiê n cu a ti nh yêu chân thâ t. Ai không yêu ca ch chân tha nh ngươ i đó không có kha năng tha thư. Ai yêu mê n nhiê u se biê t tha thư nhiê u. Tha thư la hơi thơ cu a ti nh yêu. Rốt cuô c vi ly do na y ma cha mẹ pha i không ngư ng tha thư cho con ca i. Tiê c thay con ca i lại rất khó tha thư cho cha mẹ. Oscar Wilde cho biê t: Tre em bă t đâ u vơ i lo ng yêu mê n cha me ; dâ n da lơ n khôn, tre xét đoa n, phê bi nh va chỉ tri ch cha me ; hiê m khi tre thông ca m va tha thư cho ho. Vi ho không biê t viê c ho la m. Cốt lo i cu a ơn cư u đô la sư tha thư. Sư điê p ma Chúa Giêsu mang lại cho nhân loại la sư điê p cu a sư tha thư. Lơ i cu a Nga i trên thâ p gia la bí quyê t đê ho c ca ch tha thư : La y Cha, xin tha cho ho vi ho không biê t viê c ho la m. Đă c biê t đối vơ i thanh thiê u niên, sai phạm cu a tre hâ u như do ngây thơ va thiê u hiê u biê t. Giâ n dư va trư ng phạt chúng chỉ pha vỡ nhịp câ u ca m thông. Tha thư như dang rô ng hai tay đê nâng đỡ, yêu thương va sư a chư a. Tha thư chân ti nh na y sinh từ ơn trên. Mô t trong như ng điê m tư a cu a hê thống gia o du c Salêdiêng la Bí Tích Ho a Gia i. Don Bosco biê t ro rằng ai ca m nê m mi nh đươ c tha thư thi ngươ i đó dê sẵn lo ng tha thư. Nga y nay, ngươ i ta ít biê t xưng tô i hơn; bơ i vâ y ngươ i ta ít biê t tha thư hơn. Ta hãy luôn luôn nhơ đê n du ngôn trong Tin Mư ng vê hai ngươ i mă c nơ va lơ i Kinh Lạy Cha ta đo c hằng nga y: Xin tha nợ chu ng con, như chu ng con cũng tha ke co nợ chu ng con. Chúng ta sẽ khe p lại ngày sống bằng một vòng tay yêu thương tha thứ. 74

75 ĐỊNH HƯỚNG DÒNG NĂNG LƯỢNG THANH THIẾU NIÊN HUNG HĂNG Mô t trong như ng kiê t ta c sư phạm đô c đa o nhất cu a Don Bosco khơ i sư va o chiê u mu a thu năm Don Bosco chơ ta u trươ c nha ga xe lư a Carmagnola đê đi Tôrinô. Mơ mịt trong la n sương mu, mô t nhóm thanh thiê u niên chơi đu a va la he t om so m. Mô t đư a câ m đâ u ca nhóm. Don Bosco tiê n lại gâ n nhóm tre. Gă p mô t linh mu c, đa m tre hoa ng sơ chạy ta n loạn; ngoại trư đư a câ m đâ u đư ng lại tha ch thư c ke pha đa m, hai tay chống nạnh va bô điê u hu ng hổ. Tên đư a tre đó la Micae Magone va tính hung hăng cu a nó đã bị Don Bosco khuất phu c. Don Bosco đã chẳng cỡi ngư a xem hoa va muốn cho c tư c tên đâ u sỏ nhỏ tuổi. Nga i chỉ câ n nhâ n ra rằng toa n bô sư hung hăng đó có thê đươ c hươ ng va o mô t mu c tiêu va nó se trơ tha nh mô t sư c mạnh tuyê t vơ i. Nga i đã la m như đã nhâ n ra. Sau mô t năm va va i tha ng, ngay khi co n sống, Micae Magone đã trơ tha nh mô t câ u be mâ u mư c, hiê u ho c, chu đa o, có kha năng tư chu, như Don Bosco đã nói vê câ u: Vơ i ti nh no ng na y vô n co, không hiê m như ng lu c câ u đê cho cơn tư c giâ n bô c pha t lôi kéo mi nh theo; nhưng ngươ i ta chỉ câ n no i vơ i câ u thê na y đã đu rô i: Magone, con la m gi vâ y? Đây la sư tra thu cu a mô t Kitô hư u ư? Chỉ như vâ y đã đu đê trâ n tĩnh câ u, la m câ u xâ u hô đê n nô i chi nh câ u đi xin ba n bè thư lô i cho mi nh. Khi không có mô t nha gia o du c tâm huyê t can thiê p thi tính hung hăng có thê ví như mô t do ng nươ c lu hay mô t trâ n cuô ng phong chỉ mang tính pha hoại. Trong chiê u hươ ng na y, ngươ i ta hiê u khẳng định cu a Donald Winnicott vê sư tăng trươ ng: Lơ n lên hay tăng trươ ng mang trong no đô ng tha i tâ n công, không pha i vi ngươ i ta co nhu câ u tâ n công ngươ i kha c, nhưng bơ i vi lơ n lên thi câ n đương đâ u vơ i ca c thê lư c, câ n khẳng đi nh ca c y tươ ng cu a riêng mi nh, câ n tha o ra mô t kê hoa ch cho chi nh mi nh, trong đo cũng bao gô m ca kha năng pho ng chiê u va o tương lai hi nh a nh con ngươ i ho muô n trơ tha nh, va nhơ đo ho sẽ đa m nhâ n vai tro cu a hiê n ta i cu a cha me. 75

76 Do đó, hơn bao giơ hê t đây la điê m hê t sư c tê nhị trong viê c gia o du c thanh thiê u niên va giơ i tre nga y nay. Bạo lư c đang trơ tha nh bê nh AIDS trong xã hô i đương thơ i. Gâ n mư c thi đen. Thâ t hiê n nhiên, nê u sống trong môi trươ ng qua khích va bạo loạn, rốt cuô c ngươ i ta cu ng trơ tha nh dư tơ n va hung hăng mô t ca ch thiê u suy nghĩ. Đây la mối nguy hiê m thâ t sư ma ngươ i ta pha i đối mă t vơ i thanh thiê u niên nga y nay. Bạo lư c la thư dịch bê nh, như ngươ i ta đo c va xem đươ c tư ca c ba n tin thơ i sư. Tin tư c thơ i sư trơ tha nh bư c tranh toa n ca nh bạo lư c: cuô c chiê n đươ c truyê n hi nh trư c tiê p, ca nh ne m đa tư câ u vươ t xuống đươ ng lô, vu kiê n tu ng ngang ngươ c, bạo lư c ho c đươ ng, xa súng trong nha trươ ng, băng đa ng xã hô i đen thanh trư ng nhau... Tất ca như đang bâ t đe n xanh cho ca c viê c la m a c nhân, a c đư c nơi giơ i tre. Giơ i tre có nhu câ u to lơ n vê ca c chương tri nh bạo lư c: đê chúng thoa t ra khỏi ca i bi nh thươ ng, buô n cha n; đê có ca i ca m gia c hay ấn tươ ng nga y ca ng hung mạnh hơn. Nhu câ u đươ c đo i hỏi theo định luâ t: tính bạo lư c va tính mơ i lạ ca ng lúc ca ng tăng đê kích thích ca m gia c vươ t qua ca i ngưỡng nha m cha n trong thói quen thươ ng nga y. Vấn đê thêm trâ m tro ng khi chính cha mẹ đẩy con ca i mi nh va o mô t cuô c cạnh tranh sinh tô n. Dươ ng như kinh nghiê m ha ng nga y khiê n mo i ngươ i ngâ m hiê u rằng: ca lơ n nuốt ca be, chân ly thuô c vê ke mạnh, ke a p bư c luôn luôn thă ng thê. Thê thao thư c sư la mô t công cu tuyê t vơ i đê gia i tỏa nguô n năng lượng hung hăng, đê đô t cha y lượng testosterone la ta c gia cu a ti nh hung hăng nơi nam giơ i, nhưng hiê n tươ ng hâm mô lại biê n nó tha nh ca i cơ cho như ng cuô c ẩu đa vô ly giư a ca c băng nhóm, giư a ca c u ng hô viên cuô ng nhiê t. Vi vâ y điê u quan tro ng la giúp con ca i không rơi va o ca i bâ y cu a sư hung hăng ngạo mạn. Ca ch chung, mô t va i lưu y sau đây có thê hư u ích cho mô t nê n gia o du c mang tính xây dư ng : Đư ng trươ c ha nh vi gây hâ n cu a con ca i, cha me nên luôn luôn tư ho i trươ c khi pha n ư ng: Tôi muốn xây dựng hay phá hủy?. Xây dư ng nghĩa la tra nh đương đâ u, tra nh đấu tranh gia nh quyê n lư c, ti m ca ch khơi gơ i va du ng nguô n năng lươ ng đang có nơi con ca i theo hươ ng ích lơ i va tích cư c. Nha n cư vi bâ t thiê n. Cha mẹ nên lưu y : tre em va thanh thiê u niên nha n rô i, không đươ c khuyê n khích vê mă t văn hóa, thê thao va ly tươ ng, thươ ng có xu hươ ng thổ 76

77 lô tâm ti nh hay thê hiê n mi nh bằng như ng ha nh vi hung hăng vô ích. Đừng bao giơ ta n thươ ng ha nh vi hung hăng. Cha mẹ pha i cương quyê t ơ điê m na y: dư t khoa t không bao giơ ta n tha nh ha nh vi hung hăng. Va nhơ ban thươ ng cho con ca i khi chúng biê t hơ p ta c, giúp đỡ va cư xư đúng đă n. Tiê c thay, có như ng cha mẹ xem cư chỉ gây hấn la chuyê n bi nh thươ ng. Ta o cơ hô i tha nh công. Đa số ca c ha nh vi bạo đô ng va qua khích na y sinh tư tâm trạng thất vo ng. Vơ i lo ng tư tro ng la nh mạnh va đâ y tư tin, ngươ i thiê u niên se không câ n pha i khẳng định ba n thân qua viê c hung hăng, gây hấn. Cha me pha i la ngươ i ngay chi nh. Thượng bâ t chi nh, ha tă c loa n. Tre con rất nhạy ca m vơ i sư công bằng trong gia đi nh. Mô t va i luâ t lê va quy tă c trong nha tra nh đươ c như ng trâ n tranh cãi na y lư a. Nêu gương sa ng. Cha Alberto Hurtado có kinh nghiê m quy ba u: Gia ng da y thi dê hơn gia o du c, bơ i vi đê gia ng da y chỉ câ n tri thư c, trong khi đê gia o du c câ n pha i la gương sa ng. Trong thư c tê, khi la he t, chư i ru a hoă c bạt tai con ca i, chính cha mẹ đang khươ c tư vị thê ngươ i hươ ng dâ n đạo đư c cho con ca i, va ho rơi va o ca nh ca me mô t lư a; lúc đó chỉ co n la he t om so m xem ai li lơ m hơn. Giơ i thiê u ly tươ ng va mu c tiêu đê vươn tơ i. Điê u quan tro ng la thươ ng xuyên gây y thư c cho con ca i vê triê n vo ng, ươ c mơ va tương lai cu a chúng. Nha hiê n triê t Socrates đã nói: Cuô c sô ng không y thư c thi không đa ng sô ng. Cho n môi trươ ng co ti nh xây dư ng. Mẹ cu a Mạnh Tư la ba Chương Thị đã ba lâ n chuyê n nha đê con mi nh đươ c sống va ho c tâ p trong môi trươ ng tốt nhất cho viê c nên ngươ i. Có mô t nhóm bạn, tham gia hiê p hô i, dư ca c giơ sinh hoạt nơi nha mu c vu gia o xư la ca c phương thê giúp thanh thiê u niên ta i kha m pha niê m vui thú cu ng quây quâ n bên nhau. Tôi sẽ không mắc bẫy phần thắng thuộc về ai la he t to hơn. 77

78 TÍNH CÁCH ANH HÙNG RƠM GIA O DỤC VÊ ĐAU KHỔ Nư văn sĩ Eleanor Roosevelt có câu nói danh tiê ng: When we make things easy for children, we truly make them more difficult - Khi chu ng ta ta o nhiê u điê u dê da ng cho con ca i, thư c sư chu ng ta đang ta o thêm nhiê u kho khăn. Va o thơ i buổi gia o du c không ro ra ng, sống theo chu nghĩa phóng túng, lương tâm chai đa va (ca ch nghiêm tro ng) thiê u tra ch nhiê m vơ i thê hê con cha u, câu nói đó mang đâ y tính thơ i sư. Khi phu huynh cố gă ng đê tạo cho con ca i mô t cuô c sống hoa n ha o, thi ho đang thu hẹp kha năng va đa nh că p trí thông minh cu a chúng, ho khiê n con tre khó lo ng tăng trươ ng vi không có yê u tố kích thích. Đă c biê t, cha mẹ cho la chuyê n tư nhiên khi mong muốn con ca i đi trên mô t con đươ ng chẳng có khó khăn tră c trơ, không chút gai góc va nho c mê t. Như ng cha mẹ như thê đã không biê t rằng ca i kinh nghiê m quy ba u: Thao trươ ng đô mô hôi, chiê n trươ ng bơ t đô ma u. Như ng câu thơ trong ba i thơ Nha n cu a thi sĩ Nguyê n Công Trư đu đê ngươ i ta hiê u rằng khi cất tiê ng khóc cha o đơ i la đã bă t đâ u bươ c va o bê khổ: Thoă t sinh ra thi đa kho c cho e. Trâ n co vui sao chẳng cươ i khi?... Chư nha n la chư la m sao?. Nô i đau thương gă n liê n vơ i đơ i ngươ i như hi nh vơ i bóng, như nóng vơ i lạnh, như thịnh vơ i suy. Đơ i ngươ i vă ng bóng đau khổ cu ng đươ c hiê u la đơ i ngươ i vă ng bóng niê m vui. Nô i buô n cha n do thiê u sư thư tha ch thư c sư la vấn đê cho nhiê u ngươ i tre nga y nay. Benjamin Franklin có kinh nghiê m quy ba u na y: Như ng gi gây đau đơ n cho ta đê u giu p da y khôn ta. Nha phân tâm ho c Carl Jung nói: Đê tra nh né như ng đau khô thươ ng ti nh, ngươ i ta luôn luôn gặp rô i loa n tâm thâ n. Ba c sĩ tâm ly trị liê u Morgan Scott Peck viê t: Mô t khi chu ng ta thư c sư biê t ră ng đơ i la kho va đo n nhâ n no thi cuô c sô ng sẽ không co n kho nư a. 78

79 Vơ i thiê t bị điê u khiê n tư xa (remote control) cu a ca i tivi, ha ng nga y tre em va thanh thiê u niên đươ c tâ p cho thói quen lươ t kênh (zapping): tre cho n ca i chúng muốn va khi na o tre muốn chúng căn cư trên mô t tiêu chuẩn duy nhất la sư dê dãi: Tôi thi ch hoă c tôi không thi ch. Cha mẹ na o cu ng có ly khi muốn tra nh ne đau khổ cho con ca i, thê nhưng cha mẹ cu ng nên biê t tiên liê u: Nê u hôm nay không muô n con kho c vi được da y dô, thi coi chư ng sẽ pha i kho c vi con hư đô n nga y mai. Nhiê u ngươ i lơ n lấy la m bi nh thươ ng khi xem khoa i lạc la thươ c đo mo i sư. Khẩu lê nh cu a ho la tâ t ca va tư c thi, không câ n nô lư c ma vâ n có thê có. Thâ n tươ ng la như ng ai đã đa t được tha nh công : gia u có, nổi tiê ng, xinh đẹp, mạnh me... Gia trị khoa i lạc ke o theo như ng đă c tính mơ i: phu phiê m va khoe khoang, gia u sang va tha nh đạt, cạnh tranh va bạo lư c. Trong ti nh ca nh sa sút đó, câ n có mô t nê n gia o du c vê đau khổ ; đau khổ ca vê mă t thê ly lâ n tinh thâ n. Con ca i câ n ho c biê t đê chê ngư đau khô thê ly. Tre em nga y nay đươ c ôm ấp va ba o vê kỹ lưỡng đê n nô i chỉ mô t vê t đư t tay hay trâ y xươ c cu ng đu khiê n nó la ó lên như xổ ca bô ruô t hay bị đô ng đất. Không chỉ đau đơ n thư c sư ma ca viê c ca m thấy khó chịu cu ng đa ng sơ hơn va bị tra nh ne ca ch că n ke. Đau khổ đa ng sơ cu ng la do qua ng ca o luôn nhấn mạnh nhiê u vê như ng nhu câ u thê ly : cơ thê ca m thấy thoa i ma i, tinh thâ n ca m thấy sa ng khoa i, nhanh nhẹn, mạnh khỏe, hoạt ba t chỉ vơ i mô t viên thuốc na o đó. Tu thuốc gia đi nh châ t ních ca c dươ c phẩm tư a như như ng tấm khiên che thuâ n đỡ mo i bất tră c va đau đơ n thê ly. Tâm ly ngươ i ta tư nhu như ng liê u thuốc kỳ diê u thay thê tất ca, gia i quyê t mo i sư : Mi nh hãy uô ng mô t ngu m xirô va nuô t ư c mô t viên thuô c, va tư c thi mi nh sẽ ca m thâ y khoe khoă n hơn, hi nh da ng co ve tre đe p hơn... Vơ i sư trơ giúp tư bên ngoa i, dâ n da cơ thê không câ n sa n sinh kha ng thê, không câ n sư c đê kha ng tư nô i sinh. Ngươ i ta rơi va o nguy cơ bị tươ c đoạt mo i khí giơ i, khiê n ho không câ n pha i nô lư c, hê t mê t mỏi hay pha i chịu đư ng. Dĩ nhiên, không kê lúc ngươ i ta uốn e o thân thê đê biê u diê n thơ i trang. Nhưng ngay ca điê u na y cu ng chẳng nên đo i pha i ra ng sư c qua mư c câ n thiê t. Ca ch duy nhất đê ngăn chă n sư yê u nhươ c cu a con ca i không xuất pha t tư sư công kích va lơ i khuyê n khích ma chỉ tư gương sa ng cu a cha mẹ. Con ca i pha i ho c đương đâ u va gia i quyê t vâ n đê. Mô t trong như ng giúp đỡ lơ n lao nhất ma cha mẹ có thê giúp con ca i mi nh la tăng cươ ng kha năng thích nghi vơ i mo i hoa n ca nh khó khăn va thư tha ch (mô i lâ n mô t chu t, tu y theo lư a tuô i). Đối vơ i thanh thiê u niên nga y nay, viê c xư ly 79

80 ca c vấn đê có nguy cơ khiê n chúng rơi va o thê mất quân bi nh: tha i qua khi gây hấn vô ly hay bất câ p khi trốn chạy khổ đau. Lư a thư va ng gian nan thư sư c. Ngươ i tre chỉ có thê ho c ca ch gia i quyê t vấn đê cuô c đơ i vơ i sư giúp đỡ cu a cha mẹ, như ng ngươ i có bổn phâ n hươ ng dâ n con ca i nhâ n ra vấn đê va đón nhâ n nó như la mô t ba i toa n thư tha ch trí tuê va đo lươ ng nghị lư c. Đê đương đâ u vơ i mô t vấn đê, ngươ i thiê u niên câ n có lo ng tư tro ng va tư tin, có mu c tiêu cu thê đê thư c hiê n, có kha năng tiê n ha nh va kha năng thích nghi. Du sao thi tre em va ca ngươ i lơ n cu ng pha i biê t cho ro : đơ i ngươ i luôn có đó như ng khó khăn va mê t nho c, luôn đo i hỏi bê n lo ng va hy sinh. Khi gia đi nh có vấn đê, con ca i pha i biê t vấn đê đó va chúng pha i đươ c can dư gia i quyê t theo kha năng va quyê n hạn cu a mi nh. Thă ng không kiêu, ba i không na n. Đó la mô t lơ i khuyên khôn ngoan. Có mô t khẩu hiê u trong trại cai nghiê n ma túy kha thâm thúy: Rèn luyê n đê châ p nhâ n thâ t ba i va hơn nư a rèn luyê n đê chiê n thă ng. Ngươ i ta không thê tha nh công nê u không cố gă ng. Khi mất ngươ i thân yêu, mất điê u quy ba u hay mất điê u chi đó thiê t thân, ngươ i ta thâ t khó chấp nhâ n đau buô n, thương tiê c, chịu đư ng, xót xa. Yêu thương nghĩa la không thê tra nh khỏi đau khổ. Ma sống cu ng có nghĩa la biê t pha n ư ng lại chư không ngô i li trong như ng điê u tươ ng như bất kha kha ng. Ba me không thê la la chă n che chơ suô t đơ i con : đê con ca i có thê đối diê n vơ i như ng điê u bất hạnh lúc va o đơ i, cha mẹ pha i dạy con tính qua quyê t va lo ng du ng ca m ngay tư thuơ co n thơ. Nê u cha mẹ có y định giúp con ca i can đa m chấp nhâ n cuô c đơ i, có kỳ vo ng dạy tre sẵn lo ng khă c phu c trơ ngại va nâng cao kha năng thi ha nh bổn phâ n va chu toa n nghĩa vu, thi cha mẹ pha i dạy con ca i ca ch xa tra nh cạm bâ y cu a lo ng tư thương hại tha i qua. Dạy điê u na y không có nghĩa la cha mẹ bỏ mă c đư a tre tư vu ng vâ y trong cơn khốn đốn. Giu p tre nhâ n biê t thư c ta i va phân biê t thư c tê vơ i mơ mô ng. Tre nhỏ thươ ng có ca m gia c vê như ng Siêu nhân nho nhỏ tung bay giư a ca c la n mây, như ng anh hu ng bất kha xâm phạm va bất kha chiê n bại. Nê u không đươ c chuẩn bị kỹ lưỡng trươ c, con tre có thê bị chấn thương tâm ly lúc tiê p xúc vơ i mô t số thư c tê phu pha ng. Tôi sẽ cùng con cái khắc phục một khó khăn nào đó của chúng. 80

81 TUỔI THƠ BỊ ĐÁNH CẮP XUNG QUANH MÔI TRƯỜNG SÔ NG Mô t số loa i tôm cua khi lơ n lên, buô c chúng pha i thay mai đổi vỏ. Lúc bấy giơ chúng pha i tư giã ca i vỏ cu kỹ va ơ trong ti nh trạng không có vỏ ba o vê. Chúng ơ như thê trong mô t thơ i gian câ n thiê t đê tạo ra mô t ca i vỏ mơ i, lơ n hơn va cư ng chă c hơn. Chính thơ i kỳ na y chúng pha i tiê p xúc vơ i như ng mối nguy hiê m nghiêm tro ng tư môi trươ ng sống. Môi trươ ng xung quanh như ng con tôm cua non nơ t như thê luôn luôn có sẵn như ng con ca săn mô i mai phu c, chúng sẵn sa ng ăn tươi nuốt sống chúng. Có điê u gi đó tương tư đang xa y ra trong thê giơ i nga y nay nơi tuổi thơ va tuổi vị tha nh niên. Ấu nhi va tre vị tha nh niên la như ng con mô i non dê bị tóm go n. Don Bosco đã ghi nhâ n thư c tê đó va nga i đã khơ i sư công viê c cu a mi nh, bằng viê c sư du ng ca phương diê n tư nhiên va siêu nhiên đê tạo cho thê hê tương lai mô t bô gia p vư ng va ng đê va o đơ i, vơ i sư đô ng ha nh cu a ngươ i lơ n, như ng ngươ i yêu thương va lo ba o vê chúng. Cha mẹ thấy đươ c mô t số viê c nổi cô m gây ra tư như ng ke đa nh că p tuổi thơ la viê c thâ t câ n thiê t trong thơ i đại chúng ta. Đã hê t rô i thơ i kỳ che chă n bao bo c tư phía, đã bă t đâ u thơ i kỳ khai tâm mơ tung mo i sư. Đư a tre sơ m đươ c đă t va o thê giơ i ngươ i lơ n se khiê n nó không co n khiên che thuâ n đỡ, khi ma ti nh trạng ấu nhi va trươ ng tha nh pha trô n va o nhau chỉ co n mô t chiê u kích hô n đô n. Chẳng có vấn đê gương xấu nê u ngươ i lơ n biê t la m gương sa ng vê sư trươ ng tha nh, khôn ngoan va ngay thâ t, nhưng ai da m khẳng định vê ngươ i lơ n thơ i nay? Chiê c tu cất giư bí mâ t da nh cho ngươ i lơ n đươ c mơ tung trên truyê n hi nh va internet. Co n điê u gi ma con nít không biê t? Như ng đư a tre bị đẩy va o đơ i sơ m se khiê n nó có như ng kinh nghiê m va mang vấn đê cu a ngươ i lơ n. Điê u đó hoa n toa n không la m nó trươ ng tha nh nhanh hơn. Trươ ng tha nh la m sao đươ c khi tuổi thơ đang co n dang dơ vơ i như ng vương vấn ấm cúng, lê thuô c, chiê m hư u, a o tươ ng va lê ch lạc. Nha tâm ly 81

82 ho c Peter Neubauer ca nh ba o: Thu c ép như ng đư a tre sơ m sô ng kinh nghiê m ngươ i lơ n sẽ không la m chu ng mau trươ ng tha nh hơn. Thay va o đo, chu ng ba m va o thơ i thơ â u cu a mi nh lâu hơn, thâ m chi co thê suô t đơ i. Sư ấu trĩ hay thiê u trươ ng tha nh đươ c da n tra i va ke o da i ra qua la mối nguy khôn lươ ng cho toa n xã hô i. Pha i ta i khẳng định vai tro không thê thay thê cu a cha mẹ va nha gia o du c: ho trang bị cho con tre bô a o gia p chă c chă n va tạo ra ca c kha ng thê đă c hiê u giúp tre tô n tại va trươ ng tha nh giư a mô t thê giơ i ta n pha thơ i thơ ấu cu a tre va không lưu tâm đê n sang chấn tâm ly do chính nó gây ra, mô t thê giơ i nga y ca ng hiê m ngươ i quan tâm đê n tre thơ. Dươ i đây la mô t số điê u đa ng lưu tâm. Thâ t nguy hiê m khi nhâ m lâ n giư a ba o vê va cô lập. Như ng thanh thiê u niên sống trong sư cô lâ p se khó có kha năng ư ng xư phu hơ p vơ i hoa n ca nh thư c tê. Ba o vê mô t đư a con có nghĩa la đô ng ha nh vơ i con, hiê n diê n ca vê mă t thê ly va mă t tâm ly, la m điê m quy chiê u cho con, chư a la nh như ng vê t thương không thê tra nh khỏi cho con. Cha mẹ đô ng ha nh chính la số điê n thoại đươ ng dây nóng cho con bất cư khi na o va bất cư chuyê n gi. Con ca i câ n sự tương tác - tiếp xúc đa ng kê vơ i bâ c sinh tha nh. Nga y nay con ca i ít có sư tương ta c - tiê p xúc hơn vơ i ca c bâ c sinh tha nh, chung quy chỉ vi ho da nh thơ i gian cho gia đi nh ít hơn. Mô t nghiên cư u cho biê t thông thươ ng như ng ông bô da nh không qua mô t phu t mô i nga y đê tiê p xúc ca ch gâ n gu i va thân thương vơ i như ng đư a con be nhỏ cu a mi nh. Khoa ho c nga y nay chư ng minh rằng viê c tiê p xúc thân ti nh giư a cha mẹ vơ i con ca i tư khi co n nhỏ có mô t hiê u qua quan tro ng trong viê c hi nh tha nh nhân ca ch va sư c khỏe cu a tre (James W. Prescott, Edmund Ross, Paul Zak, Nicolas Guéguen). Con ca i câ n có những hướng dẫn sử dụng (trươ c khi du ng) ca ch ro ra ng va dê hiê u vê như ng gi liên quan đê n cuô c đơ i. Chúng pha i biê t ro luâ t chơi. Cuô c sống câ n pha i thích nghi luôn luôn. Như ng kinh nghiê m đã qua thươ ng khó a p du ng cho hoa n ca nh hiê n tại: Phu c bâ t tru ng lai, ho a vô đơn chi. Câ n ba o vê con tre trươ c sư oanh tạc cu a ca c phương tiê n truyền thông đại chúng. Mấu chốt vấn đê không hê tại ơ truyê n hi nh ma ơ chô đư a tre bi pho mặc cho truyê n hi nh. Nê u cha mẹ không thu xê p thơ i gian đê câ n kê dạy dô con ca i thi truyê n hi nh se thay thê ho la m điê u ấy. Tre nhỏ không thê dung nạp mo i sư. Chẳng ai cho tre sơ sinh ăn bo bít tê ch nhằm thúc đẩy nó tăng trươ ng. Đư ng đê ca c ba n tin, phim a nh va qua ng ca o đâ y tiêu cư c, xấu xa, bạo lư c, thương tâm, ru ng rơ n, bi quan lo t va o 82

83 tâm trí non nơ t cu a con tre. Như ng tiêu cư c không la m tre lơ n lên. Dạy cho tre em va thanh thiê u niên ca nam lâ n nư biết giữ nết na la khơi dâ y sư tôn tro ng nhân vị, tôn tro ng chính ba n thân mi nh. Đoan trang nê t na không pha i la món đô cổ đa ng phê bỏ hay cất giư nơi ba o ta ng viê n nhưng la phương thê ba o vê duy nhất câ n có đê chống lại hi nh a nh khiêu dâm lan tra n đang kích thích sư to mo cu a thanh thiê u niên. Hi nh a nh khiêu dâm di m hê t ngươ i na y đê n ngươ i kha c va o sư a o tươ ng cu a thê giơ i gia tra. Văn hóa đại chúng đương thơ i gơ i đi mô t thông điê p đơn gia n: ti nh du c la thươ c đo mo i sư. Thanh thiê u niên ghi nhâ n thông điê p na y va kê t qua la ti nh du c trơ tha nh mô t thê thư c đê ra ve ngươ i lơ n, đê tạo nổi bâ t trong nhóm, đê tư khẳng định mi nh. Tre em cu ng không có đươ c như ng chỉ dâ n la nh mạnh hơn: ca ch đơn gia n la chúng chỉ đươ c gây tê tạm thơ i. Va thư c tê vê tô i phạm cho biê t: ngươ i ta ca ng phô ba y qua tha i đô lẳng lơ va ca ch ăn mă c trơ tre n, ngươ i ta ca ng có nguy cơ bị xâm hại ti nh du c. Cách cư xử đúng đắn nhất la kha năng la m chu ba n thân: nó thê hiê n sư chiê n thă ng ba n năng. Sư tư chu la mô t công viê c bê n bỉ lâu da i, không bao giơ đươ c coi như đã đạt tơ i mô t lâ n la xong. Chính cha mẹ pha i la m gương sa ng vê đư c tư chu va ao ươ c nó nơi con ca i. Ca ch cư xư đúng đă n như la viê c xoa nạn mu chư trong đơ i sống xã hô i: nó yêu câ u thân xa c pha i tu ng phu c tinh thâ n, ti nh ca m pha i tu ng phu c ly trí, ba n năng pha i tu ng phu c nhân đư c... Gâ n mư c thi đen. Ca ch ăn nói nga y ca ng khiê m nhã cu a nhiê u tre em la mô t bằng chư ng đơ i sống xã hô i nga y ca ng thiê u văn hóa. Cha mẹ không nên vô i va ng xóa bỏ, hạ bê hoă c coi nhẹ viê c gia o du c giơ i tính: ho la những hướng dẫn viên biê t ca ch cư u hô trong khu rư ng râ m rạp cu a nạn khiêu dâm, khu rư ng đang trơ tha nh thê giơ i thươ ng nga y cu a chúng ta. Va trong thư c tê bi đa t đó, con ca i chỉ có cha mẹ la như ng hươ ng dâ n viên đa ng tin câ y. Tôi sẽ nói cho con cái cách rõ ràng về hiê n trạng ngoài xã hội. 83

