7glava khimiya.qxd

ÈàõÊ 7. î»ñ å»ý Ý»ñ (7.1.), é» ïç ÝáÉ Ý»ñ (7.1.1.), Ï³É óç ý» ñáé Ý»ñ (7.1.2.), ݳý ïá ËÇ - ÝáÝ Ý»ñ (7.1.3.), ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý»ñ (7.2.), Ñáñ ÙáÝ Ý»ñ (7.3.), ëçý û ïçï ëï ñá»ý Ý»ñ (7.4.) 7.1.³. î»ñå»ýý»ñç ÁݹѳÝáõñ µýáõã³ ÇñÁ, ¹³ë³Ï³ñ áõùá, ѳٳ¹ñáõÃÛáõÝÁ î»ñ å»ý Ý» ñá ³ÛÝ ³Í ˳ç ñ³ ÍÇÝ Ý»ñÝ áõ ¹ñ³Ýó Ãà í³í ݳ ÏÇñ ³Í³Ýó Û³É Ý»ñÝ»Ý, áñáýù Ùï ÝáõÙ»Ý ß³ ï»ñ µáõ ë³ Ï³ Ýáõ Ã۳ݻû ñ³ ÛÇÝ Ûáõ Õ» ñç áõ Ë» Å» ñç µ³ Õ³¹ ñáõ ÃÛ³Ý Ù»ç Ó ³Ï³ Ýá ñ»ý ¹Ç ï³ñï íáõù»ý áñ å»ë ǽáå ñ» ÝÇ åá ÉÇ Ù» ñ³ó Ù³Ý ³ñ¹ - ÛáõÝù Ý»ñª (C 5 H 8 )n Áݹ ѳ Ýáõñ µ³ Ý³Ó áí, áñ ï»õ n -Çó Ï³Ë í³í ¹³ ë³ Ï³ñ íáõù»ý Ùá Ýá ï»ñ å»ý Ý» ñç (n=2, TÑÉ = 150-190 0 C), ë»ëï íç ï»ñ å»ý Ý» ñç (n=3, TÑÉ = 230-300 0 C), ¹Ç ï»ñ å»ý Ý» ñç (n=4, TÑÉ= 300 0 C-Çó µ³ñóñ),»é ï»ñ å»ý Ý» ñç (n=6), åá ÉÇ ï»ñ å»ý Ý» ñç, ãý³ Û³Í ï»ñ å»ý Ý» ñç Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý Ñ³ Ù³¹ ñáõ ÃÛ³Ý áõ ÕÇÝ Ç½áå ñ» ÝÇ åá ÉÇ Ù» ñ³ óáõ ÙÁ ã : Àëï ϳ éáõó í³í ùç ï»ñ å»ý Ý» ñá µ³ Å³Ý íáõù»ý ³óÇÉÏ ÉÇ ÏÇ óçï ÉÇ ÏÇ: ²é³ ççý Ý» ñá µåß Ï³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïçó Ñ» ï³ùñù ñáõ ÃÛáõÝ ã»ý Ý»ñ ϳ Û³ó ÝáõÙ: ºñÏ ñáñ¹ Ý» ñá ¹³ ë³ Ï³ñ íáõù»ý Ùá Ýá óçï ÉÇÏ µç óçï ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ý» ñç: î»ñ å» Ý³ ÛÇÝ µýá ñáß ûõ³ï Ý» ñçý ÙÇ ³ ó³í ýáõýï óç á Ý³É ËÙ µ» ñç µýáõû Ãáí ï»ñ å»ý Ý» ñç ³Í³Ýó Û³É Ý» ñá ¹³ë íáõù»ý ëåçñï Ý» ñç, ³É ¹» Ñǹ Ý» ñç, Ï» ïáý Ý» ñç, ÃÃáõ Ý» ñç, ѳ ÉỠݳ ͳÝó Û³É Ý» ñç... ß³ñ ùçý, ÇëÏ Ãà í³í ݳ ÏÇñ ³Í³Ýó Û³É Ý» ñá Ïáã íáõù»ý ï»ñ å» Ýá ǹ Ý»ñ: Øá Ýá- ë»ëï íç ï»ñ å»ý Ý» ñá (ݳ ï»ñ å» Ýá ǹ Ý» ñá) ѳ ³Ë ûåï í³í»ý µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ Ñ³» ÉÇ Ñá ïáí, áñáí É å³û Ù³ ݳ íáñ í³í»ý ͳ ÕÇÏ Ý» ñç áõ µáõ ë³ Ï³ Ýáõ ÃÛ³Ý, ѳï ϳ å»ë ß³ ï»ñ Ý» ñç ѳ» ÉÇ µáõñ ÙáõÝ ùá: î»ñ å»ý Ý» ñç Ëïáõ ÃÛáõ ÝÁ ëá íá ñ³ µ³ñ áùñ 1 /ëù 3 - Çó: ñ³ýù Ñ»ßï óý ¹áÕ ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ»Ý, çñáõù ã»ý ÉáõÍ íáõù, ÉáõÍ íáõù»ý áã µ»é³ó í³í ûñ ³ ݳ Ï³Ý Éáõ ÍÇã Ý» ñáõù: î»ñ å»ý Ý» ñç Ù»Í Ù³ëÝ ûåï í³í ûå ïç ϳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ: Ð»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ ûù ëç ¹³ ÝáõÙ»Ý (ѳï ϳ å»ë ÉáõÛ ëç ï³ï), ÃÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù ǽá Ù»ñ íáõù»ý, åá ÉÇ Ù» ñ³ ÝáõÙ, Ñǹñ íáõù, Ñǹ ñ³ ï³ó íáõù, ѳ ÉỠݳó íáõù: ²Ýûñ ³ ݳ Ï³Ý ÃÃáõ Ý» ñç ³½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÇó ³óÇÏ ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ý» ñá Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ í» ñ³í íáõù»ý óçï ÉÇ ÏÇ: 400-500 0 C-áõÙ µç óçï ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ý» ñá ϳ ñáõ»ý í» ñ³í í»é Ùá - Ýá óçï ÉÇ ÏÇ: ²Ûë í» ñ³ëù µ³ íá ñáõ ÙÁ (ì³ Ý»ñ- Ø»»ñ í»ûý) áõ ÝÇ Ù»Í ï» ë³ Ï³Ý áõ áñí - ݳ Ï³Ý Ýß³ ݳ Ïáõ ÃÛáõÝ: ²ÛÝ ÏÇ ñ³ éáõù»ý ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ ³ñ¹ Ûáõ ݳ µ» ñ³ Ï³Ý ëï³ó - Ù³Ý Ýå³ ï³ Ïáí: î»ñ å»ý Ý» ñá Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ ǽá Ù»ñ íáõù»ý ÉáõÛ ëç, ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝÇ, ÙÇ ç³ í³û ñç ph-ç, Ù» ï³õ Ý» ñç ³Õ» ñç ³½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÇó: î»ñ å»ý Ý»ñÝ áõ ï»ñ å» Ýá ǹ Ý» ñá ³Ý Ñ³ ï³ Ï³Ý Ï³Ù»Ã» ñ³ ÛÇÝ Ûáõ Õ» ñç, ëïç åç - ¹³ ñç, Ë» Å» ñç Ó áí É³Û Ýá ñ»ý ÏÇ ñ³é íáõù»ý áñ å»ë ûí³ Ý» ÉÇù Ý» ñç, ëýý ¹Ç, ¹» - Õ³Ó»ñÇ, Éáõ ÍÇã Ý» ñç µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ë»ñ: 219

Åß Ï³ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïçó Ñ» ï³ùñù ñáõ ÃÛáõÝ»Ý Ý»ñ ϳ Û³ó ÝáõÙ Ù»Ý Ãá ÉÁ, í³ ÉÇ ¹á - ÉÁ, ï»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïá (Ùá Ýá óçï ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ý»ñ), áñáýù ùç ÙÇ ³ Ï³Ý Ï³ éáõó í³í ùáí Ù»Ý Ã³ ÝÇ ³Í³Ýó Û³É Ý»ñÝ»Ý (ï»ë ³Õ Ûáõ ë³ï 7.1.): Ø»Ý Ãá ÉÁ ëï³ ÝáõÙ»Ý ³Ý³ Ýáõ ËÇ ï³ñ µ»ñ ï» ë³ï Ý» ñçó ³Ý ç³ï í³í Ûáõ ÕÇó, áñá å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ 40-80% Ù»Ý ÃáÉ Ï³Ù ù³ ó³ ˳Ãà íç Ù»Ý ÃÇ É ë ûñ: Úáõ ÕÁ µ³ ų ÝáõÙ»Ý Ãá ñ³ Ù³ ë» ñç 208-212 0 C ç»ñ Ù³ë ïç ³ ݳ ÛÇÝ Ãá ñ³ Ù³ ëá ³é³ÝÓ Ý³ó ÝáõÙ»Ý, ë³ é»ó ÝáõÙ -16-Çó ÙÇÝã -20 0 C: ²Û¹ å³û Ù³Ý Ý» ñáõù ³Ý ç³ï íáõù»ý Ù»Ý Ãá ÉÇ µûáõ ñ»õ Ý» ñá, áñáýù ³Û Ýáõ Ñ»ï ½Ù íáõù»ý í» ñ³µ Ûáõ ñ» Õ³ó íáõù: ²Ý³ Ýáõ ËÇ Ûáõ ÕÇó Ù»Ý Ãá ÉÇ ³Ý ç³ï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ϳ ñ» ÉÇ û ï í»é µá ñ³ ï³ ÛÇݻճ ݳ ÏÇó: Úáõ ÕÁ ï³ ù³ó ÝáõÙ»Ý µá ñ³ãã íç Ñ»ï, ³é³ ç³ ó³í µá ñ³ãã íç Ù»Ý ÃÇ - ɳ ÛÇÝ ë û ñç µ³ñóñ»é Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝÇ ßÝáñ ÑÇí í»ñ ççýë Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ ³Ý ç³ï íáõù ˳é Ýáõñ ¹Çó Ñǹ ñá Éǽ íáõù: Ø»Ý Ãá ÉÇ Ñ³ Ù³¹ ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Çñ³ ϳ ݳó íáõù ³Ý³ Ýáõ ËÇ Ûáõ ÕáõÙ å³ ñáõ Ý³Ï íáõ Ù»Ý Ãá ÝÇ (I) ϳ٠ÃÇ Ùá ÉÇ (II) í» ñ³ Ï³Ý Ýáõ Ùáí: ì»ñ ççýë ³ñ¹ Ûáõ ݳ µ» ñáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ëï³ó íáõù Ù» ï³-ï ñ» ½á ÉÇ (III) ǽáå ñá åçéù Éá ñç ¹Ç á ˳½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÇó: êï³ó íáõù é³ ó» Ù³ï Ù»Ý Ãáɪ Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ µý³ Ï³Ý L-Ç ½á Ù» ñç. î»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïç ѳ Ù³¹ ñáõ ÃÛ³Ý Ñ³ Ù³ñ»É³Ý ÛáõÃ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ëïç åç ¹³ ñç åç Ý» ݳ ÛÇÝ Ãá ñ³ Ù³ ëá (155-161 0 C), áñá»ý óñ ÏáõÙ»Ý Ñǹ ñ³ ï³ó ٳݪ 25-30%-áó ÍÍÙ µ³ãã íç ³Û ïç ï³ß»õ Ý» ñç Ý»ñ ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµ, ë³ éá å³û Ù³Ý Ý» ñáõù: ʳé - Ýáõñ ¹Á ëá ¹³ Ûáí ã» ½á ù³ó Ý» Éáõó Ñ» ïá ³Ý ç³ ïáõù»ý ³ñ ³ ëç ùá: Øá Ýá óçï ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ñ³Ý ¹Ç ë³ Ýáõ٠ݳ é» ïç Ýá ÉÁ (íç ï³ ÙÇÝ ²): Ç óçï ÉÇÏ ï»ñ å»ý Ý» ñçó µåß Ïáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ÏÇ ñ³é íáõù»ý ϳ٠ýá ñ³ý, µñáù ϳ٠ýá ñ³ý, ëáõé ý³ ϳ٠ýá ϳ ÛÇ ÝÁ: Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ï³ ñ³í í³í ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ ³ç åï ïáõ (d-) ǽá Ù» ñá: л ï³ùñ ùçñý ³ÛÝ, áñ ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ ³ç, Ó³Ë åï ïáõ ǽá Ù»ñ Ý» ñá, é³ ó» Ù³ ïá ûåï í³í»ý ÝáõÛ Ý³Ý Ù³Ý Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ: ݳ Ï³Ý d-ï³ù ýá ñ³ý ( ³ åá ݳ - ϳÝ) ëï³ ÝáõÙ»Ý Ï³Ù ýá ñ³ ÛÇ Í³ éçó, áñý ³ áõù Ö³ åá ÝÇ ³ ÛáõÙ, âç ݳë ï³ Ýáõ٠ѳï ϳ å»ë Â³Û í³ý ÏÕ ½áõÙ: Ø³Ý ñ³ó í³í ³Û ï³ý Ûáõ ÃÇó çñ³ ÛÇÝ á Éáñ ßÇ Ý» ñáí Ãáñ íáõù ϳ٠ýá ñ³ý, áñý ³Û Ýáõ Ñ»ï Ù³ù ñ» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí óý ¹»ó ÝáõÙ»Ý ½ ÙáõÙ Ù³Ù ÉÇ ãáí: ê³ Ï³ÛÝ Ï³Ù ýá ñ³ ÛÇ µý³ Ï³Ý ù³ Ý³Ï Ý» ñá µåß Ïáõ ÃÛ³Ý ³ñ ¹Ç å³ Ñ³Ýç Ý» ñá µ³ í³ ñ³ ñ»é ã»ý ϳ ñáõ, ³Û¹ å³ï ³ éáí Ùß³Ï í³í»ý ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ ëï³ó Ù³Ý ³ñ¹ Ûáõ ݳ µ» ñ³ ϳݻճ Ý³Ï Ý»ñ: ñ ³Ó ëá áõ Ï³Ù»Õ Ýáõ Ûáõ ÕÇó, áñá å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ 30-40% µáñ ÝÇ É³ ó» ï³ï, çñ³ ÛÇÝ á Éáñ ßÇ Ý» ñáí Ãáñ Ù³Ý ÙÇ çá óáí ³é³ÝÓ Ý³ó ÝáõÙ»Ý µáñ ÝÇ É³ ó» ï³ ïç Ãá ñ³ Ù³ ëá (180 0 C-Çó µ³ñóñ), Ñǹ ñá ÉÇ ½áõÙ 220