84 MẠNH MẼ VA DŨNG CA M SÔ NG NHÂN ĐỨC CAN ĐẢM Ta hãy nghe Gioan Bosco nói vê giấc mơ lúc lên chín tuổi, giấc mơ đa nh dấu cuô c đơ i nga i: Con hãy trơ nên khiêm nhươ ng, ma nh mẽ va can trươ ng. Trong hê thống gia o du c cu a Don Bosco, nhân đư c can đa m trơ tha nh mô t trong như ng mu c tiêu then chốt. Can đa m la nhân đư c luân ly giúp ngươ i ta quyê t tâm theo đuổi điê u thiê n giư a như ng khó khăn thư tha ch trong đơ i. Đư c can đa m giúp ta ba o vê sinh mạng va quyê n lơ i cu a mi nh, chịu đư ng va thư c thi ca c viê c khó khăn thư tha ch đê có đươ c hạnh phúc chân thâ t. Đư c can đa m ha m chư a lo ng du ng ca m câ n có đê sống va lơ n lên, kha năng le o la i tính hung hăng vô tích sư trơ tha nh tính hư u du ng, tư a như mô t con tha c hung hãn đươ c chă n lại biê n tha nh hô thu y điê n nhằm tạo ra năng lươ ng, a nh sa ng va sư c nóng. Nga y nay, lo ng du ng ca m thươ ng bị nhâ m lâ n vơ i sư liê u lĩnh vô y thư c hoă c sư ta n bạo vô tra ch nhiê m, tính liê u lĩnh va ta n bạo đê n tư ca c anh hu ng trong phim a nh. Hoă c chí ít, can đa m nghĩa la có đu sư c mạnh đê đối mă t vơ i nha sĩ khi bị nhổ răng. Ngươ i ta có thê re n luyê n va vun trô ng đê có nhân đư c can đa m theo đúng nghĩa. Va đó la mô t trong như ng bổn phâ n cu a cha mẹ. Cha mẹ ca m thấy có bổn phâ n pha i trấn an con ca i, nhưng trươ c hê t ho pha i giúp con ca i trơ tha nh như ng con ngươ i an toa n, như ng ngươ i ma bên trong ho có mô t nguô n sinh lư c an toa n, như ng ngươ i tư lư c tư cươ ng. Nê u sư an toa n đươ c cha mẹ trao tă ng chỉ la mô t hi nh thư c che chơ không hơ p ly, con ca i se không ti m thấy sư an toa n nơi ba n thân mi nh, nhưng trươ c sau cu ng ti m thấy trong đơ i sống be bạn, băng đa ng, nơi ma luâ t giang hô se thay thê quyê n bính cha mẹ. Chúng ta xem xe t ca c lãnh vư c chính yê u cu a đư c can đa m. Can đa m đê la chi nh mi nh. Sư trươ ng tha nh cu a con ngươ i bă t đâ u khi ho chấp nhâ n như ng gi mi nh đang la. Tư đó ho có đươ c sư c mạnh đê thay đổi va biê n đổi mo i sư. Sư c mạnh đâ u tiên la viê c hiê u biê t vê mi nh như sư thư c cu a mi nh: 84

85 Như ng gi tôi đang sơ hư u đê u mang ti nh đô c nhâ t vô nhi, chi nh tôi chư không thê ai kha c; tư thân phâ n ma tôi đang gă n bo đê n hoa n ca nh sô ng xung quanh đê u mang ti nh đô c đa o, điê u đo mơ i go i tôi đo n nhâ n chu ng đu ng như vâ y. Đối nghịch vơ i can đa m không pha i la tính he n nha t: tính nha t đa m chỉ la sư thiê u vă ng can đa m. Đă c biê t trong thơ i đại ta, đối lâ p vơ i can đa m la thư chu nghĩa xu thơ i, bă t chươ c ca ch râ p khuôn va ma y mo c. Nga y xưa khi nói vê đư c can đa m ngươ i ta nói: La m trai cho đa ng nên trai, Xuô ng Đông Đông tĩnh, lên Đoa i Đoa i yên. Hay: Cu a đơ i muôn sư cu a chung, Hơn nhau mô t tiê ng anh hu ng ma thôi. Nga y nay, can đa m đê la chính mi nh ít đươ c coi la nhân đư c cô t tru, tuyê t ha o. Nhất la đối vơ i giơ i tre, ai ai cu ng rất ca nh gia c đê không tho đâ u ra ngoa i. Không ai da m liê u la ke đâ u tiên ló đâ u ra ngoa i cư a sổ khi xe đang chạy vi có thê bị mất đâ u như chơi. Điê u ma ngươ i ta lo sơ nhất la ra khỏi nhóm, ra khỏi ca i quen thuô c va an toa n; nê u ra chỉ nhằm gây chú y chư hoa n toa n không đê lơ n lên, đê thích nghi. Ngươ i ta thiê u can đa m vi sơ cô đơn, bị bỏ rơi, hoă c bị phơi ba y cho xã hô i tẩy chay, nghĩa la bị xã hô i chê giê u, nhạo ba ng hoă c loại bỏ. Nê u mô t ngươ i bị nhâ n chi m trong đa m đông, trươ c sau ngươ i đó cu ng pha i đối mă t vơ i như ng ru i ro na y. Vi tương lai tươi sa ng cu a con ca i, cha mẹ đư ng đê chúng lơ n lên trong như ng tiê ng than thân tra ch phâ n, hơi mô t tí phiê n ha đã pha n na n vê đu mo i thư chuyê n va mo i hạng ngươ i. Ho có bổn phâ n ơ bên cạnh chúng, đă c biê t khi chúng nô lư c đê thoa t khỏi vo ng vây đâ y a p lư c cu a băng nhóm. Hellen Keller nói rằng: Than thân tra ch phâ n la ke thu tô i tê nhâ t cu a chu ng ta va nê u ta đâ u ha ng no, ta co thê chẳng bao giơ la m được gi khôn ngoan ơ đơ i na y. Can đa m đê lư a cho n. Lo ng du ng ca m có thê la đư c tính cu a ngươ i lính da m hy sinh tính mạng trên chiê n trươ ng hoă c cu a đư a be lâ n đâ u tiên đi ho c pha i xa cha mẹ, nó có nghĩa la tư bỏ điê u gi đó la thân thiê t va an toa n. Sư can đa m câ n thiê t không chỉ trong mô t số quyê t định hê tro ng thỉnh thoa ng mơ i có, ma co n trong như ng lư a cho n nho nhỏ thươ ng nga y, chúng như như ng viên gạch kiê n tạo ba n thân tha nh như ng con ngươ i tư do va tra ch nhiê m. Trong thơ i buổi xu thơ i chu nghĩa, dấu hiê u cu a lo ng du ng ca m la kha năng ba o vê như ng y tươ ng đă c thu cu a mi nh, không pha i vơ i tính bươ ng bỉnh va vơ i ve khiêu khích (đây la tha i đô tư vê chư không thuô c 85

86 vê sư can đa m), va không giống mô t ha nh đô ng tra thu, ma đơn gia n bơ i vi chúng la như ng gi ma mi nh tin tươ ng. Qua như ng ha nh đô ng đă c thu cu a riêng mi nh ngươ i ta như muốn nói rằng: Đây la ca i Tôi cu a tôi, ca i ba n ngã cu a tôi. Lo ng du ng ca m la sư lư a cho n dư t khoa t, không pha i la mô t lư a cho n vi không co n cho n lư a na o kha c : nê u ngươ i ta không thê la m kha c, câ n chi đê n sư can đa m? Ba Eleanor Roosevelt nói: Con ngươ i trươ ng tha nh xuyên qua kinh nghiê m nê u ho tha nh thâ t va can đa m đô i diê n vơ i cuô c đơ i. Đây la ca ch hi nh tha nh nên nhân ca ch. Phu huynh thươ ng có khuynh hươ ng ti m ca ch gia m bơ t lo lă ng khi con ca i cho n lư a, trong thư c tê, la m như thê ho chỉ tạo thêm bất lư c khi chúng có bất cư mô t quyê t định na o pha i cho n lư a. Hãy khuyê n khích con ca i, đư ng bao giơ thay thê chúng ke o cha mẹ tha nh ngươ i pha chuông đu c tượng. Ca n đa m đô i diê n vơ i sư thâ t. Trong mô t châm ngôn sa ng gia, triê t gia Nietzsche tuyên bố: Sai lâ m la hèn nha t, kha m pha sư thâ t la chiê n thă ng!. Ly do khiê n ta không thấy sư thâ t không pha i do ta ít đo c sa ch vơ hoă c thiê u bằng cấp, nhưng do ta thiê u sư can đa m câ n thiê t. Ti m kiê m sư thâ t nghĩa la luôn luôn cố gă ng kha m pha điê u gi đó du nó la m ta phiê n ha va cha n nga n. Đón nhâ n sư thâ t thươ ng có nghĩa la chính mi nh bị bư ng ra khỏi như ng yên trí, như ng xa c tín thu đô ng va an phâ n thu thươ ng. Nhân đư c can đa m biê u lô toa n bô tiê m năng cu a nó khi viê c thâ y sư thâ t trơ tha nh ha nh đô ng va sô ng sư thâ t. Cha mẹ có bổn phâ n giúp con ca i luôn luôn đối diê n vơ i sư thâ t ca ch thẳng thă n. Can đa m đê co như ng ly tươ ng. Nhưng đê cho mô t đư a tre có như ng ly tươ ng, mô t ai đó có bổn phâ n dâ n đươ ng chỉ lối cho nó, mô t ai đó la kiê u mâ u, la mô phạm. Nhiê u bạn tre bằng lo ng vơ i cuô c sống quanh luỹ tre la ng nhỏ nhoi, nơi cuô c sống diê n ra đê u đê u chỉ vi bo n tre bị bao vây bơ i ca i tâ m thươ ng cu a ngươ i lơ n. Can đa m đê tư ga nh va c tra ch nhiê m. Ngươ i ta chỉ ho c sống tra ch nhiê m nê u đươ c ga nh va c tra ch nhiê m trong thư c tê. Con ca i pha i đươ c khuyê n khích đê thư c ha nh va tư đa m nhâ n như ng nhiê m vu va công ta c ro ra ng trong gia đi nh, nơi trươ ng ho c va gia o xư. Kiên nhẫn chi u đư ng. Đơ i ngươ i không thê tra nh khỏi như ng khó khăn, bất hạnh va ca thất bại. Câ n pha i nhi n đơ i va yêu đơ i vơ i lo ng nhâ n nại đích thâ t. Ly do mo i sư tăng triê n ca ch tiê m tiê n, có thơ i cu a nó, luân chuyê n tuâ n hoa n tiê p nối nhau. Bơ i vâ y câ n có sư tin câ y, va chỉ ti nh yêu la kha năng đa ng tin câ y. Ai không yêu đơ i thi không kiên 86

87 nhâ n vơ i đơ i, va rô i ho se đi đê n chô bất nhâ n va bỏ cuô c; tư đó na y sinh như ng vê t thương lo ng va như ng tan vỡ. Can đa m đê trung tha nh. Thơ i kỳ chúng ta đang sống la thơ i tạm bơ. Chẳng mô t ai da m mong ngươ i na o đó can đa m duy tri cam kê t bằng mo i gia (ca trong như ng điê u thiêng liêng nhâ t như hôn nhân gia đi nh, đơ i sô ng tôn gia o hoặc ky kê t hợp đô ng, lơ i giao ươ c, lơ i hư a he n.v.v.). Tuy nhiên, đơ i ngươ i đă t nê n ta ng trên chư tín trung. Tối thiê u tư anh ba n xăng đê n thằng bạn nhâ u đê u muốn nói vơ i ta: Ba n co thê tin tươ ng va o tôi, va ca đê n như ng gi ma Thiên Chúa đã hư a vơ i chúng ta vê co i vĩnh hằng. Đó la sư c mạnh thă ng vươ t thơ i gian vơ i như ng thay đổi va suy ta n, không như mô t tấm bia mô cư ng nhă c va cố định, nhưng như mô t hi nh tha i sống đô ng, như ng gi tăng trươ ng va sa ng tạo. Trung tha nh nghĩa la kiên vư ng trong mô t tra ch nhiê m bất chấp mất ma t va hiê m nguy. Saint-Exupe ry nói rằng: La m ngươ i la nhâ n tra ch nhiê m. Sư c ma nh đê ha nh đô ng theo lương tâm. Thơ i đại chúng ta không dư a trên ly trí, nhưng dư a trên sư quyê n ru. Tư hi nh thư c qua ng ca o đê n như ng mối quan hê ca nhân. Dạy cho con ca i kha ng cư lại như ng ca m dô đê giư vư ng căn tính cu a mi nh, vơ i như ng ly tươ ng va gia trị cu a chúng, đó la hô ng ân ma cha mẹ có thê la m. Chắc chắn có đôi khi con cái tôi sờn lòng na n chí. Tôi sẽ giúp chúng dấn thân đến cùng. 87

88 NGƯỜI AN NHIÊN TỰ TẠI SÔ NG NHÂN ĐỨC TIẾT ĐỘ Trong khi đang ca y ruô ng, ba c nông dân no hê t sư c nga c nhiên khi thâ y mô t con ngư a đang cha y lô ng lô n. Mô t la t sau, ba c ta thâ y mô t kỵ sĩ bi tuô t mâ t yên cương va ba n đa p đang cươ i trên lưng con ngư a, vơ i ve tuyê t vo ng anh ta ba m va o cô con vâ t khô n khô khô n na n đang phi nươ c đa i ba n sô ng ba n chê t. Ngươ i nông dân thét to: Na y, anh đi đâu đâ y?. Viên kỵ sĩ đa p la i: Hỏi con ngư a â y.... Có mô t nhân đư c cho phe p trong mo i trươ ng hơ p ngươ i kỵ sĩ điê u khiê n con ngư a cuô c đơ i đê n nơi anh ta muốn. Bí quyê t chân thâ t cho hạnh phúc ấy đươ c go i la sư tiê t đô. Sư tiê t đô chẳng liên quan gi đê n chuyê n hạn chê hay thiê n hoạn: nó la nhân đư c cư u vơ t khoa i lạc va niê m vui. No mâ t ngon, giâ n mâ t khôn. Mo i ngươ i đê u ca m thấy khó chịu khi nhâ n thấy mi nh bị cuốn hút va bị lê thuô c va o sư bốc đô ng, cơn giâ n dư va du c vo ng cu a mi nh. Tuy nhiên, trong thơ i đại ma sư cuô ng si la điê u tuyê t thú, sư tiê t đô đã trơ tha nh mô t lơ i nói thô tu c, xúc phạm. Mô t trong như ng luâ t sống căn ba n ma Don Bosco đã muốn ca ch riêng cho Do ng Salêdiêng la khẩu hiê u la m viê c va tiê t đô. Thơ i nay xem thươ ng đư c tiê t đô, nhưng theo khoa sư phạm cu a Do ng Salêdiêng thi đư c tiê t đô có mô t tâ m rất quan tro ng trong viê c xây dư ng nhân ca ch. Sư tiê t đô la ve đe p cu a nhân ca ch: mô t ca ch tư nhiên theo ba n năng, mo i ngươ i đê u tỏ lo ng khâm phu c như ng ai biê t tư kiê m chê, tất nhiên đó không nhất thiê t pha i la ke dư ng dưng hoă c lạnh nhạt. Sư tiê t đô cho phe p kha m pha ra sư phong phu cu a nhân ca ch, kho ta ng nô i tâm đó co n ẩn giấu bao lâu ca nhân vâ n co n mất thơ i giơ đê đối phó vơ i ca c kiê u sống a p đă t tư bên ngoa i. Dươ i đây la mô t số mu c tiêu gia o du c vê đư c tiê t đô. Sư chừng mư c. Nhiê u ngươ i giư sư chư ng mư c đê giư eo, đê gia m 88

89 cholesterol, nhưng thâ t ra sư chư ng mư c không chỉ đê kiê m soa t tro ng lươ ng. Vơ i tư ca ch la điê u không thê thiê u cu a sư nê t na, sư chư ng mư c biê u lô kha năng kiê m soa t ba n năng cu a mi nh. Hơn nư a, sư chư ng mư c cho phe p lư a cho n thâ t sư, vi nó giúp ngươ i ta biê t đâu la nhu câ u đích thư c. Mối tương quan giư a qua ng ca o va ngươ i tiêu du ng thơ i nay có xu hươ ng thương mại hoa tre em ca ch không thương tiê c, đă t tre dươ i sư c e p, đưa chúng va o mô t vo ng xoa y cu a như ng the m muốn gia tạo va gươ ng gạo. Đư c khiê t ti nh. Nga y nay tre em va thanh thiê u niên đang sống trong mô t môi trươ ng khiêu dâm tră ng trơ n. Donata mơ i chỉ 14 tuổi đã nói như tư ng tra i viê c đơ i: Thơ i buô i tân tiê n na y con ga i 18 hay 19 tuô i ma co n trinh la mô t điê u xâ u hô, ngâ m hiê u cô ta chẳng giô ng như ngươ i kha c, cô ta qua hai lu a, va bo n con trai sẵn sa ng đê no i vơ i ba n: nê u bô không muô n ăn nă m vơ i tơ, tơ bỏ rơi bô. Sư khiê t tịnh không chỉ đơn thuâ n la mô t ca ch tiê t chê quan hê ti nh du c. Nó không chỉ ba y tỏ viê c sư du ng đúng đă n vê pha i tính va ngôn ngư thân xa c trong yêu thương, nhưng thâ t ra sư khiê t tịnh huấn luyê n thân xa c biê t diê n đạt ti nh yêu va re n luyê n ca m xúc thêm nhạy be n va tinh tê. Viê c na y không chỉ liên quan đê n tư tươ ng ma co n ca trong lơ i nói va ha nh đô ng. Đó la sư trươ ng tha nh cu a ca hư u thê con ngươ i đê sống yêu thương va đê thê hiê n ti nh yêu qua thân xa c trong sư thâ t va trong tha nh thâ t. Nhưng đê đạt đươ c tha nh qua na y, cha mẹ pha i ho c ca ch nói vê sư khiê t tịnh cho con ca i vơ i lo ng chân tha nh sâu xa. Lo ng tô t. Ca khi sống rất lịch sư, ngươ i ta không nên giơ i hạn lo ng tốt va o viê c giư phe p xã giao. Lo ng tốt la m ngươ i kha c ấm lo ng. Trong mô t xã hô i ma có nhiê u ke gây phiê n ha va đâ y giâ n dư, như ng ke sống theo luâ t ca lơ n nuốt ca be cu a ngươ i tiê n sư (Neanderthal) thi viê c biê t chê ngư sư hung hãn, kiê m chê cơn tư c giâ n va lo ng căm hâ n có ve la mô t sư thất bại ro ra ng. Thay va o đó, lo ng tư tê thâ t sư khai ma o mô t thê giơ i mơ i me va đẹp đe. Nha văn Mark Twain nói: Lo ng tô t la thư ngôn ngư ma ngươ i điê c co thê nghe va ngươ i mu co thê thâ y. Khiê u thẩm my trong ăn mă c. Y phu c la dấu hiê u cu a thân thê va thân thê la dấu hiê u cu a tâm hô n. Ngôn ngư ăn mă c theo ca ch giống như ngôn ngư thân thê. Qua viê c lư a cho n ca ch ăn mă c, ca c cha ng trai va ca c cô ga i biê t rất ro vê viê c muốn thông tri điê u gi đó. Vơ i sư giúp đỡ thâ n tro ng cu a cha mẹ, như ng ngươ i tre có thê tư hiê u ca ch ro hơn vê khía cạnh y phu c xư ng kỳ đư c - ăn mặc hợp vơ i phẩm gia. Lo ng khoan dung va sư tha thư. Đây la mô t trong như ng lơ i câ u nguyê n đẹp nhất ma tôi biê t: La y Chu a, xin hãy la m cho như ng ke xâ u xa trơ nên tô t la nh; va hãy la m cho như ng ke tô t la nh trơ tha nh khoan 89

90 dung đô lượng. Xin tha lô i va tha thư, đó la ha nh đô ng cu a lo ng khoan dung. Ha nh vi tâ p sống lo ng thương xót qua viê c tha thư la ha nh vi cu a y chí. Tha thư thâ t cam go! Nhưng Mahatma Gandhi nói: Luâ t va ng cu a xử thê la tha thư cho nhau. Tha thư la tô t đỉnh trong ca ch cư xư nhân ba n. Tha thư thâ t quan tro ng trong đơ i sống. Henri Lacordaire cho ngươ i ta cho n lư a: Bạn muốn đươ c hạnh phúc trong chốc la t? Hãy tra thu. Bạn muốn luôn luôn đươ c hạnh phúc? - Hãy tha thư. Mu c sư Martin Luther King nói lên kinh nghiê m yêu thương va tha thư cu a mi nh: Tôi quyê t đi nh sô ng yêu thương, thu hâ n chỉ la m cho cuô c đơ i thêm nặng nê, kho thơ. Sư khiêm nhươ ng va ti nh ha i hươ c. Câ n can đa m đê nhâ n mi nh la ngươ i bất toa n. Trong bâ u khí siêu nhân thâ t khó kiê m chê đươ c tính siêu kiêu hãnh, kê t qua không thê tra nh khỏi viê c tạo ra mô t môi trươ ng cao ngạo triê n miên. Du cho con ngươ i tiê n hóa tơ i đâu thi cu ng pha i thư a nhâ n la nhân vô thâ p toa n. Ai ca m thấy mi nh hoa n ha o va tư mãn nguyê n, ngươ i đó hê t co n cơ hô i ti m va thấy bất cư điê u gi mơ i lạ. Sư bất toa n la men xúc ta c cho sư pha t triê n, nó giúp ngươ i ta nô lư c. Y thư c mi nh bất toa n khiê n ngươ i ta ti m ca ch vươ t qua nó. Yêu mi nh va yêu ngươ i vơ i lo ng khoan dung đô lươ ng nghĩa la đón nhâ n thư c trạng vơ i lo ng tư bi nhân a i, vơ i ươ c muốn mãnh liê t trao tă ng mô t ca i bă t tay la m hoa, bơ i chỉ qua ca i bă t tay thân a i ma chúng ta có thê tiê p tu c cuô c sống chung. Thomas Merton nghiê m ra rằng: Khiêm nhươ ng chô ng la i thâ t vo ng. Chính tính tư phu la m na y sinh tâm trạng thất vo ng thê tha m nhất. Mô t sư nhịn chín sư la nh. Lo ng khiêm nhươ ng la đư c tính không thê thiê u đê nhâ n nhu c chịu đư ng: nó la m khơ i đô ng tất ca như ng gi liên quan đê n hạnh phúc cu a kiê p ngươ i. Tính ha i hươ c la nhân tố xua tan như ng căng thẳng pha t sinh tư tham vo ng muốn khẳng định mi nh. Tính khôi ha i trao ban sư can đa m đê bạn tu t xuống khỏi ca i bê ma trí tươ ng tươ ng to a lạc va sư c mạnh cu a viê c ho a gia i tiê p diê n vơ i cuô c sống, sư c mạnh đó luôn luôn đươ c tăng tiê n hươ ng đê n điê u cao đẹp nhất. Tha i đô khiêm nhươ ng bạn có vơ i ngươ i se la nê n ta ng đê ngươ i có tha i đô tương tư vơ i bạn. Tôi sẽ cùng khám phá với con cái tôi về biết bao nhiêu vẻ đẹp và lòng tốt đang có, đang là và đang làm. 90

91 YẾU TỐ GÂY PHIỀN NHIỄU KHƠ I PHA T TƯ TRƯỜNG HỌC Ngươ i le o la i con thuyê n gia đi nh có thê bị đă t trong mô t số ti nh huống phư c tạp va loạn xạ, ngay ca khi phu huynh la mâ u gương cu a sư hiê u biê t, kiên nhâ n va lương thiê n. Có mô t yê u tố gây rối loạn tư bên ngoa i khiê n ngươ i ta luôn luôn pha i quan tâm: đó chính la trường học. Nói đúng hơn, thâ n tươ ng hóa viê c học hành thành đạt. Theo tâm ly gia Bruno Bettelheim lơ i ích chính la mô t nguyên nhân chính yê u gây bất ho a giư a phu huynh va con ca i. Chương tri nh sư phạm bô ba cu a Don Bosco bao gô m vui chơi, ho c hỏi va đa o đư c. Bơ i vâ y, nha Salêdiêng kinh điê n đươ c xây dư ng dư a va o cấu trúc bô ba : sân chơi, trươ ng ho c va nha thơ. Đối vơ i Don Bosco, trươ ng ho c la mô t yê u tố then chốt trong viê c xây dư ng nhân ca ch cho giơ i tre. Vi vâ y, ngay tư thơ i co n ơ Chu ng Viê n, nga i đã ca m thấy nhu câ u tổ chư c trươ ng lơ p Nga y Chúa Nhâ t va Nga y Lê Nghỉ cho tre em. Vê sau, va o tha ng 11 năm 1845, nga i đã thuê ba pho ng ngu nhỏ cho như ng lơ p ho c buổi tối đâ u tiên tại Torinô. Đă c biê t, Don Bosco hiê u rằng viê c huấn luyê n tâm trí la vấn đê sống co n cho mo i thanh thiê u niên va hơn nư a mo i ngươ i có thê tha nh công nê u sống trong mô t môi trươ ng khuyê n khích viê c ho c ha nh. Y tươ ng vê trươ ng lơ p cu a Don Bosco đã la điê u ma nga y nay ngươ i ta go i la cô ng đô ng gia o du c: mô t không gian sống đô ng ma ngươ i thu huấn có thê ti m thấy ca c công cu hư u ích đê kiê n tạo chính mi nh, mô t nơi không chỉ có ca c môn ho c. Kê t qua ho c ha nh xuất pha t tư bô ba: ho c sinh, gia o viên, phu huynh. Phu huynh thươ ng đóng vai tro thư yê u. Vâ y chư c năng đúng nghĩa cu a cha mẹ la gi? Mô t ông bố va va mô t ba mẹ có thê la m gi đê tạo thuâ n lơ i cho con ca i ho c ha nh tiê n bô? Sau đây la mô t va i xem xe t. 91

92 Nga y đâ u tiên đi ho c không pha i la nga y thơ mô ng. Đo la mô t nga y râ t hê tro ng. Va n sư khơ i đâ u nan. Nha trươ ng la tra i nghiê m sống đô c lâ p trươ c tiên cu a mô t đư a tre, mô t kinh nghiê m có tâ m quan tro ng cơ ba n cho cuô c đơ i tương lai nó, mô t cuô c tổng diê n tâ p diê n ra trong hiê n tại nhưng lại hô i tu mo i vấn đê se bô c lô va o tương lai. Con tre rơ i khỏi trung tâm cu a như ng mối quan hê ti nh ca m va chăm sóc tâ n ti nh cu a ông ba, cha mẹ, cô di, chú ba c, đê rô i pha i đối mă t vơ i thư c tê. Nó pha i tư thê hiê n mi nh như mô t đư a tre na o đó, vơ i như ng đư c tính va như ng khiê m khuyê t cu a nó va nó pha i tư sư c mi nh chinh phu c sư quy mê n, xây dư ng ti nh bằng hư u, ti m sư lưu tâm cu a thâ y cô gia o v.v.. Công viê c cu a tre đươ c lươ ng gia. Thông qua tất ca như ng điê u na y ma lo ng tư tro ng đươ c hi nh tha nh. Cha me co nghĩa vu quan tâm ca ch ti ch cư c hơn. Rất nhiê u lâ n con ca i bị thương tổn bơ i nhâ n thấy phu huynh coi viê c ho c ha nh tha nh công tro ng hơn chính ba n thân chúng. Vi vâ y, ít ra phu huynh pha i thấy điê u đó. Đối vơ i nhiê u thanh thiê u niên, ho c đươ ng la bãi chiê n trươ ng ma không pha i lúc na o chúng cu ng mang lại chiê n thă ng. Đôi khi chúng ca m thấy đơn phương đô c mã. Pha i la m sao đê khi vê đê n nha con ca i ca m thấy phu huynh la như ng đô ng minh quy gia cho cuô c chiê n không tiê ng súng ấy. Theo mô t va i nghiên cư u, tre em có phu huynh quan tâm đê n như ng hoạt đô ng ơ trươ ng lơ p (tham gia hô i phu huynh ho c sinh, giu p tre la m ba i tâ p, nhâ n vai cho ca c vơ ki ch ơ trươ ng lơ p hoặc tham gia ca c trâ n đâ u giao hư u giư a phu huynh va ho c sinh) se đạt đươ c kê t qua ho c ha nh mỹ mãn hơn như ng tre ma phu huynh chẳng ma ng ngó nga ng gi. Phu huynh câ n pha i biê t như ng gi liên quan đê n viê c ho c ha nh: thơ i khóa biê u, ca c môn ho c ơ lơ p, sa ch vơ đươ c giao cho đo c, sinh hoạt ngoại khoa v.v.. Ho có bổn phâ n ti m ra như ng ly do đê khen ngơ i va khuyê n khích con ca i, như ng ly do thươ ng có rất nhiê u nơi trươ ng lơ p. Tuyê t đối tra nh như ng lơ i sỉ va va chê giê u. Nha tâm ly ho c Bruno Bettelheim nhă c chúng ta tra nh xa loại gia đi nh mang bê nh tha nh tích : Thâ t la chi nh đa ng, khi đư a tre đi ho c vê ngâ p tra n vui sươ ng vi no co được điê m cao, cha va me sẽ ha i lo ng vơ i no, xem no la ngươ i công minh chi nh trư c, la niê m vui cu a ho. Nhưng nê u đư a tre chỉ nhâ n được sư ta n tha nh, hâ u thuâ n khi no tư ng ha i lo ng, va pha n đô i khi no đâ y bâ t mãn, ca ch cư xử như thê chẳng lẽ không gây cho đư a tre ca i â n tượng la cha me cu a no cũng chỉ la ke tro ng phu khinh bâ n, lu c kho thi chẳng ai nhi n, đê n khi đô tra ng chi n nghi n anh em hay sao?. 92

93 Cô ng ta c vơ i thâ y cô gia o. Bô ng bô ng me bê con sang Đo do c quan câ m, đo ngang không chèo Muô n sang thi bă c Câ u Kiê u Muô n con hay chư thi yêu lâ y thâ y. Thanh thiê u niên se ho c ha nh giỏi giang hơn vơ i ngươ i thâ y ma chúng kính tro ng. Phu huynh ca nh gia c đê đư ng phê bi nh chỉ trích gia o viên trươ c mă t thanh thiê u niên, ho hãy ba y tỏ vơ i gia o viên như ng viê c khó xư không thê tra nh ơ chô riêng tư khuất tâ m nghe nhi n cu a tre. Ho nên cung cấp cho thâ y cô gia o như ng thông tin hư u ích đê thâ y cô hiê u hơn vê con em mi nh, nên tham gia tích cư c ca c cuô c hô i ho p do trươ ng tổ chư c. Mơ i thâ y cô gia o tham dư bư a cơm gia đi nh có le la mô t viê c la m tích cư c. Cu ng cô viê c ho c ha nh. Lơ i no i lung lay, gương ba y lôi kéo. Gương sa ng cha mẹ thi luôn luôn có sư c lôi cuốn con ca i. Nê u cha va mẹ tỏ ra phấn khơ i vơ i như ng quyê n sa ch hoă c mô t y tươ ng mơ i, thi con ca i cu ng se pha n ư ng theo ca ch phấn khơ i giống như cha mẹ vâ y. Cha mẹ câ n dạy con ca i tâ m quan tro ng cu a tính hiê u tri trong khi đo c sa ch, khơi dâ y sư ha o hư ng bằng ca ch đă t câu hỏi vê ca c đê ta i kha c nhau, nhấn mạnh vê viê c ho c hỏi quan tro ng hơn điê m số hoă c ta i pha n đoa n. Thiê t lâ p ca c quy tă c rõ ra ng cho viê c ho c ta i nha. Mô t khung ca nh yên tĩnh, điê u đô trong ăn uống va ngu nghỉ đâ y đu la cơ sơ tốt nhất đê mô t năm ho c tha nh công. Thanh thiê u niên câ n có ca c nguyên tă c thâ t ro ra ng; chẳng hạn: Chưa ho c xong ba i chưa đi ngu, chưa la m ba i đu chưa đi chơi. Câ n bố trí cho mô i đư a tre mô t góc ho c tâ p đô c lâ p, yên tĩnh, trong la nh va đu a nh sa ng, mô t nơi có thê ho c ha nh trong an bi nh. Thâ t e o le khi ba n ho c tâ p cu a câ u anh câ n kê chiê c tivi nơi câ u em đang xem phim hoạt hi nh. Thơ i gian da nh cho ho c tâ p pha i đươ c xa c định ro ra ng. Con tre câ n có mô t thơ i khoa biê u cân đối va ha i hoa, mang tính ổn định va kha thi. Con tre pha i có y thư c tra ch nhiê m: trươ ng lơ p la sư vu số mô t cu a chúng, tương lai khơ i sư tư trươ ng lơ p. Tra ch nhiê m cu a con ca i Ba c sĩ nhi khoa Marcello Bernardi có như ng lơ i khuyên chí ly cho cha mẹ như sau: Con ba n đã rơ i nha va đi ho c. Va ngay tư xa, sư hô trợ va hiê u biê t cu a ba n nâng đơ tre. Tuy nhiên cho phép tôi thỉnh câ u vơ i ca c ba n mô t điê u: hãy giao pho cho tre đi ch thân tư đa m nhâ n lâ y như ng tra ch nhiê m thuô c pha m vi trong tương quan vơ i thâ y cô gia o cũng như trong viê c ho c ha nh. Viê c thi hỏng môn sô ho c co thê la râ t co lợi nê u 93

94 no ta o nên mô t kinh nghiê m co thư c cu a ca nhân, nê u no đê xuâ t mô t sư đa nh gia vê chi nh mi nh va mang la i cho tre mô t ti n hiê u vê như ng gi câ n pha i la m. Viê c không la m ba i tâ p đặt tre đư ng trươ c ba i toa n la m thê na o đê đô i pho vơ i gia o viên. Ngay ca điê u na y cũng hư u i ch, nê u buô c no pha i suy nghĩ vê ba n thân mi nh va nhâ n ra mi nh la ai. Ngươ i ta quen no i: Trươ ng đơ i. Nê u đư a tre bi điê u đê n hiê u trươ ng vi no đã cư xử tô i tê trong lơ p, no tư lo liê u lâ y. Tre sẽ ho c biê t điê u na o tô t hơn đê la m hoặc không nên la m, no pha i tra mô t ca i gia na o đo. Kinh nghiê m la mô t thâ y da y tuyê t vơ i, nhưng ba n thân buô c pha i tra i nghiê m trươ ng đơ i. Trong viê c la m ba i tâ p, thanh thiê u niên có thê đươ c trơ giúp, không bao giơ đươ c thay thê. Nhiê u tre không hiê u điê u chúng đo c va vi vâ y đâm ra cha n na n: cha mẹ có thê giúp tre kha m pha sơ i chỉ đỏ xuyên suốt trang sa ch ma chúng pha i ho c. I t ra trong tư tươ ng, con tre câ n pha i luôn luôn ca m thấy: Cha me quan tâm đê n điê u mi nh la m, cha me đê tâm đê n mi nh. Nói chung, vi ly do na y, tốt nhất cha mẹ nên lưu tâm ca ch sâu xa ngay ca đê n môi trươ ng ho c đươ ng, đôi khi viê c đô ng ha nh vơ i con ca i va tham gia ca c sinh hoạt ngoại khóa thâ t quan tro ng. Khơ i sư từ đâu? Ca cha mẹ va ca xã hô i yêu câ u trươ ng ho c đa o tạo con em tha nh như ng công dân hư u ích bằng mô t phương pha p cố định na o đó. Xem ra có ve rất hơ p ly khi ngươ i ta trao phó viê c na y cho xã hô i. Ho ít đo i hỏi nơi phu huynh. Phu huynh có thê mong đơ i mô t ca i gi kha c hơn nư a dươ i ma i trươ ng. Ba c sĩ Marcello Bernardi viê t tiê p: Xin ca c ba n đư ng xem trươ ng ho c như la mô t đi nh chê da nh riêng cho viê c gia ng da y, đư ng xem no như la mô t đâ u trươ ng nơi ngươ i ta chiê n đâ u đê gia nh chiê n thă ng, va thâ m chi co thê chiê n thă ng ve vang đê ti m kiê m huy chương va ng, đư ng xem no như mô t bãi đâ u xe thuâ n tiê n, nơi đo con ca i ba n cũng co thê ho c được ca i gi đo. Nê u nha trươ ng co mô t chư c năng, thi chư c năng đo nhă m cung câ p cho con tre cơ hô i thu đă c mô t kinh nghiê m hư u i ch đê ho c đô i nhân xử thê: yêu thương, tôn tro ng va hiê u biê t tha nhân. Nhiê m vu cu a nha trươ ng co thê la ta o điê u kiê n thuâ n lợi cho ca c hoa t đô ng la m triê n nơ ti nh tương thân tương a i đã co nơi vương quô c nhỏ bé cu a gia đi nh vươn rô ng ra tơ i thê giơ i. Co n như ng ca i ma trươ ng lơ p không gia ng da y. Đây la điê u bên lê, vâ n đê thư yê u. Tôi biê t ră ng đô i vơ i nhiê u ngươ i viê c xa c nhâ n như vâ y la mô t xu c pha m, nhưng ca c ba n tin tôi đi, nê u ngươ i ta không khơ i sư tư xa c ti n na y thi ho co thê gặp nhiê u điê u đau lo ng vô i ch va tai ha i. Ca c ba n hãy tươ ng tượng: con ca i ca c ba n co nguy cơ rơi va o cơ chê ma y 94

95 mo c ma ngươ i ta đã cô gă ng phân ti ch. No i chung, vi không được chuẩn tư bi trươ c, tre ơ gâ n vơ i ti nh thê. Nhưng co thê không đu ng lă m nê u tre bi bao vây: mô t phâ n tư to a a n nha trươ ng, mô t phâ n tư phu huynh. Như ng ba n a n sơ thẩm, thâ m chi nê u bi kê t tô i, chu ng chỉ co mô t gia tri tương đô i. Thua cuô c co thê chi u được, thâ t ba i co thê khă c phu c được, tâm tra ng thâ t vo ng cũng co thê ta o nên mô t đô ng lư c đê la m tô t hơn. Nê u không vâ y thi khi quen qua hoa nha m, co lẽ đư a tre không đặt nặng vâ n đê vê sư pha n xét cu a gia o viên. Thâ m chi co lẽ sẽ co niê m kiêu hãnh nho nhỏ cho như ng lâ n thi hỏng va vơ i ca c điê m sô tô i tê. Nhưng khi na o đư ng vê phi a lên a n ho c đươ ng, chỉ tri ch sư thâ t ba i cu a xã hô i, tre hu a theo cha me lên a n, mang vê t thương lo ng, rô i thi ti nh thê co thê trơ nên nghiêm tro ng. Nê u chi nh phu huynh va con ca i cu a ho co quan điê m tra i ngược nhau vê trươ ng ho c, kha năng giă ng co la m cho mô i quan hê giư a cha me va con ca i ra n nư t. Nê u ca c ba n thâ y trong trươ ng ho c chỉ co mô t lô i đi thiê t yê u cho tương lai tha nh công trong nghê nghiê p, va con ca i ca c ba n thâ y no chỉ la mô t mô i phiê n ha râ y ra pha i chi u đê la m vui lo ng cha me, mô t điê u phiê n toa i ca n trơ ca c sơ thi ch, chẳng hư u i ch gi cho thê thao, că t xén ca c buô i dã ngoa i cu a nga y lê nghỉ va bư a ăn xê bi chê ta i trong khuôn khô, trư ng pha t tre khi no gặp thâ t ba i chỉ mang la i ca m gia c bâ t mãn. Vơ i kinh nghiê m vê sư bâ t công, con ca i co thê thâ m nghĩ ră ng viê c no bỏ điê u na y điê u kia, vâ t va la m viê c na y viê c no không pha i cho chi nh no ma chỉ nhă m la m ha i lo ng cha me, va rô i nê u co điê u gi sai tra i khiê n thâ y cô than phiê n va điê n va o sô ho c ba điê m thâ p, mo i ngươ i sẽ pha n đô i mi nh. Thâ t kho co sư đô ng quan điê m vê trươ ng lơ p giư a phu huynh va con ca i, co ngươ i xem trươ ng lơ p như la mô t nơi gặp gơ ba n bè đô ng trang lư a, co ngươ i xem la nơi đê cu ng sô ng va cu ng la m viê c vơ i nhau, la nơi ngươ i ta co được ca i kinh nghiê m thoa t khỏi bô n bư c tươ ng cu a gia đi nh, va như thê la mô t nơi co kha năng đa p ư ng như ng thi hiê u riêng cu a mô i ngươ i? Va rô i vơ i ly do na y ngươ i ta ho c tâ p. Mô t khi phu huynh nhi n trươ ng ho c theo ca ch na y, ma u đỏ cu a như ng bâ t lợi sẽ tan biê n. Lo âu va sợ hãi, như ng mê t nho c vô i ch va kho ưa, đau khô thê châ t va tinh thâ n sẽ tan biê n. Tan biê n viê c thâ n tượng ho a đâ y nguy ha i cu a viê c ho c nhă m đô đa t, bơ i vi tha nh công va thâ t ba i sẽ không co tâ m quan tro ng quyê t đi nh. Va rô i co lẽ nha trươ ng sẽ phu c vu mô t điê u gi đo. Tôi sẽ tự nhắc mình nhớ rằng điều quan trọng đối với con cái không hê tại ở những điểm số trong sổ học bạ, mà trên hết là học hỏi để ca m thấy thoa đáng với chính mình, để xây dựng các giá trị tinh thần và lòng vị tha. 95

96 VỊ TỬ ĐẠO NHO TUỔI KẺ BĂ T NẠT Ơ TRƯỜNG Mô t nghiên cư u gâ n đây, trên tổng số ho c sinh trong ba năm cuối ơ tiê u ho c va trung ho c, đã đưa ra mô t kê t qua khiê n nhiê u ngươ i ngạc nhiên. Mô t tỷ lê rất cao ca c ho c sinh tiê u ho c cho biê t chúng bị ca c bạn ngươ c đãi mô t đôi lâ n hoă c nhiê u lâ n trong tuâ n. Mô t lâ n nư a, hiê n tươ ng bạo lư c ho c đươ ng rất đa ng đươ c lưu tâm, vấn đê ơ chô giúp nạn nhân ha nh đô ng thay vi chịu đư ng ngươ c đãi. Như ng biê u hiê n đâ u tiên cu a hiê n tươ ng na y la xúc phạm bằng như ng lơ i le thô tu c va bị đa nh đâ p bâ m dâ p bơ i như ng cú đấm hay như ng cú đa. Như ng ke hống ha ch ưa nạt nô bất câ n ke kha c lơ n hay nhỏ, trai hay ga i. Trong như ng năm qua có sư gia tăng viê c công kích tư phía sau lưng, chu yê u ơ viê c chê diê u hoă c loan tin vu khống vê ai đó. Đôi khi, tre em bị chê nhạo vi chúng co m co i, có khuyê t tâ t hoă c có như ng ne t ca biê t kha c ngươ i. Đúng như ông ba vâ n nói: Ở sao cho vư a lo ng ngươ i. Ở rô ng ngươ i cươ i, ơ he p ngươ i chê. Cao chê ngỏng, thâ p chê lu n. Béo chê béo tru c béo tro n. Gâ y chê xương sô ng, xương sươ n phơi ra. Ho c sinh cu ng trươ ng thươ ng biê t rất tinh tươ ng vê như ng đư a hung dư. Trong mô t số trươ ng có bâ u khí chiê n tranh băng đa ng. Ẩn ta ng phía sau như ng tre em va thanh thiê u niên qua khích va công kích hâ u như luôn luôn có mô t gia đi nh yê u ke m vê mă t xã giao, có xung đô t hoă c bị tan vỡ, khiê n gia ca nh không thê yên ổn va đoa n kê t. Bất kê nguyên nhân vấn đê la gi, nó thươ ng tạo ra mô t vo ng luẩn quẩn nơi tre bị bă t nạt va đư a bă t nạt: đư a tre ru t re ca ng dê da ng trơ nên nhút nha t, bất an, dê bị tổn thương hơn; ngươ c lại ke hay ha hiê p tăng cươ ng tính hung hăng hống ha ch cu a nó. Hai khuynh hươ ng ha nh xư na y gâ n như ổn định ơ tuổi dâ y thi. Ca khi ca ch ha nh xư sai quấy tươ ng chư ng vô thươ ng vô phạt, nô i đau thương va sâ u khổ do chúng 96

97 gây nên có thê tạo ra ca c di chư ng ke o da i suốt đơ i. Vi ly do na y ma phu huynh va ca c nha gia o du c nhất thiê t pha i nhâ n biê t vâ n đê va quyê t tâm can thiê p. Ngay ca khi con tre chịu đau khổ ta n bạo, lúc vê nha chúng cu ng chẳng he môi, vi sơ la m mất lo ng cha mẹ. Bơ i vâ y, điê u quan tro ng la phu huynh tâ p cho con ca i có thói quen nói vê nga y ho c ơ trươ ng, vê bạn be cu a chúng, vê như ng gi diê n ra trong giơ chơi va trên đươ ng đê n trươ ng. Môi trươ ng xa hô i. Bâ u khí bao tru m khung ca nh ngoa i gia đi nh cu ng thâ t quan tro ng: tại ho c đươ ng, nơi quê hương, quanh phố phươ ng. Don Bosco đo i hỏi trong ca c nha, ca c cô ng thê cu a mi nh mô t bâ u khí liên đơ i thâ t sư : như ng thanh thiê u niên lơ n hơn pha i ân câ n đón nhâ n như ng em nhỏ hơn, giúp ca c em sơ m hô i nhâ p va thích nghi. Nga i đã lâ p như ng nhóm bạn, như ng nhóm thanh thiê u niên dấn thân giư a ca c bạn hư u, đê la m điê u tốt cho ca c bạn. Gương sa ng râ t quan tro ng. Gia o du c luôn luôn pha i có như ng kiê u mâ u. Tre em luôn phỏng theo như ng kiê u mâ u ma chúng nhi n thấy. Do vâ y, nê u phu huynh va thâ y cô gia o có bạn be, tính ti nh thân thiê n va cơ i mơ, thi con em cu ng thâ t dê da ng có ca ch ha nh xư tương tư. Thông thươ ng, môi trươ ng ho c đươ ng la hi nh a nh trung thư c pha n a nh môi trươ ng xung quanh. Truy ti m nguyên nhân thư c tê cu a ca ch ha nh xư ba o lư c la vâ n đê sô ng co n. Phu huynh không nên nói: Hãy ho c ca ch tư vê!. Đư a tre nhút nha t không có kha i niê m vê tư vê, nó không thê tư vê nên dê có nguy cơ bị thương, tích luỹ thêm nhu c nhã va ca m thấy bất bi nh hơn. Ca ch thư c đê giúp mô t đư a tre bị bạn be cô lâ p hoă c ngươ c đãi la tạo cho tre sơ đă c mô t kỹ năng khiê n như ng đư a tre kha c lấy la m ca m phu c. Phu huynh nên ưu đãi bạn be cu a con ca i, đư ng la m chúng ngã lo ng, đă c biê t khi như ng tre na y la như ng đư a con mô t. Chẳng nghĩa ly gi khi nô p pha t cho ke bă t na t. La m như thê chỉ khiê n đư a tre bạo ha nh 97

98 thêm xa c tín rằng viê c du ng vu lư c đê đa nh bại ke yê u hơn mi nh la chuyê n bi nh thươ ng. Đư a tre ưa gây gổ ơ trươ ng la mô t ke khao kha t đươ c ngươ i kha c chú y vi nó thiê u tư tin, nhưng nó cu ng có thê la nạn nhân cu a sư bạo ha nh ơ nha va đang lă p lại điê u nó đã chịu trên ke yê u hơn mi nh. Gây tổn thương cho ngươ i kha c cu ng có thê la ca ch ha nh xư cu a mô t tre nhỏ đang ti m ca ch xua tan vê t thương lo ng cu a mi nh. Ho c tâ p va sinh hoa t theo nho m. Mô t gia o viên có thê la m nhiê u điê u cho ho c sinh trong lơ p ho c cu a mi nh bằng ca ch cổ vu ca c sinh hoạt va ho c tâ p theo nhóm. Tu y theo loại ba i tâ p vê nha, có thê khuyê n khích ho c sinh ho c chung vơ i nhau, đê gă p gỡ nhau ngoa i ca c giơ lơ p. Khi gia o viên pha t hiê n đư a tre bị biê n tha nh con dê tê thâ n cu a nhóm thi ho pha i can thiê p. Đê giúp đư a tre đó thoa t khỏi mô t vai tro tiêu cư c na o đó, thâ y cô có thê giao phó cho nó mô t va i công ta c va cổ vu nó trau dô i ca c kha năng va kỹ năng nhằm nâng cao lo ng tư tro ng cu ng như đă t nó ơ mô t vị trí nổi bâ t hơn so vơ i ca c bạn cu ng lơ p. Trong lơ p ho c ngươ i ta cu ng có thê gă p như ng khía cạnh ta c đô ng qua lại kha c nhau giúp ho c sinh y thư c hơn vê tính năng đô ng cu a nhóm. Chẳng hạn, có thê tha o luâ n vê ly do vi đâu thỉnh thoa ng mô t nhóm lại khe p kín va không chấp nhâ n ca c tha nh viên mơ i. Ngươ i ta pha i giơ i thiê u kiê u la m viê c hơ p ta c giư a ca c tre em, bằng ca ch mươ n va cho mươ n ca c du ng cu ho c tâ p, sa ch vơ, băng đĩa va trao đổi kỹ thuâ t chơi đô ng đô i v.v.. Vơ i mô t công viê c chuyên biê t hơn, ngươ i ta có thê câ n đê n mô t chuyên gia tâm ly ho c đươ ng đê tư vấn. Bạo lư c ho c đươ ng la mô t vấn đê chỉ có thê gia i quyê t đươ c vơ i sư hơ p ta c hiê u qua giư a phu huynh va nha gia o du c. Cô ng đô ng gia o du c pha i ho c ca ch tạo ra như ng kha ng thê câ n thiê t đê vô hiê u hoa căn bê nh lây nhiê m na y, căn bê nh gây ra như ng đau khổ bất công va vô ích. Tôi sẽ thường xuyên nắm bắt thông tin về môi trường học đường nơi con cái tôi học tập. 98

99 THUÂ T RÈN LUYÊ N TRÍ KHÔN CO TÂM TRI TỰ CHU Dư luâ n bi nh dân ca ch chung cho rằng tri thông minh đươ c chi phối bơ i mô t loại gen di truyê n. Ngươ i na y sinh ra thi thông minh, ngươ i kia thi tri đô n, ke kha c nư a thi như thê na y thê no. Nga y nay, ca c tâm ly gia va chuyên gia khă p nơi trên thê giơ i xa c nhâ n rằng trí khôn có la do ho c tâ p. Tất ca ca c thí nghiê m chư ng minh rằng như ng gi ma phu huynh va thâ y cô gia o chú y đê n nhiê u hơn thi đó la điê u ho đã tư ng hiê u biê t qua trư c gia c: y kiê n cho rằng trí thông minh va viê c ho c ha nh ke m cỏi mang tính tiê n định hay đã đươ c định đoạt la y kiê n cổ xưa va sai lâ m tai hại. Ba n thân phu huynh co thê dạy cho con ca i tha nh như ng con ngươ i thông minh. Ho la m đươ c điê u đó khi kiê n quyê t ti m ca ch giúp con ca i pha t triê n kho trí năng to lơ n ma tre sơ hư u, giúp đỡ vơ i tất ca ti nh thương va sư ân câ n cu a mi nh. Trí thông minh tư a như hạt giống: nó chư a đư ng mo i nhân tố câ n thiê t cho viê c na y mâ m, nó chỉ đo i hỏi mô t ma nh đất tốt va như ng điê u kiê n phu hơ p đê mo c sum xuê. Nơi mô i đư a tre ẩn chư a mô t hư a hẹn thiên ta i, nhưng trong vo ng 12 năm đâ u đơ i (cư c kỳ quan tro ng cho sư pha t triê n tâm tri ) cu a nó thươ ng xa y đê n như ng chuyê n kỳ đa ca n mu i pha rối hay ngăn ca n trí tuê cu a nó pha t triê n bi nh thươ ng. Chúng ta nhâ n biê t hê t tha y tre em xem ra rất thông minh trươ c khi khơ i sư đi ho c va rô i chúng biê n tính tha nh như ng ho c tro lươ i biê ng, mất nhuê khí, ke m cỏi. Thâ m chí có như ng đư a tre ghe t môn số ho c trươ c khi biê t đê n môn đó, như ng tre kha c đâ u ha ng tư c thi khi gă p khó khăn môn tiê ng Viê t hoă c môn tiê ng Anh, ngươ c lại nhiê u tre kha c tra i qua tư tha nh công na y đê n tha nh công kha c như không có gi xa y ra. Điê u gi tạo ra sư kha c biê t? Thông thươ ng phu huynh quyê t định la m hay không la m như ng gi đê đa o luyê n tri thông minh cho con ca i. Dươ i đây la mô t trong như ng chiê n 99

100 lươ c đơn gia n nhất. Tri thông minh la mô t kê t qua cu a tư duy. Ta c gia Robert Swartz cho rằng 90% dân số thê giơ i không biê t tư duy. Thâ t không hơ p ly khi cho rằng suy nghĩ la mô t kê t qua cu a trí thông minh. Chính ca c chuyên gia xa c nhâ n rằng: bô não pha t triê n nhơ viê c đô ng não. Trí thông minh cu a tre em tỷ lê thuâ n vơ i như ng cơ hô i đươ c cung cấp cho chúng. Đi mô t nga y đa ng, ho c mô t sa ng khôn. Đa số tre em va thanh thiê u niên sống trong căn hô cu a mô t cao ốc hay mô t chung cư trâ m mi nh trong như ng nga y sống thu đô ng ca vê mă t thê ly va tâm ly. Do đó, trí thông minh (va ca nhân ca ch) cu a chúng se bị đe bẹp ca ch thê lương. Đa o luyê n trí tư duy cho con tre có nghĩa la ho c ca ch đối thoại, ho c đa nh gia mô t chương tri nh truyê n hi nh, tha o luâ n vê mô t cuốn sa ch, mô t ba i viê t, mô t sư kiê n v.v.. Tri thông minh la kha năng nhi n thâ y va gia i quyê t ca c vâ n đê. Tre nhỏ pha i đươ c giúp đỡ đê đối phó vơ i ca c vấn đê khó khăn va tâ p đê xuất như ng gia thiê t va ti m ra ca c gia i pha p. Như ng tre nhỏ bị bỏ mă c mô t mi nh có khuynh hươ ng ha nh đô ng mu qua ng va hâ u như không bao giơ chúng có đươ c gia i pha p chính xa c, gia i pha p cu a chúng chỉ thuâ n túy mang tính hên xui may ru i. Tri thông minh phu thuô c va o quan điê m sô ng ma phu huynh va con ca i có đối vơ i tất ca như ng gi trong lãnh vư c văn hóa, trong viê c dấn thân ho c ha nh va trong hi nh a nh ba n thân ma cha mẹ có đối vơ i con ca i. Phu huynh tin chă c mi nh co con ca i thông minh thi ho sẽ ha nh xử theo ca ch khiê n ca c em trơ nên thông minh. Muốn có mô t hi nh a nh tốt đẹp vê ba n thân ngươ i ta cu ng pha i có đô ng cơ thúc đẩy, câ n năng lươ ng đê đư a tre đâ u tư va o mô t công viê c, câ n thơ i thơ i gian va sư kiên tri đê đư a tre đối mă t vơ i thất vo ng va cha n chươ ng. Thiê u đô ng cơ thúc đẩy chỉ khiê n viê c ho c ha nh gă p nhiê u phiê n toa i ho c ha nh. Tre em pha i co mô t hi nh a nh ti ch cư c va không phu nhâ n tính đa dạng cu a ca c môn ho c. Phu huynh có bổn phâ n la m sao đê môn ho c trươ c tiên đươ c diê n ra trong mô t bâ u khí vui thú. Ngươ i ta ho c không vi bổn phâ n, nhưng ho c vi vui thú. Ba mẹ na o khẳng định theo kiê u: Ồ, me cũng chẳng ưa môn vâ t ly hay môn toa n ho c bao giơ thi đương nhiên ba mẹ đó đã tiê n định số phâ n cho con ba không bao giơ trơ tha nh nha khoa ho c. Câ n nuôi dươ ng đơ i sô ng gia u tri tươ ng tươ ng cu a con ca i. Sư tươ ng tươ ng la ba mẹ cu a sư sa ng tạo va nga y nay la mô t trong như ng yê u tố quan tro ng nhất. Ngươ i ta có thê nuôi dưỡng trí tươ ng tươ ng không chỉ qua như ng cuốn sa ch viê n tươ ng khoa ho c, ma co n thông qua ca c hoạt đô ng phi ngôn ngư như âm nhạc, nghê thuâ t va dạo chơi. Phu 100

101 huynh nên kê truyê n va khuyê n khích con ca i kê lại. Ho có bổn phâ n đo c cho va đo c vơ i con tre va thâ m chí cu ng xem chung vơ i chúng mô t số bô phim mang tính gia o du c. Trên hê t va trươ c hê t hãy tro chuyê n vơ i chúng. Khuôn va ng thươ c ngo c: Theo tâm ly gia David Lewis, có sa u nguyên tă c va ng đê lươ ng gia năng lư c trí tuê cu a mô t đư a tre. Chúng bao gô m: 1. Ca ch thư c pha n ư ng vơ i cuô c đơ i mô i ngươ i mô i kha c. Nơi mô t đư a tre không có ca ch ha nh xư na y thi thông minh va ca ch kia thi ngu ngốc. Cha mẹ hãy cố gă ng nhâ n hiê u ca như ng pha n ư ng gây chươ ng tai gai mă t. 2. Cha mẹ đư ng quên rằng mo i lươ ng gia đê u mang tính chu quan. Ho không thê vơ đu a ca nă m. Có ai tươ ng tươ ng ra đươ c mô t đư a tre thông minh đê n nô i khiê n cho ngay tư đâ u tất ca như ng gi nó la m đê u thông minh. Có ai hi nh dung ra đươ c mô t đư a tre ngu ngốc đê n nô i tất ca như ng gi nó la m va như ng lơ i nó nói đê u bị ngươ i ta ga n cho la ngốc nghê ch. Đê rô i ngươ i ta không the m nhâ n biê t vê bất cư điê u gi ma nó hoa n toa n không ngốc nghê ch. 3. Cha mẹ cố gă ng tra nh bị chi phối qua nhiê u bơ i ca c vị thâ y hoă c ca c chuyên gia đu loại. Hãy nhơ rằng ca ch đa nh gia cu a ho, cho du có ve kha ch quan thi chúng cu ng chỉ la kê t qua do nghê nghiê p đo i hỏi va nă ng khuynh hươ ng ca nhân. 4. Cha mẹ đư ng qua tin va o như ng ba ng tră c nghiê m chỉ sô thông minh (IQ). Va đă c biê t đư ng nên đê tâm tơ i như ng ba ng tră c nghiê m tính ca ch đươ c đăng ta i trên ba o chí. 5. Cha mẹ cố gă ng đư ng a p đă t tha i đô va y tươ ng chu quan cu a mi nh trên như ng hoạt đô ng đa ng trân tro ng va có ta c đô ng gia tăng chỉ số thông minh cu a con ca i. Tre em câ n tra i nghiê m thư c tê bao nhiêu có thê. 6. Nê u con ca i ca c bạn la m điê u gi đó có ve lạ lâ m thi ca c bạn hãy luôn luôn ti m kiê m mô t ly do không nằm trong sư ngu dốt. Tôi ba o đa m vơ i ca c bạn rằng: mô i ngươ i đươ c sinh ra sẵn có trí thông minh tuyê t vơ i. Tôi cũng sẽ hỏi ý kiến các con tôi. 101

102 NUÔI DƯƠ NG TRÍ TƯƠ NG TƯỢNG PHA T TRIỂN O C SA NG TẠO Don Bosco đã có mô t ke thu. Ke thu đó chính la sự biếng nhác. Va nga i đã không ngư ng chiê n đấu chống lại nó bằng khoa sư phạm mang tính khuyê n khích va mơ ngỏ cho óc sa ng tạo cu a nga i, khoa ấy nhằm khơi lên niê m hy vo ng tra n trê, khao kha t la m viê c, ho c tâ p, ha nh đô ng, sinh sống va chung sống. Nga i nói rằng: Cha muô n ră ng bâ t cư lu c na o ngươ i ta cũng nên luôn luôn la m viê c gi đo, va đư ng uô ng phi du chỉ mô t phu t. Ca c trươ ng ho c va nguyê n xa cu a nga i đã pha i la như ng xươ ng chê tạo va dư trư ca c chương tri nh va chiê n dịch hoạt đô ng. Đó la mô t linh ca m phi thươ ng ngay ca cho thơ i đại chúng ta. Ca thơ i nay, thu địch xưa vâ n như sư tử gâ m thét, ra o quanh ti m mô i că n xé ngay giư a thanh thiê u niên: đó la nô i buô n cha n, tính thu đô ng, ve lãnh đạm, thói ho c đo i. Mô t khoa ng trống nô i tâm thươ ng đươ c lấp đâ y bằng như ng kinh nghiê m hão huyê n, hiê m nghe o va khốn đốn. Tuy nhiên, thơ i nay bất cư lãnh vư c na o cu ng đo i hỏi tính linh đô ng hơn. Trong tương lai, ca đê n thê giơ i viê c la m cu ng se đo i hỏi nga y ca ng nhiê u vê tính sa ng tạo. Dâ n dâ n ma y tính se đa m nhâ n hâ u hê t công viê c thươ ng nga y va ca c hoạt đô ng tinh thâ n không mang tính sa ng tạo, vi ly do đó ma trí sa ng tạo se luôn luôn đươ c đa nh gia va khen thươ ng nhiê u hơn trong mo i lĩnh vư c hoạt đô ng cu a con ngươ i. Nhưng kỹ năng sa ng tạo pha i đươ c đa o luyê n. Mô i đư a tre có tiê m năng sa ng tạo cao đô nê u chúng đươ c trao cho cơ hô i đê tâ p luyê n va ca i thiê n kỹ năng na y. Sau đây la mô t va i đê nghị đơn gia n. La m sao mỗi nga y cha me co va i phu t đê ngô i đo vơ i con tre va lă ng nghe chu ng. Hãy cho phe p tre nói va thổ lô tâm tư đang ấp u. Bo n tre câ n chia se như ng điê u thích thú, ti nh ca m, nô i sơ hãi, âu lo, sơ thích cu a chúng... Không có trươ ng hơ p ngoại lê, hâ u hê t như ng đư a tre sa ng tạo đê u yêu mê n sa ch vơ va dê da ng tiê p câ n vơ i như ng gi giúp chúng pha t triê n tính sa ng tạo. Khi co n nhỏ chúng sẵn lo ng bă t chươ c cha mẹ va chúng nói vê như ng gi chúng thấy. Khi lơ n hơn, chúng có nhu 102