ݳï ñç áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç Éáõ ÍáõÛ Ãáí ëï³ó í³í µáé Ý» á ÉÇ áõ Ç½á µáé Ý» á ÉÇ Ë³é - Ýáõñ ¹Á ûù ëç ¹³ó ÝáõÙ ùñá Ù³ Ï³Ý Ë³é Ýáõñ ¹áí ϳ٠³½á ï³ Ï³Ý Ãà íáí: êï³ó íáõù L-ϳ٠ýá ñ³ª è³ ó» Ù³ï ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ (d,l- Ó»ñÇ) ѳ Ù³¹ ñáõ ÃÛáõÝÝ Çñ³ ϳ ݳó íáõù a-åç Ý» - ÝÇó, áñá Ù»Í ù³ ݳ Ïáõ ÃÛ³Ùµ ³é ϳ ëïç åç ¹³ ñáõù: ºÕ³ ݳ ÏÁ Ùß³Ï í³í îçß ã»ý - Ïá ÛÇ ÏáÕ ÙÇó, ϳ ï³ ÉÇ ½³ ïáñ Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ ïç ï³ ÝÇ (IV) ûù ëç ¹Á: ²Õ Ûáõ ë³ï 7.1. î»ñ å»ý Ý» ñç ýç ½Ç Ï³ Ï³Ý Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá, ÏÇ ñ³ éáõ ÙÁ 221

7.1.µ. ì»ñéáõíù³ý»õ³ý³ïý»ñá ÆëÏáõÃÛáõÝÁ: ã Ø»Ý Ãá ÉÁ ϳ٠ýá ñ³ý ÙÇÙ Û³Ýó, ÇÝã å»ë ݳ ý» Ýá ÉÇ, ÃÇ Ùá ÉÇ, Ù»Ý Ãá ÉÇ, ùéá ñ³é - Ñǹ ñ³ ïç Ñ»ï ³é³ ç³ó ÝáõÙ»Ý Ã³ÝÓñ, ó ³Ý óçï Éáõ ÍáõÛà ݻñ ( í ï»ï ïçï ˳é - Ýáõñ¹ Ý»ñ): ²Ûë ³é³ÝÓ Ý³ ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá ϳ ñ» ÉÇ û ï³ áñ Í»É Ù»Ý Ãá ÉÇ Ï³Ù - 222

ýá ñ³ ÛÇ Çë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ ѳë ï³ ï» Éáõ ѳ Ù³ñ: ã ì³ ÉÇ ¹á ÉÁ µ³ ó³ Ñ³Û ïáõù»ý Ù»Ý Ãá ÉÇÝ µýá ñáß é» ³Ï óç ³ Ý» ñáí: ã î»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïç íñ³ ËÇï ÍÍÙ µ³ãã íáí ³½ ¹» ÉÇë Éáõ ÍáõÛ ÃÁ åõ ïáñ íáõù, ½ ³ó íáõù µýá ñáß Ñáï, áñá å³û Ù³ ݳ íáñ í³í ¹» Ñǹ ñ³ ï³ó Ù³Ý ³ñ ³ ëçù Ý» ñáí, a-ï»ñ åç Ý» á Éáí óç Ý» á Éáíª ã ºñ ϳ ÃÇ (III) ùéá ñç ¹Ç ëåçñ ï³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÇ áõ ï»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïç ˳é Ýáõñ ¹Á á Éáñ ßÇ ³ó Ý» ÉÇë ³é³ ç³ ÝáõÙ»Ý áõ ݳ íáñ ³ñ ³ ëçù Ý»ñ: êï³ó í³í Ùݳ óáñ ¹Á µ»ý ½á ÉáõÙ Éáõ Í» ÉÇë ³é³ ç³ Ýáõ٠ϳ åáõûï»ñ³ý : ã ØÇÝã 100 0 C ¹³Ý ¹³Õ ï³ ù³ó Ý» ÉÇë ï»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïá óý ¹áõÙ ë³ é»ó Ý» ÉÇë ³é³ ç³ó ÝáõÙ ³ë»Õ Ý³Ó µûáõ ñ»õ Ý»ñ: ÆëÏ ³ñ³ ï³ ù³ó Ý» ÉÇë (117 0 C) ï»ñ åçý- Ñǹ ñ³ ïá Ñ³É íáõù, Ïáñó ÝáõÙ Ù»Ï Ùá É» ÏáõÉ çáõñ í» ñ³í íáõù 102-103 0 C Ñ³É Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ Ýáí ëåç ï³ï µûáõ ñ» Õ³ Ï³Ý ½³Ý í³ ÍǪ ï»ñ åç ÝÇ: ã àñ³ ϳ Ï³Ý áõ ù³ ݳ ϳ Ï³Ý Éáõ ë³ áõ ݳ ã³ ³ Ï³Ý í»ñ ÉáõÍ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ÏÇ ñ³é íáõù»ý ³ñá Ù³ ïçï ³É ¹» Ñǹ Ý» ñç Ñ»ï ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ ³é³ ç³ó ñ³í áõ ݳ íáñ é» ³Ï óç ³ Ý» ñ᪠ã è» ³Ï óç ³Ý µýá ñáß Ý³ Ù»Ý Ãá ÉÇ áõ í³ ÉÇ ¹á ÉÇ Ñ³ Ù³ñ, áñáýù ËÇï ÍÍÙ µ³ãã íç Ñ»ï í³ ÝÇ ÉÇ ÝÇ Ý»ñ ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµ ³é³ ç³ó ÝáõÙ»Ý ¹» ÕÇÝ»ñ³Ý, áñá çñáí Ýáë ñ³ó Ý» - ÉÇë í» ñ³í íáõù Ùá ñáõ ϳñ ÙÇñ áõû ÝÇ: ã λ ïá-ëù µç Ñ³ß íçý ϳ٠ýá ñ³ý Ñǹ ñûù ëç ɳ ÙÇ ÝÇ Ñ»ï ³é³ ç³ó ÝáõÙ ûù ëçù, Ñǹ ñ³ ½ÇÝ Ý» ñç Ñ»ïª Ñǹ ñ³ ½áÝ Ý»ñ, áñáýù áñáß ³ ÏÇ Ñ³É Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ Ýáí µûáõ ñ» Õ³ Ï³Ý ÝÛáõ ûñ»Ý: ã êáõé ý³ ϳ٠ýá ϳ ÛÇ ÝÁ (ëáõé ý³ ϳ٠ýá ñ³ ÛÇÝ ÃÃáõÝ) 2,4-¹Ç ÝÇï ñá ý» ÝÇÉ Ñǹ ñ³ ½Ç - ÝÇ Éáõ ÍáõÛ ÃÇ Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë ³é³ ç³ó ÝáõÙ ¹»Õ ݳ ݳñÝ ç³ áõûý ý» ÝÇÉ Ñǹ ñ³ ½áݪ 223

ã ñáù ϳ٠ýá ñ³ý óçý ÏÇ áß áõ áõ ݳï ñç áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç Ñ»ï 1-2 ñá å» ï³ ù³ó Ý» ÉÇë Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ Ïá í³ É»Ýï ϳ åáí ϳå í³í µñá ÙÇ ³ïá ÙÁ í» ñ³í íáõù Çá - ݳ ϳ ÝÇ µ³ ó³ ѳÛï íáõù ùéá ñ³ ÙÇ ÝÇ Éáõ ÍáõÛ ÃÇ û Ýáõ ÃÛ³Ùµª ùéá ýáñ Ù³ ÛÇÝ ß»ñ ïáõù (ä XI, 1, 159): ã êáõé ý³ ϳ٠ýá ϳ ÛÇ ÝÁ (ëáõé ý³ ϳ٠ýá ñ³ ÛÇÝ ÃÃáõÝ) ϳ ñ» ÉÇ µ³ ó³ Ñ³Û ï»é Ï» ïá- ëáõé ý³-ëù µ» ñç ßÝáñ ÑÇí: ܳï ñç áõ ÙÇ Ï³ñ µá ݳ ïç áõ ÝÇï ñ³ ïç Ñ»ï ßÇ Ï³ó - Ý» ÉÇë Ùá É» Ïáõ ÉÁ ù³û ù³û íáõù, áñçó Ñ» ïá ËÇï ³Õ³Ãà íáí ³½ ¹» ÉÇë ³é³ ç³ ÝáõÙ ëáõé ý³ï -Ç áý, áñá ѳÛï ݳ µ»ñ íáõù µ³ ñç áõ ÙÇ ùéá ñç ¹Ç Éáõ ÍáõÛ Ãáí: ã êáõé ý³ ϳ٠ýá ϳ ÛÇ ÝÁ ϳ ñ» ÉÇ µ³ ó³ Ñ³Û ï»é ¹Ç ³ ½á ï³ó Ù³Ý é» ³Ï óç ³ Ûáí (Ýá íá ϳ ÛÇÝ): ø³ ݳ ϳ å»ë Ù»Ý Ãá ÉÁ áñáß áõù»ý ã» ½á ù³ó ٳݻճ ݳ Ïáí: Ü³Ë Ù»Ý Ãá ÉÁ ù³ ó³ - ˳Ãà íç ³Ý Ñǹ ñç ¹áí ³Ý çáõñ åç ñç ¹Ç ÝÇ ÙÇ ç³ í³û ñáõù ³ó» ïç ɳó ÝáõÙ»Ý (ï³ ù³ó - ÝáõÙ»Ý Ñ» ï³ ¹³ñÓ ë³é ó³ ñ³ Ýáí), ³Ý Ñǹ ñç ¹Ç ³í»É óáõ ÏÁ ù³û ù³ ÛáõÙ çñáí ëï³ó í³í ù³ ó³ ˳à ÃáõÝ ïçï ñáõù 0,5 Ý-áó ݳï ñç áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç Éáõ ÍáõÛ Ãáí (ÇÝ ¹Ç ϳ ïáñª ý» ÝáÉý ï³ É» ÇÝ): ã ì³ ÉÇ ¹á ÉÇ ¹»å ùáõù ǽá í³ É» ñç ³ ݳÃà íç Ù»Ý ÃÇ É ë û ñá Ñǹ ñá ÉÇ ½áõÙ»Ý 0,1 Ý-áó ϳ ÉÇ áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç ëåçñ ï³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ Ãáí (»é³ó Ý» Éáí Ñ» ï³ ¹³ñÓ ë³é ó³ ñ³ - Ýáí 5 ųÙ): γ ÉÇ áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç ³í»É óáõ ÏÁ ïçï ñáõù»ý ùéá ñ³ç ñ³í ݳ Ï³Ý Ãà íáí, ý» ÝáÉý ï³ É» Ç ÝÇ Ý»ñ ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµ (ä ): ã ä -Á ï»ñ åçý Ñǹ ñ³ ïç ѳ Ù³ñ ù³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß áõù ãç å³ Ñ³Ý çáõù: ²Ï ïçí ÝÛáõ ÃÇ å³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñ» ÉÇ ë³ñ Ù³ Ý»É Éáõ ë³ áõ ݳ ã³ áõ ÃÛ³Ùµ, ýáë ýá ñ³- íáéý ñ³ Ù³Ãà íç Ñ»ï ³é³ ç³ó ñ³í áõ ݳ íáñ Ù³Ý ÑÇ Ù³Ý íñ³: ã γ٠ýá ñ³ ÛÇ Ñ³ Ù³ñ ÏÇ ñ³ é» ÉÇ ûù ëç Ù³ ÛÇݻճ ݳ ÏÁ: Ðǹ ñûù ëç ɳ ÙÇ ÝÇ Ñǹ ñáù Éá ñç ¹Ç Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë ³Ý ç³ï í³í ѳ Ù³ñ Å»ù ù³ ݳ ÏÇ ùéá ñ³ç ñ³í ݳ Ï³Ý ÃÃáõÝ ïçï ñáõù»ý ³É ϳ ÉÇ Ç ëï³ý ¹³ñï Éáõ ÍáõÛ Ãáí (3.6.».): æñáõù ³Ý Éáõ Í» ÉÇ ûù ëç - ÙÁ ϳ ñ» ÉÇ áñáß»é Í³Ý ñ³ ã³ áõ ÃÛ³Ùµ: ã ñáù ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ Ïß é³ý Ùáõß Á»é³ó ÝáõÙ»Ý Ï³ ÉÇ áõ ÙÇ Ñǹ ñûù ëç ¹Ç 30%-³ Ýáó Éáõ - ÍáõÛ ÃÇ áõ óçý ÏÇ áß áõ ³é ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµ, ßáõñç 30 ñá å»: Æá ݳ Ï³Ý µñá ÙÁ áñáß íáõù üáé ³ñ ¹Ç»Õ³ ݳ Ïáí (4.1.».): ã êáõé ý³ ϳ٠ýá ñ³ ÛÇÝ ÃÃáõÝ ëáõé ý³ ϳ٠ýá ϳ ÛÇ ÝÁ ù³ ݳ ϳ å»ë ϳ ñ» ÉÇ áñáß -»É ã» ½á ù³ó ٳݻճ ݳ Ïáíª ì»ñ çç ÝÇë ѳ Ù³ñ ÏÇ ñ³ é» ÉÇ Ý³ ÝÇï ñç ï³ ã³ áõ ÃÛáõ ÝÁ (Ýá íá ϳ ÛÇÝ): àñ³ ÏÁ: γ٠ýá ñ³ ÛÇ ëåçñ ï³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÁ å»ïù ÉÇ ÝÇ ³Ý áõûý áõ ó ³Ý óçï, å»ï ñá É» Ç Ýǻû ñ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÁª ãåõ ïáñ íç (Ëá ݳ íáõ ÃÛáõÝ), µ³ ó³é íç ³ñ å» ñç 224