103 câ u trao đổi y kiê n vơ i cha mẹ, điê u đó khiê n cha mẹ pha i gia i thích quan điê m cu a mi nh va ân câ n hỏi han vê quan điê m cu a con ca i. Ha y nuôi dươ ng ti nh ham hiê u biê t cu a tre va cung câ p cho tre như ng phương tiê n đê thê hiê n mi nh. Hãy trao ban cho be thơ quyê n có mô t không gian riêng đê : sa ng tạo, đo c sa ch ba o, să p xê p ca c bô sưu tâ p, suy nghĩ. Hãy khuyê n khích tre ham hiê u biê t, đư ng đưa ra như ng câu gia i đa p qua đơn gia n trươ c ca c câu hỏi liên tu c cu a be, va cố gă ng đư ng bư c mi nh trươ c ca i ươ c muốn kha m pha không ngư ng cu a be. Hãy cung cấp nhiê u vâ t liê u kha c nhau đê thê hiê n tính sa ng tạo. Không câ n như ng thư đô chơi đă t tiê n, nhưng câ n như ng thư đơn gia n va đa dạng: tư như ng chiê c đĩa bằng giấy hay bằng như a tơ i ca c cây bút lông đa să c ma u, như ng cu c gô đô chơi va ca c chai như a to nhỏ kha c nhau. Thỉnh thoa ng hãy tă t truyê n hi nh đi, dă t con tre ra ngoa i đê cu ng nhau kha m pha thê giơ i. Mô t đư a be xem truyê n hi nh ca nga y, chẳng chóng thi châ y se nghĩ rằng truyê n hi nh giúp nó thoa t khỏi sư buô n cha n. Thư c ra nó la nguyên nhân la m khô cằn tâm trí va gây buô n cha n khôn nguôi. Ha y tăng cươ ng ca m gia c an toa n cho con ca i bằng ca ch đê tre go p phâ n va o ca c quyê t đi nh va kê hoa ch cu a ngươ i lơ n. Đó la chư ng cư sống đô ng cho con ca i biê t rằng chúng đa ng trân tro ng, không chỉ la như ng ke bị dạy dô va đươ c chăm sóc ca ch thu đô ng, nhưng la như ng con ngươ i đô c nhất vô nhị. Ba n thân tre ca ng ca m nhâ n đươ c tính đô c đa o va riêng biê t nô i tại na y, tre ca ng có nhiê u kha năng a p du ng chúng đê dấn thân va o đơ i, va o tương lai ma tre tin tươ ng. Hãy khuyê n khích chúng đối phó vơ i như ng ti nh huống mơ i me, thươ ng xuyên lui tơ i trươ ng gia o ly cu a gia o xư va tham dư ca c nhóm sinh hoạt. Khi nói chuyê n vơ i ca c be đư ng hạ tri nh đô ngôn ngư xuống, hãy tra nh ca c hi nh thư c ấu trĩ, đư ng đối xư vơ i chúng như thê vơ i như ng ke ngu si chỉ vi chúng co n con nít. Ha y nuôi dươ ng ti nh nha y ca m cu a tre. Đô nhạy ca m la mô t khía cạnh quan tro ng cu a sư sa ng tạo. Hãy cu ng nhau nghe nhạc, cu ng ngạc nhiên va sư ng sốt trươ c ca c hi nh a nh va thê giơ i să c ma u. Hãy nói vê ve 103

104 đẹp va sư hu ng vĩ cu a thiên nhiên. Nói vê sư tốt la nh, công ly, thê giơ i mô ng tươ ng va như ng tư tươ ng lơ n. Ha y khuyê n khi ch tre tra nh kiê u sô ng râ p khuôn theo ngươ i kha c. Nga y nay, a p lư c la m theo số đông ca ch ma y móc thi vô cu ng mạnh me. Hãy thă ng vươ t cơn ca m dô ưa so bi, hãy mơ i go i thanh thiê u niên la m chu đô ng cơ ư ng xư cu a chúng, xem xe t điê u gi hơ p va không hơ p vơ i chúng. Ha y no i vơ i tre đừng hu a theo dư luâ n: Thà rằng được sẻ trong tay, còn hơn được hứa trên mây bạc vàng. Tính cạnh tranh tha i qua va viê c nhấn mạnh va o kê t qua ho c tâ p có ta c đô ng tiêu cư c đê n đại đa số thanh thiê u niên. Thay vi ho c đê có kiê n thư c va o đơ i, đê re n luyê n con ngươ i có nhân ca ch, thanh thiê u niên ho c vơ i mu c đích đê hạ đối thu cạnh tran, đê la m vui lo ng cha mẹ, đê tha nh công bằng mo i gia. Hãy dạy cho con tre biê t gia trị đích thư c cu a viê c ho c hỏi nghiên cư u thi hư u ích cho đơ i ngươ i va ngươ i đơ i hơn viê c tranh gia nh danh hiê u va tha nh tích chỉ vi lo ng tư a i. vi sư gia tạo. Ha y giu p tre mỗi nga y thêm tha nh thâ t vơ i chi nh mi nh. Khôn ngoan chẳng lo thâ t tha, lươ ng thưng tra o đâ u chẳng qua đong đâ y. Mô t đư a tre lư a dối chính mi nh luôn ti m ca ch đê tạo ra mô t nhân ca ch gia tạo khi đối diê n vơ i ngươ i kha c, nó ti m ca ch đối phó vơ i ca c vấn đê bằng mưu mô xa o tra khiê n lơ i nói dối trơ nên đa ng tin câ y, nó xư sư ca ch bất chính. Nói ngươ c lại điê u mi nh nghĩ vơ i chu y phỉnh gạt se bóp chê t tính sa ng tạo. Tính sa ng tạo đo i hỏi ngay tư ngo n nguô n cu a tư tươ ng pha i thông suốt va trong tre o. Tôi sẽ lên danh sách về những viê c cần làm, để dùng chút thì giờ ra nh rỗi ngô i lại với con cái tôi. 104

105 CHIẾN DỊCH NUÔI HEO ĐÂ T CON CA I VA TIÊ N BẠC Mô t ho a tiê t đa ng lưu y kha c trong khoa sư phạm cu a Don Bosco đươ c ti m thấy trong hô i ky cu a Don Rua: Mong muô n cu a Don Bosco la tâ p cho ca c ba n tre la m quen vơ i viê c qua n ly tư khi co n nhỏ trươ c khi chu ng bươ c va o đơ i; bơ i vâ y đê tâ p cho tre quen tiê t kiê m va qua n ly tiê n ba c, ngoa i mo n xu p cho bư a trưa va bư a chiê u, buô i tô i nga i cho mô i tre 25 xu đê chu ng co thê mua ba nh mi va chu t i t gi đo ăn kèm theo. Trong mo i hoa n ca nh, đối vơ i Don Bosco, viê c gia o du c tinh thâ n tra ch nhiê m luôn câ n đê n lo ng tín nhiê m. Năm 1849, nga i đã giao phó tất ca tiê n bạc cu a cô ng thê Valdocco cho Giuseppe Buzzetti. Khi đó Giuseppe Buzzetti mơ i chỉ 17 tuổi tro n. Nói đê n tiê n bạc, cha mẹ thươ ng bâ n tâm vê mă t số lươ ng: Mi nh co đang la m đu ng khi cho bo n tre ca i mũ rơm? Nê u cho thi gia ca i mũ chư ng bao nhiêu la vư a? Đô tuô i na o thi cho được? Mi nh co nên thươ ng tiê n khi tre la m được mô t viê c tô t hay không? Khuyê n khi ch tre tiê t kiê m, da y tre da nh du m co tô t không?. Thâ t không sai, tiê n ba c co mô t gia tri biê u tươ ng ma nh me, ca i ma tre con hô hấp tư khi lo t lo ng mẹ. Va tiê n bạc xuất hiê n trươ c mă t chúng như la đối tươ ng đê the m kha t hay đê chinh phu c. Tiê n la ông chu thân quen, ti nh yêu hươ ng đê n, ghe t ghen xen va o. Khí đô c đô ng tiê n tăng cao, trong nha bâ u khí chẳng sao an bi nh. Đô ng tiê n có sẵn trong mi nh, biê n a nh ma u tră ng tha nh hi nh đen thui. Tiê n la công cu cu a quyê n lư c, đô c lâ p, tư do, khoa i lạc. Công cu tra tấn hôm mai, nguyên nhân tô i nơ khiê n ai cu ng gơ m. Thâ t bối rối khi pha i nghe cha mẹ nói: Bô me pha i la m viê t quâ n quâ t quanh năm suô t tha ng đê kiê m tiê n cho con thanh toa n, na o la phi ho c thêm, ho c đa n ghita, na o la ăn ba nh xèo, ba nh pi a vơ i ba n bè, na o la đi tă m biê n nga y nghỉ v.v., con cũng co thê la m cho mi nh mê t mỏi đôi chu t chư!. Khi đưa tiê n cho mô t đư a con, đó la ha nh vi vư a mang tính thư c tê vư a mang tính biê u tươ ng, thay vi nói ngươ i ta co thê thê na y hay ngươ i ta câ n pha i thê kia, cha mẹ pha i nói ro tâ m quan tro ng ca i ho muốn trao ban. Trươ c hê t, cha me co muô n da y cho con ca i biê t vê gia tri tiê n ba c ma ngươ i ta kiê m được bă ng mô hôi va công sư c cu a mi nh hay 105

106 không? Trong trươ ng hơ p đó, không bao giơ chu cấp mô t khoa n tiê n cố định ma không có ly do. Nhưng, theo ca ch la m cu a mô t số gia đi nh, ngươ i ta có thê ấn định khoa n phí tổn cho viê c tư gia cu a ho. Tra i la i, khi cha me muô n da y dô đư a con vê tinh thâ n vô vi lợi thi ho pha i xử tri ra sao đô i vơ i tiê n ba c? Cha mẹ cu ng hãy trao ban cho tre ca ch qua ng đại, va trên hê t hãy đê tre thong dong sư du ng như ng gi đươ c trao ban ca ch nhưng không. Đă t tín nhiê m nơi mô t đư a tre có nghĩa la giúp nó sống tư lâ p va dạy nó có y thư c tra ch nhiê m. Đă t tín nhiê m nơi ngươ i kha c có nghĩa la chấp nhâ n như ng sai lâ m va mâu thuâ n có thê xa y ra, như ng điê u bất toa n ma ca ngươ i lơ n cu ng không thê tra nh khỏi. Điê u tiên quyê t la con ca i co quyê n đươ c biê t. Chẳng câ n đê n khoa hu ng biê n, ai cu ng biê t ro tiê n bạc đóng mô t vai tro quan tro ng trong xã hô i chúng ta đang sống. Khi cha mẹ tin tươ ng con ca i ca ch hơ p ly, con ca i cu ng pha i y thư c vê thư c trạng kinh tê gia đi nh mi nh. Cha mẹ pha i tâ p cho chúng qua n ly tư như ng viê c chi tiêu nho nhỏ trong nha va chúng có thê cu ng cha mẹ đi mua să m. Thay vi nói đi nói lại nhiê u lâ n trong nga y vê gia ca món ha ng va gia ca sinh hoạt tốn phí bao nhiêu, thi cha mẹ có thê tâ p cho con ca i tính toa n cân đối giư a viê c thu va chi, giư a mư c lương trung bi nh va ca c khoa n tiêu pha cu a gia đi nh, giúp chúng trân tro ng điê u đang có la cơ hô i may mă n hơn vô số bạn tre đô ng trang lư a như chúng ơ nhiê u nơi trên thê giơ i không có. Con ca i co quyê n ho c nghê. Cha mẹ có bổn phâ n tạo cơ hô i tốt nhất đê con ca i la m viê c kiê m tiê n. Có thê la điê u hư u ích khi đích thân chúng qua n ly chă t che va chi tiêu hơ p ly mô t khoa n tiê n na o đó. Con ca i pha i đươ c go p y kiê n trong như ng viê c mua ba n đă c biê t cu a gia đi nh. Con ca i như như ng diê n viên phu trong gia đi nh mi nh: chúng la phâ n tư sống đô ng va toa n vẹn, vơ i tư ca ch na y, chúng pha i dư 106

107 phâ n va o như ng khó khăn, va o viê c qua n ly, viê c tổ chư c va lên chương tri nh cho gia đi nh. Con ca i câ n ho c biê t đê đừng phung phi tiê n ba c, cu ng đừng vung tay qua tra n. Chúng không nên du ng tiê n cu a đê mua bạn be. Tiê c thay, không thiê u bâ c cha mẹ du ng tiê n bạc đê bu trư kha năng yêu thương ke m cỏi cu a ho, trao ban khi ha i lo ng hoă c chối tư khi phâ t y. Bằng ca ch na y, tâ m quan tro ng cu a ti nh yêu giư a cha mẹ vơ i con ca i đươ c tiê n bạc đa m nhâ n. Suốt cuô c đơ i chúng se không ha i lo ng vơ i như ng gi chúng không thê mua bằng tiê n. Ngươ i ta không thê du ng tiê n bạc đê mua đươ c hạnh phúc, ti nh yêu hay sư c khoe. Đừng nên la m hư ho ng mô t đư a tre. Không nên hư a hẹn tiê n bạc đê khuyê n khích tre ho c ha nh hay thi ha nh ca c bổn phâ n kha c. Chúng có thê rơi va o vo ng xoa y nghiêm tro ng cu a chu nghĩa thư c du ng khi luôn luôn tư hỏi: Tôi la m viê c na y viê c no, va ba n sẽ tra tôi bao nhiêu?. Đư ng quên xã hô i chúng ta đang sống say mê tôn thơ con bo va ng, thơ Thâ n Ta i, thơ Ông Địa. Câ n giu p con ca i tra nh xa ca m bẫy cu a chu nghĩa tiêu du ng tha i qua. Con ca i đang chịu sư c e p thúc đẩy tư bên trong va quyê n ru lôi cuốn bên ngoa i, chúng liên tu c đưa ra như ng yêu sa ch: đa m bạn be lă m tiê n nhiê u cu a, co n nó thi nghe o rơ t mô ng tơi; bo n chúng có quâ n a o thơ i trang ha ng hiê u, co n quâ n a o cu a nó thi cổ lô sĩ cho du chỉ mua chưa đươ c bao lâu v.v.. Cha mẹ câ n truyê n sư c mạnh đê con ca i tra nh ghen tị vơ i ha ng xóm, đê không bị qua ng ca o mê hoă c mơ i mo c tiêu thu. Chúng câ n đươ c trơ giúp đê tra nh ca i bâ y cu a ha ng hiê u, ha ng đô c, ha ng câ m tay, ha ng đơ i mơ i... Luôn nhơ đê n gia tri cu a ti nh vô vi lơ i: đư ng nhốt con ca i trong mô t hê thống cha me tiê n ba c mua să m. Bằng lơ i nói va vơ i gương sa ng, cha mẹ hãy dạy cho con ca i sống ti nh ba c a i va liên đơ i. Trươ c hê t, ho cu ng hãy sống ne t đẹp văn hóa cu a sư trao tă ng. Ca ch riêng như ng gi cha mẹ biê u lô qua chính cuô c sống cu a ho. Cha mẹ sẽ nói về viê c thu chi trong gia đình mình với con cái. 107

108 KHI THANH THIẾU NIÊN BUÔ N CON CA I CHỊU A P LỰC Nga y nay, tre em va thanh thiê u niên chịu a p lư c bơ i nhiê u ly do kha c nhau. Đối vơ i chúng, lo lă ng cu ng la mô t vấn đê nghiêm tro ng. Tiê c thay, nhiê u bâ c cha mẹ qua xem nhẹ sư lo lă ng cu a con ca i. Ho có xu hươ ng cho rằng bo n tre se tư khă c phu c va đương đâ u vơ i nô i lo lă ng khi chúng lơ n lên, bằng y chí va sư cố gă ng. Vi vâ y, cha mẹ tỏ ra thơ ơ hoă c tư c tối. Kinh nghiê m cho biê t rằng ca c mư c đô lo lă ng tạo tha nh mối đe do a rất nghiêm tro ng cho sư pha t triê n vê trí tuê, xã hô i, ti nh ca m, giơ i tính, thê ly va nhân ca ch cu a tre em. Thươ ng xuyên lo lă ng gây khó khăn vô cu ng đê : nhơ va hiê u mô t ba i ho c, gia i quyê t mô t vấn đê, ra mô t quyê t định, vươ t qua kỳ thi cư, đương đâ u trong cuô c đấu, kê t nghĩa bạn be va trươ ng tha nh nhân ca ch. Hơn nư a, ta c đô ng lâu da i se ta n pha lo ng tư tro ng va hi nh a nh tốt đẹp vê ba n thân. Ca c triê u chư ng biê u hiê n nỗi âu lo Bạn tre qua lo âu có tha i đô nhút nha t, sơ hãi, tiê n hâ u bất nhất. Nó thiê u sư tư tin, chịu lê thuô c va có ấn tươ ng tiêu cư c vê ba n thân. Ca c ru i ro va bất hạnh thơ i thơ ấu có thê trơ vê a p đa o mô t đư a tre đã tư ng lo lă ng, đó có thê la như ng lơ i phê bi nh chỉ trích cu a thâ y cô gia o, bị điê m tô i, mong tha nh công nhưng bị thất bại v.v.. Thanh thiê u niên buô n bư c vi không thê thoa t ra khỏi ti nh trạng lo âu va sơ hãi, va chúng biê u lô ca c triê u chư ng bất ổn qua ca ch ư ng xư cư ng cỏi: bâ t tuân phu c, cãi cha y cãi cô i, ngôn ngư tu c tĩu, ti nh khi thâ t thươ ng, xâ c la o va ki ch đô ng, bâ t cẩn, sử du ng tiê n ba c thiê u tra ch nhiê m, trô m că p, quan tâm đê n nô i dung khiêu dâm, rô i loa n tiêu ho a. Cha mẹ thươ ng khiê n tra ch nă ng lơ i như ng ha nh vi na y, vi hoạ hiê m ho chịu lô i ngươ c do ng truy ti m nguyên nhân. Ho có khuynh hươ ng đổ thư a cho như ng duyên cơ như: không vâng lơ i, bô c đô ng, bô ng bô t, xâ c xược, lươ i biê ng, ti nh khi nô i loa n, i ch ky, hâ u đâ u, ngơ ngẩn va nhu nhược. Vi vâ y, bâ u khí gia đi nh bị ô nhiê m trâ m tro ng bơ i như ng cuô c cãi 108

109 vã dai dẳng va triê n miên, ca ng lúc ca ng cho c tư c nhau quyê t liê t; trong khi đó, thư c trạng vấn đê vâ n không đươ c gia i quyê t. Du cho bâ c cha mẹ có tươ ng nghĩ điê u gi hay có như ng lơ i hô ha o đại loại như đư ng la m điê u ngu ngô c â y hay thâ m chí có như ng lơ i nhạo ba ng chĩa thẳng va o nhân ca ch hoă c lo ng can đa m, va ngay ca trong trươ ng hơ p khích lê chân ti nh va thông ca m sâu xa thi ho cu ng không thê loại bỏ đươ c như ng mối âu lo ăn sâu trong lo ng tre. Như ng lo âu cu a bo n tre không thê tư tiêu biê n dươ i a nh nă ng mă t trơ i. Trấn an mô t đư a tre sơ hãi, biê n nó tha nh mô t ngươ i tư tin va bi nh an, thay thê như ng nghi ngơ na y sinh do lo lă ng bằng sư tư tin qua la mô t nhiê m vu quan tro ng trong gia đi nh. Cha u sơ bô cha u.... Nguyên nhân chu yê u gây căng thẳng xuâ t pha t tư đâu? Thâ t không ngơ, chính gia đi nh la nguyên nhân đê nhất. Mô t số tâm ly gia hiê n đại xa c nhâ n gia đi nh la lo ấp ca c cơn a c mô ng : nô i sơ hãi thâ t cu thê bơ i cha mẹ bạo lư c, do mô côi cha mẹ, vi cha mẹ ly thân ly dị. Cha u thâ t khiê p sợ khi bô đu ng đu ng nô i giâ n, Thâ t hoa ng sợ khi me bô cãi vã va đa nh lô n nhau, Cha u hoa ng sợ ngay khi thâ y bô xuâ t hiê n. Nguyên nhân đê nhị đê n tư trươ ng ho c. Mô t đư a be 10 tuổi ba o: Cha u sợ như ng ke giê t ngươ i va như ng gi ghi chép trong sô ho c ba. Va be Erika 9 tuổi nói: Điê u khiê n cha u lo sợ la không lên được lơ p năm. Nô i sơ kê tiê p la sơ không xư ng đa ng vơ i như ng mong đơ i cu a ngươ i kha c, cu a bạn be hoă c cha mẹ, sơ thất ti nh va thất bại trong đơ i. Chẳng hạn, viê c chuyê n đổi tư tiê u ho c sang trung ho c đa nh dấu mô t bươ c ngoă t quan tro ng trong cuô c đơ i cu a tre vị tha nh niên, điê u đó khiê n chúng pha i đối mă t vơ i như ng nhiê m vu mơ i trong bối ca nh ít đươ c ba o vê va gia m sa t. Tre se pha i dung nạp như ng quan niê m sống tư bạn be đô ng trang lư a, như ng nhâ n xe t va ca c gia trị sống tư ca c bạn, như ng gi ma có le chúng vâ n co n nhâ n đươ c tư gia đi nh. Thư c tê thơ i niên thiê u không như giấc mơ thơ i ấu thơ cu ng lại la mô t nguyên do gây lo âu, nó kha c na o viê c nha y chúi xuống nươ c ma chẳng có tấm lươ i ba o vê. Tất nhiên con tre không thiê u như ng nô i sơ hãi va a m a nh ca biê t, tư khiê p sơ đêm đen, sơ ngươ i lạ, sơ ma. Cha mẹ có thê la m gi? Bươ c đâ u tiên la thư a nhâ n nô i lo lă ng có thê la cơ sơ đê con ca i thay đổi ca ch ha nh xư ; bươ c thư hai la ti m hiê u nguyên nhân hoă c ca c nguyên nhân gây lo lă ng; va bươ c thư ba la can thiê p theo ca ch tốt nhất đê giúp tre thoa t ra khỏi vấn đê. Phương pha p 7 chư T Cha mẹ cu ng có thê la m theo mô t va i quy tă c đơn gia n, dê da ng ghi nhơ, chúng ta bă t đâ u bằng ca c chư T như sau: 109

110 Tâm sư. Viê c tâm sư xem ra có ve dê da ng, nhưng đê có mô t cuô c đối thoại chân tha nh va cơ i mơ giư a cha mẹ va con ca i qua la mô t cuô c chinh phu c khó khăn. Ngoa i viê c tâm sư, nói năng thi cha mẹ hiê m co n phương tiê n na o kha c đê kha m pha nguyên nhân gây lo lă ng cho con ca i mi nh. Trong gia đi nh ngươ i ta nên tha o luâ n vê tất ca mo i thư : vê vấn đê trươ ng lơ p, tương quan, tính du c, dư tính tương lai va vê ca c gia trị tôn gia o. Tham gia. Cha mẹ pha i mạnh dạn ngô i bên cạnh đư a con lo âu. Thay vi ti m ca ch phơ t lơ như ng lô i lâ m có thê có, ho nên khuyê n khích con phân tích chúng ca ch chính xa c va kha ch quan. Đương đâ u vơ i như ng thất bại cu a chính mi nh thi chẳng dê chịu bao giơ, nhưng nó có thê truyê n dạy nhiê u điê u. Ti ch cư c. Du sao đi nư a thi con ca i pha i biê t rằng cha va mẹ chúng tin tươ ng chúng. Cha mẹ câ n năng khen thươ ng con ca i nhiê u hơn la trư ng phạt. Ca c viê c tươ ng thươ ng không chỉ la ca c hiê n vâ t, đó co n la như ng lơ i khuyê n khích, ca c câu chúc mư ng, mô t a nh mă t ca m thông, mô t nu cươ i thân thương tri u mê n. Rất tiê c la nhiê u đư a be phơ t lơ ngay khi ngươ i lơ n bă t đâ u nói. Kinh nghiê m cho chúng biê t rằng như ng lơ i ba n tha o cu a chúng có thê dâ n đê n như ng lơ i la lối va la m mê ch lo ng. Ti nh kiên nhẫn. Du c tô c bâ t đa t. Mong muốn có đươ c kê t qua mau chóng cu a nhiê u cha mẹ chỉ la m con ca i thêm lo lă ng. Khi không đươ c như sơ nguyê n cu a cha mẹ thi se tre mang tư tươ ng như tôi bâ t lư c, tôi không đu kha năng, tôi không thê. Ti nh bê n chi. Cha mẹ pha i la như ng ngươ i ngoan cươ ng. Hãy nói vơ i đư a tre lo lă ng: con cư an tâm. Ngươ i ta nên đê nó tư bơm thêm sinh lư c cho chính mi nh bằng ca ch khuyê n khích bươ c nhanh hơn so vơ i thói quen cu a nó. Nhưng đư ng nhanh đê n nô i khiê n nó hoa ng sơ, cu ng đư ng châ m đê n nô i khiê n nó cho đó la viê c vô tích sư. Thâ n tro ng. Câ n rất lưu tâm khi đê xuất ca c mu c tiêu cho mô t thiê u niên bối rối. Câ n nă m chă c đê n 90% kha năng có thê thư c hiê n đươ c mu c tiêu đã định thi mơ i đê xuất. Thanh bi nh. Bâ u khí gia đi nh rất quan tro ng. Nê u cha mẹ muốn giúp con ca i vươ t thă ng nô i lo lă ng thi trươ c tiên ho pha i vươ t thă ng như ng ca m gia c sơ hãi cu a chính mi nh. Gia đi nh pha i la mô t ốc đa o thanh bi nh, thoa i ma i va thư giãn. Hôm nay tôi sẽ nói với con tôi: Con có thể luôn luôn tin cậy nơi ba mẹ. Con biết điều đó, pha i không con?. 110

111 TẠI SAO CON THI KHÔNG? BĂ T CHƯƠ C CA CH MA Y MO C Cha mẹ thươ ng xuyên nghe câu: Mo i ngươ i la m được, ta i sao con thi không?. Mô t câu tra ch móc mang tính pha n đối đươ c con ca i nói theo ba n năng tư nhiên. Nó khơi gơ i ca m gia c khó chịu va bất an cho cha mẹ. Cha mẹ có ca m gia c như bị ne m va o trong đấu trươ ng. Ho ca m thấy viê c bă t chươ c ca ch ma y móc thâ t nguy hiê m cho đơ i sống đạo đư c. Tre đang lơ n câ n ho c thiê t lâ p tương quan vơ i ngươ i kha c, nó nhi n va o chúng bạn đê đa nh gia ba n thân mi nh. Tre không thê yêu mê n ba n thân mi nh khi không đươ c bạn be đón nhâ n. Đó chính la ly do con tre pha i ho c ha nh đê cu ng tiê n tơ i như bạn be đô ng trang lư a. Ti m ca ch đê hô i nhâ p va o mô t tâ p thê rất quan tro ng đê đư a tre lơ n lên vơ i mô t hi nh a nh tích cư c vê ba n thân. Mô t đư a be chỉ da m biê n đổi ba n thân khi nó da m chă c la mi nh ngang tâ m vơ i ngươ i kha c. Gâ n mư c thi đen, gâ n đèn thi sa ng. Khía cạnh tích cư c muốn giống ngươ i kha c dê có thê biê n tha nh sư c mạnh tiêu cư c, chúng ta có thê go i điê u đó la bă t chươ c ca ch ma y mo c. Trong chiê u hươ ng na y, cha mẹ câ n lưu tâm ca ch đă c biê t đê n như ng gi Don Bosco đã tư ng lưu y vơ i thanh thiê u niên cu a nga i vê như ng ba n bè xâ u va viê c quy tro ng nhân đư c. Gia đi nh pha i tra nh khai ma o cuô c chiê n tranh du kích dai dẳng: Như ng đư a kha c vê nha bâ t cư lu c na o no muô n, sao con la i pha i vê lu c mươ i giơ?, Cha me không tin tươ ng con!, Con Gloria được me mua cho ca i đo, sao me không mua cho con?. Cha mẹ câ n mô t va i lưu y đơn gia n. Du sao đi nư a thi viê c con ca i hô i nhâ p va o xa hô i la viê c tê nhi va quan tro ng. Viê c hô i nhâ p ấy nhanh hay châ m, dê hay khó la do nê n ta ng gia o du c gia đi nh va ơ mă t na o đó nó như ca i nhiê t kê cho biê t ti nh trạng cu a mô t gia đi nh. Đư c tư chu có đươ c la do phấn đấu không ngư ng, đó la điê u không dê da ng cho như ng đư a tre đươ c chiê u chuô ng tha i qua, bị kiê m soa t nghiêm ngă t, đươ c cha mẹ la m thay nhiê u viê c hoă c không có mô t tổ 111

112 ấm yêu thương. Như ng thanh thiê u niên đó khi có nhu câ u pha i tư lo liê u se ca m thấy lúng túng. Trong tuyê t vo ng đư a tre liê u mi nh ti m kiê m ai đó nó tin tươ ng đê thê chô cha mẹ. Va n sư khơ i đâ u nan. Nó va o đơ i vơ i ma u xa m, thiê u nhân ca ch, thiê u tư chu, thiê u sa ng kiê n, luôn sẵn sa ng đê phu thuô c ai đư ng ra ba o vê va đem lại cho nó ca m gia c an toa n. Mô t đư a tre se gă p khó khăn nhiê u hơn nư a khi nó xuất thân tư như ng gia gia đi nh, gia đi nh tan rã, hoă c gia đi nh bị tổn thương sâu xa. Khi đư a be khơ i đâ u ha nh tri nh tuổi dâ y thi, sau lưng nó có khoa ng trống mênh mông. Không có cha mẹ la m mâ u đê đón nhâ n hay khươ c tư. Không có ai đê chia se niê m vui nô i buô n khiê n nó không có kha i niê m vê bâ u khí gia đi nh, mô t bâ u khí tin tươ ng va thương mê n. Thiê u mô t nê n ta ng vư ng chă c, nó khó có thê dư ng xây đươ c điê u gi đa ng trân tro ng, đa ng đươ c đa nh gia cao. Chỉ có thất vo ng, cay đă ng, hoă c thơ ơ. Nê u cha me co mô t căn ti nh ma nh me, con ca i cu ng se co no. Tâm ly gia David Elkind xa c nhâ n rằng: Như ng ngươ i co mô t căn ti nh ma nh mẽ sẽ không đa nh mâ t no ca trong như ng hoa n ca nh kho khăn nhâ t. Ngươ i ta có thê nói: Thâ t không công bă ng khi luôn luôn đê ngươ i kha c chiê n thă ng. Ba n co ca c gia tri cu a ba n va ngươ i kha c pha i tôn tro ng ba n. Trong bâ t kỳ mô i quan hê na o ngươ i ta đê u nhâ n mô t chu t va cho mô t chu t va điê u na y cũng pha i co hiê u lư c cho ba n bè cu a ba n. Cha mẹ pha i biê t tuỳ cơ ư ng biê n: hiê n hư u va không hiê n hư u; trơ giúp va phó mă c; uyê n chuyê n giư a cương quyê t va ca m thông ca ch cẩn tro ng; biê t khẳng định mi nh nhưng cu ng sẵn sa ng tư bỏ ca i tôi. Mô t nhiê m vu phư c tạp đê n nô i nổi da ga va dư ng tóc ga y. Tuy vâ y nhiê u bâ c cha mẹ vâ n tha nh công rư c rỡ trong viê c điê u tiê t đâ y nghê thuâ t. Con ca i thâ t sư câ n thư sư c vơ i đôi ca nh cu a mi nh, đê bă t đâ u thư c hiê n như ng quyê t định va rút kinh nghiê m tư như ng sai lâ m cu a 112

113 mi nh. Câ n pha i gư i cho con ca i hai thông ba o kha c nhau. Thư nhâ t: cha mẹ thư a nhâ n nhu câ u đê con bă t chươ c ngươ i kha c. Thư nhi : có yêu mê n con thi cha mẹ mơ i giúp con biê t phân biê t pha i tra i. Cha mẹ na o cu ng muốn con ca i cu a mi nh sơ m trươ ng tha nh, tuy nhiên con ca i nên hiê u vơ i bổn phâ n cu a mi nh, cha mẹ có nhiê m vu ba o vê con tra nh xa như ng nguy hiê m. Mô t quy tă c quan tro ng cho cha me : giư a cha va me luôn luôn co sư đô ng tâm nhâ t tri. Ca c nguyên tă c chỉ đươ c thi ha nh khi có sư đô ng thuâ n chung. Nê u muốn tô n tại va tiê n bô thư c sư, cha mẹ va con ca i pha i chung lưng đấu câ t đê kha ng cư lại cơn ca m dô bă t chươ c ca ch râ p khuôn, ma y móc. Vi như Lão Tư dạy: Pha n gia Đa o chi đô ng - Đa o thươ ng chuyê n ngược do ng đơ i. Tô t nhâ t la phân biê t giư a như ng vâ n đê quan tro ng va ca c viê c chươ ng tai gai mă t tâ m thươ ng. Ngươ i ta cu ng có thê căng thẳng vê nhiê u chuyê n như ca ch ăn mă c, sơ thích âm nhạc, thú tiêu khiê n... Điê u quan tro ng la biê t chư ng mư c khi câ n pha i trơ vê nha, khi tơ i buổi tiê c tra ma không bị ke m că p, khi uống rươ u bia, khi la i xe cô v.v.. No i vê điê u đo mô t ca ch rõ ra ng. Thanh thiê u niên pha i đươ c giúp đỡ đê phân biê t giư a a p lư c có lơ i va có hại. Mô t ngươ i cha có thê bi nh tĩnh nói vơ i con mi nh: Không tha nh vâ n đê cho ba nê u mo i ngươ i trên xe buy t ha nh xử ca ch vô gia o du c va thô tu c. Con mang tên ho cu a ba, va ba co quyê n trên danh thơm tiê ng tô t cu a ba. Trong như ng giơ phút gâ n gu i riêng tư va thanh tha n, cha mẹ pha i nhă c nhơ con ca i biê t rằng đa số như ng ngươ i công tha nh danh toại có như ng điê m đô c đa o chư không pha i do bă t chươ c ngươ i kha c. Samuel Johnson khẳng định rằng: Chưa ai tư ng trơ nên vĩ nhân do bă t chươ c - No man was ever great by imitation. Chúng ta không thể có mọi sự. Chúng ta sẽ để chúng ở đâu? 113

114 TĂNG TỐC NHANH HƠN NỮA GIA O DỤC TI NH LẠC QUAN Trươ c hê t, đư ng đê điê u gi la m cho ba n xao xuyê n. Bằng ca ch ấy, Don Bosco đã bă t đâ u Như ng lơ i nhă n nhu thân ti nh cho ca c gia m đốc cu a mi nh. Trong lơ i nhă n nhu đâ u tiên na y, Don Bosco đã la tấm gương sa ng vê sư lạc quan; đơ i sống nga i đươ c nâng đỡ bơ i tính lạc quan kiên vư ng bă t rê sâu xa trong đư c câ y Kitô gia o. Hạnh tích vê đơ i sống cu a Don Bosco hoa n toa n phu hơ p vơ i nhân ca ch đă c trưng cu a nga i: nga i đã chiê u tỏa sư thanh tha n va an bi nh trên ca c cô ng sư viên va thanh thiê u niên cu a nga i. Hơn nư a, Hê thô ng Dư pho ng chỉ có thê pha t huy hê t hiê u lư c trên nê n ta ng la bâ u khí lạc quan. Ba Helen Keller nói rằng: La c quan la niê m tin dâ n tơ i tha nh tư u. Ba n không thê la m được gi khi thiê u đi hy vo ng va lo ng xa c ti n. Tính lạc quan giống như viê c tăng tốc cu a mô t vâ n đô ng viên điê n kinh, nó giúp ngươ i đó đi vê đích, nó giúp ngươ i ta tha nh công. Mă c du nhiê u ngươ i nói vê tính lạc quan - yêu đơ i, nhưng nó không pha i la mô t đư c tính tư nhiên ma có. Có kê hoạch ha nh đô ng chu y se giúp ngươ i ta trơ tha nh ke lạc quan. Ngươ i ta không thê có điê u mi nh không muốn, ca ch riêng cho ngươ i bi quan. Ho câ n đươ c gia o du c trong mô t môi trươ ng có tinh thâ n lạc quan. Ca ch riêng trong thơ i ta đang sống, cha mẹ pha i tư đa m nhâ n viê c gia o du c vê tính lạc quan, gia đi nh pha i la môi trươ ng đem lại niê m hy vo ng cho con ca i. Trong tạp chí Dimensioni Nuove, mô t thiê u niên 14 tuổi đã viê t như sau: Cha u đang sô ng ơ mô t giai đoa n vô cu ng đặc biê t trong đơ i mi nh. Chưa bao giơ cha u ca m thâ y bô i rô i như vâ y: tâm tra ng cha u rô i bơ i va không thê hiê u điê u gi đang xa y ra vơ i mi nh. Mô t năm trươ c, cha u nghe truyê n hi nh no i ngươ i ta chê t vi ma tu y, tư tử, v.v. khiê n cha u kinh nga c va tư ba o: Nhưng ta i sao ho la i co thê uô ng phi đơ i mi nh đê n như thê chư? Tra i la i, giơ đây cha u hiê u vi sao ho co thê : chỉ câ n nghĩ đê n như ng ngươ i xung quanh chẳng quan tâm gi đê n ca c vâ n đê cu a mi nh, ba n bè chẳng ca m nhâ n được như ng nhu câ u câ p thiê t cu a ba n mi nh va co lẽ ho co n coi mi nh như ke mâ t tri, ti nh yêu thâ m ki n cu a mi nh ma ngươ i ta cũng không thèm đê y đê n va như thê hiê u ră ng không chô cho mi nh 114

115 trong xã hô i nga y mai.... Đó thâ t sư la mô t kê t luâ n cư c kỳ cay đă ng cho mô t thiê u niên ơ tuổi 14. Vơ i nhiê u ngươ i tre va thanh thiê u niên hiê n nay, cuô c đơ i ho sơ m khoa c lấy bô mă t thiê u não va thiê u cơ i mơ tư a như mô t ca i ke t să t. Tính lạc quan - yêu đơ i giống như mô t loạt ca c con số tạo nên mâ t mã cho phe p mơ toang nó ra. Tuy nhiên, luyê n tha nh ngươ i lạc quan hoa n toa n không có nghĩa la trơ tha nh ke mơ mô ng hão huyê n, ke sống vô tư như kiê u đa điê u vu i đâ u va o ca t. Ngươ i lạc quan biê t ro mi nh đang sống trong mô t thê giơ i bất toa n, nơi ma ti nh yêu thi mỏng manh như chiê c bi nh sa nh, ke ngây thơ bị lư a gạt va bê nh nhân qua đơ i. Tuy thê, ngươ i lạc quan thư c ha nh mô t số chiê n lươ c cơ ba n cho phe p duy tri tính tư chu va thê quân bi nh. Tư mi nh nghĩ ca ch khă c phu c kho khăn. Ngươ i tre không ngơ t gă p khó khăn tră c trơ ơ phía trươ c: đó la quy luâ t tăng trươ ng. Chúng luôn pha i ho c đê thấy chươ ng ngại như như ng cơ hô i mơ i đê thư sư c. Mô i lâ n đư a tre mưu toan bỏ cuô c trươ c khó khăn, cha mẹ buô c pha i ơ cạnh đê giúp nó vươ t tra nh khó khăn. Mô t đư a tre lơ n lên khi không qua bâ n tâm vê sư thất bại, nó pha i hiê u rằng thâ t ba i me đe tha nh công. Thua keo na y, ba y keo kha c. Sống la cho n. Cuô c sống đo i hỏi ngươ i ta luôn luôn có như ng cho n lư a. Cha mẹ pha i dạy cho con ca i biê t rằng khi nô lư c na y không tha nh công, ngươ i ta luôn có thê cho n con đươ ng kha c. Muốn thê, ho câ n cung cấp cho chúng mô t loạt như ng lư a cho n. Alexander Graham Bell nói rất chí ly : Khi ca nh cửa na y khép la i, ca nh kha c được mơ ra; nhưng ngươ i ta thươ ng không thâ y ca nh đã mơ vi đang nhi n chăm chă m đâ y tiê c nuô i va o ca nh cửa đã khép. Nhi n thâ y trươ c ca c vâ n đê. La ngươ i lạc quan nghĩa la ngươ i sống rất thư c tê : pha i tiên đoa n ca c vấn đê, nhưng đô ng thơ i pha i luôn luôn sẵn sa ng tư hỏi: Tôi co thê la m gi đê ca i thiê n ti nh tra ng tiêu cư c?. Nhiê u bâ c cha mẹ chỉ ca nh ba o đê con ca i kha ng cư mo i sư. Ca ch ha nh xư không lối thoa t đó chỉ dâ n đê n tính liê u lĩnh hoă c cha n na n. Xa tra nh ca c lơ i đô ng viên dô i tra. Sau cu ng, lơ i đô ng viên gia tra thươ ng la điê u ma đư a tre câ n đê n. Thay va o đó, có ích cho tre hơn khi nói rằng: Chu ng ta đang lâm va o ti nh tra ng râ t ră c rô i, nhưng nê u tâ t ca chu ng ta cu ng chung tay go p sư c, chu ng ta co thê la m được điê u gi đo đê thoa t khỏi no. 115

116 Đừng quên Nga y Thư Ba y, Thiên Chu a nghi ngơi Mô t trong như ng quy luâ t quan tro ng nhất cu a vâ t ly la quy luâ t entrôpi. Nó xa c nhâ n rằng mo i hê thống bị cô lâ p gia m sút năng lươ ng, nghĩa la nê u bất kỳ bô phâ n na o không đươ c tiê p nạp nguô n năng lươ ng mơ i, nó bă t đâ u mô t tiê n tri nh phân rã dâ n dâ n ma không thê đa o ngươ c lại đươ c. Nguyên ly vê entrôpi cu ng có gia trị trong tương quan con ngươ i như ti nh bạn, ti nh yêu va hôn nhân. Chúng la như ng tương quan đó có khuynh hươ ng hao mo n năng lươ ng, vỡ đổ va cuối cu ng tan rã nê u như chúng không liên tu c nhâ n đươ c năng lươ ng mơ i. Ly thuyê t entrôpi cu ng có ta c du ng trong phạm vi ca nhân. Có ngươ i thâ m chí co n rất tre ma đô t nhiên da ng ve u dô t như hoa he o. Đôi lúc, chỉ vi đa số ho đã bỏ quên viê c nuôi dưỡng nô i tâm. Thâ t a o tươ ng khi ngươ i ta cho rằng ca i ma y nô i tâm cu a ho có thê hoạt đô ng mãi, không bao giơ hỏng hóc. Nhưng ma y móc cu ng không vâ n ha nh mãi như vâ y. Ngươ i ta nên nuôi dưỡng tính lạc quan bằng ca ch luôn có ca c chất liê u mơ i va có tính sa ng tạo đê năng đô ng hoa cuô c sống. Theo Don Bosco, pho ng sinh hoạt gia o xư đúng la mô t hê thống cung cấp năng lươ ng sinh ho c va tâm linh cho thanh thiê u niên va giơ i tre. Cha mẹ cu ng pha i lo duy tri nguô n năng lươ ng đê nạp điê n cho niê m phấn khơ i. Cho chính ba n thân va cho con ca i, nê u ho không muốn nhi n thấy chúng he o úa. Dươ i đây la mô t số gơ i y. Co sư đô ng ha nh cu a như ng ngươ i tra n trê hy vo ng. Như ng ngươ i đâ u tiên va quan tro ng nhất pha i la chính cha mẹ. Đươ c khôn lơ n va đươ c dạy dô trong mô t môi trươ ng có nhiê u ta c nhân khích lê tích cư c la nhu câ u đâ u tiên cu a con tre. Nuôi dươ ng tinh thâ n ca ch chu đa o. Điê u tô i tê nhất có thê xa y ra cho mô t ngươ i la ngươ i đó mất hê t sư c mạnh tinh thâ n. Thê nhưng sư phấn khích cu a tinh thâ n có xu hươ ng tan biê n trong như ng gia đi nh không da nh riêng ra mô t khoa ng thơ i gian đê đo c va suy niê m vê đư c tin, va quan tro ng hơn hê t đê cu ng nhau câ u nguyê n. Thay đô i nê p suy nghĩ. Mô t gia đi nh có ấn tươ ng rằng mô i buổi tối đang trơ nên rất đơn điê u, ho đã quyê t định tă t truyê n hi nh mô i tối mô t giơ va du ng thơ i gian đó đê đo c tha nh tiê ng. Đo c va tha o luâ n giúp thanh 116

117 thiê u niên ho c tâ p suy nghĩ. Đối vơ i hâ u hê t ca c tre vị tha nh niên, viê c suy nghĩ la mô t lu c địa chưa tư ng đươ c biê t đê n. Vơ i như ng ai có đâ u óc mu mâ m rốt cuô c ho chỉ ha nh đô ng theo ba n năng vốn có. Ho c sô ng yêu thương vơ i sư di u da ng va lo ng khoan dung. Con ca i pha i đươ c hươ ng dâ n đê thươ ng thư c hương vị ngo t nga o cu a lo ng biê t ơn, pha i ho c va nói lơ i ca m ơn. Carlo Gastini, mô t cư u ho c sinh cu a Don Bosco, luôn nhơ câu nói cu a nga i: Chúng ta hãy khóc thương ke vô ơn, vi ho không đươ c hạnh phúc. Don Bosco đã tổ chư c nga y lê tri ân ca ch hoa nh tra ng. Chiêm ngươ ng ve đe p, biê t nga c nhiên, tâ n hươ ng điê u đang co. Như ng ngươ i lạc quan thâ t sư biê t tâ p trung va o như ng gi ho đang có va vi vâ y chẳng mất thơ i gian đê ti m nguyên nhân nô i sâ u. Mô t gia đi nh đang vâ t lô n vơ i khó khăn trâ m tro ng, ngươ i mẹ nói vơ i ca c con thông điê p mạnh me : Khi trơ i tô i, ngươ i ta co thê thâ y như ng vi sao. Bo n tre không bao giơ quên lơ i mẹ khi đã lơ n khôn. Đừng tư gia y vo ba n thân. Thuyê t tai biê n (catastrofismo) cho rằng vỏ tra i đất đã tư ng tra i qua như ng giai đoạn biê n đổi đô t ngô t la m thay đổi mă t đất va sinh vâ t sống trên đó. Có như ng ngươ i sống theo thuyê t tai biê n, dươ ng như hâ u hê t ho la như ng ke ba n ba o dạo, ho dư đoa n tha m ho a bất cư lúc na o, ca m thấy bất ta i, bất xư ng, thu phạm trong mo i sư. Con ca i pha i đươ c gia o du c đê tin tươ ng va o chính mi nh va va o tương lai. Đừng quên nga y thư ba y, Thiên Chu a nghi ngơi. Mo i nga y lê trong gia đi nh, bao gô m như ng nga y lê tha nh bổn mạng, sinh nhâ t, kỷ niê m nga y cươ i, nga y tê t, nga y giô, pha i la mô t khoa nh khă c cu a niê m vui. Mô t ngươ i mẹ nói rằng: Sô ng Tê t, chê t giô. Mô i ngươ i pha i co mô t nga y đặc biê t. Nghe nha c, đi da o, năng tươi cươ i. Va cha o nga y mơ i vơ i như ng tư tươ ng tốt la nh, ca khi nó ba o cho biê t trươ c như ng khó khăn. Như mô t tu sĩ Salêdiêng tốt la nh kia, mô i buổi sa ng khi mơ toang cư a sổ, nga i hít thơ thâ t sâu va đo c lơ n tiê ng: Đây la nga y Chu a đã la m ra, na o ta hãy vui mư ng hoan hy (Tha nh Vi nh 117, 24). Hy vọng là quà tặng quan trọng nhất mà cha mẹ có thể tặng cho con. 117

118 VIÊ C HUÂ N LUYÊ N NỘI TÂM GIA O DỤC VÊ TÔN GIA O Nô i dung mô t la thư nói vê đê ta i thươ ng hay xa y ra vơ i vơ i giơ i tre đương thơ i có nô i dung như sau: Chu ng tôi muô n ba n vê Tha nh Lê Chu a Nhâ t mô t chu t được không a? Được, tôi chưa bao giơ bỏ qua viê c chu toa n luâ t giư nga y Chu a nhâ t, ba n co thê gặp tôi ơ bâ t cư nha thơ na o. Kê tư khi co tri khôn, đôi ba lâ n tôi vă ng mặt, vâng, tôi co thê đê m được trên đâ u ngo n tay cu a mô t ba n tay. Tôi nghĩ la tôi đã da y ca c con tôi, đư a 22 tuô i va đư a 18 tuô i, tâ m quan tro ng cu a viê c na y, nhưng tiê c thay tôi pha t hiê n ra ră ng khi chu ng đi nghỉ hè mô t mi nh, chu ng cho viê c ti m lâ y mô t nha thơ na o đo đê tham dư Tha nh Lê la viê c không câ n thiê t. Nê u co mô t va i đư a ba n a dua chu ng liê n đi theo, trư phi chu ng tư bỏ y đi nh â y; to m la i, đô i vơ i chu ng, Tha nh Lê la mô t viê c phu. Va rô i, sau khi ha i lo ng bỏ luâ t giư nga y Chu a Nhâ t, chu ng bi nh tha n lên Rươ c Lê. Tôi tư hỏi: tôi tuân thu lê luâ t ca ch qua đa ng hay chi nh chu ng qua hơ i hợt? Tuy nhiên, tôi không bao giơ đo i buô c Tha nh Lê như la mô t nghĩa vu va thôi, đu rô i! Xin vui lo ng ti m ca ch giu p tôi mô t tay đê nê u được la m cho bo n tre lưu y va co tra ch nhiê m hơn. Ky tên: Mô t ba me thâ t vo ng Mô t câu chuyê n cu a ngươ i Do tha i có tư thê kỷ thư mươ i ta m kê vê mô t thanh niên muốn trơ tha nh thơ đóng móng ngư a. Cha ng trai bă t đâ u la m ngươ i tâ p sư va nhanh chóng ho c đươ c ca c kỹ thuâ t cu a thơ re n. Cha ng ho c sư du ng ki m kẹp, ke o bê thổi lo, re n să t trên đe. Kê t thúc viê c ho c, cha ng ti m đươ c viê c trong xươ ng re n cu a hoa ng gia. Tuy nhiên, mo i kỹ năng sư du ng đô re n trơ nên vô du ng vi cha ng đã không ho c ca ch tạo ra lư a đê nhóm lư a, điê u thiê t yê u cho công viê c cu a cha ng. Đương nhiên con ca i chúng ta pha i hấp thu ca c kha năng chuyên môn na o đó như biê t đo c, biê t viê t, biê t bơi lô i, biê t du ng ma y vi tính... vi chúng pha i chuẩn bị đê sống trong thê kỷ 21. Nhưng nê u chúng ta không cung cấp cho chúng điê u gi kha c nư a, nê u chúng ta phu nhâ n khía cạnh thiêng liêng, chẳng chú tro ng gi đê n ca c khía cạnh đơ i ngươ i va ngươ i đơ i, thi cuô c đơ i chúng như con thuyê n không bơ bê n, không có tro ng tâm. Trong mô t số nê n văn hóa, qua tri nh kha m pha tâm điê m thiêng 118

119 liêng na y chỉ đơn gia n đươ c go i la ho c đê tha nh nhân. Nga y nay, đó la mô t vấn đê vô cu ng nghiêm tro ng. Mă c du gâ n như không mô t ai nói vê nó. Không câ n pha i bă t đâ u tư như ng ho c thuyê t trư u tươ ng hay ngay ca như ng vốn liê ng gia o ly phổ thông ma có le ngươ i ta nhơ chúng mang ma ng. Khi tre em bă t đâ u nê n gia o du c Kitô gia o cu a chúng, nơi trươ ng lơ p va trong sa ch gia o ly, chúng đươ c nghe như ng lơ i le cao ca va tuyê t đẹp như: Cha, Tha Thư, Ti nh Yêu, Trông Đợi, Be Ba nh, Phu c Sinh, Hô ng Ân... Phâ n đông bo n tre vâ n chỉ la như ng ca i thu ng rô ng vi đó la như ng lơ i le kha vô nghĩa. Chúng ra ng chịu đư ng đê nghe điê u nha m cha n trong chốc la t, sau đó (thươ ng ơ tuổi niên thiê u) chúng se rơ i bỏ Gia o Hô i. Gia đi nh la m tro n đâ y y nghĩa như ng lơ i le cao siêu trong đạo. Gia đi nh la ca i nôi, nơi bă t nguô n đơ i sô ng tâm linh. Nơi đây ngươ i ta có kinh nghiê m vê Thiên Chúa. Không ai thâ y Thiên Chu a bao giơ (Ga 6, 46), tre em kha m pha ra Thiên Chúa nơi mẹ va cha chúng. Ở đây chúng ti m ra y nghĩa cu a ca c ngôn tư như: tiê p đo n, trung tha nh, nga c nhiên, hy sinh, ăn chung v.v.. Gia đi nh chuyê n trao như ng gi no sô ng. Khi chỉ truyê n lại cho con ca i như ng ngôn tư trong đạo, hoă c mô ta mơ hô vê đơ i sống tâm linh ma không cung cấp tí gi trên bi nh diê n kinh nghiê m, nó giống như viê c chúng ta ta cho chúng nghe cây kem dâu thơm ngon khiê n cha y ca nươ c miê ng, rô i trao cho chúng ca i vỏ ba nh rô ng tuê ch. Viê c gia o du c đơ i sống tâm linh na y sinh tư cuô c sống ha ng nga y. Khi cha mẹ chia se vơ i con ca i vê lo ng yêu mê n thiên nhiên, như ng niê m vui nho nhỏ cu a đơ i sống gia đi nh, lo ng chung thu y va ti nh yêu vô vị lơ i chính la lúc ho đang tri nh ba y khuôn mă t cu a Thiên Chúa cho con mi nh. Gia đi nh pha i sinh hoa t như la đoa n thê đa o đư c. Trươ c hê t, gia đi nh la nơi thê hiê n sống đô ng ca c mối ra ng buô c tha nh thiêng : nghĩa la mô i tha nh viên có mô t chô đư ng trong đoa n thê, nhân linh ư va n vâ t - con ngươ i linh thiêng hơn mo i vâ t, tro ng hơn mo i loa i, con ngươ i pha i la thươ c đo cho như ng gi ngươ i ta muốn đê câ p, la nê n ta ng cho mô t nhóm tô n tại. Yêu thương va tha thư trong an bi nh la hai tha nh phâ n bất kha phân ly mo i nga y trong suốt cuô c đơ i. Gia đi nh sinh hoa t như mô t đoa n thê đong đâ y như ng kỷ niê m: Me co bê con ngay sau khi sinh không?. Me hãy kê la i cho chu ng con 119

120 nghe khi me va bô cươ i nhau đi!. Gia đi nh trao tă ng quan điê m sô ng va kiê u mẫu ư ng xư. Cha mẹ trao tă ng cho con ca i như ng cung ca ch sống. Mô t ngươ i mẹ nói: Tiê n ba c không la tâ t ca. Câ u con trai chín tuổi đối đa p ngay: Me a, me biê t rõ tiê n ba c la tâ t ca ma!. Gia đi nh la nơi ngươ i ta ho c biê t hy vo ng. Con tre nhanh chóng nhâ n ra thê giơ i không chỉ có ho a bi nh va ha i ho a. Chúng gă p rất nhiê u khoa nh khă c dã man, đau thương, thất vo ng. Chúng pha i đi đê n viê c thư a nhâ n đau thương va có sư an bi nh dươ i sư chỉ dâ n thân thương: đó la tiê n tri nh gia o du c tâm linh bă t rê tư truyê n thống Tha nh Kinh. Căn cốt viê c gia o du c na y nhằm thư a nhâ n mă t tối cu a chính chúng ta va cu a thê gian, nó dạy cho biê t rằng ngươ i ta vâ n có thê quên đi chă ng đươ ng đã qua, đê lao mi nh vê phía trươ c. Cha mẹ liê u sao đê con ca i có thê đương đâ u vơ i thất bại trong đơ i ma không hô nghi chúng vâ n đươ c yêu thương. Viê c đó muốn nói cho biê t rằng thư c trạng đau thương va cay đă ng trong thê giơ i ta đang sống không pha i la lơ i chung quyê t. Va khi chúng ta đang băn khoăn vê ca c tin thơ i sư, tại sao không cu ng nhau câ u nguyê n? Câu chuyê n vê cuô c Xuất ha nh ra khỏi Ai Câ p có mô t thông điê p sa ng tỏ cho ca ca c be đang ho c mâ u gia o nư a: con ngươ i có thê giã tư ca nh nô lê đê tiê n vê miê n đất tư do khi ho sẵn sa ng lên đươ ng. Hô i nhâ p va o mô t cô ng đoa n đư c tin to lơ n hơn. Thuô c vê tha nh phâ n cu a mô t gia o xư la ca ch thê thê hiê n căn tính mi nh trong mô t Gia o Hô i duy nhất, tha nh thiê n, công gia o va tông truyê n. Ngươ i ta pha i tra nh mô t sô ca m bẫy khi no i vê Thiên Chu a: Cha mẹ không nên nói vê Thiên Chúa như la mô t phương tiê n, sư du ng Nga i như mối đe do a; đư ng la m cho Nga i trơ tha nh đối tươ ng nha m cha n va đa ng ghe t đê n cư c đô. Cha mẹ hãy ti m ca ch giúp con nuôi dưỡng tương quan thân tình vơ i Thiên Chúa trong tâm ti nh yêu mê n sâu xa. Ha y chu y tơ i sư thiêng tha nh. Điê u đó mơ i go i gia đi nh ca tu ng Thiên Chúa đang hiê n diê n mo i nơi mo i lúc, trong mo i hoa n ca nh sống. Cha mẹ câ n tạo ra ca c nghi thư c (đo c như ng đoạn Tha nh Kinh va câ u nguyê n vơ i mô t ngo n nê n thă p sa ng, tổ chư c như ng nga y giô, nga y cươ i va nga y đă c biê t kha c). Hai điều cha mẹ có thể trao ban cho con cái: bộ rễ và đôi cánh. 120

121 CUỘC GĂ P GƠ THƯỢNG ĐI NH GIA ĐÌNH SÔ NG THA NH LỄ Mô t ba mẹ đã hỏi chuyên viên tư vấn: Ngươ i ta nên bă t đâ u da y dô con ga i tư khi na o?. Chuyên viên hỏi lại ba : Bé ga i bao nhiêu tuô i?. Năm tuô i. Năm tuô i a! Ba hãy vê ngay! Ba đã trê mâ t năm năm rô i!. Nê u điê u đó đúng cho viê c gia o du c phổ thông, thi nó ca ng thâ t sư đúng cho viê c gia o du c vê đơ i sống thiêng liêng. Ca c cha xư va ca c tạp chí tôn gia o nga y ca ng bị khổ sơ bơ i như ng câu hỏi như: Tôi đã nuôi nâ ng va da y dô con ca i mi nh trong đư c tin, nhưng bây giơ khi lơ n lên chu ng la i tư chô i đi tham dư tha nh lê. Tôi pha i la m gi?. Như ng câu gia i đa p đưa ra hâ u như luôn luôn bị lúng túng vơ i lơ i mơ i go i kiên nhâ n, câ u nguyê n, hy vo ng. Qua thâ t, rất nhiê u phu huynh mang mă c ca m tô i lô i va tư hỏi xem mi nh đã phạm pha i sai lâ m trâ m tro ng na o. Khi nói vê gia o du c đơ i sống thiêng liêng trong gia đi nh, chúng ta đã xa c nhâ n rằng đơ i sống thiêng liêng hi nh tha nh trong bâ u khí cu a nê n gia o du c sống đô ng mang tính tôn gia o. Đươ ng ne t căn ba n cu a khoa sư phạm na y có thê đươ c tóm lươ c như sau: - như ng gi giư a cha va me sô ng va no i vơ i nhau thi quan tro ng hơn điê u ho da y va no i trư c tiê p cho con ca i; - cung ca ch ư ng xử cu a cha me co gia tri gia o du c hơn lơ i no i cu a ho ; - vơ i bâ t cư pha n ư ng cu thê na o, con ca i râ t câ n như ng điê m quy chiê u đê sô ng, cha me đư ng nga i no i rõ cho chu ng biê t điê u mi nh đang bâ n tâm, kê mô t tiê ng không kiên quyê t. 121