áõ ûñ ³ ݳ Ï³Ý Ë³é ÝáõÏ Ý» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ: ä -Á µ³ í³ ñ³ñ íáõù ³Ûë ù³ Ýáí ϳ٠ýá ñ³ ÛÇ Ñ³ Ù³ñ ù³ ݳ ϳ Ï³Ý í»ñ Éáõ Íáõ ÃÛáõÝ ãç å³ Ñ³Ý çáõù: γ٠ýá ñ³ý Ñ»ßï óý ¹áõÙ ëá íá ñ³ Ï³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝáõÙª ³Ýá ÃÇ í»ñ Ç å³ ï» ñç íñ³ ³é³ ç³ó Ý» Éáí µûáõ ñ» Õ³ Ï³Ý ëáõµ ÉÇ Ù³ï: ¼ áõß áõ ÃÛ³Ùµ ï³ ù³ó Ý» ÉÇë ϳ٠ýá ñ³ý óý ¹áõÙ ª ³é³Ýó ³Í ˳ ݳ Éáõ: 7.1.1. è» ïç ÝáÉ Ý»ñ (A ËÙ µç íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ) 7.1.1.³. Àݹ ѳ Ýáõñ µýáõ ó Ç ñá, ï³ ñ³í í³ Íáõ ÃÛáõ ÝÁ, åñá íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ, Ùá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óç µ³ ó³ Ñ³Û ïáõ ÙÁ, ϳ åá ϳ éáõû óç áõ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç»é ë 1892Ã. Ýϳï í»é, áñ ëýý ¹Ç Ù»ç ³ñ å» ñç áã µ³ í³ ñ³ñ ù³ ݳ ÏÁ Ñ³Ý -»ó Ýáõ٠ѳí Ïáõ ñáõ ÃÛ³Ý, ÇÝ ãá Ñ» ï³ ³ ÛáõÙ í» ñ³í íáõù ³ã ùç ͳÝñ ÑÇ í³ý ¹áõ - Ã۳ݪ ùë» ñáý ï³é ÙÇ ³ ÛÇ (³ã ùç»õ ç» ñ³ ó Õ³Ý ÃÇ ãá ñ³ óáõù): ²Û¹ áñ ÍáÝÝ ³Ý í³ý í»ó ѳ ϳù ë» ñáý ï³é ÙÇÏ íç ï³ ÙÇÝ (A), áñý ³å³ Ñá íáõù Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙÇ Éáõ ë³ï ɳ Ýáõ ÙÁ: A ³íÇ ï³ ÙÇ Ýá½Ý ³ñ ï³ Ñ³Ûï íáõù ݳ Ù³ß ÏÇ ½³ ݳ ½³Ý ÑÇ í³ý - ¹áõ ÃÛáõÝ Ý» ñç Ó áí: л ï³ ³ ÛáõÙ å³ñ½ í»ó, áñ ÝÙ³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ ÝÛáõ ûñ Ï³Ý Ý³ µáõ ë³ Ï³Ý ³ß ˳ñ ÑáõÙ: 1907Ã.»ÕÇÝ çç ãáñ ï»ñ Ý» ñçó ³Ý ç³ï í»ó ϳ ñá ïçý ѳë ï³ï í»ó ¹ñ³ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý µ³ Õ³¹ ñáõ ÃÛáõ ÝÁª C 40 H 50 : 1930Ã. µ³ý ç³ ñ» Õ» ÝÇ áñáß ï» ë³ï Ý» ñçó ( ³ ½³ñ, ß³Õ ³Ù) ³Ý ç³ï í» óçý ÝÛáõ ûñª ϳ ñá ïçý Ý»ñ (A åñá íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ), áñáýù Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ ý»ñ Ù»Ýï Ý» ñç ³½ ¹» óáõ ÃÛ³Ý ï³ï í» ñ³í íáõù»ý A íç ï³ ÙÇ ÝÇ: л ï³ ³ Ûáõ٠γ ñ» ñá (1931Ã.) ϳ ñá ïçý Ý» ñá µ³ ų Ý»ó ùñá Ù³ ï³ ñ³ ϳݻճ ݳ Ïáí ë³ñ Ù³ Ý»ó a-, b-, g- ϳ ñá ïçý Ý» ñç ϳ éáõó í³í ùá: Ü»ñ ϳ ÛáõÙë ÙÇ ç³½ ³ ÛÇÝ ³Ý í³ Ý³ ϳñ áí íç ï³ ÙÇÝ Ý» ñç ³Ûë ËáõÙ µá ³Ý í³ - ÝáõÙ»Ý Ï³ ñá ïç Ýá ǹ Ý»ñ, áñç Ù»ç Ùï ÝáõÙ»Ý Ï³ ñá ïçý Ý» ñá A íç ï³ ÙÇ ÝÁ (é» ïç - ÝáÉ, ³Õ Ûáõ ë³ï 7.1.): ì»ñ ççýë áõ ÝÇ ÙÇ ß³ñù µý³ Ï³Ý áõ ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý»ñ (A 1, A 2, A 3 ): Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç é» ïç Ýá ÉÁ ³é ϳ Íá í³ ÛÇÝ áõ ù³õó ñ³ ѳ٠çñ» ñç ÓÏ - Ý» ñç ³ÛÉ Íá í³ ÛÇÝ Ï»Ý ¹³ ÝÇ Ý» ñç ÉÛ³ñ ¹áõÙ: ñ³ Ýáí ѳ ñáõëï»ý ݳ ϳ ñ³ Á, ÓíÇ ¹»Õ Ýáõ óá ³ÛÉÝ: è» ïç ÝáÉ Ý» ñá ½ ³ ÛáõÝ»Ý Ãà í³í ÝÇ áõ ç»ñ Ùáõ ÃÛ³Ý Ýϳï ٳٵ: áõ ë³ Ï³Ý Ûáõ - Õ» ñáõù, áñ ï»õ ³é ϳ»Ý ѳ ϳ ûù ëç ¹Çã Ý»ñ (ïá Ïá ý» ñáé), é» ïç ÝáÉ Ý»ñÝ ³í» ÉÇ Ï³ - ÛáõÝ»Ý (ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý»ñÝ áõ ÏÇ ñ³ éáõ ÙÁ ï»ë ³Õ Ûáõ ë³ï 7.1. áõù): γ ñá ïç Ýá ǹ Ý» ñá ½áõ áñ¹ í³í ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñáí åá ÉÇ»Ý Ý»ñ»Ý, áñáýù å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ»Ý 8 ǽáå ñ» ݳ ÛÇÝ Ùݳ óáñ¹ Ý»ñ: ñ³ýù 40 ³Í Ë³Í ÝÇ ³ïáÙ Ý» ñçó áõ 7-225

13 ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñçó µ³õ ϳ ó³í Ùá É» ÏáõÉ Ý»ñ»Ý, áñáýó ϳ éáõû óáõù ½áõ áñ¹ í³í ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñáí å³û Ù³ ݳ íáñ í³í ³Û¹ ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñç»ñ³ý Á: γ ñá ïçý Ý» ñá Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ Ùáõ٠ϳ ñá ïç ݳ½ ý»ñ Ù»Ý ïç ³½ ¹» óáõ ÃÛ³Ùµ í» ñ³í íáõù»ý é» ïç Ýá ÉÇ: ²Û¹ åñá ó»ëý ÁÝ Ã³ ÝáõÙ ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñç ù³û ù³ Ûáõ - Ùáí: ¾Ý ½Ç ÙÁ ϳ ñá ïç Ýá ǹ Ý» ñç ù³û ù³ ÛáõÙÝ ëï ëáõù Ùá É» Ïáõ ÉÇ áñ Í³Û ñç ÏñÏ Ý³ - ÏÇ Ï³ åçó` ÙÇÝã 6-ñ¹ ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ åá: ì»ñ çç ÝÇë»Õ ùáõ ÙÇó Ñ» ïá b-ï³ ñá ïç ÝÇ Ùá É» Ïáõ ÉÇ ëç Ù»ï ñç Ïáõ ÃÛ³Ý ßÝáñ ÑÇí (å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ 2 ѳï b-ç á Ýá ݳ ÛÇÝ ûõ³ï, ²), Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ a-,g-ï³ ñá ïçý Ý» ñç, ³é³ ç³ ÝáõÙ 1 Ùá É» ÏáõÉ A íç ï³ ÙÇÝ` b- ³ åá-6-ï³ ñá ïç Ý³É (³åá-»Õ ùáõù, ³É -³É ¹» Ñǹ), áñç Ñǹ ñáõ ÙÇó ëï³ó íáõù ѳ - Ù³ å³ ï³ë Ë³Ý ëåçñ ïá` ϳ ñá ïç Ýá ÉÁ: Ð»ï ³µ³ñ a, g- ϳ ñá ïçý Ý» ñá ³Ï ïç íáõ - ÃÛ³Ùµ 2 ³Ý ³Ù ½Ç çáõù»ý b- ϳ ñá ïç ÝÁ, ù³ ÝÇ áñ ¹ñ³Ýó ù³û ù³ Ûáõ ÙÇó íç ï³ ÙÇÝ A-Ç ëï³ó Ù³Ý Ñ³ í³ Ý³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ 50% : ²ã ùç ó³ý ó³ ó Õ³Ý ÃáõÙ» ñ³ïß éáõù ² íç ï³ ÙÇ ÝÇ ³É ¹» ÑÇ ¹³ ÛÇÝ Ó Á, ÇëÏ ÉÛ³ñ ¹áõÙª ëåçñ ï³ ÛÇ ÝÁ: î» ëá Õ³ Ï³Ý åñá ó» ëáõù ³Ï ïçí ¹»ñ ˳ ÕáõÙ é» ïç Ýá ÉÇ ûù ëç ¹³ó í³í Ó Áª é» ïç ݳ ÉÁ, áñç ÏáÙå É»ù ëá ûå ëç ÝÇ Ñ»ï (éá ¹áå ëç ÝÁ) ï» ë³ Ý» ÉÇ ÉáõÛ ëçó ñ é íáõù 11-ñ¹ ¹Çñ ùç ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ åá óçë Ó Çó ³Ýó ÝáõÙ ïñ³ý ëç, Ùá É» Ïáõ ÉÁ í» ñ³ Í» Éáí ÉñÇí ïñ³ýë ϳ éáõó í³í ùç: ²Û¹ ³Ý óáõ ÙÁ á ËáõÙ é» ïç ݳ ÉÇ, Ñ»ï ³µ³ñ éá - ¹áå ëç ÝÇ ï³ ñ³ ͳ Ï³Ý å³ï Ï» ñá: ²Ûë ÏáÝ ýáñ Ù³ óç áý á á Ëáõ ÃÛáõ ÝÁ ñ éáõù ï» ëá Õ³ Ï³Ý Ý»ñ íç í»ñ ç³ íá ñáõ ÃÛáõ ÝÁ ÇÙ åáõéë á Ë³Ý óáõù áõ Õ»Õ: ØÃáõ ÃÛ³Ý Ù»ç 11-ñ¹ ¹Çñ ùáõù Ùá É» Ïáõ ÉÇ óçë Ó Á í» ñ³ Ï³Ý Ý íáõù : Øá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óç µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ÑÇÙù»Ý Ñ³Ý ¹Ç ë³ ó»é Ñ»ï Û³É ïí Û³É - Ý» ñ᪠ã é» ïç Ýá ÉÁ Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ ûù ëç ¹³ ÝáõÙ ª í» ñ³í í» Éáí ³É ¹» ÑÇ ¹Ç, áñá íï³ ÛáõÙ Ùá É» - Ïáõ ÉáõÙ ³é³ç ݳ ÛÇÝ ëåçñ ï³ ÛÇÝ ËÙ µç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ: ã Øá É» Ïáõ ÉáõÙ ëåçñ ï³ ÛÇÝ ËáõÙ µá ÙÇ ³ÏÝ, ù³ ÝÇ áñ ù³ ó³ ˳Ãà íç ϳ٠¹ñ³ ³Ý Ñǹ ñç ¹Ç Ñ»ï á ˳½ ¹áõÙ Ùá ɳ ÛÇÝ Ñ³ ñ³ µ» ñáõ ÃÛ³Ùµ (1:1), ³é³ ç³ó Ý» Éáí ë ûñ: ã γ ï³ ÉÇ ïçï Ñǹñ Ù³Ý Å³ Ù³ Ý³Ï Ûáõ ñ³ ù³ýã Ûáõñ 1 ÙáÉ é» ïç Ýá ÉÇ Ñ³ Ù³ñ ͳËë íáõù 5 ÙáÉ çñ³ ÍÇÝ, áñý ³å³ óáõ óáõù Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ 5 ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ: ã γ ÉÇ áõ ÙÇ å»ñ Ù³Ý ³ ݳ ïáí ûù ëç ¹³ó Ý» ÉÇë ³é³ ç³ ÝáõÙ 2 Ùá É» ÏáõÉ ù³ ó³ ˳à Ãáõ, áñç å³ï ³ éá Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ 2 ѳï -C(CH 3 )=CH- ËÙ µ³ íá ñáõù Ý» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõÝÝ : Øá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óá í»ñç ݳ ϳ Ýá ñ»ý ѳë ï³ï í»ó ëçý û ½áí 3 : è» ïç Ýá ÉÇ Ï³ éáõû óç áõ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç»Õ³Í ϳ åç áõ ëáõù ݳ ëç ñáõ ÃÛáõ ÝÁ óáõûó ïí»é, áñ Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï b-ç á Ýá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÇ, 5 ½áõ áñ¹ í³í ÏñÏ - ݳ ÏÇ Ï³ å» ñç, ßÕ Ã³ ÛÇ 3-ñ¹ áõ 7-ñ¹ ¹Çñ ù» ñáõù Ù» ÃÇÉ ËÙ µ» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ, ÇëÏ ßÕ Ã³ ÛÇ Í³Û ñáõùª 9-ñ¹ ³Í Ë³Í ÝÇ ³ïá ÙÁ å»ïù ÉÇ ÝÇ Ãà í³í ÝÇ ³ïáÙ å³ ñáõ ݳ ÏáÕ áñ ýáõýï óç á Ý³É ËáõÙµ: ì»ñ çç ÝÇë µýáõû ÃÇó Ï³Ë í³íª Ùá É» Ïáõ ÉÇ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñáõ ï³ ï³ý í»é 60-100%: ÐÇÝ ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñáí å³û Ù³ ݳ íáñ í³í 16 óçë 226

ïñ³ýë ǽá Ù»ñ Ý» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛ³Ý Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõ ÝÁ, ë³ Ï³ÛÝ Ñ³Ûï ÝÇ»Ý ÙÇ ³ÛÝ 5-Á, áñáý óçó ÉñÇí ïñ³ýë ϳ éáõó í³í ùç é» ïç Ýá ÉÇ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ ÁÝ ¹áõÝ í³í 100%: ÎáÕ٠ݳ ÛÇÝ ßÕ Ã³Ý åá ÉÇ Ç ½áå ñ» ݳ ÛÇÝ µýá ñáß ³ñ å³ ÉáõÍ íç ï³ ÙÇÝ Ý» ñçý (A, D, E, K): b-ç á Ýá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÁ ³ñá Ù³ ïç Ïáí á ˳ ñç Ý» ÉÇë, ëï³ó í»é ³ñá Ù³ ïçï é» ïç Ýá ǹ, áñý ³é³ ç³ñï íáõù ëá ñç ³ ½Ç ͳÝñ Ó»ñÇ µáõå Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ (îç ³ ½áÝ, Ü» á ïç ³ ½áÝ): ÈáõÛ ëç ³½ ¹» óáõ ÃÛ³Ý ï³ï Ùá É» Ïáõ ÉÁ»Ý óñÏ íáõù ýá ïá Ç ½á Ù» ñ³ó Ù³Ý,»Ã» ÝáõÛ ÝÇëÏ Ù»Ï ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³åÝ ³Ýó ÝÇ óçë Ó ÇÝ, Ùá É» Ïáõ ÉÇ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ µ³ í³ Ï³ - ÝÇÝ Ýí³ ½áõÙ ª ÈáõÛ ëç ³½ ¹» óáõ ÃÛ³Ý ï³ï ϳ ñáõ ÁÝ Ã³ Ý³É Ý³ ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ åç (3-ñ¹) ýá ïá - Ñǹ ñ³ ï³ óáõù, áñç Ñ»ï ³Ý ùáí ϳ ñáõ ëï³ó í»é A ѳ ϳ íç ï³ ÙÇ Ý³ ÛÇÝ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ: гÛï ÝÇ»Ý Ý³ A 2 A 3 íç ï³ ÙÇÝ Ý» ñá, áñáý óçó ³é³ çç ÝÁ b-ç á Ýá ݳ ÛÇÝ ûõ³ - ÏáõÙ å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ ë Ù»Ï ½áõ áñ¹ í³í ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³å, ÇëÏ»ñÏ ñáñ ¹Á 15-ñ¹ ¹Çñ ùáõù áõ ÝÇ Ï³ñ µûù ëçé ËáõÙµ (retinoic acid) Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ ½Ç çáõù é» ïç Ýá ÉÇÝ: ÂÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù é» ïç Ýá ÉÁ í» ñ³í íáõù Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ - ÝÇó ½áõñÏ ³Ý Ñǹ ñá íç ï³ ÙÇ ÝǪ 7.1.1.µ. ì»ñ ÉáõÍ Ù³Ý»Õ³ Ý³Ï Ý» ñá Æë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: è» ïç Ýá ÉÁ ùéá ñá ýáñ Ù³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃáõÙ ³Ý ïç Ùá ÝÇ (III) ùéá ñç ¹Ç Ñ»ï ³é³ ç³ó ÝáõÙ Ùáõ ϳ åáõûï»ñ³ý, áñç ³é³ í» É³ áõûý Éáõ ë³ï ɳ Ýáõ ÙÁ ¹ñë áñ íáõù 620 ÝÙ Ù³ñ ½áõÙ: ²Ûë é» ³Ï óç ³Ý ÁÝ Ï³Í Ý³ åñ» å³ ñ³ ïç ù³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß Ù³Ý ÑÇÙ ùáõù (ëå»ïï ñ³ Éáõ ë³ ã³ áõ ÃÛáõÝ): äñ» å³ ñ³ ïç ëåçñ ï³ ÛÇÝ (µ³ ó³ñ Ó³Ï) Éáõ ÍáõÛ ÃÇ Éáõ ë³ï ɳ Ýáõ ÙÁ ã³ áõù»ý àõø ëå»ïï ñç 326 ÝÙ Ù³ñ ½áõÙ: ä -Á ³é³ ç³ñ ÏáõÙ é» ïç Ýá ÉÇ ³ó» ï³ ïç áõ å³é ÙÇ ï³ ïç ù³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß áõùý Çñ³ ϳ ݳó Ý»É ûå ïç ϳ Ï³Ý Ëïáõ ÃÛ³Ý Ñ³ß í³ñ Ïáí (ä XI, 2, ç 41, 44): 227

è» ïç Ýá ÉÁ áõ ݳ íáñ íáõù ݳ ½³ éç ÏÇ ùéá ñç ¹Ç (AsCl 3 ), ÉÇ ó» ñç ÝÇ -1,3-¹Çù Éáñ - Ñǹ ñç ÝÇ Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë, áñáýù ý³ñ Ù³ Ïá å» ³ ϳݻճ Ý³Ï Ý»ñ ã»ý: ì»ñ ççý ¹»å ùáõù ³é³ ç³ Ýáõ٠ϳ åáõû ïçó ³ñ³ Ù³ Ýáõß ³ ϳ áõû ÝÇ ³Ýó ÝáÕ»ñ³Ý, áñá àõø- Éáõ ë³ ÏáõÙ áõ ÝÇ áñáß ³ ÏÇ ³é³ í» É³ áõûý Ïɳ ÝáõÙ: 7.1.2. òçï Éá Ñ»ù ë³ Ýá É ÃÇ É»Ý Ñǹ ñçý ¹³ ÝÇ ³Í³Ýó Û³É Ý»ñ Î³É óç ý» ñáé Ý»ñ (D ËÙ µç ϳ٠ѳ ϳ é³ ËÇ ï³ ÛÇÝ íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ) 7.1.2.³. Àݹ ѳ Ýáõñ µýáõ ó Ç ñá ²Ý ó³í ¹³ ñç 20-³ Ï³Ý Ãí³ Ï³Ý Ý» ñçý µ³ ó³ ѳÛï í»ó, áñ µáõ ë³ Ï³Ý Ûáõ Õ» ñá (íáõß Ç, µ³ù µ³ ÏÇ) áñáß ³ñ å»ñ (ÓÏ³Ý ÛáõÕ) àõø ³ é³ ³ÛÃ Ù³Ý»Ý Ã³ñ Ï» ÉÇë Ó»éù»Ý µ» ñáõù ѳ ϳ é³ ËÇ ï³ ÛÇÝ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõÝ: л ï³ ³ ÛáõÙ å³ñ½ í»ó, áñ ³Ï ïçí ÝÛáõ ÃÇ»Ý í» ñ³í íáõù ³ñ å» ñç µ³ Õ³¹ ñáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ïý íáõ ëï» ñçý Ý» ñá, áñáýù µáõ ë³ Ï³Ý áõ Ï»Ý ¹³ ݳ Ï³Ý ûñ ³ Ýǽ٠ݻ ñç ϳñ áñ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ë»ñý»ý: ²Û¹ ³Ï ïçí ÝÛáõÃÝ ³Ý í³ý í»ó D íç ï³ ÙÇÝ, ÇëÏ»É³Ý Ûáõà ëï» ñçý Ý» ñ᪠D åñá íç ï³ ÙÇÝ - Ý»ñ: áé»ë ï» ñç ÝÁ (I) ³é ϳ Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙÇ Ñ³ Ù³ñ Û³ µá Éáñ ÑÛáõë í³íù Ý» ñáõù ³é³ ççý ³Ý ³Ù Ù³ ùáõñ íç ³ ÏáõÙ ³Ý ç³ï í»é 1812Ã., ë³ Ï³ÛÝ Ï³ éáõó í³í ùá ë³ñ Ù³Ý í»é µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ áõß (1955Ã.): Øá É» Ïáõ ÉáõÙ á Ûáõ ÃÛáõÝ áõ ÝÇ ³Í Ë³Í ÝÇ 8 ³ëÇ Ù»ï ñçï ³ïáÙ, áñç ßÝáñ ÑÇí Ùá É» Ïáõ Á ϳ ñáõ Ñ³Ý ¹»ë ³É 2 8 =256 ûå ïç ϳ Ï³Ý Ç½á Ù»ñ Ý» ñáí: ê³ Ï³ÛÝ µýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ѳÛï ÝÇ ¹ñ³Ý óçó ÙÇ ³ÛÝ Ù» ÏÁ: ¾ñ áë ï» ñç - ÝÁ (II) Ëá É»ë ï» ñç ÝÇó ï³ñ µ»ñ íáõù 7-8 ¹Çñ ùáõù ë Ù»Ï ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ åáí ÏáÕ٠ݳ - ÛÇÝ ßÕ Ã³ Ûáí: ì»ñ ççýë Ùá É» Ïáõ ÉÇ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý íñ³ ³ Ï³Ý ³½ ¹» óáõ ÃÛáõÝ ãç áñ - ÍáõÙ: Ü»ñ ϳ ÛáõÙë ѳÛï ÝÇ»Ý D 2 -Çó ÙÇÝã D 7 ѳ ϳ é³ ËÇ ï³ ÛÇÝ íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ, Ï³Ë í³í»é³ý Ûáõà ëï» ñçý Ý» ñç ϳ éáõó í³í ùçó: D 1 ìç ï³ ÙÇ ÝÁ ëçý û ½Ç ÙÇ ç³ýï - Û³É áõ ÉáõÙ ³é³ ç³ ó³í ÉÛáõ ÙÇë ï» ñç ÝÇó ãù³ùñ í³í ñ á Ï³É óç ý» ñáéý : àñ å»ë µáõ ų ÙÇ çáó ÏÇ ñ³é íáõù»ý ñ á Ï³É óç ý» ñá ÉÁ ϳ٠D 2 íç ï³ ÙÇ ÝÁ (III) Ëá É» Ï³É óç ý» ñá ÉÁ ϳ٠D 3 íç ï³ ÙÇ ÝÁ (III, -C 22 -CH 2 -CH 2 -CHMethyl 2 ), áñáýù ýç ½Ç - 228

ϳ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý áõ ¹» Õ³ µ³ ݳ Ï³Ý Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáí ÙÇÙ Û³Ýó ÝٳݻÝ, ³é ϳ»Ý ÓíÇ ¹»Õ Ýáõ óáõù, ˳ íç ³ ñáõù, ϳ ñ³ Ç, ϳ ÃÇ Ù»ç, ÓÏ³Ý ÉÛ³ñ ¹áõÙ áõ ³ñ å³ ÛÇÝ ÑÛáõë í³íù Ý» ñáõù, áõ Õ»Ï óáõù»ý é» ïç ÝáÉ Ý» ñçý, ϳñ ³ íá ñáõù Ï³É óç áõ ÙÇ ýáë ýá ñç á ˳ ݳ Ïáõ ÃÛáõÝÝ áõ áëï ñ³ ³ é³ ç³ó Ù³Ý åñá ó»ëý ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ: ¾ñ áë ï» ñç ÝÇ (II) ýá ïá ÉÇ ½Çó ³é³ ç³ ÝáõÙ ¾ñ á Ï³É óç ý» ñáé (III), áñç Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ µ³½ Ùá óç ï»ë ùáí 2 (³ ) óçï Éá Ñ»ù ë³ Ý³ ÛÇÝ ûõ³ï Ý»ñ ÏáÝ ¹»Ýë í³í»ý óçï Éá å»ý ï³ ÝÇ (¹) Ñ»ï: üá ïá ÉÇ ½Ç ϳñ áñ å³û Ù³Ý Ý» ñçó»ý ÉáõÛ ëç ³Õµ Ûáõ ñá (ëá íá ñ³ µ³ñª Ïí³ñ óç ɳÙå), ýá ïá ÉÇ ½Ç ï áõáõ ÃÛáõ ÝÁ, Éáõ ÍÇ ãç Çßï ÁÝï ñáõ ÃÛáõ ÝÁ ³ÛÉÝ: üá ïá ÉÇ ½Ç»ñ - ϳ ñ³ï áõ ÃÛáõ ÝÁ Ýå³ë ïáõù Ãáõ ݳ íáñ áõ ³Ï ïç í³ ½áõñÏ ïáù ëçë ï» ñç ÝÇ áõ ëáõå ñ³ë ï» ñç ÝÇ ³é³ ç³ó Ù³ ÝÁ: ÎÇ ë³ ëçý û ïçï»õ³ ݳ Ïáí»Ý ëï³ ÝáõÙ D 3 íç ï³ ÙÇ ÝÁ (Ëá É» Ï³É óç ý» ñáé), áñç åñá íç ï³ ÙÇ ÝÁ ݳ ˳ å»ë ¹» Ñǹñ Ù³Ý»Ý Ã³ñÏ í³í Ëá É»ë ï» ñçýý (I³, 7-¹» Ñǹ ñá Ëá É»ë ï» ñçý): Üß í³í ³ïáÙ Ý» ñç ÙÇ çá óáí å³ñ½ í³í, áñ ëï» ñçý Ý» ñá ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ ëçý û½ íáõù»ý ù³ ó³ ˳Ãà íçó ³é³ ç³ ó³í ǽáå ñ» ÝÇ Ùá É» ÏáõÉ Ý» ñçó, åñá ó» ëá ÑÇß»ó - ÝáõÙ µý³ Ï³Ý Ï³ áõ ãáõ ÏÇ ëçý û ½Á: Ü³Ë ³é³ ç³ ÝáõÙ ëï í³ É»Ý (IV), áñá ÙÇ ç³ýï - Û³É ÝÛáõà ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñç (Ëá É»ë ï» ñçý, ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ - Ý»ñ, É» ճà Ãáõ) ³Í Ë³Í Ý³ ÛÇÝ ÏÙ³Ë ùç Ï»Ý ë³ ëçý û ½Ç ѳ Ù³ñ. 7.1.2.µ. ì»ñéáõíù³ý»õ³ý³ïý»ñá Æë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: øéá ñá ýáñ ÙáõÙ ³Ý ïç Ùá ÝÇ (III) ùéá ñç ¹Ç Éáõ ÍáõÛ ÃÇ Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë ñ á Ï³É óç ý» ñá ÉÁ ëï³ Ýáõ٠ݳñÝ ç³ ¹» ÕÇÝ áõûý, Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ é» ïç ÝáÉ Ý» ñç (ϳ åáõûï): ²Ûë é» ³Ï óç ³Ý ÏÇ ñ³é íáõù Ýñ µ³ß»ñï ùñá Ù³ ï³ ñç í»ñ Í³Ý Ù³Ý, ÇÝã å»ë ݳ Éáõ ë³ áõ ݳ ã³ ³ ϳݻճ ݳ Ïáí åñ» å³ ñ³ ïç ù³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß - Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ, ݳ ˳ å»ë Ûáõ Õ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÇó D íç ï³ ÙÇ ÝÁ»Ã» ñáí Ïáñ ½» Éáõó Ñ» ïá: êï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñ³ Ù³ ϳñ ÇÝ µýá ñáß é» ³Ï óç ³ Ý»ñ (ÈÇ µ»ñ Ù³Ý- áõñ ˳ñ¹, ËÇï ÍÍÙ µ³ãã íç Ñ»ï ùéá ñá ýáñ ÙáõÙ) ñ áë ï» ñçýý áõ Ëá É»ë ï» ñç ÝÁ ï³ ÉÇë»Ý Ý³Ë ù³ý ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñ³ Ù³ ϳñ Ç ù³û ù³ Ûáõ ÙÁ (Ý³Ë ù³ý ýá ïá ÉÇ ½Á, ï»ë ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá - ½Ç¹ Ý»ñ): Ðǹ ñûù ëçé ËÙ µç ßÝáñ ÑÇí (3-ñ¹ ¹Çñ ùáõù) ϳ ñáõ»ý ³é³ ç³ó Ý»É ë ûñ Ý»ñ: áé» - Ï³É óç ý» ñá ÉÇ Ù» ï³- ¹Ç ÝÇï ñá µ»ý ½á ³ ïç Ñ³É Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝÁ 128-129 0 C : ø³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ û ï íáõù»ý áõ ݳ ã³ ³ Ï³Ý áõ ëå»ïï ñ³ Éáõ ë³ ã³ - ³ ϳݻճ Ý³Ï Ý» ñçó, áñáýó ÑÇÙ ùáõù ÁÝ Ï³Í»Ý ùéá ñá ýáñ Ù³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃáõÙ ³Ý ïç Ùá ÝÇ»éù Éá ñç ¹Ç (SbCl 3 ) ÉÇ ó» ñç ÝÇ ¹Çù Éáñ Ñǹ ñç ÝÇ Ñ»ï ³é³ç³óñ³Í áõ ݳ íáñ é» ³Ï óç ³ Ý» ñá: üç ½Ç Ï³ Ï³Ý Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáí Ï³É óç ý» ñáé Ý» ñá ÝÙ³Ý»Ý é» ïç ÝáÉ Ý» ñçý: Ö³ñ å³ ÉáõÍ»Ý, ÉáõÍ íáõù»ý ûñ ³ ݳ Ï³Ý Éáõ ÍÇã Ý» ñáõù áõ µáõ ë³ Ï³Ý Ûáõ Õ» ñáõù: Î³É óç ý» ñáé Ý» ñá å³ ÑáõÙ»Ý ÉÇ ùá Éó í³í (Ãà í³í ÝÇó Ëáõ ë³» Éáõ ѳ Ù³ñ), Ñ»ñ - Ù» ïçï ³Ï í³í áõ ݳ íáñ ³å³Ï Û³ ¹» Õ³ Ù³Ý Ý» ñáõù, ãáñ, ÙáõÃ ï» ÕáõÙ, +10 0 C-Çó áã µ³ñóñ ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝáõÙ: 229