122 Khi cha mẹ bâ n tâm đê n đơ i sống đạo cu a con ca i, trên hê t va trươ c hê t, ho pha i nghiêm túc tư vấn vê ca ch mi nh sống đư c tin. Guô ng ma y gia đi nh thươ ng xuyên tạo tha nh không gian gia o du c mang tính hô tương. Cha mẹ nuôi dạy con ca i, đê n lươ t mi nh, con ca i chỉ dâ n cho cha mẹ qua như ng câu hỏi va ca ch ăn ơ cu a chúng. Cha mẹ không thê bă t tre em đa m nhâ n đơ i sống đạo ca ch nghiêm túc nê u chúng chỉ nghe cha mẹ nói vê chuyê n xe cô, tiê n bạc, ăn uống, trươ ng lơ p hoă c như ng ca i ta t! Tri thư c (il sapere) va thươ ng thư c (il sapore) Như đã nói, trong lĩnh vư c đơ i sống tâm linh, gia đi nh la nguô n gốc cu a như ng y nghĩa. Đối vơ i tre em, ca c cư chỉ va nghi thư c tôn gia o có nguy cơ trơ tha nh trống rô ng nê u không đươ c gia đi nh đổ đâ y y nghĩa. Xuất pha t tư quan điê m gia o du c, ngươ i đương thơ i thiê u hiê u biê t vê đạo va đa nh mất lo ng đạo đê n kinh ngạc. Bơ i thê, tri thư c vê đạo thư c sư quan tro ng đê giúp thươ ng thư c Thiên Chúa va sống đư c tin. Ngay ca vơ i y ngay la nh, ca c dấu chỉ va biê u tươ ng trong đơ i sống đư c tin vâ n có nguy cơ xa lạ vơ i đơ i sống thươ ng nhâ t, ca i gia trị đươ c thêm va o chẳng ăn nhâ p gi vơ i Gia o Hô i, Tha nh Kinh, ca c Bí Tích v.v.. Đa ng le ra, đơ i sống đư c tin pha i như nươ c câ n cho ca, la điê u gi đó thiê t yê u đê ngươ i ta sống va la nê n ta ng đê xây dư ng cuô c đơ i. Tha nh Lê co n có gia trị gia o du c vê như ng gi mang tính đă c thu va nê n ta ng cho đơ i sống ngươ i Kitô hư u. Bơ i vi đơ i sống nối da i tha nh lê nên tre em câ n ca m nhâ n va sống như ng dấu chỉ va biê u tươ ng ma phu ng vu cư ha nh. Khi có lo ng đạo, ngươ i ta đi lê vi niê m vui chư không pha i vi bổn phâ n. Trong thư c tê, không thiê u ngươ i đi lê qua lâ n chiê u lê va ho mong sao Tha nh Lê ca ng nhanh ca ng tốt. Sau đây la mô t va i tha i đô câ n thiê t đê tham dự Tha nh Lê chư không chỉ có mặt tại Tha nh Lê. Bằng ca ch na o đó, mo i ngươ i pha i đươ c dạy dô tư thuơ co n thơ. Chuẩn bi sư kiê n quan tro ng va ca m nê m nga y lê. Trong gia đi nh mi nh va ca gia đi nh bạn be, câ n thiê t đê ho c ca ch chuẩn bị vơ i sư phấn khơ i như ng nga y lê hô i, lê bổn mạng, như ng nga y kỷ niê m, va să p xê p bâ u khí cho hơ p ti nh hơ p ly. Qua ca ch ăn mă c đẹp đe va sang trong tư thê xa c tơ i tâm hô n, ngươ i ta ca m nhâ n Tha nh Lê la mô t sư kiê n phi 122

123 thươ ng. Niê m vui gă p gơ va đo n tiê p. Khi đón tiê p hoă c khi đi thăm đa p lê ba con thân thuô c va bạn be, con tre cu ng đươ c dư phâ n niê m vui gă p gỡ qua như ng nghi thư c cha o hỏi, ôm hôn, bă t tay, chuyê n tro, tă ng qua cho nhau. Sư tha thư. Hãy tha thư cho tôi! va Tôi tha thư cho ba n la như ng câu thâ t khó đê nói tha nh lơ i. Tha thư chỉ thư c sư dê da ng khi nó tư ng la như ng kinh nghiê m sống tư gia đi nh, khi nhâ n thư c đươ c y nghĩa cu a nghi thư c sa m hối lúc đâ u Tha nh Lê. Lă ng nghe. Trong gia đi nh, ngươ i ta lă ng nghe nhau đươ c bao nhiêu? Qua ít ỏi. Đôi tai bâ n bịu triê n miên bơ i như ng âm thanh điê n tư. Vi thê, thâ t khó lă ng nghe như ng lơ i sinh đô ng, đơn gia n va trư c tiê p ma nhiê u lâ n trong Tha nh Lê đã cho biê t Đó la lơ i Chúa, va ươ c mong lơ i đó đê n đươ c tâm trí ngươ i nghe Ươ c chi hôm nay ca c bạn nghe tiê ng Chúa. Viê c đo c to tiê ng. Đo c lơ n tiê ng đối vơ i nhiê u tre nhỏ có nguy cơ chỉ la mô t tạp âm. Hãy tạo khung ca nh thanh bi nh. Thỉnh thoa ng cha mẹ nên chơi vơ i con ca i đê lă ng nghe khung ca nh thanh bi nh. Đa p lơ i. Khi dư tiê c, ngươ i ta không chỉ đê n đê nghe. Ho nói chuyê n, trao đổi kỷ vâ t va đóng góp y kiê n, thỉnh thoa ng đô ng ti nh va vui sươ ng reo ho. Khi tham dư Tha nh Lê, con tre pha i biê t rằng ngươ i ta không chỉ đê n đê nghe va nhâ n ca ch thu đô ng. Trong Tha nh Lê, chúng ta biê u lô sư đô ng thuâ n cu a mi nh vơ i lơ i Chúa qua như ng tiê ng Amen, Allêluia va tuyên xưng Tôi tin trong Kinh Tin Kính. Ca m thâ y thuô c vê mô t đoa n thê. Thuô c vê... la mô t kinh nghiê m ma thông thươ ng tre em ca m thấy vô cu ng thích thú. 123

124 Câ u nguyê n. Viê c câ u nguyê n cu ng vơ i mẹ va cha la mô t trong như ng kinh nghiê m gây ấn tươ ng khó phai trong tâm trí đư a tre. Va đó la ca ch tốt nhất đê ho c câ u nguyê n. Trao tă ng. Tre em pha i biê u lô sư ha i lo ng khi đón nhâ n va trao tă ng như ng món qua nho nhỏ. Hy sinh vi yêu. Vơ i kinh nghiê m na y cha mẹ thâ t sư có thê la như ng tha y dạy thích đa ng nhất, chỉ câ n ho muốn la đươ c. Kỷ niê m. Thư c tê thơ i nay, tre em va thanh thiê u chỉ sống trong hiê n tại, chúng như bị a m a nh bơ i lối sống mi ăn liê n muốn có ngay mo i sư. Đư c Cha Đaminh Hoa ng Văn Đoa n, O.P. cho chúng câ n biê t rằng: Li ch sử la ông Tha y da y khôn. Kinh nghiê m cu a ngươ i đi trươ c va như ng biê n cô thơ i dĩ vãng giu p ngươ i đơ i, hiê u biê t hiê n ta i va dư liê u tương lai. La y Cha chu ng con. Nê u tiê ng cha không ma y may có y nghĩa sâu xa va sinh đô ng trong đơ i sống thươ ng nga y, nó thâ t khó có đươ c y nghĩa trong suốt Tha nh Lê. Va hơn nư a, kê t thúc Tha nh Lê chỉ co n âm vang mu mơ va trống rô ng. Cho nhau như ng dâ u chi thă m ti nh huynh đê. Nê n văn minh ti nh thương bă t đâ u tư ne t mă t tươi cươ i, lơ i cha o hỏi thân a i, như ng câu câ u chúc tốt la nh va hạnh phúc cho như ng ai ta gă p gỡ... Ăn cơm chung vơ i nhau. Trong bư a cơm gia đi nh, ngươ i ta ho c ca ch chia se đô ăn thư c uống va như ng lơ i nói. Tư bư a ăn thân mâ t trong gia đi nh, tre em có thê dê da ng hiê u đươ c Tha nh Lê la mô t bư a tiê c huynh đê. Lo ng tri ân. Lo ng biê t ơn đươ c ba y tỏ ca ch ro ra ng qua sư quy mê n nhau, qua viê c đê n ơn đa p nghĩa. Biê t ơn va hiê u tha o pha i la mô t trong như ng gia trị căn ba n cho viê c chung sống trong gia đi nh. Chu c la nh cho con ca i. Đươ c chúc la nh, đó la mô t ca m gia c thú vị, nhưng thơ i nay gâ n như chưa mấy ai biê t đê n. Trong Sa ch Ca c Phe p va Sa ch Lê Nghi Gia m Mu c chính thư c cu a Gia o Hô i (số ) cu ng có nghi thư c cha mẹ chúc la nh cho con ca i. Nhưng thư hỏi đươ c mấy cha mẹ biê t đê n? 124

125 NGHI THƯ C CHA MẸ CHÚC LA NH CHO CON CÁI - Cha me : Nhân danh Cha va Con va Tha nh Thâ n. - Mo i ngươ i: Amen. - Cha me : Chúng con ca ngơ i Thiên Chúa la Cha toa n năng, Đấng la m cho chúng con tha nh con yêu dấu trong Bí tích Rư a tô i va trong Chúa Kitô. - Mo i ngươ i: Amen. (hoặc: Nguyê n Danh Chúa đươ c chúc tu ng đê n muôn nga n đơ i). Chu sư : Trong Tha nh Vịnh, con ca i đươ c ví như như ng ca nh ô liu mơn mơ n, xúm xít tại ba n ăn. Con ca i không chỉ la dấu hiê u va niê m hy vo ng ma phúc lô c Chúa da nh cho ke kính sơ Ngươ i, nhưng co n chư ng tỏ sư hiê n diê n cu a Đấng Tạo Hóa va Đư c Chúa cu a mi nh, Đấng ban con ca i cho ca c gia đi nh, đê chúng la m gia tăng niê m vui va sư hoan hỉ. Vi vâ y, viê c cha mẹ chỉ đem con va o đơ i thi không đu ; chính ho pha i hê t sư c tôn tro ng con ca i bằng ca ch dạy con tư thuơ co n thơ, trong yêu thương va kính sơ Chúa, đê chúng lơ n lên trong khôn ngoan va ân su ng, đê chúng nhâ n biê t va theo đuổi ơn go i cu a mi nh. Như thê, con ca i biê t tôn tro ng sư thâ t va sư thiê n trong tư tươ ng, lơ i nói va ha nh đô ng, chúng se la như ng chư ng nhân cho Chúa Kitô va như ng sư gia loan ba o Tin Mư ng trong thê giơ i. - Chu sư : Tin Mư ng Chúa Giêsu Kitô theo tha nh Matthêô (19, 13-15). Bấy giơ ngươ i ta dâ n tre em đê n vơ i Chúa Giêsu, đê Ngươ i đă t tay trên chúng va câ u nguyê n. Ca c môn đê la râ y chúng. Nhưng Chúa Giêsu nói : Cư đê tre em đê n vơ i Thâ y, đư ng ngăn câ m chu ng, vi Nươ c Trơ i la cu a như ng ai giô ng như chu ng. Ngươ i đă t tay trên chúng, rô i đi khỏi nơi đó. Đa p ca: Tv 127 (128), 1-5. Đa p: Phúc thay như ng ai kính sơ Chúa (c. 1a). Hoặc: Đó la ân lô c da nh cho như ng ke kính sơ Chúa (c. 4). Xươ ng: 125

126 1. Phúc cho ai biê t kính sơ Chúa, va bươ c đi trong đươ ng lối Nga i. Tha nh qua tay bạn la m ra, bạn đươ c an hươ ng bạn có phúc va như ng gă p may. - Đa p. 2. Hiê n thê bạn như cây nho sai tra i, trong gia thất cu a bạn; con ca i bạn như chô i non ô-liu, sum sê quanh ba n ăn cu a bạn. - Đa p. 3. Đó la ân lô c da nh cho như ng ke kính sơ Chúa. Tư Sion, xin Chúa chúc la nh cho bạn. Chúc bạn thấy Giêrusalem phô n vinh mo i nga y trong suốt cuô c đơ i, va đươ c thấy con ca i cha u chă t. - Đa p. Suy niê m: Qua ba i Tin Mư ng va ba i Tha nh Vịnh, chúng ta nhâ n biê t con ca i la phúc la nh cu a Thiên Chúa. Bằng viê c chúc la nh cho tre em, Chúa Giêsu đã chúc la nh ca ch gia n tiê p cho hôn nhân va gia đi nh. Hô i Tha nh đã nói vê điê u đó như sau: Con ca i la hô ng ân cao quy nhâ t cu a hôn nhân va mang la i tô i đa niê m ha nh phu c cho chi nh ca c cha me (MV 50). Phúc la nh cu a Chúa tiê p tu c tuôn đổ xuống trên con ca i khi cha mẹ chu toa n tra ch nhiê m gia o du c con ca i theo luâ t Chúa Kitô va Hô i Tha nh. Phúc la nh trên con ca i se đươ c nối da i khi chúng biê t vâng lơ i va tha o kính ông ba va cha mẹ như la như ng đại diê n chính đa ng cu a Chúa trên trâ n gian. Thinh lặng câ u nguyê n trong giây la t. Chu sư : Vơ i lo ng tin yêu va hy vo ng, chúng ta hươ ng lơ i câ u nguyê n lên Thiên Chúa la Cha toa n năng, Đấng ma Chúa Giêsu đã dạy chúng ta câ u khẩn trong tâm ti nh con tha o. Đa p: Lạy Cha chí tha nh, xin gi n giư va ba o vê con ca i Cha. 1. Cha đã yêu mê n con ngươ i qua đô i, đê n nô i trao ban chính Con Mô t Cha, xin Cha hằng trông nom con ca i Cha la như ng ai đã đươ c ta i sinh trong nươ c Rư a tô i. Đa p. 2. Cha đã ha i lo ng vơ i Con Mô t yêu dấu Cha, xin cu ng giúp chúng con trung tha nh chu toa n bổn phâ n ma Cha giao phó cho mô i ngươ i chúng con trong Gia o Hô i va trong thê giơ i. Đa p. 3. Cha đã muốn tre Giêsu lơ n lên dươ i sư săn sóc ân câ n cu a Mẹ Maria va Tha nh Ca Giuse, xin hãy la m cho con ca i chúng con biê t noi theo gương sa ng cu a Ngươ i đê trơ nên ngươ i công dân lương thiê n va Kitô hư u tha nh thiê n. Đa p. 126

127 4. Cha la bạn cu a như ng ai đang cô đơn va bị bỏ rơi, xin hãy la m cho như ng tre em bị tươ c mất hơi ấm cu a gia đi nh ca m nhâ n đươ c sư dịu da ng trong ti nh thương cu a Cha nhơ nương tư a nơi cô ng đoa n Kitô hư u. Đa p. Cha me : Trong tâm ti nh con tha o, chúng ta dâng lên Cha trên trơ i lơ i câ u nguyê n ma Chúa Cư u Thê đã dạy: Lạy Cha chúng con ơ trên trơ i Cha me : (tuỳ lư a tuô i la m dâ u Tha nh Gia trên tra n cho chu ng) Lạy Thiên Chúa la Cha chí tha nh, Cha la nguô n hô ng ân vô tâ n cho sư sống muôn loa i, mo i sư tốt la nh đê u bơ i Cha ma ra; chúng con xin chúc tu ng va ca m tạ vi qua tă ng ma Cha đã ban cho chúng con nơi con ca i, đó cu ng la hoa tra i cu a ti nh yêu đôi lư a chúng con; xin hãy la m cho như ng búp măng non gia đi nh chúng con có đươ c bâ u khí gia đi nh phu hơ p đê thổ lô tâm ti nh ca ch cơ i mơ, nhâ n biê t kê hoạch Cha đã dư liê u cho chúng, đê chúng thư c hiê n vơ i sư trơ giúp cu a Cha. Chúng con câ u xin nhơ Đư c Kitô Chúa chúng con. - Mo i ngươ i: Amen. - Cha me (la m dâ u Tha nh Gia ): Lạy Chúa Giêsu, Chúa đã yêu thương tre em ca ch đă c biê t, xin Chúa chúc la nh va ba o vê chúng con trong ti nh yêu cu a Chúa. - Mo i ngươ i: Amen. Đo n nhâ n sư ma ng la m chư ng va dâ n thân. Trươ c khi bư a tiê c hay cuô c gă p gỡ kê t thúc, ngươ i ta hư a hẹn vơ i nhau nhiê u điê u. Ho thươ ng nói: Chu ng ta đư ng quên nhau nhé!. Bư a tiê c ca ng diê n tiê n tốt đẹp va ca ng tra n đâ y niê m vui, ngươ i ta ca ng mong muốn gă p lại nhau trong tương lai. Đô ng thơ i, ngươ i ta thêm mãn nguyê n va thêm phấn chấn tinh thâ n. Có như ng sư kiê n va cuô c gă p gỡ la m đổi đơ i ma ca tre em cu ng có thê nhâ n thấy. Va Tha nh Lê la bư a đại tiê c cu a mo i bư a tiê c. Tất ca chúng ta sẽ cùng đi tham dự Thánh Lễ và sau đó sẽ nói về nó. 127

128 BA THỜI KHẮC LỚN NHO VIỆC GIA O DỤC HĂ NG NGA Y Hãy luôn sô ng hê t mi nh vơ i giơ i tre hẳn nhiên chỉ la lơ i khuyên cu a Don Bosco cho ca c Salêdiêng cu a nga i. Trong Hê thống Dư pho ng, sư gâ n gu i ca vê thê chất lâ n tinh thâ n, giư a ngươ i lơ n va tre nhỏ la điê u quan tro ng va không thê loại bỏ. Ba Rachel Carson, mô t nha sinh vâ t ho c va môi trươ ng ho c ngươ i Mỹ đã viê t: Nê u mô t đư a tre muô n duy tri kha năng nga c nhiên thiên phu cu a mi nh, mô t điê u ma chẳng co ba tiên hiê n la nh tô t bu ng na o hiê n ra đê cho không biê u không, i t nhâ t no câ n co mô t ngươ i lơ n đô ng ha nh trong an vui va phâ n khơ i, đê no co thê chia se, ta i kha m pha thê giơ i đang sô ng vơ i nhiê u bi ẩn. Quan tro ng hơn nư a la đê mơ đươ ng cho tre ham hiê u biê t khi co sa t vơ i thư c tê, điê u ma tư no thi không dê tiê p thu. Thươ ng cha mẹ bâ n tâm ti m ca ch đê con ca i pha i la m nhiê u hơn, vươ t qua thơ i gian thâ t sư cho phe p trong mô t nga y. Đó la ly do tại sao tối đê n ca nha gă p nhau vơ i tâm trạng trống rô ng va thất vo ng, vơ i chút ca m gia c thất bại ê chê. Nga y mơ i bă t đâ u vơ i ha ng loạt ca c điê u câ n la m va kha t khao, nhưng rô i kê t thúc mô t nga y cu ng vơ i ha ng ta như ng tham vo ng chưa vư a y toại lo ng. Đối vơ i con ca i, vâ n không đu khi băn khoăn nên la m gi cho chúng. Nê u cha mẹ tư giơ i hạn đê mang chúng đê n trươ ng, chuẩn bị cho chúng như ng bư a ăn có lơ i cho sư c khỏe hơn, să m cho chúng như ng món đô chơi hơ p thơ i hơn, thi ho không đạt đươ c mu c tiêu quan tro ng nhất. Điê u ca c em câ n la sư đô ng ha nh cu a cha mẹ. Quên viê c na y, ngươ i ta đa nh mất điê u gi đó nhiê u hơn mất mô t va i giơ trong mô t nga y. Hê thống Dư pho ng mang tính nhân văn sâu să c, đươ c đă t nê n trên 128

129 sư chung sống va trên tinh thâ n ma viê c chung sống na y pha i có đê con ngươ i đươ c phong phú, toại nguyê n, hấp dâ n va mang tính xây dư ng. Mô i nga y sống, có như ng khoa nh khă c đă c biê t ưu đãi, xe t vê mă t thơ i gian va hư a hẹn, tư góc nhi n gia o du c thi chúng vô cu ng phong phú. Chẳng hạn có ba khoa nh khă c quan tro ng sau đây: Ăn uô ng vơ i nhau. Nga y nay ca ng lúc ca ng có nhiê u gia đi nh F1, như ng gia đi nh cha y đua. Đối vơ i nhiê u ngươ i, hi nh thư c ăn uống chung vơ i nhau đã biê n mất như mă t trơ i lă n sau buổi hoa ng hôn. Nga y xưa, bư a ăn tối đươ c coi la thơ i điê m đă c biê t có y nghĩa quan tro ng liên kê t gia đi nh lại, thơ i điê m chuyê n tiê p giư a sư hô n loạn ban nga y va sư nghỉ ngơi ban đêm. Mô t ngươ i mẹ viê t: Giơ ăn tô i đã la giơ ma chu ng tôi nhâ n thâ y tâ m quan tro ng biê t bao cu a ngươ i na y đô i vơ i ngươ i kia, trong như ng giơ phu t đe p đẽ cũng như lu c tô i tê. Đo la di p đê thư giãn: chu ng tôi kê cho nhau nghe như ng điê u mơ i la, no i vê nhiê u vâ n đê, xem xét ky ca c sư kiê n trong nga y va lên kê hoa ch cho nga y hôm sau. Sau đây la mô t va i lưu y may ra la m sống lại truyê n thống có nguy cơ mai mô t: Mo i tha nh viên trong gia đi nh pha i đô ng lo ng cam kê t cu ng ăn uô ng vơ i nhau. Có le không pha i hê t mo i nga y, nhưng pha i có mô t thơ i điê m đă c biê t ma trong đó ca nha cu ng đoa n tu. Trơ i đa nh tra nh bư a ăn. Câ n nhất la tra nh như ng câu nói la i nha i la i nha i đại loại như: Bỏ ca i cu i chỏ xuô ng dươ i, Ngô i cho no ngay ngă n lên!, Con đã ho c ba i chưa? Khép ca i miê ng la i ma nhai!. Bư a ăn tối không pha i la lúc đê thẩm vấn hay cư u xe t kiê n tu ng nô i bô. Bư a ăn tối câ n có bâ u khí thanh bi nh. Truyê n hi nh pha i được tă t đi. Ca c cuô c điê u tra cho biê t ma n hi nh nhỏ đươ c coi la món tiêu khiê n chính trong suốt ca c bư a ăn cu a ca c gia đi nh ơ Y. Điê u quan tro ng la la m cho thanh thiê u niên nhâ n thư c đươ c rằng thơ i gian chung sống vơ i gia đi nh thi quan tro ng hơn nhiê u so vơ i thơ i 129

130 gian trôi qua trươ c ca i ma n hi nh. Mo i ngươ i pha i ho c biê t pha t biê u va biê t lă ng nghe. Bư a ăn luôn luôn có nguy cơ bị kê t thúc trong ca i ngo cu t cổ điê n (Ông bố: Ma y đã la m gi suô t nga y hôm nay?. Thằng con: Chẳng la m gi sâ t ). Thanh thiê u niên có ca m gia c la cha mẹ kê lê va ba n cãi vê ca c biê n cố trong nga y sống, tiê p đê n ho dê da ng nói vê như ng gi liên quan đê n tha nh công va thất bại cu a chúng, vê như ng con ngươ i chúng gă p gỡ, vê như ng y tươ ng ho nghe ngóng đươ c. La m sao đê như ng tre be nhất cu ng có thê pha t biê u y kiê n. Mô i gia đi nh câ n pha i co ca c nghi thư c nho nhỏ. Ngươ i ta có thê đo c mô t lơ i câ u nguyê n ngă n đê tạ ơn, phân chia ca c công ta c chuẩn bị, do n dẹp va rư a che n đĩa, ăn mư ng tha nh công v.v.. Đo c cho nhau nghe. Rất nhiê u phu huynh va gia o viên băn khoăn vê viê c thiê u quan tâm đê n sa ch vơ va ba o chí da nh cho thanh thiê u niên va giơ i tre. Văn dĩ ta i đa o, lơ i đươ c viê t ra đăng ta i theo nó như ng suy tư, ly luâ n, trí tươ ng tươ ng va kiê n thư c. Tuy nhiên, dạy dô viê c đo c sa ch cu ng pha i tra i qua va i giai đoạn câ n thiê t: trươ c hê t cha mẹ pha i đo c cho con ca i nghe, sau đó đo c với con ca i. Chỉ qua gương sa ng cu a cha mẹ mơ i có thê mang lại cho con ca i niê m đam mê đo c sa ch, đo c ba o. Gia đi nh sum ho p câ u nguyê n. Điê u đó có thê thươ ng xuyên va dê da ng khi con ca i co n nhỏ. Viê c câ u nguyê n chung có nguy cơ bị mai mô t, ngươ i ta ti m ca ch duy tri viê c sum ho p câ u nguyê n khi biê t tâ m quan tro ng trong viê c giư gi n sư hơ p nhất gia đi nh, trong viê c la m phong phú vê đơ i sống tâm linh. Cu ng tương tư như khi mo i ngươ i cu ng nhau tham dư Tha nh Lê, tối thiê u trong như ng nga y lê quan tro ng nhất, nó mang lại y hơ p tâm đâ u cho gia đi nh, mô t sư y hơ p tâm đâ u vĩ đại. Có nhiều điều để sống hơn chỉ là tăng thêm của ca i - There is more to life than simply increasing its speed (Mahatma Gandhi). 130

131 SƠ HỮU NHỮNG NGA Y VUI LỄ HỘI TẠI GIA ĐÌNH Mô t ngươ i mẹ viê t trong nhâ t ky cu a mi nh như sau: Mo i sư đã sẵn sa ng. Cây Gia ng Sinh được trang hoa ng tuyê t xinh. Như ng ca nh thiê p mư ng rung rinh trên cửa. Như ng hô p qua như a nh lửa lung linh dươ i ta n la. Va như ng ca i chuông? Cơ gi tôi la i chẳng nghe thâ y tiê ng chuông ngân nga nhỉ? Ca c ba n co nhơ la chi nh tre em đã la m cho như ng qua chuông ngân nga trong câu chuyê n nga y xửa nga y xưa không? Theo truyê n thuyê t, như ng qua chuông chỉ được ngân vang khi co ai đo đặt trên ba n thơ mô t mo n qua yêu thương. Vua chu a va nhiê u vi gia u sang quy pha i đặt trên ba n thơ châu ba u ngo c nga, thê ma sau nhiê u năm ca c qua chuông nơi gia o đươ ng vâ n im hơi lặng tiê ng. Rô i thi, va o mô t đêm mư ng Chu a Gia ng Sinh, mô t đêm đông la nh lẽo nên thơ, câ u bé nghèo xa c nghèo xơ lặng lẽ khẽ đặt chiê c a o khoa c â m cu ng cu a mi nh lên trên ba n thơ. Nhơ gia tri mo n qua đơn sơ cu a câ u bé ha o hiê p, như ng qua chuông bă t đâ u ngân vang khă p ca vương quô c mô i di p lê vê. Như ng qua chuông dê thương! Tôi luôn luôn nghe thâ y tiê ng chu ng ngân vang tư tra i tim ha o hiê p. Tôi đã nghe thâ y tiê ng chuông ngân vang va o năm ma mô t trong như ng đư a con nhỏ đã tặng cho tôi mô t ma nh giâ y, trên đo no vẽ đôi tay chă p nguyê n câ u kèm theo câu la m lo ng tôi xu c đô ng: LẠY CHÚA HÀI NHI, XIN HÃY ĐẾN!. 131

132 Tôi đã nghe thâ y tiê ng chuông ngân va o năm ma tôi đã nhâ n được mô t đôi găng tay bă ng len, đôi găng co lẽ chỉ vư a vặn vơ i đư a tre lên mươ i. Tôi đã nghe tiê ng chuông ngân vang va o Mu a Gia ng Sinh ma mo i ngươ i bă ng lo ng cu ng nhau do n nha xe sa ch sẽ.... Nghe thấy tiê ng chuông ngân trong suốt như ng nga y mư ng Chúa gia ng sinh la viê c sống co n. Nghĩa la sống ca i y nghĩa thâm sâu cu a nga y lê. Ngươ i ta gâ n như chỉ nghe thấy tiê ng ga o the t la m đinh tai như c óc mi nh cu ng ngươ i kha c va mê t lư trong cuô c chơi bằng bất cư gia na o. Mô t ca ch đă c biê t, tre em ham thích khó cưỡng lại trươ c y nghĩa sâu xa cu a như ng nga y lê hô i va Lê Gia ng Sinh. Tư ba n thân chúng biê t ro như ng ai la nhân vâ t chính cu a hâ u hê t như ng nga y lê gia đi nh. Điê u quan tro ng la chính tre em tổ chư c nga y lê. Không la m mô t mi nh, nhưng vơ i sư trơ giúp cu a cha mẹ, cu a gia đi nh mi nh. Đó la mô t yêu câ u ma phương pha p sư phạm cu a Don Bosco coi la căn ba n, vi nhiê u ly do có cơ sơ vư ng chă c. Như ng nga y đê ngươ i ta sươ i â m tâm hô n Câu ha t Chu ng tôi la ngươ i cu a nga y lê hô i, chu ng tôi la ngươ i cu a niê m vui xa c nhâ n mô t ca khúc rất phổ biê n nơi giơ i tre thuô c môi trươ ng Salêdiêng. Ca khúc đó ba y tỏ lo ng ca m phu c đê n mô t trong như ng đă c tính nê n ta ng cu a khoa sư phạm cu a Don Bosco. Don Bosco đã đem lại mô t gia trị sư phạm cho niê m vui, cho sư phấn khơ i: khoa cu a nga i la khoa sư phạm cu a sư thanh bi nh, suối nguô n cu a kha t vo ng sống va chung sống. Gia o sư ba c sĩ Giacomo Dacquino đã cho biê t: Nê u mô t ngươ i cha hoặc mô t ngươ i me không bi nh an, ho la m cho con ca i mi nh lo lă ng, mặc du ho yêu thương chu ng ca ch mãnh liê t. Như trên chiê c quang ga nh, bên na y la sư bi nh an va bên kia la như ng ca m xu c, tư tươ ng, y nghĩ; sư bi nh an cũng la mô t vâ n đê sô ng đư c tin, bơ i ngươ i co đư c tin không thê la ke bi quan cha n chươ ng. Don Bosco đã cu thê hóa tất ca điê u na y trong mô t ca ch thư c đơn gia n va hiê u qua : nga y lê hô i. Ca c cư u ho c sinh cu a nguyê n xa Valdocco hô i tươ ng lại vơ i nô i nhơ nhung da diê t như ng nga y lê hô i, như ng nga y lê hô i đó thươ ng xuyên mang bâ u khí 132