¾ñ á Ï³É óç ý» ñáé, Ergocalciferol (III, íï³ ÙÇÝ D 2 ), A11C C01 (Ð ò): ²Ý áõûý, ÃÃáõ Ý» ñç áõ ³É ϳ ÉÇ Ý» ñç Ýϳï ٳٵ ϳ ÛáõÝ, 120-121 0 C Ñ³É Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ Ýáí µûáõ ñ»õ Ý»ñ»Ý: ÊáñÁ í³ Ïáõ áõ ÙáõÙ 125 0 -áõù ëáõµ ÉÇÙ íáõù»ý ³é³Ýó ù³û ù³û Ù³Ý: Î³Ý Ë³ñ» ÉáõÙ µáõ ÅáõÙ é³ ËÇ ïá, Ù³ß ÏÇ, Éáñ Ó³ ó Õ³Ýà ݻ ñç ÑÇ í³ý ¹áõ ÃÛáõÝ - Ý» ñá, å³ É³ ñ³ë ïç áñáß ï» ë³ï Ý» ñá:» Õ³Ó»ñÝ»Ý` ¹ñ³ Å» (500 ØØ), Ûáõ Õ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛà ݻñ ¹» Õ³ å³ ïç Ý» ñáí (500, 1000 ØØ), 0.0625%, 0.125%, 0.5%-áó Ûáõ Õ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛà ݻñ (1 ÙÉ -áõù 25000, 50000 200000 ØØ) 0,5%-áó ëåçñ ï³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛà (1 ÙÉ 200000 ØØ)ª µáõ ÅÇã áõ Ï³Ý Ë³ñ -» ÉÇã Ýå³ ï³ï Ý» ñáí: ÊáÉ» Ï³É óç ý» ñáé, Colecalciferol (III, íç ï³ ÙÇÝ D 3 ), A11C C05: ²Ý áõûý, ³ë» - Õ³Ý Ù³Ý, 84-85 0 C Ñ³É Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç ³ Ýáí µûáõ ñ»õ Ý»ñ»Ý:» Õ³Ó Á` 10 ÙÉ -áó ëñ í³ï- ϳ Ãá óçã Ý»ñ (1 ÙÉ- 15000 ØØ, 1 ϳ ÃÇ ÉÁ- 500 ØØ): 7.1.3. ܳý ïá ËÇ ÝáÝ Ý»ñ (K ËÙ µç íç ï³ ÙÇÝ Ý»ñ) 7.1.3.³. Àݹ ѳ Ýáõñ µýáõ ó Ç ñá, ѳ Ù³¹ ñáõ ÃÛáõ ÝÁ, ϳ åá Ùá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óç áõ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç ²Ûë ß³ñ ùç íç ï³ ÙÇÝ Ý» ñá ÉÛ³ñ ¹áõÙ Ù³ë Ý³Ï óáõù»ý åñáï ñáù µç ÝÇ ëçý û ½ÇÝ Ï³ñ ³ íá ñáõù ¹ñ³ å³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ ³ñ Û³Ý Ù»ç, áñçó É ³é³ ç³ ó»é ï³ é³ ÛÇÝ ³Ý í³ Ýáõ ÙÁ (K- Ïá ³ áõ ÉáõÙ): ²Ûë åç ëç ³Ï ïç íáõ ÃÛáõÝ óáõ ó³ µ» ñáõù»ý 2-Ù» ÃÇÉ-1,4- ݳý ïá ËÇ Ýá ÝÇ ³Í³Ýó Û³É Ý» ñá, áñáýó Áݹ ѳ Ýáõñ ýáñ ÙáõÉÝ ª K ìç ï³ ÙÇ ÝÇ ³Ý µ³ í³ ñ³ ñáõ ÃÛ³Ý ¹»å ùáõù Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ ëçý û½ íáõù»ý åñáï ñáù µç ÝÇ ³ñ³ ï³ íáñ Ùá É» ÏáõÉ Ý»ñ, áñáýù g-ï³ñ µûù ëçé Éáõ ï³ ÙÇ Ý³Ãà íç á ˳ ñ»ý å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ»Ý Éáõ ï³ ÙÇ Ý³Ã Ãáõ, áñý, Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ Ý³ Ëáñ ¹Ç, ãç ϳ ñáõ ϳ å»é Ca 2+ ÇáÝ Ý» ñá: K ìç ï³ ÙÇ ÝÁ ³Ï ïç í³ó ÝáõÙ Éáõ ï³ ÙÇ Ý³Ã ÃáõÝ g- ϳñ µûù ëçé Éáõ ï³ ÙÇ Ý³Ãà íç á ˳ñÏ Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ý»ñ Ù»Ý ï³ ÛÇÝ Ñ³ - Ù³ ϳñ Á: üç Éá ËÇ Ýá ÝÁ (I) µýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ï³ ñ³í í³í ѳï ϳ å»ë µáõû ë» ñç ϳ ݳã Ù³ ë» ñáõù (³é íáõû ïç, Í³Õ Ï³ ϳ Õ³Ù µç, ëå³ Ý³ ÕÇ, ϳ Ý» Ç ï»ñ Ý» ñáõù): ²ñ Ç ÉáõÛ ëá Ëó ÝáõÙ ³Û¹ íç ï³ ÙÇ ÝÇ ëçý û ½Á: Ø» ݳ ËÇ ÝáÝ Ý» ñá Ù³Ý ñ Ý» ñç Ï»Ý ë³ áñ Íáõ Ý» áõ ÃÛ³Ý ³ñ¹ ÛáõÝù»Ý: Î»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ ¹ñ³Ýù ëçý û½ íáõù»ý ³ÕÇ ù³ ÛÇÝ ÙÇÏ - 230

ñáý Éá ñ³ ÛÇ ÏáÕ ÙÇó (Bacterium Coli): ñ³ ßÝáñ ÑÇí ³éáÕç ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ K ³íÇ ï³ - ÙÇ Ýá ½Ç»ñ áõûã ѳ½ í³ ¹»å Ýϳï íáõù, áñý ³ñ ï³ Ñ³Ûï íáõù ³ñ Û³Ý ½» ÕáõÙ Ý» ñáí: ê³ Ï³ÛÝ ¹»Õ Ý³Ë ïç,»ý óë ï³ Ùáù ë³ ÛÇÝ»Õ ÓÇ, ÉÛ³ñ ¹Ç ÑÇ í³ý ¹áõ ÃÛáõÝ Ý» ñç, ¹Ç ½»Ý ï» ñ» ³ ÛÇ, ѳ ϳ Ù³Ý ñ ³ ÛÇÝ µáõ ų ÙÇ çáó Ý» ñç ³ÝÑë Ï» ÉÇ ÏÇ ñ³é Ù³Ý, ѳï ϳ å»ë ѳ ϳ µç á ïçï Ý» ñç, ëáõé ý³ ÝÇ É³ Ùǹ Ý» ñç áõ ¹ñ³Ýó áã Ë» ɳ ÙÇï ½áõ ³Ï óáõù Ý» ñç ų Ù³ Ý³Ï (¹Çë µ³ï ï» ñç á½), ÇÝã å»ë ݳ Ýá ñ³ ÍÇÝ Ý» ñç ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ, áñáýó ³ÕÇ ù³ ÛÇÝ ÙÇÏ ñáý Éá ñ³ý ¹»é ë ãç áñ ÍáõÙ, ϳ ñáõ ³é³ ç³ Ý³É K íç ï³ ÙÇ ÝÇ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõÝ: K ìç ï³ ÙÇ ÝÁ µý³ Ï³Ý ³Õµ Ûáõñ Ý» ñçó ³Ý ç³ ï» Éáõó Ñ» ïá (γ ñ»ñ, 1939Ã.) áõ ëáõù ݳ ëçñ í»ó ¹ñ³ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý Ï³ éáõû ó᪠- ϳ ï³ ÉÇ ïçï Ñǹñ Ù³Ý Å³ Ù³ Ý³Ï Í³Ëë íáõù 4 ÙáÉ çñ³ ÍÇÝ, áñá Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ 4 ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³ å» ñç á Ûáõ ÃÛ³Ý ³å³ óáõûó : ú½á Ýáí, Ãà í³í Ýáí (Ù»ÕÙ áõ ËÇëï å³û Ù³Ý Ý» ñáõù) ûù ëç ¹³ó Ý» ÉÇë ëï³ó íáõù»ý ѳ Ù³ å³ ï³ë ˳ Ýá ñ»ý IV, V VI ³ñ ³ ëçù Ý» ñá: K ìç ï³ ÙÇ ÝÇ ¹» ÕÇÝ áõû ÝÁ ÏáÕ٠ݳ ÏÇ á ñ»ý ѳë ï³ ïáõù å- ËÇ Ýá Ç Ý³ ÛÇÝ ËÙ µç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ, ù³ ÝÇ áñ ³Û¹ ѳ Ù³ ϳñ Á É³Û Ýá ñ»ý ï³ ñ³í í³í µáõ ë³ Ï³Ý ³ß - ˳ñ ÑáõÙ, ¹» ÕÇÝ Ý»ñ ÏáÕ µý³ Ï³Ý ÝÛáõ û ñç µ³ Õ³¹ ñáõ ÃÛ³Ý Ù»ç: Øá É» Ïáõ ÉÇ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý Ï³ éáõû óç ë³ñ Ù³ Ýáõ ÙÇó Ñ» ïá Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ ëçý û½ í»ó ïá Éáõ ݳý ïá ËÇ Ýá Ç Ý³ ÛÇÝ ûõ³ ÏÁ` µ³ í³ Ï³Ý Ù³ï ã» ÉÇ µáõ ï³ ¹Ç á ÝÇó (X) áõ ïá Éáõ - ËÇ Ýá ÝÇó (VII), ¹Ç» ݳ ÛÇÝ ëçý û ½áí ( ÇÉë -²É ¹»ñ): ²Û¹ ûõ³ ÏÁ ϳ ñ» ÉÇ ëï³ Ý³É Ý³ b ³É ÏÇÉ Ý³ý ï³ ÉÇÝ Ý» ñç (IX) ûù ëç ¹³ óáõ Ùáí` ê³ Ï³ÛÝ ÏáÕ٠ݳ ÛÇÝ ßÕ Ã³ ÛÇ ëçý û ½Á ËÇëï ³ß Ë³ ï³ ï³ñ, µ³½ Ù³ áõé åñá ó»ë : ÆëÏ µý³ Ï³Ý ³Õµ Ûáõñ Ý» ñçó 5 ýç ïáé ëï³ Ý³ Éáõ ѳ Ù³ñ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï 25 Ï ãáñ»õçýç: Øá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óç áõ Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç»Õ³Í ϳ åç áõ ëáõù - ݳ ëç ñáõ ÃÛáõ ÝÁ óáõûó ïí»óª -»ñï ñáñ¹ ¹Çñ ùç Ù» ÃÇÉ ËáõÙ µá ³ÛÉ ËÙ µáí á ˳ ñç Ý» ÉÇë ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ Ù³ ñáõù : - ºñ ñáñ¹ ¹Çñ ùáõù áñ ï» Õ³ ϳ ÉÇ ãç Ùáõï ùá µ³ ó³ ë³ µ³ñ ³Ý¹ ñ³ ¹³é ÝáõÙ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý íñ³: 231

- ÎáÕ٠ݳ ÛÇÝ ßÕ Ã³ ÛÇ Ñǹ ñáõ ÙÁ ϳ ñáõ áù ñ³ó Ý»É Ùá É» Ïáõ ÉÇ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ ï³ëý Û³Ï ³Ý ³Ù Ý»ñ: - ÎáÕ٠ݳ ÛÇÝ ßÕ Ã³ ÛÇ ³ Á ÙÇÝã C 20 ѳݻó ÝáõÙ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ³ Ç, áñçó Ñ» ïá ³ÛÝ Ýí³ ½áõÙ : - Ø» ݳ ¹Ç á ÝÁ (VIII) ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ 3 ³Ý ³Ù» ñ³ ½³Ý óáõù µý³ Ï³Ý K íç ï³ ÙÇ - ÝÁ, ë³ Ï³ÛÝ ãç ÉáõÍ íáõù çñáõù Ù»Í ã³ ³ µ³ ÅÇÝ Ý» ñç ¹»å ùáõù Ãáõ ݳ íáñ : Àëï»ñ áõû ÃÇÝ R ï» Õ³ ϳ ÉÇ ãá Ùá É» Ïáõ ÉÁ ¹³ñÓ ÝáõÙ ³Ýí ï³ý çñ³ ÉáõÛÍ: 1947Ã. ѳ çáõ í»ó (ÞÙáõÏ, ä³ É³ ¹ÇÝ) Ùá É» ÏáõÉ Ý»ñ Ùáõ Í»É Ñǹ ñá ýçé ËáõÙµ Ýí³ ½³ - áõû ÝÇ Ñ³ëó Ý»É Ùá É» Ïáõ ÉÇ Ãáõ ݳ íá ñáõ ÃÛáõ ÝÁ, å³ñ å³ Ý» Éáí µ³ñóñ K íç ï³ ÙÇ Ý³ ÛÇÝ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõÝ: êï³ó í³í ëçý û ïçï åñ» å³ ñ³ ïá Ïáã íáõù íç ϳ ëáé (K 3, X). 7.1.3.µ. ì»ñ ÉáõÍ Ù³Ý»Õ³ Ý³Ï Ý» ñá Æë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: ܳï ñç áõ ÙÇ Çá ÝÁ ѳÛï ݳ µ» ñáõù»ý µá óç ¹» ÕÇÝ áõû Ýáí: - ËÇï ÍÍÙ µ³ãã íáí ³½ ¹» ÉÇë ëï³ó íáõù ÍÍÙ µ³ ÛÇÝ ³½ Ù» ݳ ¹Ç á ÝÇ Ýëï í³íù: ²é³ çç ÝÁ áñáß áõù»ý ³Ý ç³ï íáõ á Éáñ ßÇ Ý» ñç íñ³ å³ Ñ³Í Ï³ ÉÇ áõ ÙÇ Ûá ¹³ ïç áõ ûë ɳ ÛÇ Éáõ ÍáõÛà ݻ ñáí Ãñç í³í ýçéï ñç ÃÕ ÃÇ Ï³å ïáõ Ùáí (J 2 )ª 2 KJO 3 + 5 SO 2 = K 2 SO 4 + J 2 + 4 SO 3 ºñÏ ñáñ ¹Áª ùéá ñá ýáñ Ùáí Ïáñ ½» Éáõó, Ù³ù ñ» Éáõó áõ ãá ñ³ó Ý» Éáõó Ñ» ïá Ñ³É Ù³Ý ç»ñ - Ù³ë ïç ³ Ýáí (101-104 0 C): - ²É ϳ ÉÇ Ç ÙÇ ç³ í³û ñáõù Ùá É» Ïáõ ÉÁ ù³û ù³û íáõù í» ñ³í í» Éáí Ù» ݳ ¹Ç á ÝÇ Ý³ï ñç áõ Ù³ Ï³Ý ³ÕÇ áõ ݳï ñç áõ ÙÇ ëáõé ýç ïç: ʳé Ýáõñ ¹Á Ãà í»ó Ý» Éáõó Ñ» ïá ëï³ó íáõù»ý ëåç ï³ï Ýëï í³íù (Ù» ݳ ¹Ç áý) ÍÍÙ µ³ ÛÇÝ ³½: àñ³ ÏÁ å³û Ù³ ݳ íáñ í³í ݳï ñç áõ ÙÇ µç ëáõé ýç ïç ÃáõÛ É³ï ñ» ÉÇ å³ ñáõ ݳ Ïáõ - ÃÛ³Ùµ (2%-Çó áã ³í» ÉÇ): ø³ ݳ ϳ å»ë áñáß» Éáõ ѳ Ù³ñ Ù» ݳ ¹Ç á ÝÁ Ý³Ë Ñǹ ñáõù»ý óçý ÏÇ áõ ³Õ³Ãà íç ˳é Ýáõñ ¹áí, áñçó Ñ» ïá ïçï ñáõù ó» ñç áõ ÙÇ (IV) ëáõé ý³ ïáí, û- ý» ݳÝï ñá ÉÇÝ ÇÝ - ¹Ç ϳ ïá ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµª 232

г Ù³ñ Å» ùáõ ÃÛ³Ý å³ ÑÇÝ ïçï ñ³ý ïç ³í»É óáõï ϳ ÃÇ ÉÁ (Ce +4 ) á ˳½ ¹áõÙ ÇÝ - ¹Ç ϳ ïá ñç Ñ»ï` áõ ݳ á Ë» Éáí ϳñ ÙÇñ áõû ÝÁ ϳ ݳ ãç, áñá ϳ åáõûï ÏáÙå É»ù ëç áõ ¹» ÕÇÝ áõû ÝÇ ïçï ñ³ý ïç ˳é Ýáõñ ¹Ç ³ñ¹ ÛáõÝù : ìç ϳ ëáé, Vikasolum, (Menadione), B02B A02: 2,3-¹Ç Ñǹ ñá-2-ù» ÃÇÉ-1,4-ݳý ïá ËÇ Ýá ÝÇ-2-ݳï ñç áõ ÙÇ ëáõé ýá ݳï: êåç ï³ï ϳ٠ÃáõÛÉ ¹»Õ ݳ íáõý»ñ³ý áí, ³Ý Ñáï µûáõ ñ» Õ³ Ï³Ý áß Ç : лßï ÉáõÍ íáõù çñáõù, ¹Å í³ñ` ëåçñ ïáõù: ÎÇ ñ³é íáõù Ù³ ½³ Ýá ó ÛÇÝ ³ÛÉ ³ñ Ûáõ ݳ Ñá ëáõ ÃÛáõÝ Ý» ñç, Ñ» å³ ïçï Ý» ñç, íç ñ³ ѳ ïáõ - ÃÛáõÝ Ý» ñç ų Ù³ ݳÏ, ÍÝÝ ¹³ µ» ñáõ ÃÛ³Ý í»ñ ççý ßñ ç³ ÝáõÙ, ѳ ϳ Ù³Ý ñ ³ ÛÇÝ µáõ - ų ÙÇ çáó Ý» ñáí µáõå í» Éáõ ÁÝ Ã³ó ùáõù ³ÛÉÝ:» Õ³Ó»ñÝ»Ý` ¹» Õ³ áß Ç, ¹» Õ³ ѳ ï»ñ (0,015 ) 1%-³ Ýáó (1ÙÉ) Éáõ ÍáõÛÃ: ä³ ÑáõÙ»Ý É³í ³Ï íáõ ¹» Õ³ Ù³Ý Ý» ñáõù, ÉáõÛ ëçó å³ßï å³ý í³í ï» ÕáõÙ: üç ïá Ù» ݳ ¹Ç áý, Phytomenadione, B02B A01: êçý û ïçï»õ³ ݳ Ïáí ëï³ó í³í K 1 íç ï³ ÙÇÝÝ, Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ µý³ Ï³Ý íç ï³ ÙÇ ÝÇ (ïñ³ýë-ç½áù»ñ), ǽáÙ»ñÝ»ñÇ Ë³éÝáõñ¹ : ³ó»Ý ÃáÕ ÝáõÙ 0,01 -áó ¹» Õ³ å³ ïç Ý» ñáí (0,1ÙÉ 10%-³ - Ýáó Ûáõ Õ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛÃ): ä³ ÑáõÙ»Ý ãáñ, ÙáõÃ ï» ÕáõÙ, ë»ý Û³ ϳ ÛÇÝ ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝáõÙ: 7.2. ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý»ñ 7.2.³. Àݹ ѳ Ýáõñ µýáõ ó Ç ñá, ¹³ ë³ Ï³ñ áõ ÙÁ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá µý³ ϳÝ, ÑÇ٠ݳ ϳ ÝáõÙ µáõ ë³ Ï³Ý Í³ áõù áõ Ý» óáõ ûñ ³ ݳ Ï³Ý ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ»Ý, áñáýó Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ Ãà í³í ÝÇ, ÍÍÙ µç ϳ٠³½á ïç ³ïá ÙÇ ÙÇ çá óáí óçï ɳ ÛÇÝ Ï³ éáõó í³í ùç ß³ ù³ñ Ý» ñá ( ÉÇ ÏáÝ) ÙÇ ³ ó³í»ý áã ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ Ï³ éáõó í³í ùç ûñ ³ ݳ Ï³Ý ÙÇ ³ óáõ ÃÛ³Ý (³ ÉÇ ÏáÝ) Ñ»ï: êï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ µýáõû ÃÇ ³ ÉÇ - Ïá ÝÁ Ïáã íáõù ݳ» ÝÇÝ: Àëï ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëçª ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá µ³ Å³Ý íáõù»ý åç ñ³ Ýá ½Ç¹ Ý» ñç (6-³Ý ¹³ Ù³ ÝÇ) ýáõ ñ³ Ýá ½Ç¹ Ý» ñç (5-³Ý ¹³ Ù³ ÝÇ), áñáýù ï³ñ µ»ñ íáõù»ý ݳ a,b- ϳ éáõó í³í ùáí: ºÃ» ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ Ù³ ëá ϳ½Ù í³í Ù»Ï Ï³Ù ÙÇÙ Û³Ýó Ñ»ï ÙÇ - ³ó í³í ÙÇ ù³ ÝÇ ß³ ù³ñ Ý» ñçó, ³å³ ¹ñ³Ýù ѳ Ù³ å³ ï³ë ˳ ݳ µ³ñ Ïáã íáõù»ý Ùá Ýá ë³ Ë³ ñç¹ Ý»ñ, ¹Ç ë³ Ë³ ñç¹ Ý»ñ, åá ÉÇ ë³ Ë³ ñç¹ Ý»ñ: É Ûáõ Ïá ½³ å³ ñáõ ݳ ÏáÕ Ùá Ýá ë³ Ë³ ñç¹ Ý» ñá Ïáã íáõù»ý É Ûáõ Ïá ½Ç¹ Ý»ñ: ² ÉÇ Ïá ÝÁ ϳ ñáõ ÉÇ Ý»É ³ÉÇ ý³ ïçï, ³ñá Ù³ ïçï ϳ٠ѻ ï» ñá óçï ÉÇÏ Ï³ éáõó í³í ùç ûñ ³ ݳ Ï³Ý ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ: Àëï ÉÇ ÏáÝÝ áõ ³ ÉÇ Ïá ÝÁ ÙÇÙ Û³Ýó Ñ»ï ϳ åáõ ³ïá ÙÇ` ¹ñ³Ýù ¹³ ë³ Ï³ñ íáõù»ý O, S (ÑÇ٠ݳ Ï³Ý Ý»ñ ϳ Û³ óáõ óç ãá ëç ÝÇ ñçýý, áñá ³é ϳ ë Ù³ ݳ Ý» ËÇ ë»ñ - Ù» ñáõù) N (³ÙÇ Ý³ ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ Ñ³ ϳ µç á ïçï Ý»ñ) ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç: Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ³Ù» ݳ ï³ ñ³í í³ ÍÁ ³é³ ççý Ý»ñÝ»Ý, áñáý óçó µåß Ïáõ ÃÛ³Ý Ù»ç û ï³ áñí íáõù»ýª - ý» ÝÇÉ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá, áñáýó ³ ÉÇ Ïá ÝáõÙ ³é ϳ»Ý ÙÇ ³ ïáù ϳٻñ ϳ ïáù ý» - ÝáÉ Ý»ñ: - ²Ýï ñ³ ËÇ Ýá ݳ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá, áñáýó ³ ÉÇ Ïá ÝÁ ³Ýï ñ³ ËÇ Ýá ÝÇ ³Í³Ýó - Û³ÉÝ : êñ³ýù Ïáñ½ í³í»ý ¹Å ÝÇ ÏÇ, ˳ í³ ñ³ ÍÇ ÉÇ, ³Éû Ç ï³ñ µ»ñ ï» ë³ï Ý» ñçó: - üé³ í³ Ýá ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³ ÉÇ Ïá ÝÁ ýé³ íá ÝÇ ³Í³Ýó Û³ÉÝ, ¹ñ³Ýó Ù»Í Ù³ëÝ 233