133 gia đi nh, bâ u khí ma Don Bosco đã la m sống đô ng bằng đư c tin vui tươi cu a nga i. Vi thê, nga i đã viê t cho Don Bonetti: Cha khuyên con nên ta o nhiê u niê m vui cho ca c ho c tro cu a con va như vâ y chu ng con đã mang la i mô t sư khi ch lê cho Don Bosco, hãy ti m ca ch cho tre co cơ hô i vui ve vơ i mô t bư a tiê c va o bư a chi nh.... Nga y lê tha nh bổn mạng cu a Don Bosco, lê Đư c Mẹ Vô Nhiê m va như ng nga y lê Tha nh Ca Giuse, lê Gia ng Sinh va Phu c sinh, chúng đã la như ng sư kiê n đê mong đơ i, chuẩn bị, sống hê t sư c phấn khơ i. Bơ i vi điê u quan tro ng la chính tre em tổ chư c nga y lê. Không la m mô t mi nh, nhưng vơ i sư trơ giúp cu a cha mẹ, cu a gia đi nh mi nh. Đó la mô t yêu câ u ma phương pha p sư phạm cu a Don Bosco coi la cơ sơ. Vi nhiê u ly do có nê n ta ng vư ng chă c. Tre em (thâ m chi ca ngươ i lơ n) hiê u y nghĩa cu a như ng y niê m trư u tươ ng thông qua như ng hi nh a nh va cư chỉ cu thê, không có như ng điê u đó ca c kha i niê m trư u tươ ng vâ n chỉ la như ng vỏ so trống rô ng, khô khan, không sư c sống. Hi nh a nh va cư chi cu a như ng nga y lê hô i chuyê n ta i mô t sư điê p sươ i â m tâm hô n. Chúng la mô t ta c đô ng pha vỡ ca i lê thói hằng nga y, như ng giơ phút ma ngươ i ta la m nhiê u điê u hoa n toa n kha c, quây quâ n, vui thú. Chúng la niê m vui chia se, ti m lại ma nh thiên đươ ng đã mất. Như ng dịp hiê m hoi ma ngay ca như ng ngươ i cao tuổi cu ng pha i chịu nhươ ng bô đôi chút va cho thấy mô t bô mă t kha c hẳn. La mô t tươ c đoạt trâ m tro ng cho thiê u nhi, vê ca thê chất lâ n tinh thâ n, nê u chúng không đươ c dịp vui hươ ng như ng nga y lê hô i va ích lơ i mang y nghĩa biê u tươ ng cu a nga y lê. Nga y lê hô i la mô t khoa nh khă c thiêng liêng sâu să c, mô t khoa nh khă c quy gia va huyê n diê u, bơ i ngoa i niê m vui hiê n ta i no co n chuyê n giao cho con tre niê m kha t vo ng sô ng hươ ng đê n tương lai. Viê c ta i diê n đê u đă n ca c sư kiê n đó, như ng sư kiê n đa nh dấu năm tha ng nga y giơ va do đó đa nh dấu đơ i sống cu a tre, chúng lâ p tha nh dươ i mă t tre sư ba o đa m cho thấy tâ m quan tro ng cu a nó không hê gia m sút, va như ng gi diê n ra cho thấy đơ i đẹp biê t bao la m cho nó có đươ c như ng giơ phút tuyê t thú. Sống sao tra nh khỏi nho c nhằn: như ng nga y lê tạo niê m vui kiê p ngươ i. Trươ c va sau nga y lê hô i, tre em thâ y mi nh đươ c nhiê u ngươ i 133

134 đoa i thương, rốt cuô c tre có thê ca m thấy mi nh quan tro ng, va như ng qua tă ng ma chúng nhâ n đươ c cho thấy chúng đươ c yêu thương va xư ng đa ng vơ i ti nh yêu. Như ng nga y lê hô i la như ng nga y kỷ niê m sâu thẳm tư tra i tim. Ai ma không biê t tâm trạng bô n chô n khi tre thơ chơ mong như ng nga y sinh nhâ t hoă c như ng nga y lê tha nh bổn mạng? Mo i nga y lê hô i quan tro ng nhất đối vơ i tre em (sinh nhâ t, nga y lê tha nh bô n ma ng, Gia ng Sinh, Phu c Sinh, ky niê m nga y cươ i) đê u kỷ niê m va ăn mư ng nga y khai sinh hay mô t sư khơ i đâ u mơ i. Như thê chúng la m yên tâm đư a tre đang khi bươ c va o đơ i, bơ i đó la mô t sư kiê n hạnh phúc, đươ c mong ươ c va chơ đơ i vơ i niê m vui tư cha mẹ nó va tư ca thê giơ i. Ca ng cư ha nh như ng nga y kỷ niê m na y hân hoan nhiê u bao nhiêu, tre em se ca ng ca m thấy an tâm vi đươ c yêu thương bấy nhiêu. Rất nhiê u nga y lê đa nh dấu giai đoạn chuyê n tiê p (Xưng Tô i va Rươ c Lê Lâ n Đâ u, Chi u Phép Thêm Sư c, Va o Đơ i...), ngươ i ta long tro ng cư ha nh va nhấn mạnh như ng thơ i kỳ chuyê n tiê p trong sư trươ ng tha nh vê mă t đạo va mă t đơ i. Đê cao y nghĩa tâm linh cu a nga y lê mơ i la viê c quan tro ng. Như ng nga y lê trong đạo pha i có tính tôn gia o ca ch ro ra ng. Tuy nhiên, món qua đă t tiê n hoă c bư a ăn trưa tại nha ha ng qua dê trơ tha nh mô t ca i cơ cho cha mẹ chỉ muốn khỏi pha i suy nghĩ hoă c muốn chơi đẹp, nhưng ho lại quên rằng điê u ma ngươ i ta muốn nói la viê c mư ng lê tại gia. Như ng nga y lê la mô t thơ i gian đê hâm no ng ti nh ngươ i, giao thiê p ti nh thân va trao nhâ n ti nh ca m. Chúng la thơ i gian cu ng cố mối quan hê giư a cha mẹ va con ca i thêm gă n bó yêu thương. Don Bosco cu ng đã pha t phiê u hoa thiêng cho ca c dịp na y. Trong gia đi nh, như ng ca nh thiê p ba y tỏ lo ng mong ươ c va lơ i chúc mư ng, có thê đem giấu nó ca ch tê nhị dươ i đĩa ăn hoă c cạnh gối nằm; như vâ y, chúng có hiê u lư c đê thê hiê n ti nh ca m va tỏ ba y như ng góc khuất cu a tâm hô n ca ch tư nhiên. Như ng gia đi nh hạnh phúc năng trao đổi thư tín qua lại. Mô t số nga y lê có thê la thơ i gian ho a gia i tuyê t vơ i. 134

135 Lê hô i thươ ng đi đôi vơ i tiê c tu ng. Sau hay trong thơ i gian theo như ng lê nghi, thông thươ ng luôn luôn xuất hiê n mô t ba n tiê c sang tro ng gây nhiê u chú y va trên đó có thư gi đă c biê t. Viê c đo nhằm ca tu ng ti nh ca m da t da o va hoan hi cõi lo ng: ngươ i ta hiê n diê n bên nhau lâu hơn, chuyê n tro vơ i nhau thân mâ t hơn, cu ng quây quâ n vui chơi. Va đó se la như ng giơ phút khó phai trong tâm trí cu a tre thơ. Phép ma u cu a mô t nga y sô ng 135 Lê Gia ng Sinh la mô t thơ i khă c vô cu ng thiêng liêng, thơ i khă c huyê n diê u va quy gia. Ca đê n tre thơ cu ng hiê u rằng có rất nhiê u dấu chỉ vâ t chất có hô n, có mô t y nghĩa thiêng liêng. Mô t be thơ đã viê t trong la thư nhỏ cu a mi nh: Chu a Giêsu Ha i Nhi ki nh mê n, di p lê mư ng Chu a Gia ng Sinh con muô n co mô t chiê c ma y ti nh va mô t ngươ i cha tô t la nh.... Mô t em kha c đã viê t: Ba thương mê n, như mo n qua mư ng lê Chu a Gia ng Sinh, con muô n ba ơ nha suô t ca nga y vơ i con.... Phe p lạ thâ t sư cu a lê Gia ng Sinh, ngoa i y nghĩa tôn gia o vô cu ng lơ n lao cu a nó, la phe p lạ cho tâm trí tre thơ, bằng bất cư gia na o tre muốn tin rằng, ít nhất mô i năm có mô t nga y ma ngươ i ta có thê ta i tạo ra thê giơ i tuyê t thú, thiên đươ ng đã mất, giấc mơ cho ai bươ c tơ i vơ i lo ng tin yêu va hy vo ng tra n trê. Du chỉ diê n ra trong mô t va i giơ ngă n ngu i, ít nhất nó cu ng mang lại ve sang tro ng cho tâm trí tre thơ. Có le đơ i đúng la bê khổ đau va hâ n thu, nê u cha mẹ không bâ n tâm lo lă ng đê n tiê c mư ng lê Gia ng Sinh vơ i con ca i mi nh, theo luâ t bất tha nh văn nhưng đươ c tuân giư tư nhiê u thê kỷ, tiê c mư ng la trung tâm cu a dịp lê Mư ng Chúa Gia ng Sinh. Có le Chúa Giêsu Ha i Nhi va Tha nh nư Luxia cu ng mang như ng món qua đi tă ng cho tre em trong bối ca nh lê Gia ng Sinh thiêng liêng! Tre thơ câ n tin va o chiê u kích siêu nhiên đê đương đâ u vơ i mô t thư c tê qua phu pha ng va nguy nan. Chiê u kích thâ n diê u trong tâm trí tre thơ se dâ n dâ n vơi cạn, vơ i viê c mơ rô ng kinh nghiê m thư c tê cu a tre em. Tuy nhiên, như ng gi ma chúng đã sống thơ i ấu thơ êm đê m, yên ha n

136 va tra o tra n phe p thâ n diê u, chúng se đươ c quân bi nh va an toa n hơn rất nhiê u. Mô t be trai đã viê t: La y Chu a Giêsu Ha i Nhi mê n yêu cu a con, con biê t ră ng Chu a sẽ không mang qua đê n cho chu ng con. Chu ng con vâ n co n điê u xâ u. Lê Gia ng Sinh na y con sẽ viê t mô t la thư cho cha me cu a con, con sẽ không co n như ng điê u xâ u tương tư. Fabrizio, chi n tuô i. Tha nh viên mơ i trong gia đi nh Tất nhiên, tư quan điê m gia o du c tôn gia o, như ng nga y lê Mư ng Chúa Gia ng Sinh tạo tha nh mô t thơ i gian có gia trị như nhau. Mu a Gia ng Sinh cho phe p ca c gia đi nh Kitô hư u sống va cư ha nh mô t va i y nghĩa sâu să c nhất trong đơ i sống tôn gia o, như tinh thâ n chơ mong, thư c tỉnh, kha năng trao ban va đón nhâ n, niê m vui, lo ng tốt, sư gâ n gu i. Ca m thư c tôn gia o cu a như ng ti nh ca m na y nhâ p thê trong đơ i sống gia đi nh, vi vâ y nó trơ nên không thê xoa nhoa trong tâm trí cu a con ca i. Mu a vo ng, giai đoạn 4 tuâ n trươ c lê Gia ng sinh, đó la thơ i gian tạm ư ng cu a niê m vui, giống như giai đoạn chuẩn bị viê c cha o đơ i cu a mô t em be. Ngôi nha đươ c chuẩn bị như thê đê đón mô t tha nh viên mơ i cu a gia đi nh. Chúa Giêsu Ha i Nhi cha o đơ i va o lúc nư a đêm vâ n co n la mô t bí ẩn, bí ẩn như sư ra đơ i cu a bao be thơ. Nê u ông bố va ba mẹ dạt da o niê m tin trong viê c cư ha nh mâ u nhiê m Gia ng Sinh, tre em se chẳng có khó khăn gi đê ca m thấy Chúa Giêsu thư c sư hiê n diê n, Nga i đã đê n đê cư ngu ngay trong gia đi nh cu a chúng. Ý nghĩa cu a Tê t Nguyên Đa n Vơ i ngươ i Viê t Nam, Tê t Nguyên Đa n có y nghĩa sâu xa va mang tính thiêng vi la nga y đoa n viên gia đi nh. Mo i ngươ i đê u mong đươ c trơ vê sum ho p dươ i ma i ấm gia đi nh trong 3 nga y Tê t đê sống lại vơ i như ng kỷ niê m đâ y ă p yêu thương cu a tuổi thơ yêu dấu. Vê quê ăn Tê t la mô t cuô c ha nh hương vê vơ i cô i nguô n. Ai cu ng muốn gâ n gu i nhau hơn qua lơ i hay y đẹp. Đây la cơ hô i đê ho a gia i như ng bất đô ng, giâ n đê n chê t đê n Tê t cu ng thôi. Sẽ không có một ai trong gia đình bị lãng quên những ngày cưới, ngày bổn mạng, ngày sinh nhật, ngày kỷ niê m

137 MỘT THỰC HA NH LẠ THƯỜNG VIỆC DỌN MÌNH CHẾT LA NH Viê c xuất hiê n trên thị trươ ng mô t quyê n truyê n tranh u buô n vơ i nhan đê Tôma và sự vô hạn cu a ta c gia Michel De on, đươ c da nh cho tre em tư chín tuổi trơ lên, quyê n sa ch kê chuyê n thâ n kỳ vê sư chê t la nh, nó đã khuấy đô ng như ng cuô c tranh luâ n va ba n cãi trên ba o chí va truyê n hi nh. Don Bosco đã không ngâ n ngại nói vê sư chê t cho thanh thiê u niên cu a nga i. Nơi ca c nha cu a nga i, ngươ i ta đã hoa n thiê n mô t ca ch thư c ha nh đă c biê t, viê c đó đươ c go i la Viê c Dọn Mình Chết Lành, nó bao gô m viê c xưng tô i va rươ c lê va o đâ u mô i tha ng như thê đó la lâ n cuối cu ng trong đơ i: mô t viê c huấn luyê n lương tâm đê nhi n đơ i tư ca i nhi n chung cuô c. Mô i tha ng dư ng lại đê có tra ch nhiê m đối vơ i ba n thân. Nó không pha i la mô t thơ i khă c a m đạm, hoa n toa n ngươ c lại. Viê c Do n Mi nh Chê t La nh luôn đươ c cho la mô t phong ca ch đă c trưng cu a do ng Salêdiêng. Ngươ i kê vị thư tư cu a Don Bosco la Don Pietro Ricaldone đã viê t: Ca c ho c sinh đã luôn luôn được ba o cho biê t trươ c mô t va i nga y đê chuẩn bi ; no được thư c hiê n cho mô t di p lê tro ng na o đo ; va đê ta o mô t bâ u khi lê hô i cho nga y đo, sau Tha nh Lê, ngươ i ta phân pha t như ng thư ăn kèm vơ i ba nh mi, ca ch thoa thi ch. Nó đã la mô t nga y lê thâ t sư. Don Bosco muốn rằng thanh thiê u niên cu a nga i nghĩ vê ca i chê t cu a chính mi nh đê loại bỏ như ng gi nó gây lo lă ng va sơ sê t. Trươ c hê t va trên hê t, loại bỏ tô i lô i. Chi la ca i chê t gia vơ Thơ i nay, ca ch sống va ca ch nghĩ cu a chúng ta cư tuyê t lại ca i chê t va thúc e p mô i ngươ i trong chúng ta ha nh xư như thê không có ca i 137

138 chê t. Đươ c le o la i bơ i ti nh thương mê n va bơ i lương tri ma nhiê u cha mẹ tươ ng như có thê kha ng cư ca c đơ t tấn công dư dô i nhất cu a sư vô ca m tra n lan, bất chấp tất ca, ho ti m kiê m con đươ ng thẳng nhất đê giúp con ca i vươ t qua khi lưỡi ha i tư thâ n đê n gâ n chúng. Nhưng chă c chă n khi thiê u vă ng cha mẹ, chúng không đươ c nâng đỡ bơ i môi trươ ng xung quanh. Gia o sư Marcello Bernardi đã viê t rằng: Trong mô t nê n văn ho a bi thô ng tri bơ i sư ba o đa m tre mãi không gia đâ y gia ta o thi ca i chê t không câ n pha i hiê n hư u. Vi vâ y ngươ i ta không câ n pha i no i vê no, không câ n pha i phơi ba y no va ngươ i ta cũng không câ n pha i châ p nhâ n no. Nhâ t la không câ n pha i chuẩn bi chê t. Kiê u chê t duy nhâ t được cho phép la kiê u được phô biê n trên ma n a nh truyê n hi nh, được tri nh ba y kha i qua t trong như ng dâ u hiê u hoa n toa n xa rơ i mo i hoa n ca nh thư c tê. Ca i chê t gia vơ na y thâ t la tuyê t vơ i. Co ve như mô t đư a tre bên Hoa Kỳ nhi n thâ y 40 ca tử vong mô t nga y... trên truyê n hi nh. Gia o sư Vittorino Andreoli xa c nhâ n rằng thiê u hiê u biê t vê y nghĩa ca i chê t la mô t trong như ng đă c điê m đa ng lo ngại nhất cho giơ i tre nga y nay: Giơ i tre biê t ca ch thư c dâ n đê n ca i chê t, nhưng chu ng không biê t ca i chê t la gi. Va do đo vơ i như ng ta c đô ng hoa n toa n tra i ngược nhau chu ng co thê gây ra ca i chê t hoặc thâ m chi co suy nghĩ buô c pha i đo n nhâ n no. Ca ch đây hai nga n năm, nha hiê n triê t Seneca dạy rằng: Pha i mâ t ca đơ i ngươ i đê ngươ i đơ i ho c sô ng; va co lẽ ba n sẽ co n nga c nhiên hơn, pha i mâ t ca đơ i ngươ i đê ngươ i đơ i ho c chê t. Va o thơ i guô ng ma y thiê u hiê u biê t, tâ m thươ ng hóa va tham dư phu ng vu hơ i hơ t, sư chê t chẳng co n bất kỳ y nghĩa na o nư a. Thê nhưng đa nh mất y nghĩa cu a sư chê t la gia m gia trị y nghĩa cu a sư sống. Hâ u qua tiêu cư c, giư a cha mẹ va con ca i, thươ ng la mô t bư c tươ ng im lă ng gây bối rối. Không giống như 138

139 ngươ i lơ n, tre em không che đâ y ca i chê t. Chúng đă t nhiê u câu hỏi vê nó. Sư câm lă ng cu a ngươ i lơ n chỉ khiê n con ca i lo lă ng. Vơ i ai đo thân thiê t Bươ c đâ u tiên cu a mô t nê n gia o du c la nh mạnh thâ t sư hê tại ơ viê c pha đổ nô i sơ hãi la m cho ngươ i ta câm lă ng. Khi cha mẹ thư c hiê n điê u đó thi ho nhâ n thấy rằng như ng lơ i pha i nói cho con ca i không mang tính nươ c đôi, nhưng đă t điê u đang đươ c nói đê n trên như ng xa c tín sâu xa nhất cu a ho. Va chúng có liên quan chă t che vơ i đư c tin cu a ho. Cha mẹ câ n ho c hỏi đê biê t ca ch tra lơ i cho như ng câu hỏi cu a tre em đă t ra vê sư chê t. Ho nên ân câ n gia i thích că n ke, đư ng la m chúng nha t đa m va khiê p sơ. Va ngươ i ta không nên biê n tang chê tha nh mô t vơ kịch hoă c mô t sư gia vơ tê hại. Mô t điê u chă c chă n: bất kê ơ tuổi na o va đô ng cơ na o khiê n ngươ i ta pha i nói vê nó, tre nhỏ chỉ hiê u kinh nghiê m vê sư chê t vơ i sư giúp đỡ cu a ngươ i lơ n. Mô t đư a tre có thê vươ t qua điê u gi đó, thươ ng vơ i toa n bô sư c mạnh cu a nó, nhưng trong trươ ng hơ p vê sư chê t thi không như vâ y. Kinh nghiê m vê sư chê t cu ng như như ng điê u ít tha m thương va ke m hấp dâ n, tre em buô c pha i đón nhâ n nó vơ i ai đó thân thiê t. Chă c hẳn khi nói vê sư chê t thi thông thươ ng nó trơ tha nh mô t cuô c chuyê n tro, mô t cuô c đối thoại thân mâ t va rất nghiêm túc vê tra ch nhiê m đối vơ i sư sống. Mô t dịp dê da ng va đẹp đe đó có thê la mô t lâ n viê ng nghĩa trang, cha mẹ câ m tay con tre, cố gă ng gia i thích cho tre như ng câu chư va biê u tươ ng ma ngươ i ta có thê gă p trên bia mô. Tre em nă m đươ c y nghĩa nhiê u hơn so vơ i chúng ta nghi ngơ. Anrê đươ c ba y tuổi rưỡi, đư ng trươ c mô ông nô i, nó gia i thích cho ba nó ca ch rất nghiêm túc: Ông nô i không ơ trong đo. Chẳng quan tro ng gi khi xa c cu a ông biê n tha nh tro bu i, điê u quan tro ng la ông đã yêu mê n Chu a Giêsu, yêu mê n Thiên Chu a va như ng ngươ i kha c như thê na o. Tôi sẽ nói chuyê n với con cái của tôi về đời người, về sự sống. 139

140 HÃY ĐỂ CON MƠ ƯỚC! DẠNG TRI TUỆ CẢM XÚC Ở tuô i đo cha đã co mô t giâ c mơ, điê u đo đã khă c sâu trong tâm tri cha suô t đơ i.... Đó la câu nói ngươ i ta năng nhă c tơ i khi kê vê cuô c đơ i cu a Don Bosco. Cuô c đơ i cu a nga i đã đươ c định đoạt tư mô t giấc mơ. Trong ti nh thê tiê n thoa i lưỡng nan, khó khăn hoă c trong thơ i gian trươ c khi có ca c quyê t định quan tro ng, Don Bosco đã mơ. Ca c giấc mơ cu a nga i đã la như ng sư điê p; nó có thê đê n tư bất cư nguô n na o, chúng đã la mô t sư xâm nhâ p tư bên ngoa i, la điê u gi đó phi thươ ng, mang tính tiên tri va đâ y an u i. Don Bosco đã không giư như ng ươ c mơ cho riêng mi nh, nhưng nga i truyê n đạt chúng. Như ng gi quan tro ng nhất nga i đã tri nh ba y nó thông qua chuyê n kê vê mô t giấc mơ cu a nga i. Ca i ma chúng ta đang sống la mô t nê n văn minh giê t chê t như ng giấc mơ, nhất la như ng giấc mơ cu a như ng tre be mo n nhất. Trong lãnh vư c gia o du c ơ đây, ngươ i ta tươ c đoạt ca ch thô bạo điê u gi đó câ n thiê t cho tre thơ va thanh thiê u niên pha t triê n la nh mạnh. Tre thơ va thanh thiê u niên cu ng có nhu câ u vê như ng truyê n thâ n tiên nga y xư a, nga y xưa đê pha t triê n. Va trong thơ i gian na y, như ng ươ c mơ, tâm ti nh, ca m xúc va trí tươ ng tươ ng cu a ca c em pha i đươ c vun trô ng vơ i sư giúp đỡ cu a cha mẹ va cu a ca c nha gia o du c. Đây la mô t số nhâ n xe t đơn sơ. Tre thơ không pha i la ngươ i lơ n thu nho la i. Thê ma nga y nay ngay tư lúc co n be chúng đã bị bao vây bơ i qua nhiê u vấn đê, khiê n chúng không thê kham nổi. Ngươ i ta khai tha c tối đa ca ch truyê n thông quyê n ru nhă m thẳng va o chúng, qua ng ca o va truyê n hi nh gây sư c e p đê chúng ư ng xư như ngươ i lơ n. Thê nhưng cha mẹ cu ng ve đươ ng cho hươu chạy khi ho thúc e p con ca i lao va o xã hô i, mô t nơi ma ngươ i ta bị cưỡng e p tha nh đạt bằng mo i gia, mô t nơi ngươ i ta chỉ tính đê n hiê u 140

141 qua. Không tha nh vấn đê tại sao pha i tha nh đạt. Câ n pha i ha nh đô ng đê tha nh đạt. Nê u không vâ y thi ngươ i ta có nguy cơ bị loại trư ra khỏi guô ng ma y xã hô i. Trên đươ ng tơ i trươ ng, đư a tre chạm tra n vơ i như ng tiêu chuẩn đánh giá, lựa chọn, loại trừ. Thâ t vâ y, đó la cuô c chạm tra n gay cấn cho như ng ke đang lơ n lên. Chúng ta chẳng ngạc nhiên gi nê u như mô t trong như ng cuô c kha o sa t gâ n đây đã xa c định đại đa số ca c sinh viên đại ho c va trung ho c cơ sơ bị căng thẳng, trâ m ca m va vô ca m. Tre thơ không pha i la như ng ca i hô p mơ sẵn. Thanh thiê u niên thơ i nay luôn có ve như như ng chiê c hô p đâ y kín mít. Như ng ke t să t chư a đư ng tiê m năng lơ n lao va đô c đa o. Đô ng tư gia o du c trong tiê ng Latinh educere có nghĩa la kéo ra. Nha gia o du c đích thư c la ngươ i cho phe p tre thơ va thanh thiê u niên thu đă c kha năng va pha t triê n như ng năng lư c cu a riêng mi nh. Như ng phẩm chất na y không luôn luôn đa p ư ng như ng mong mỏi cu a ngươ i lơ n, ho ưa thích như ng gi mang tính thư c du ng vơ i cuô c sống. Thê nhưng thanh thiê u niên câ n mô t không gian tư do đê sa ng tạo va thư nghiê m như ng dư a n cu a riêng mi nh. Con ca i chỉ cố gă ng đê đa p ư ng như ng mong mỏi cu a cha mẹ thi sơ m muô n gi cu ng gă p như ng thơ i kỳ khu ng hoa ng trâ m tro ng. Cu ng vi thê ma nhiê u ngươ i lo sơ thơ i điê m lư a cho n cho tương lai hay ho bất an vê điê u ma ho thâ t sư muốn la m đê trươ ng tha nh. 141 Tri tuê va ti nh ca m pha i đươ c pha t triê n đô ng thơ i. Cha mẹ có bổn phâ n giúp con ca i la m gia u dạng trí tuê vô cu ng quan tro ng đê con ngươ i mang đâ y đu tính ngươ i cu ng như có thê tha nh đạt trong cuô c sống đã đươ c Daniel Goleman go i la trí tuê ca m xúc. Có mô t trí thông minh vươ t trô i ơ trươ ng lơ p, điê u đó không đô ng nghĩa la có đươ c trí thông minh trong đơ i thươ ng, cu ng không có đươ c như ng che chă n câ n thiê t đê đương đâ u vơ i đơ i. Tre em câ n pha i kha m pha ca i thê giơ i ca m xúc va ti nh ca m. Chỉ như ng cha mẹ kỹ lưỡng mơ i có thê trao ban

142 cho chúng ca i hương vị va niê m vui thú cu a viê c ho c ha nh, sư an bi nh, lo ng tin va o ba n thân va va o cuô c sống, niê m vui khi giao thiê p va khi sống tư chu. Vi vâ y chúng câ n như ng ba i thơ, như ng ươ c mơ, va ha ng loạt điê u có thê đem lại ca m xúc va ti nh ca m dạt da o nhất. Tính nhạy ca m không pha i la mô t phu kiê n vô tích sư. Ta i kha m pha như ng pho ng tâ p thê du c cho tinh thâ n. Ca c pho ng tâ p thê du c thi tấp nâ p ngươ i ra vô, bơ i vi cuô c sống hiê n đại la m tê bại như ng thân thê. Tại sao ngươ i ta không lo lă ng cho tinh thâ n cu ng mô t ca ch như vâ y, khi ma tinh thâ n co n chịu đau khổ hơn thân xa c nhiê u lâ n? Ngươ i ta thâ t sư nên nghĩ tơ i như ng trung tâm ta i linh hoạt hóa đă c biê t cho thanh thiê u niên va giơ i tre. Don Bosco đã nghĩ vâ y cho ca c nguyê n xa hay ca c nha sinh hoạt gia o ly cu a nga i. Như ng địa điê m ma tha i đô va ha nh đô ng đươ c phối hơ p ha i ho a giư a tâm ti nh, tâm tính va tâm linh. Đươ c bao nhiêu cha mẹ thâ t sư la m cho đơ i sống nô i tâm cu a con ca i triê n nơ? Câ n mô t sư tiê p xu c mơ i me vơ i thư c tê. Rốt cuô c, tre em va thanh thiê u niên bị mô t thanh chă n không cho chúng tiê p xúc ca ch bi nh thươ ng vơ i thư c tại. Tivi la mô t loại the sa t sinh tre thơ : nó tạo ra mô t thư c tại tương đương, khiê n nó có thê la m xuyên tạc lương tâm va không cho phe p tre nhỏ kha m pha ra như ng tiê m năng cu a mi nh. Mô t câ u be đã hỏi mô t chuyên viên lâ p tri nh tro chơi điê n tư va o nga y an ta ng ông nô i câ u: Ta i sao ông nô i chỉ co mô i mô t cuô c đơ i, trong khi vi anh hu ng trong tro chơi cu a cha u co hơn mươ i cuô c đơ i?. Ma y móc nhân tạo la m xơ cư ng nhu câ u ươ c mơ va trí tươ ng tươ ng. Sư không ngư ng thiê u thiê n ca m vơ i sa ch vơ cu ng la m gia m như ng không gian thư c thu cu a sư tư chu. Nó đã tạo nên mô t nạn mu chư kiê u mơ i khi: mâ t phẩm châ t nga c nhiên, thiê u kha năng suy tư va chiêm niê m. Có le mo i ngươ i nhơ câu châm ngôn cu a nha ba c ho c Albert Einstein: Ngươ i mâ t kha năng nga c nhiên la mô t ngươ i chê t. 142

143 Ta o điê u kiê n va phương tiê n đê con ca i pha t triê n tri tươ ng tươ ng. Trí tươ ng tươ ng cho phe p ngươ i ta dư trư sinh lư c, ươ c tính như ng ti nh huống kha c nhau ma ho có thê dư kiê n. Do đó, tư trí tươ ng tươ ng la m pha t triê n tính sa ng tạo, kha năng ca i tiê n đê thích nghi câ n hơn bao giơ hê t vơ i thơ i đại kỹ thuâ t số. Ca c phương tiê n đơn gia n có sẵn cho cha mẹ la : tro chơi, truyê n ngă n, nă n tươ ng, ghe p hi nh, thủ công, đo c sa ch. Tro chơi không pha i la mô t sư bổ túc, nhưng la mô t điê u thiê t yê u như mă t trơ i câ n cho tra i đất vâ y. Như ng câu chuyê n cho phe p con ca i khă c phu c nô i lo âu va sơ hãi. Viê c ti m kiê m khiê n viê c ho c hỏi ca c gia trị cơ ba n trơ nên dê da ng va nhẹ nha ng. Niê m vui pha t xuất tư viê c sa ng tạo bằng đôi tay chính mi nh la viê c la m có tính gia o du c đa ng lưu tâm. Đôi ba n tay la m viê c se gia i thoa t tâm trí. Da nh thơ i gian sô ng vơ i con ca i. Mô t trong như ng qua tă ng lơ n nhất ma cha mẹ có thê la m cho con ca i la da nh thi giơ ơ bên tre. Cu ng ơ với tre, cu ng la m với tre, cu ng tươ ng tươ ng với tre : điê u na y có thê la m cho như ng điê u chẳng mấy quan tro ng tha nh như ng khoa nh khă c nhơ mãi vơ i tre. Mối tương quan giư a cha me - con ca i câ n có thi giơ ơ bên nhau. Luôn luôn nhơ đê n thê giơ i tinh thâ n. Thê giơ i thơ i nay chịu a nh hươ ng ca ch ta n bạo tư viê c thiê u vă ng đơ i sống tâm linh. Mo i ngươ i, nhưng trên hê t la như ng ngươ i tre, câ n đơ i sống tâm linh như phương dươ c duy nhất gia i đô c sư tiêm nhiê m nguy hiê m cu a chu nghĩa duy vâ t. Tôi sẽ cùng đọc một quyển sách với con cái tôi. 143