ûåï í³í P-íÇ ï³ ÙÇ Ý³ ÛÇÝ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ (éáõ ïçý, ϳ ï» ËÇÝ Ý»ñ): - òç ³ ݳ ýá ñ³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³ ÉÇ Ïá ÝÁ å³ ñáõ ݳ ÏáõÙ ³ÙÇ ¹³ ÉÇÝ: - É Ûáõ Ïá ³É Ï³ Éá ǹ Ý» ñç ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëá ú- ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ Ï³ åáí ϳå í³í ³É ϳ Éá Ç ¹Ç Ùݳ óáñ ¹Ç Ñ»ï: ñ³ý óçó ÑÇß ³ ï³ Ï» ÉÇ ë³ Éá ëá ¹Ç ÝÁ, áñý ³Ý ç³ï íáõù Ãéã ݳ Ùáñ ÙÇó (Solanum aviculare) ͳ é³ ÛáõÙ áñ å»ë Ïáñ ïç ½á ÝÇ, åñá»ë ï» ñá ÝÇ ³ÛÉ ëçý û ïçï ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç ëï³ó Ù³Ý»É³Ý ÛáõÃ: - êñ ï³ ÛÇÝ (ϳ٠óçï Éá å»ý ï³ý å»ñ Ñǹ ñá ý» ݳÝï ñ» ݳ ÛÇÝ) ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³ - ÉÇ ÏáÝÝ áõ ÝÇ ëï» ñ» á Ç ¹³ ÛÇÝ Ï³ éáõó í³íù áñáß ³ ÏÇ ³½ ¹» óáõ ÃÛáõÝ ÃáÕ ÝáõÙ ëñ ï³ù ϳ ÝÇ íñ³: ÎÇ ñ³é íáõù»ý ëñ ï³ ÛÇÝ ³Ý µ³ í³ ñ³ ñáõ ÃÛ³Ý Å³ Ù³ ݳÏ: òáõ ó³ µ» ñáõù»ý ݳ ÙÇ ½³ ÙáõÕ Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ: Þ³ ù³ñ Ý» ñç óçï ÉÇÏ Ó»ñÁ Ý»ñ ùçý ÏÇ ë³ ³ ó» ï³é Ý»ñ»Ý, áñáýù ³é³ ç³ ó»é»ý Ý»ñ Ùá É» Ïáõ ɳ ÛÇÝ ³É ¹» ÑÇ ¹³ ÛÇÝ (ϳ٠ϻ ïá ݳ ÛÇÝ) ëåçñ ï³ ÛÇÝ ËÙ µ» ñç á ˳½ - ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÇó: ñ³ ßÝáñ ÑÇí ³é³ ç³ ó³í ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ Ñǹ ñûù ëçéý ûåï í³í µ³ñóñ é» ³Ï óç á Ýáõ ݳ Ïáõ ÃÛ³Ùµ. Æñ»Ýó ϳ éáõó í³í ùáí ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ß³ ù³ñ Ý» ñç óçï ÉÇϻûñ Ý»ñÝ»Ý, áñáýù ³ ÉÇ Ïá ÝÇ Ñ»ï ÙÇ ³ó í³í»ý ÏÇ ë³ ³ ó» ï³ É³ ÛÇÝ ( ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ) Ñǹ ñûù ëç ÉÇ ÙÇ çá óáí (»Ã» ñ³ ÛÇÝ Ï³å): ²Û¹ ϳ åá Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ Ñǹ ñá Éǽ íáõù É Ûáõ Ïá ½Ç ¹³½ ý»ñ - Ù»Ýï Ý» ñç ( Ý ½ÇÙ) ÙÇ çá óáí, áñáýù ÁÝï ñá Õ³ µ³ñ Çñ³ ϳ ݳó ÝáõÙ»Ý ß³ ù³ñ Ý» ñç ³ë ïç ³ ݳ Ï³Ý ³Ý ç³ ïáõ ÙÁ: ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá Ñ»ß ïáõ ÃÛ³Ùµ Ñǹ ñá ÉÇ ïçï ï³ ñ³ - ÉáõÍ Ù³Ý»Ý»Ý Ã³ñÏ íáõù ݳ ÃÃáõ Ý» ñç, ÑÇÙ ù» ñç, ÇÝã å»ë ݳ ç»ñ Ù³ë ïç ³ ÝÇ Ý»ñ áñ Íáõ ÃÛáõ ÝÇó, áñá ϳñ áñ Ýß³ ݳ Ïáõ ÃÛáõÝ áõ ÝÇ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùçó ³Ý ç³ ï» Éáõ, ϳ éáõû óá å³ñ ½» Éáõ, ¹ñ³Ýó í»ñ ÉáõÍ Ù³Ý»Õ³ Ý³Ï Ý»ñ Ùß³ Ï» - Éáõ, ÝÙ³ ݳ ïçå Ùá É» ÏáõÉ Ý» ñá ëçý û ½» Éáõ ѳ Ù³ñ: Æ ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ ß³ ù³ñ Ý» ñç, ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ù»Í Ù³ ëá í» ñ³ Ï³Ý ÝÇã ѳï Ïáõ - ÃÛáõÝ Ý»ñ ãç óáõ ó³ µ» ñáõù, ù³ý ½Ç ÏÇ ë³ ³ ó» ï³ É³ ÛÇÝ Ñǹ ñûù ëç ÉÁ å³ß ³ñ í³í : ØÇ ³ÛÝ Ùá É» Ïáõ ÉÇ ù³û ù³ Ûáõ ÙÇó Ñ» ïá ³é³ ç³ ó³í ß³ ù³ñ Ý»ñÝ»Ý í» ñ³ Ï³Ý ÝáõÙ ü» ÉÇÝ Ç Éáõ ÍáõÛ ÃÁ: 7.2.µ. ²Ý ç³ ïáõ ÙÁ µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùçó, ϳ åá ϳ éáõû óç áõ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïçí ÝÛáõ ûñ»Ý, ³é ϳ»Ý µáõû ë» ñç áñáß ï» ë³ï Ý» ñáõù ß³ï áùñ ¹» Õ³ µ³ ÅÇÝ Ý» ñáí Ûáõ ñ³ ï» ë³ï ³½ ¹» óáõ ÃÛáõÝ»Ý 234

ÃáÕ ÝáõÙ ëñ ï³ù ϳ ÝÇ íñ³: Ø»Í ã³ ³ µ³ ÅÇ ÝÁ ÃáõÛÝ : êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ëï³ó Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ»É³Ý ÛáõÃ»Ý Ù³ï Ýá óáõ ÏÇ, ³ñ ݳ - ݳ ÛÇÝ ßá Õ³ í³ñ ¹Ç, ¹³ Ý» í³ñ ¹Ç, Ù³ ÛÇë Û³Ý Ñáí ï³ß áõß ³ ÝÇ, ßñ ç³ñ Ûáõ ëç, Ó³ ³ - Ëá ïç ï³ñ µ»ñ ï» ë³ï Ý» ñá, ëï ñá ý³ý ïá ³ÛÉÝ: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ³Ý ç³ ï» Éáõ ѳ Ù³ñ µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùá»ã» ñç ϳ٠ÉÇ ñá Ç ÝÇ û Ýáõ ÃÛ³Ùµ ݳ ˳ å»ë ³ñ å³½ñ ÏáõÙ»Ý, ³Û Ýáõ Ñ»ï áñáß Å³ Ù³ Ý³Ï å³ - ÑáõÙ 70%-áó ÃÇÉë åçñ ïáõù, áñçó Ñ» ïá ëåçñ ïá Ãá ñáõù»ý í³ Ïáõ áõ ÙÇ å³û Ù³Ý Ý» ñáõù áõ Ùݳ óáñ ¹Çó ï³ù çñç û Ýáõ ÃÛ³Ùµ Ïáñ ½áõÙ ³é³ç ݳ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá: ʻŻ ñá Ñ» é³ó íáõù»ý»ã» ñáí, ë³ åá ÝÇ Ý» ñ᪠ϳ å³ ñç ³ó» ï³ ïáí, áñçó Ñ» ïá ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ³Ý ç³ ï» Éáõ (Ýëï í³í ùç Ó áí) Ýå³ ï³ Ïáí ˳é Ýáõñ ¹Á ѳ»ó ÝáõÙ»Ý ³Ùá ÝÇ áõ ÙÇ ëáõé ý³ ïáí: ²Ûë åñá ó» ëá µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ µ³ñ¹ áõ ³ß ˳ ï³ ï³ñ, ù³ ÝÇ áñ µáõû ë» ñáõù ïý íáõ ý»ñ Ù»Ýï Ý» ñá, ÇÝã å»ë ݳ ÃÃáõ Ý» ñç, ÑÇÙ ù» ñç, ç»ñ - Ù³ë ïç ³ ÝÇ Ý»ñ áñ Íáõ ÃÛáõ ÝÁ ϳ ñáõ»ý ³Ýßñ ç» ÉÇ á ñ»ý á Ë»É ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ùç ÙÇ - ³ Ï³Ý Ï³ éáõó í³í ùá: Ü»ñ ϳ ÛáõÙë ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùçó ³Ý ç³ ï» Éáõ áõ ÙÇÙ Û³Ý óçó µ³ ų Ý» Éáõ ѳ Ù³ñ ÏÇ ñ³é íáõ ³µ ëáñµ óç áý áõ µ³ß ËÇã ùñá Ù³ ï³ ñ³ - ϳݻճ Ý³Ï Ý» ñá Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ»Ý ÁÝ Ó» éáõù µ³½ Ù³ ÃÇí ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ - Ý»ñ ³Ý ç³ ï» Éáõ Ù³ ùáõñ íç ³ ÏáõÙ: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ùç ÙÇ ³ Ï³Ý Ï³ éáõó í³í ùç áõ ëáõù ݳ ëç ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñÝ ëïë í»é»ý 1915Ã. (ìçý ¹³ áõë): êñ³ýù»ã»ñ Ý»ñ»Ý, áñáýó Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ï³ éáõó í³í ùç ³ ÉÇ Ïá ÝÁ ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ Ï³ åáí ϳå í³í Ùá Ýá-, ¹Ç-, ïñç- ϳ٠ï»ï ñ³ ë³ Ë³ ñç¹ Ý» ñç Ùݳ óáñ ¹Ç Ñ»ïª êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³ ÉÇ Ïá ÝÁ óçï Éá å»ý ï³ý å»ñ Ñǹ ñá ý» ݳÝï ñ»ýý, áñç 17-ñ¹ ³Í Ë³Í ÝÇ ³ïá ÙÁ ÙÇ ³ ó³í a,b ãñ³» ó³í É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÇ Ñ»ï: ì»ñ ççýë»ã» ÑÝ ³Ý ¹³Ù, ³å³ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá å³ï ϳ ÝáõÙ»Ý Ï³ñ ¹» Ýá Éǹ Ý» ñç ¹³ ëçý,»ã» í» ó³ý ¹³Ù ª µáõ ý³ ¹Ç» Ýá Éǹ Ý» ñç: ²é³ ççý Ý» ñá Ñ³Ý ¹Ç åáõù»ý µáõ ë³ - ϳÝ,»ñÏ ñáñ¹ Ý» ñ᪠ݳ Ï»Ý ¹³ ݳ Ï³Ý ³ß ˳ñ ÑáõÙ, ûñç Ý³Ï ¹á ¹áß Ç Ï³ß íáõù, áñçó ³Ý ç³ï í³í ÝÛáõ û ñá û ï³ áñí íáõù»ý ³ï³ ÙÇ ³ÛÉ ûñ ³Ý Ý» ñç µáñ µá ù³ ÛÇÝ ÑÇ í³ý ¹áõ ÃÛáõÝ Ý» ñç µáõå Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ: á Éáñ ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³ ÉÇ Ïá ÝáõÙ Áݹ - ѳ Ýáõñ ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñ³ Ù³ ϳñ Ç 3-ñ¹, 14-ñ¹ ¹Çñ ù» ñáõù Ñǹ ñûù ëçé ËÙ µ» ñç 10-ñ¹ áõ 13-ñ¹ ¹Çñ ù» ñáõù Ù» ÃÇÉ ËÙ µ» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ: ³ ó³ éáõ ÃÛáõÝ Ï³½ ÙáõÙ ëï ñá ý³ý ïá, áñá 10-ñ¹ ¹Çñ ùáõù áõ ÝÇ ³É ¹» ÑÇ ¹³ ÛÇÝ ËáõÙµ. ¹ñ³ Ýáí å³û Ù³ ݳ íáñ - 235

í³í ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá»ý óñÏ íáõù»ý Ýáñ ¹³ ë³ Ï³ñ ٳݪ ¹Ç Ç ï³ ÉÇ ëç ëï ñá ý³ý ïç ËÙ µ» ñç: Øá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ éáõû óç Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý ÙÇç ϳ åç áõ ëáõù ݳ ëç ñáõ ÃÛáõ ÝÁ óáõûó ï³ ÉÇë, áñ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõÝ óáõ ó³ µ» ñá ÕÁ ³ ÉÇ ÏáÝÝ : Þ³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëá ëñ ïç íñ³ ãç ³½ ¹áõÙ, ë³ Ï³ÛÝ 3-ñ¹ ¹Çñ ùáõù ³ ÉÇ Ïá ÝÇ Ñ»ï ÙÇ ³ ݳ - Éáí Ãáõ ɳó ÝáõÙ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ãáõ ݳ íáñ ³½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÁ, Ù» ͳó ÝáõÙ ÙÇ ³ óáõ ÃÛ³Ý Éáõ Í» ÉÇ áõ ÃÛáõ ÝÁ, Ñ»ï ³µ³ñ ݳ ª Ý»ñÍÍ Ù³Ý ³ñ³ áõ ÃÛáõÝÝ áõ ³½¹ Ù³Ý ï áõáõ ÃÛáõ - ÝÁ: ݳ Ï³Ý (³é³ç ݳ ÛÇÝ) ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ù»Í Ù³ ëç ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñç ãá ïñç - ÉÇ Ïá ½Ç¹ ` Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ ¹ñ³Ý óçó ëï³ó í³í»ñï ñáñ ¹³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç, áñáýó ÉÇ Ïá ÝáõÙ ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ Ùݳ óáñ¹ Ý»ñÝ ³í» ÉÇ ùçã»ý: ñ ¹áï åáõñ åáõñ Ù³ï - Ýá óáõï Ý» ñç ³é³ç ݳ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá Ñǹ ñá ÉÇ ½Ç»Ý óñ Ï» ÉÇë ëï³ó íáõù»ý ÙÇ ÝáõÛÝ»ñÏ ñáñ ¹³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá` ¹Ç Ç ïûù ëçý, Ç ïûù ëçý, ¹Ç ûù ëçý, áñáýó ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëá ÝáõÛÝÝ (3 Ùá É» ÏáõÉ ¹Ç Ç ûù ëá ½³), ÇëÏ ³ ÉÇ ÏáÝ Ý»ñÝ»Ý Ñ³ Ù³ å³ ï³ë ˳ ݳ µ³ñ ¹Ç Ç ïûù ëç» ÝÇ ÝÁ, Ç ïûù ëç» ÝÇ ÝÁ, ¹Ç ûù ëç» ÝÇ ÝÁ: êñ ï³ù ϳ ÝÇ íñ³ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ûáõ ñ³ ï» ë³ï ³½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÁ å³û Ù³ ݳ íáñ í³í Ùá É» Ïáõ ÉÇ 17-ñ¹ ¹Çñ ùáõù 5 6-³Ý ¹³ Ù³ ÝÇ É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÇ 14-ñ¹ ¹Çñ ùáõù Ñǹ ñûù ëçé ËÙ µç ³é ϳ Ûáõ ÃÛ³Ùµ: γñ ¹Ç á ïá ÝÇÏ ³Ï ïç íáõ ÃÛáõÝ óáõ ó³ µ» ñ» Éáõ ѳ Ù³ñ É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÁ ëï» ñá - Ç ¹³ ÛÇÝ óçï ÉÇ Ýϳï ٳٵ å»ïù ïý íç 17b ¹Çñ ùáõù: ü»ñ Ù»Ýï Ý» ñç ϳ٠³ÛÉ ³½ - ¹³Ï Ý» ñç Ý»ñ áñ Íáõ ÃÛáõ ÝÇó É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÇ ï» Õ³ á Ëáõ ÃÛáõ ÝÁ 17a ¹Çñù Ñ³Ý -»ó ÝáõÙ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý Ïáñë ïç: Øá É» Ïáõ ÉÇ Ï³ñ ¹Ç á ïá ÝÇÏ µýáõû ÃÇ íñ³ ³½ ¹áõ٠ѳï ϳ å»ë 10-ñ¹ ¹Çñ ùç ï» Õ³ - ϳ ÉÇ ãá: ²É ¹» ÑÇ ¹³ ÛÇÝ ËÙ µç ûù ëç ¹³ óáõ ÙÁ µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ áù ñ³ó ÝáõÙ Ùá É» Ïáõ ÉÇ Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ: ² ÉÇ Ïá ÝÇ áõ É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ï Ý» ñç ó³ý ϳ ó³í á á Ëáõ ÃÛáõÝ Ñ³Ý»ó ÝáõÙ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý Ïáñë ïç, áñá µ³ í³ Ï³Ý ¹Å í³ ñ³ó ÝáõÙ ³Û¹ Ùá É» ÏáõÉ Ý» ñç ÝÙ³ Ý³Ï - Ý» ñç ëçý û ½Á: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç å³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùáõù ϳ½ ÙáõÙ 0,001 0,2%: ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá åçý¹, ãóý ¹áÕ, ã» ½áù µýáõû ÃÇ µûáõ ñ» Õ³ Ï³Ý ÝÛáõ ûñ»Ý: øçã»ý ÉáõÍ íáõù çñáõù, ɳí ÉáõÍ íáõù»ý çñ³ ÛÇÝ ëåçñ ïáõù, ùéá ñá ýáñ ÙáõÙ, í³ïª ËÇï ëåçñ ïáõù,»ã» ñáõù: úå ïç ϳ å»ë ³Ï ïçí»ý: 236