144 Ơ LÔ NG CHIM SẺ SẼ CHẾT TIẾP XÚC VƠ I THIÊN NHIÊN Dư tha o đâ u tiên cho kịch ba n phim vê cuô c đơ i Don Bosco mang tư a đê Người nông dân của Thiên Chúa. Vơ i tha nh nhân, có le không phiê n ha gi go i nga i la nông dân: ti nh ca m va kinh nghiê m cu a nga i luôn luôn mang đâ m ne t ngươ i nông dân: ti nh ca m mãnh liê t va kinh nghiê m thư c tê. Va lại, chính Chúa Giêsu thươ ng nói rất thư c vê như ng ngươ i gieo giống, vươ n nho, sư gia, cây va không sinh tra i, mu c tư nhân la nh va đóa hoa ngoa i đô ng trong ca c gia o huấn cu a Nga i. Don Bosco ca m nhâ n thiên nhiên trong ca ch thư c mơ i me đa ng ngạc nhiên: nguô n ca m hư ng thiê t yê u va tuyê t diê u cu a ta i nguyên tinh thâ n, nguô n chu yê u tạo thê quân bi nh cho con ngươ i. Vi vâ y, mô t phương tiê n quan tro ng đê gia o du c. Nê n văn minh đương thơ i có nguy cơ la m mất đi thú vui gia c quan đươ c chiêm ngă m phong ca nh, thươ ng nê m ma u să c ruô ng vươ n va hương vị cu a không khí tinh sạch, nghe tiê ng róc ra ch cu a suối rư ng, sư nô lư c bươ c tơ i trên như ng con đươ ng mo n ngâ p nă ng. Don Bosco đã cố gă ng đê pha t triê n nơi thanh thiê u niên cu a mi nh ca m thư c vê ca i đẹp, vê thiên nhiên, vê thẩm mỹ va nga i đã la m điê u đó qua như ng ba i thi ca diê n ta thiên nhiên. Nga i kê cho thanh thiê u niên cu a mi nh rằng, sau mô t nga y da i lao nho c, khi nga i va o căn pho ng lúc đêm khuya: Tơ i ban công cha dư ng la i đê chiêm ngươ ng khoa ng không gian vô tâ n cu a bâ u trơ i, cha đi nh hươ ng cho m sao Gâ u Lơ n, da n a nh nhi n lên mặt trăng, hê t như ng ha nh tinh rô i đê n như ng ngôi sao lung linh; cha ngâ m nghĩ, cha chiêm ngă m ve đe p, sư hu ng vĩ, muôn va n tinh tu, khoa ng không gian mênh mông giư a chu ng, khoa ng ca ch vơ i ta; va ca 144

145 viê c đem la i cho cha tư tươ ng na y, cha đã tha hô n vươn tơ i như ng tinh vân va co n vươn ra xa hơn nư a... xa đê n nô i no khiê n cha choa ng va ng. Vũ tru cho cha thâ y mô t ta c phẩm tuyê t vơ i biê t bao, huyê n nhiê m biê t bao... (Bô Hô i Sử, IV, 202). Nga i không bằng lo ng đê nói vê nó. Nga i muốn thanh thiê u niên cu a nga i duy tri sư tiê p xúc vơ i thiên nhiên. Nga i tạo ra kiê u du lịch sinh tha i, đi bô kha m pha, trươ ng lơ p dã ngoại. Va o thơ i đó chúng đã la như ng cuô c đi dạo nổi tiê ng. Cuô c du lịch tre trung va cuốc bô đươ ng da i, trong ca c hi nh thư c rô ng rãi nhất va đâ y tính ngâ u hư ng, trong bâ u khí lạc quan va tuỳ cơ ư ng biê n: xuyên qua như ng ngo n đô i miê n Monferrato va Langhe xinh đẹp, nhóm ca c bạn tre va ca c gia o viên cu a nga i đã có thê tạo ca i ấn tươ ng vê sư lang thang lêu lổng, vê dã ngoại đê dạy ho c, vê ga nh ha t rong bi nh dân, vê cuô c ha nh hương trong đạo. Như ng kỳ nghỉ la cơ hô i tuyê t vơ i đê đô ng ha nh vơ i con ca i mi nh trong ngôi trươ ng ho c cu a thiên nhiên. Ở đó có nhiê u điê u đê la m va đê ho c hỏi. Viê c đa nh thư c đơ i sô ng gia c quan. Đó la chi a khóa cu a trí thông minh ma nhiê u bâ c cha mẹ quên cung cấp cho con ca i. Mô t trong như ng ca ch thú vị va ha o hư ng nhất đê kích thích tính ham hiê u biê t la dấn thân va o như ng cuô c dã ngoại kha m pha lâu da i. Cha mẹ pha i bươ c đi thong tha vơ i tre em, gia i thích như ng ca i thú vị nhất, chúng thươ ng la như ng ca i be xíu va bị lẩn khuất khỏi tâ m nhi n. Ta i ho a nhâ p va o thiên nhiên mơ ra như ng ca nh cư a cu a tâm hô n: hi nh thê, să c ma u, chất liê u, âm thanh, hương vị. Tư môi trươ ng thiên nhiên, ngươ i ta có thê dê da ng chuyê n sang môi trươ ng xã hô i: cha mẹ có thê dạy cho biê t lă ng nghe, biê t quan sa t, biê t chú y đê n như ng thông điê p không lơ i. Ti m la i sư nga c nhiên năng đô ng. Thanh thiê u niên thơ i nay la như ng kha n gia giỏi hoan hô. Tre tiê p thu không hô nghi vô va n vô số như ng kích thích thính thị, tuy nhiên chúng thi thu đô ng va chúng dê da ng buô n cha n. Thiên nhiên đa nh thư c sư ngạc nhiên, thê nhưng đó la 145

146 mô t sư ngạc nhiên mơ rô ng ra ca ch tiê m tiê n theo ca ch con ngươ i ho c biê t đê tham dư va o. Mô t sư ngạc nhiên hoa n toa n lôi cuốn vi đươ c đan kê t bơ i tính chất phiêu lưu va kha m pha. Ho c biê t kiên nhẫn va khiêm nhươ ng. Ngươ i ta pha i ra ngoa i đê ta i kha m pha thiên nhiên: ba n thân chúng ta không ơ trung tâm cu a thê giơ i. Va đê kha m pha thiên nhiên, ngươ i ta câ n giư im lă ng tra nh ô n a o, ho c biê t lă ng thinh chơ nói nhiê u, trơ nên be nhỏ bơ t tư kiêu, kiên nhâ n chơ đơ i điê u đang đê n, đôi khi ẩn nấp tra nh ra mă t, đê không gây phiê n nhiê u, đê tra nh la m khiê p sơ. Mo i điê u đó thâ t khó giư cho đư a tre đê n tư mô t thê giơ i ô n a o, nơi câ n chen lấn xô đẩy đê có chô tốt hơn, nơi câ n ho he t, vô i va ng va xông xa o. Thiên nhiên la trươ ng ho c lơ n cu a sư khiêm nhươ ng. Mô t ba i ho c khó khăn kha c cho như ng ai đê n tư tha nh phố la ho a mi nh va o nhi p điê u cu a thiên nhiên. Bơ i vi thiên nhiên không pha i la mô t bô phim có sẵn: sư sống không đươ c tăng tốc a o a o, ngươ c lại nó câ n thơ i gian đê đâm chô i na y lô c, tô điê m să c xuân, tăng trươ ng dâ n da theo đa năm tha ng, mu a ma ng, có khi ca ha ng thê kỷ. Nó la phẩm chất cu a sư mong chơ va sư kiên nhâ n. Chỉ tư viê c tiê p xúc đươ c hươ ng dâ n vơ i thiên nhiên ma tre em va thanh thiê u niên nga y nay mơ i có thê ho c biê t yêu mê n sư sống, chuyê n tư sinh tha i ho c đê n lương tâm, tư trơ i đất vạn vâ t tơ i Đấng Tạo Hóa. Trong thơ i đại tre em trong căn hô nơi ca c chung cư va cao ốc, khía cạnh na y trong khoa sư phạm cu a Do ng Salêdiêng thi nổi bâ t va sinh đô ng. Cha Luigi Cocco, mô t nha truyê n gia o vĩ đại va đa ng nhơ cu a Do ng Salêdiêng, đã diê n ta ca ch đơn sơ dê hiê u như sau: Thanh thiê u niên giô ng như như ng con chim se : ơ trong lô ng chu ng sẽ chê t. Tôi sẽ đem các con tôi đi chiêm ngưỡng ca nh hoàng hôn. 146

147 VIÊ C HÊ TRO NG CHO TUỔI THƠ TẦM QUAN TRỌNG CU A TRÒ CHƠI Ngươ i ta nên cho quyê n tư do thoa i ma i cha y nha y, ho reo cho thỏa lo ng. Thê du c, thê thao, âm nha c, ngâm thơ, ki ch nghê, đi bô la như ng phương tiê n vô cu ng hiê u qua đê co ky luâ t, lợi i ch cho đa o đư c va sư c khỏe. Như ng lơ i nói đó cu a Don Bosco pha n a nh thêm mô t trư c gia c sư phạm mang tính thơ i sư phi thươ ng. Tro chơi, sân bãi, giơ chơi có mô t tâ m quan tro ng sống co n trong hê thống gia o du c cu a Don Bosco. Thâ t khó tươ ng tươ ng ngôi nha cu a Salêdiêng ma không có sân chơi, tiê n sa nh va nha thi đấu. Thâ t câ n thiê t đê thơ i nay ngươ i ta ta i kha m pha gia trị cu a tro chơi trong viê c gia o du c. Nha văn Pha p Montaigne đã viê t: Tro chơi pha i được coi la hoa t đô ng hê tro ng nhâ t cu a tuô i thơ â u. Nhưng thơ i nay hoạt đô ng cư c kỳ hê tro ng na y chă c chă n la đang lâm ca nh nguy hiê m. Tre em không co n chơi đu a nhiê u: chúng ngô i xem, nê u không thi ngô i ngấu nghiê n như ng tro chơi điê n tư, như ng món đó chỉ đa p ư ng mô t phâ n nho nhỏ nhu câ u cu a mô t tro chơi thâ t sư. Ho c chơi la điê u thiê t yê u cho mô t đư a tre tăng trươ ng bi nh thươ ng va ha i ho a, nhiê u cha mẹ biê t ro điê u ấy, song le nga y nga y mê t mỏi va căng thẳng, lại thêm thiê u cơ sơ vâ t chất, đă c biê t la ơ tha nh phố, chúng sơ m la m ngã lo ng ngay ca như ng y định tốt nhất. Thông qua tro chơi ma đư a tre bă t đâ u thông hiê u ca c sư vâ t vâ n ha nh ra sao: điê u có thê la m đươ c hoă c không thê la m đươ c vơ i như ng đối tươ ng va như ng ly do nhất định na o đó; trong khi chơi vơ i ca c tre em kha c, tre nhâ n ra sư có mă t cu a luâ t lê dư tru va theo hoa n ca nh, vê ca c quy tă c ư ng xư pha i đươ c tôn tro ng. Tất ca như ng điê u đó ngươ i ta không thê ho c biê t bằng ca ch chơi vơ i mô t ca i ma y tính. Nhưng có le ba i ho c quan tro ng nhất ma tre ho c đươ c tư tro chơi, ca khi bị thua cuô c, la thê giơ i không su p đổ. Nê u thua keo na y ba y keo kha c, ngươ i ta thă ng keo tiê p theo. Thông qua sư thất bại trong mô t tro chơi hay trong mô t cuô c thi đấu ma chúng có thê đươ c chơi đi chơi lại cho đê n khi có thê thă ng cuô c. Tư đó, đư a tre se tư thuyê t phu c rằng mi nh có kha năng đê tha nh công trong cuô c sống, bất chấp như ng thất 147

148 bại nhất thơ i, thâ m chí trong ca như ng ti nh huống tương tư như điê u nó đã thấy khi thua cuô c. Đương nhiên, đê cho đư a tre ho c đươ c ba i ho c cơ ba n na y thi nó co n tu y thuô c va o chuyê n cha mẹ đư ng quan tro ng hóa viê c thă ng thua, nhưng tu y thuô c va o niê m vui trong cuô c chơi. Don Bosco ti m ca ch biê u lô niê m vui vơ i thanh thiê u niên cu a nga i bằng ca ch chơi vơ i chúng. Va o năm 1868, lúc đã 53 tuổi, nga i đã nhâ n lơ i tha ch đấu va đã thă ng trong mô t cuô c chạy đua không thê na o quên vơ i thanh thiê u niên. Thê nhưng linh ca m gia o du c cu a Don Bosco đã nhâ n thấy có điê u gi đó co n nhiê u hơn thê. Trong mô t cuô c chơi, thanh thiê u niên thươ ng bâ t mí như ng bí mâ t ca ch tư nhiên. Tư như ng tro chơi ma mô t đư a tre ưa thích nhất, chúng ta có thê có mô t y tươ ng đê nhi n xem va gia i thích thê giơ i ra sao, tre muốn la ngươ i thê na o, tre có kha năng la m nghê gi, tre quan tâm đê n điê u gi, như ng vấn đê na o gây phiê n toa i cho tre. Thông qua ca ch chơi, tre bô c lô như ng điê u khó có thê diê n ta bằng lơ i nói. Trong cuô c chơi, tre em va thanh thiê u niên đươ c nghe thư âm nhạc vă ng thanh âm trong cuô c đơ i: đó la mô t niê m vui nhâ n thấy cơ thê vâ n vâ n ha nh ngon la nh. Khi sư du ng cơ thê, tre em đươ c bao tru m bơ i mô t ca m gia c sung mãn na o đó đê n nô i tre không thê ơ thê thinh lă ng, chúng pha i bô c lô niê m vui sươ ng cu a cơ bă p ca ch inh ỏi vơ i như ng gi ma thân thê cu a chúng biê t la m. Tro chơi đươ c tham dư va o tạo tha nh mô t nguô n vui lơ n lao kha c trong đơ i: ca i gi đó vâ n vâ n ha nh ngon la nh trong tương quan vơ i ngươ i kha c. Ca c tro chơi tâ p thê, du cho đơn gia n nhất, chúng dạy cho biê t ca ch cu thê vê y nghĩa cu a như ng kha i niê m trư u tươ ng như ti nh đoa n kê t va sư ho a thuâ n, va theo ca ch chúng la như ng điê u câ n thiê t đê đạt đươ c mô t mu c đích chung. Trong khoa sư phạm cu a Salêdiêng co n có mô t yê u tố quan tro ng: như ng nha gia o du c được yêu câ u chơi vơ i thanh thiê u niên. Mô t khi cha mẹ chơi vơ i con ca i, chia se ca ch chân tha nh niê m vui cu a chúng, chính la lúc ho đang tạo vơ i chúng mô t mối quan hê đă c biê t. Va trên hê t ơ đây, ho đă t nê n móng gia o du c nhằm đạt tơ i sư hiê u biê t va trí thông minh ma chúng ta đã tư ng đê câ p. Tôi sẽ chỉ dạy một trò chơi mới cho con tôi và tôi sẽ chơi với chúng. 148

149 NGÔI NHA THÂ T Â M CÚNG AN CƯ MƠ I LẠC NGHIỆP Don Ceria kê lại, va o thơ i Don Bosco, sau lâ n viê ng thăm nguyê n xa Valdocco, thâ y hiê u trươ ng cu a mô t trươ ng ho c lơ n đã đưa ra mô t lơ i nhâ n xe t vư a ngạc nhiên vư a đa ng yêu: Ca c ba n co mô t may mă n lơ n lao khi va o ơ nha na y, điê u ma không pha i ngươ i na o ơ Tôrinô cũng như như ng cô ng đoa n tu sĩ kha c co được. Ca c ba n co mô t căn pho ng ma bâ t cư ngươ i na o khi bươ c va o lo ng tra o sâ u vương, khi bươ c ra lo ng hơ n hơ vui sươ ng. Don Lemoyne, ngươ i chu chốt viê t tiê u sư vê Don Bosco cho biê t thêm: Va ha ng nga n ngươ i trong chu ng tôi đã tư ng tra i nghiê m điê u đo. Cho tơ i nga y nay như ng căn pho ng cu a Don Bosco vâ n gi n giư mô t hương thơm đă c biê t cu a sư đón tiê p thân ti nh va an bi nh. Đă c tính đó pha i có trong tất ca mo i nha cu a nga i. Don Bosco hâ u như chẳng bao giơ nói vê ho c viê n. Điê u mơ ươ c cu a nga i la ngôi nha cu a tuổi tre, ngôi nha cu a câ u nguyê n va văn hóa, trung tâm vui chơi gia i tri (trong y nghĩa tro n đâ y cu a tư na y: ricreativo = gia i tri, ri = la i lâ n nư a, creativo = sa ng ta o), điê m gă p gỡ trong bâ u khí cu a sư tư do va ti nh bạn, nằm trong tâ m tay cu a ca c nha gia o du c tâm huyê t va trí tuê. Tư nha hô i tu mô t thang âm rô ng rãi ca c ca m xúc va ti nh ca m trong mô t hi nh a nh duy nhất: đó la khung trơ i mơ ươ c, la tổ ấm yêu thương. Đê tổng hơ p sư 149

150 khốn khổ trong thơ i đại chúng ta, có le không có tư ngư na o diê n ta tốt hơn tư vô gia cư. Nó biê u lô mô t trong như ng thư c tê cu ng quâ n va bi đa t nhất, con ngươ i bị tươ c mất ca m thư c thuô c vê (mô t gia đi nh, mô t cô ng đoa n, mô t tô chư c hay mô t ai đo ), ho không có lấy mô t nơi đê có ca m gia c an toa n, đươ c chăm sóc, đươ c che chơ va đươ c yêu thương. Đư c tin Kitô gia o cu ng mơ i go i ta ca m nghiê m cuô c sống như la mô t ha nh tri nh hươ ng vê nha va sau cu ng ca i chê t như thê con ngươ i vê đê n nha. Có an cư mơ i lạc nghiê p. Ngôi nha có mô t tâ m quan tro ng sống co n cho cuô c sống gia đi nh, nhất la cho con ca i lơ n khôn. No la tô â m thân mâ t, nơi không có chô cho sư sơ hãi, nơi đó mô i ngươ i thâ t sư ca m thấy thoa i ma i: gỡ ra khỏi mo i bâ n tâm lo lă ng, gia i toa như ng căng thẳng, thoa t khỏi ca c a p lư c. Nơi ma mô i ngươ i có thê cơ i bỏ hê t tha y mo i thư mă t nạ va đô hóa trang, ru bỏ cung ca ch xã giao kha ch sa o. Sư viê c không đươ c như thê khi ngươ i ta sống trong nha ma cu ng vâ n sơ hãi hoă c căng thẳng, ngươ i ta ca m thấy bất ổn tô t đô, bơ i le ho mang ca m gia c bị pha n bô i khó tin, mô t sư bất công tră ng trơ n nơi cuô c đơ i. Ngôi nha la lơ p vỏ bo c ba o vê, la la n da thư hai. Tre thơ đô ng hóa ngôi nha vơ i sư an toa n. Sau cha mẹ, nó đúng la mỏ neo (nguô n tin câ y, nơi nương tư a) đâ u tiên cho con ta u cuô c đơ i chúng. No la ô c đa o cu a sư thanh bi nh, sư nghỉ ngơi cho thê ly va tinh thâ n, nơi ma luôn luôn có ai đó chơ mong. Mô t thiê u niên 17 tuổi tâm sư : Khi trơ vê va o đêm hôm khuya khoă t, điê u la m tôi vui sươ ng la cha me tôi vâ n đê đèn chiê u sa ng ơ lô i va o nha cho tôi. Như ng tre nhỏ nhất, va không chỉ có chúng, pha i ho c biê t tôn tro ng giấc ngu cu a như ng ngươ i cao tuổi. Trong mô i gia đi nh nên có mô t thơ i khă c đê cha va mẹ có quyê n ngô i bên nhau mô t chút trong an bi nh. No la bê n ca ng nơi ngươ i ta tư trang bi sẵn sa ng đê đương đâ u vơ i đại dương bên ngoa i. Ở đây, ngươ i ta ho c ca ch tạo tương quan vơ i mo i ngươ i, ho c ca ch gia i quyê t như ng vấn đê, ho c biê t đâu la như ng giơ i hạn cu a tư do ca nhân, ho c ca ch trơ tha nh ngươ i có tra ch nhiê m, ho c ca ch đón tiê p kha ch khư a va bạn be. No la bê nh viê n cu a tra i tim, nơi ma ngươ i ta biê t rằng mi nh luôn luôn ti m gă p đươ c sư tha thư va niê m khích lê. Nơi ngươ i ta có thê khóc 150

151 khi ho muốn, nơi luôn luôn có ai đó lă ng nghe ma không phê bi nh chỉ trích. No la nơi đê ngươ i ta tâ p dươ t. Nó la chốn duy nhất ma như ng thanh thiê u niên va ngươ i tre có thê thư nghiê m ta i trí, y tươ ng va sư c lư c cu a ho, kê ca như ng điê u qua i lạ, bơ i chúng biê t rằng du sao chúng cu ng đươ c yêu thương. Mô t ngươ i ơ tuổi năm mươi ghi lại ca m nghĩ cu a mi nh: Cuô c sống đã dạy cho tôi biê t rằng: nê u ti nh yêu không ho c đươ c trong nha, thâ t khó có thê đê ho c nó ơ nơi na o kha c. Thất bại mẹ đe tha nh công. Trong nha, ngươ i ta có thê rút ra ba i ho c tư như ng sai lâ m, nhưng không pha i vi đó pha i đối diê n vơ i như ng ru i ro to lơ n. No la ca i tra p câ t giư như ng kỷ niê m, như ng ky ư c. Nó la nơi trao đổi ti nh ca m giư a như ng thê hê, xung quanh bê p lư a hô ng ma ngươ i lơ n chuyê n giao sư khôn ngoan cho như ng ke be nhất. No la ma nh đâ t nơi gô c rê cu a ba n să c ca nhân că m va o. Như ng bư c tươ ng cu a ngôi nha khiê n có sư phân biê t giư a bên trong va bên ngoa i. Bên trong ngôi nha na y sinh ra ca i chúng tôi, gia đi nh chúng tôi. No la cung tha nh cu a như ng tâm ti nh tôn gia o, nơi ma ngươ i ta biê t đươ c y nghĩa ca c tha nh thông công la gi. Thâ t tốt đẹp khi có như ng nghi thư c câ u nguyê n nho nhỏ trươ c va sau bư a ăn, khi đi ngu va thư c dâ y, khi câ u nguyê n va nga y Chúa Nhâ t. No la nơi đe p nhâ t đê sô ng va lơ n lên. Trong nha mi nh, mô i ngươ i có bổn phâ n trao ban điê u tốt đẹp nhất cu a chính mi nh. Đúng vâ y, nó dươ ng như tra i ngươ c vơ i điê u ma nhiê u ngươ i nghĩ. Mô t phu nư vư a vâ y vo chiê c ví câ m tay vư a thú nhâ n: Ông xã nha tôi biê t thê na o la ngo t nga o, di u da ng va tri u mê n vơ i con chó; chơ gi ông ta cũng biê t cư xử như vâ y. Nhiê u ngươ i dịu da ng va dê thương ơ ngoa i nha nhưng lại đối đãi vơ i nha mi nh như thê mô t thu ng ra c đê trút tất ca thất vo ng, bất mãn va cha n na n va o đó. Điê u quan tro ng la dạy cho con ca i biê t yêu thích ngôi nha cu a gia đi nh va ca m thấy có tra ch nhiê m vơ i nó, đê cho thông điê p ma mo i ngươ i gư i cho nhau luôn luôn la : Tôi thâ t ha nh phu c khi được ơ đây, vơ i ba n. Chúng ta sẽ phân chia thật chu đáo những viê c trong nhà sao cho ai cũng có viê c gì đó quan trọng để làm. 151

152 CHA MẸ TỰ KIỂM TRA BIẾT NGƯỜI VA BIẾT TA Mô t trong như ng lơ i ca m đô ng nhất cu a Don Bosco âm vang trong la thư gơ i tư Rôma nga y 10 tha ng 5 năm 1884: Ca c con biê t cha gia đa ng thương na y chơ đợi gi nơi ca c con, khi ca đơ i hao mo n vi thanh thiê u niên yêu quy cu a mi nh không? Cha không chơ đợi chi kha c trư mô t điê u, hãy la m bao nhiêu co thê, đê như ng nga y ha nh phu c cu a Nguyê n Xa thuơ ban đâ u được tươi nơ trơ la i. Như ng nga y cu a ti nh thân a i va ti n nhiê m Kitô gia o giư a ngươ i tre va ca c bê trên; như ng nga y ma ngươ i na y đô i xử vơ i ngươ i kia trong tinh thâ n tử tê va chi u đư ng vi lo ng mê n Chu a Giêsu Kitô; như ng nga y ma ca c tâm hô n cơ i mơ vơ i tâ t ca sư đơn sơ va trong tră ng, như ng nga y cu a đư c a i va vui sươ ng chân tha nh da nh cho mo i ngươ i. Như ng nga y cu a ti nh thân a i va tín nhiê m... Nga y như ng tấm lo ng cơ i mơ vơ i tất ca sư đơn sơ trong tră ng... Đó la như ng nga y câ n thiê t cho mô i gia đi nh. Thê nhưng, có đươ c sư tín nhiê m tư con ca i lại la mô t trong như ng điê u cam go nhất đối vơ i cha mẹ. Qua nhiê u con ca i có ca m gia c khó chịu khi cha mẹ không thâ t sư lưu tâm đê n chúng, khi cha mẹ không ra ng sư c đê hiê u biê t chúng ca ch kỹ lưỡng, đê rô i cha mẹ có tha nh kiê n va như ng pha n đoa n khuôn sa o. Khi bị đa nh gu c bơ i như ng lơ i phê bi nh phi ly, thanh thiê u niên se lă ng câm như hê n. Ngay ca như ng cha mẹ có y định da nh nhiê u thơ i gian cho con ca i, ho cu ng la m ra ve không biê t đê n ca c khía cạnh cơ ba n trong nhân ca ch 152

153 cu a chúng. Sư thiê u hiê u biê t đôi khi dâ n đê n như ng đau thương bất ngơ. Cha mẹ chỉ có thê giúp đỡ con ca i khi ho thâ t sư hiê u biê t chúng. Như ng câu hỏi sau đây có thê đươ c sư du ng đê thư c hiê n mô t ba i kiê m tra nho nhỏ vê sư hiê u biê t, dĩ nhiên chúng nên đươ c điê u chỉnh cho phu hơ p. Rốt cuô c nó không loại trư viê c thú vị bất ngơ có thê có: ai đó se nhâ n ra mi nh có như ng đư a con tốt hơn nhiê u so vơ i điê u mi nh vâ n tư ng nghĩ. Thi hiê u cu a tre Ngươ i ba n thân nhâ t cu a đư a tre la ai? Ca sĩ được yêu thi ch cu a tre la ai? Tre ưa thi ch thê loa i âm nha c na o? Chương tri nh ma tre xem nhiê u nhâ t la chương tri nh na o? Tre muô n sơn căn pho ng cu a mi nh ma u gi? Môn thê du c thê thao na o giu p tre khuây khỏa hơn ca? Cuô n sa ch ma tre mơ i đo c sau cu ng la gi? Mo n ăn khoa i khẩu va ghét thâ m tê cu a tre la gi? Trong sô như ng ca i ma tre co được, ca i na o co tâ m quan tro ng nhâ t đô i vơ i no? Mo n qua ma tre ao ươ c nhâ t la gi? Sô ng vơ i ngươ i kha c Ở trươ ng bo n tre tặng cho no biê t danh gi? (Đa i ca, sư phu, gia o sư, triê t gia, nghê sĩ ) Tre co sô ng vui hay la sô ng ca ch tiêu cư c va do đo no ca m thâ y không được ngươ i kha c đo n nhâ n? Tre thuô c vê mô t nho m tre đô ng trang lư a, hay đang thử ti m mo i ca ch đê gia nhâ p nho m? Ngoa i trư tha nh viên trong gia đi nh, ngươ i na o co a nh hươ ng nhâ t đô i vơ i đư a tre? Gia o viên được yêu thi ch cu a tre la ai? Đô ng đô i thươ ng nga y cu a tre la như ng ai? Nhân ca ch cu a tre Tre co mặc ca m vi qua cao hoặc qua thâ p không? Tre ca m thâ y thâ t vo ng hay ha i lo ng vê ba ng tô ng kê t ha ng nga y cu a 153

154 mi nh? Tre co thê ti m gặp như ng cơ hô i thỏa mãn trong ca c quy tă c hiê n ha nh hay dê co xu hươ ng pha m quy? Trong năm nay, điê u na o đã la m tre thâ t vo ng nhâ t? Điê u gi la m tre bô i rô i nhâ t? Tre co ca m thâ y hiê m ho a va sợ hãi không? Tre co kha năng kiê m soa t chu ng không va la m ca ch na o? Nhâ n thư c co được cho tương lai la gi? Tre co thư c hiê n ca c dư a n da i ha n không? Tre muô n la m điê u lơ n lao cao ca gi? Tre co nuôi dươ ng ươ c muô n chưa được thỏa mãn tư c thi không, tre đê câ p đê n sư thèm kha t ca c đô vâ t ra sao? Nhâ n thư c co được vê ca i chê t la gi? Tre co chỉ biê t ca i chê t ngoa n mu c va la nh lu ng, ca i chê t không thê khơi dâ y ca m xu c trên truyê n hi nh thôi không? Sô ng vơ i cha me Lâ n gâ n nhâ t tôi ôm hôn, gâ n gũi đư a con la khi na o? Đâu la như ng câu ma tôi thươ ng no i nhiê u nhâ t? Được bao nhiêu lâ n (va khi na o) tôi đã no i câu na y: Hãy nhơ ră ng cha me râ t yêu con va cha me muô n yêu con luôn mãi va trong bâ t cư ti nh ca nh na o con đê u co thê đê n gặp cha me? Tôi thươ ng khuyê n khi ch con hay đặt qua nhiê u kỳ vo ng ơ con mi nh? Tôi co biê t thư a nhâ n như ng tiê n bô cu a con mi nh không? Tôi co sử du ng tiê n ba c như mô t phương tiê n đê hư a he n vơ i con ca i va tư miê n thư cho như ng ha nh vi qua đô c đoa n hoặc bu trư sư thiê u so t trong tư ca ch la m cha me? Tre pha n ư ng vơ i tiê ng không ra sao? Tre bi gia đi nh khiê n tra ch 154

155 nhiê u nhâ t vê điê u gi? Con ca i tôi co yêu căn nha mi nh ơ không? Tôi co coi căn nha mi nh ơ la nơi quan tro ng nhâ t trong sô như ng nơi ma tôi lui tơ i không? Tôi ăn mặc ơ nha ra sao? Tôi sẽ cơ i y phu c sang tro ng đê khoa c va o mô t bô đô xuê xo a hay đa nh chiê c quâ n đu i va ca i a o lo t ngo t dăm ba năm? Ma y truyê n hi nh đa m nhâ n vai tro gi trong ti nh năng đô ng cu a gia đi nh? No co pha i la tiê ng no i chiê m ưu thê vượt trô i không? No co choa ng mâ t nhiê u chô trong nhu câ u cu a tre va như ng giơ phu t thân ti nh trong gia đi nh? Lâ n gâ n nhâ t tôi cu ng câ u nguyê n vơ i con mi nh la khi na o? Bổn phận của cha mẹ không pha i là lau khô dòng lê của con cái. Bổn phận của họ là ngăn ca n những giọt nước mắt có thể hình thành. 155