Ü»ñ ϳ ÛáõÙë µåß Ïáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ÏÇ ñ³é íáõù»ý µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùçó ³Ý ç³ï í³í ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá (³é³Ý ÓÇÝ), ¹ñ³Ýó ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý» ñá, ÇÝã å»ë ݳ ³ É» ݳ ÛÇÝ áõ Ý» á ³ É» ݳ ÛÇÝ å³ï ñ³ë ïáõï Ý» ñá (¹» Õ³ áß Ç, ÃáõñÙ, á» ÃáõñÙ, Ù½ í³íù): ²Ûë åñ» å³ ñ³ï Ý» ñá ëï³ý ¹³ñ ï³ó íáõù»ý ýç ½Ç Ï³ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý áõ Ï»Ý ë³ - µ³ ݳ ϳݻճ Ý³Ï Ý» ñáí: áõ ų ÙÇ çáó Ý»ñ»Ý Ñ³Ý ¹Ç ë³ ÝáõÙ µñ ¹áï Ù³ï Ýá óáõ ÏÇ ³é³ç ݳ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç ¹Á (¹Ç Ç É³ Ýǹ C) ó» ɳ Ýǹ ³Ý í³ùµ,»ñï ñáñ ¹³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ ¹Ç Ç ïûù ëç ÝÁ, Ù³ï Ýá óáõ ÏÇ ï³ñ µ»ñ ï» ë³ï Ý» ñçó ëï³ó í³í ¹Ç ûù ëç ÝÁ, ÎáÙ µ» Ç ëï ñá ý³ý ïçó ³Ý ç³ï í³í ëï ñá ý³ý ïçý K-Ý ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëçó ½áõñÏ, ù³ ó³ ˳Ãà íáí ë - û ñ³ó í³í ëï ñá ý³ ïç ¹Ç ÝÁ (ï»ë ³Õ Ûáõ ë³ï 7.2.): ²Õ Ûáõ ë³ï 7.2. ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ýç ½Ç Ï³ Ï³Ý Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá, ÏÇ ñ³ éáõ ÙÁ 7.2.. ì»ñ ÉáõÍ Ù³Ý»Õ³ Ý³Ï Ý» ñá Æë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ϳ éáõó í³í ù³ ÛÇÝ Áݹ Ñ³Ý ñáõ ÃÛ³Ý å³ï ³ éáí á Ûáõ ÃÛáõÝ áõ Ý»Ý µ³½ Ù³ ÃÇí Áݹ ѳ Ýáõñ áñ³ ϳ Ï³Ý é» ³Ï óç ³ Ý»ñ: 1. êï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ óçï ÉÇ µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý é» ³Ï óç ³ Ý» ñçó ÈÇ µ»ñ Ù³Ý- áõñ ˳ñ ¹Ç é» - ³Ï óç ³Ý, áñá µýá ñáß ³ÛÝ ëï» ñ» á Ç ¹³ ÛÇÝ ûõ³ï Ý» ñçý, áñáýù ϳ ñáõ»ý ¹» Ñǹ ñ³ - 237

ï³ó í»é ù³ ó³ ˳Ãà íç ³Ý Ñǹ ñç ¹Ç áõ ËÇï ÍÍÙ µ³ãã íç ˳é Ýáõñ ¹áí: ²ñ¹ ÛáõÝ ùáõù ù³ ó³ ˳Ãà íç ³Ý Ñǹ ñç ¹Ç ß»ñ ïá ϳ ݳ ãáõù : ²Ûë é» ³Ï óç ³Ý ä X-Á ³é³ ç³ñ ÏáõÙ ëï ñá ý³ý ïçý Î-Ç Çë Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ ѳë ï³ ï» Éáõ ѳ Ù³ñ: 2. äñ» å³ ñ³ ïç ùéá ñá ýáñ Ù³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÇÝ»éù Éáñ ù³ ó³ ˳Ãà íç 96%-³ Ýáó çñ³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛà ³í» ɳó Ý» ÉÇë ³é³ ç³ ÝáõÙ í³ñ ¹³ áõû ÝÇó Ùáõ ϳ åáõû ïç ³Ýó ÝáÕ áõûý: ²Ûë é» ³Ï óç ³Ý µýá ñáß Ñ³ï ϳ å»ë ¹Ç» ݳ ÛÇÝ ËÙ µ³ íá ñáõ Ùáí ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ ûõ³ï - Ý» ñçý (èá ½»Ý Ñ»Û ÙÇ é» ³Ï óç ³): 3. êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ËÇï ³Ýûñ ³ ݳ Ï³Ý ÃÃáõ Ý» ñç ѳï ϳ å»ë ÍÍÙ µ³ãã íç (84%) Ñ»ï ³é³ ç³ó ÝáõÙ»Ý ³ñ ³ ëçù Ý»ñ, áñáýó áõû ÝÇ Ï³ Ûáõ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ áñáß ³ ÏÇ Å³ - Ù³ ݳ ÏÇ ÁÝ Ã³ó ùáõù û ï³ áñ ÍáõÙ»Ý ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ý³Ë Ý³ Ï³Ý ³ ݳã Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ: 4. γñ ¹» Ýá Éǹ Ý» ñá µ³ ó³ ѳÛï íáõù»ý ýáë ýá ñ³ ϳÝ, ÍÍÙ µ³ Ï³Ý ÃÃáõ Ý» ñç ϳٻñ - ϳ ÃÇ (III) ùéá ñç ¹Ç Ë³é Ýáõñ ¹áõÙ àõø- ÉáõÛ ëç Ý»ñ ùá ³é³ ç³ó ñ³í ï³ñ µ»ñ áõû ÝÇ Éáõ ë³ Íá ñáõ Ùáí: 5. ÐÝ ³Ý ¹³Ù É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ óçï ÉÇ µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ ÏÇ ñ³ éáõù»ý ݳï ñç áõ ÙÇ ÝÇï ñáå ñáõ ëç ¹Ç ³É ϳ ÉÇ ³ Ï³Ý Éáõ ÍáõÛÃ, áñçó ˳é Ýáõñ ¹Á ¹³é Ýáõ٠ϳñ ÙÇñ: 6. ²É ϳ ÉÇ Ç ÙÇ ç³ í³û ñáõù ÉáõÍ í³í áñ ÝÇï ñá ³ ͳÝó Û³ ÉÇ (ûñç Ý³Ï Ù- ¹Ç ÝÇï ñá µ»ý - ½áÉ) Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë ³é³ ç³ Ýáõ٠ϳñÙ ñ³ Ù³ Ýáõß ³ ϳ áõûý»ñ³ý (è³û ÙáÝ ¹Ç é» - ³Ï óç ³): ä -Á ³Ûë»Õ³ ݳ ÏÁ ³é³ ç³ñ ÏáõÙ ¹Ç Ç ïûù ëç ÝÇ µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ: 7. äçï ñç ݳÃà íç ÑÇ٠ݳ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÇ Ñ»ï á ˳½ ¹» ÉÇë ³é³ ç³ Ýáõ٠ݳñÝ ç³- ϳñ - ÙÇñ»ñ³Ý ( ³É Û»): 8. áõ ý³ ¹Ç» Ýá Éǹ Ý» ñç (6-³Ý ¹³ Ù³ ÝÇ ãñ³» ó³í É³Ï ïáý) µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ åñ» å³ ñ³ ïç ùéá ñá ýáñ Ù³ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÇÝ ¹³Ý ¹³Õ ³í» ɳó ÝáõÙ»Ý Í³ ñç ñç»éù Éá ñç ¹Ç (SbCl 3 ) ѳ» ó³í Éáõ ÍáõÛÃ: ʳé Ýáõñ ¹Á Á ¹³é Ýáõ٠ϳñÙ ñ³ Ù³ Ýáõß ³ ϳ áõûý: 9. Þ³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëç µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ û ï íáõù»ý λ É»ñ- ÎÇ ÉÇ ³ ÝÇ Ç é» ³Ï óç ³ ÛÇó: Ø -Ç Ïß é³ý Ùáõß Á Éáõ ÍáõÙ»Ý ë³é ó³ ÛÇÝ ù³ ó³ ˳Ãà íáõù, áñá å³ ñáõ ݳ - ÏáõÙ 0,05%»ñ ϳ ÃÇ (III) ùéá ñç¹: êï³ó í³í Éáõ ÍáõÛ ÃÁ ¹³Ý ¹³Õ, áñ Ó³ Ýá ÃÇ å³ ï» ñç íñ³ Ûáí ³í» É³ó ÝáõÙ»Ý 2ÙÉ ËÇï ÍÍÙ µ³ã Ãáõ å³ ñáõ ݳ ÏáÕ áñ Ó³ Ýá ÃÇ Ù»ç: ºñ Ïáõ ß»ñ ï» ñç ÙÇ ³ó Ù³Ý ï» ÕáõÙ ³é³ ç³ ÝáõÙ áñß»ñ³ý : ²Ûë é» ³Ï óç ³Ý ä X-Á ³é³ ç³ñ - ÏáõÙ ¹Ç Ç ïûù ëç ÝÇ áõ ó» ɳ ÝÇ ¹Ç µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ: 10. öáñ Ó³ñÏ íáõ ÉÇ Ïá ½Ç ¹Ç Ïß é³ý Ùáõß Á ë³é ó³ ÛÇÝ ù³ ó³ ˳Ãà íç ÙÇ ç³ í³û ñáõù ùë³ýï - Ñǹ ñá ÉÇ (¹Ç µ»ý ½á-g-åÇ ñ³ ÝáÉ) Ñ»ï á ˳½ ¹» Éáõó Ñ» ïá ˳é Ýáõñ ¹Ç íñ³ ÙÇ ù³ ÝÇ Ï³ ÃÇÉ ÍÍÙ µ³ Ï³Ý Ï³Ù ýáë ýá ñ³ Ï³Ý ÃÃáõ ³í» ɳó Ý» ÉÇë ³é³ ç³ Ýáõ٠ϳñ ÙÇñ»ñ³Ý : 11. ºÃ» ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ Ù³ ëáõù ³é ϳ ³½³ï 2-¹» ½ûù ëçß ³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ë ϳ٠³ÛÝ ïý íáõù ë³ Ë³ ñç ¹Ç Í³Û ñ³ Ù³ ëáõù, ³å³ åñ» å³ ñ³ ïç»ñ ϳ ÃÇ ëáõé ý³ï áõ ë³é ó³ ÛÇÝ ù³ ó³ ˳à Ãáõ å³ ñáõ ݳ ÏáÕ 5%-³ Ýáó Éáõ ÍáõÛ ÃÇÝ ¹³Ý ¹³Õ»ñ - ϳ ÃÇ ëáõé ý³ ïç ËÇï ÍÍÙ µ³ãã í³ Ï³Ý Éáõ ÍáõÛà ³í» ɳó Ý» ÉÇë í» ñçý ß»ñ ïá ¹³é Ýáõ٠ϳå ï³ Ù³ Ýáõß ³ ϳ áõûý: 12. Þ³ ù³ñ Ý»ñÝ ³é³ ç³ó ÝáõÙ»Ý ³Í ˳ç ñ» ñçý µýá ñáß µá Éáñ áõ ݳ íáñ é» ³Ï óç ³ - Ý»ñ` í» ñ³ Ï³Ý ÝáõÙ»Ý ü» ÉÇÝ Ç ³½ ¹³Ý Ûáõ ÃÁ, ³ñ ͳ ÃÇ ÝÇï ñ³ ïç ³Ùá ÝÇ ³ ϳ ÛÇÝ Éáõ ÍáõÛ ÃÁ: 13. ÊÇï ÍÍÙ µ³ãã íç ³½ ¹» óáõ ÃÛ³Ùµ ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ëá í» ñ³í íáõù ýáõñ ýáõ ñá ÉÇ, áñá ³Ýï ñá ÝÇ Ñ»ï ÏáÝ ¹»Ý ë³ Ý³ Éáí ³é³ ç³ó Ýáõ٠ϳ ݳã»ñ³Ý. 238

êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá µ³ ó³ ѳÛï Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ û ï íáõù»ý ݳ ëå»ïï ñ³ Éáõ ë³ ã³ áõ ÃÛáõ ÝÇó: ø³ ݳ ϳ Ï³Ý áñáß áõ ÙÁ: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý Ý³ ѳ ï³ Ï³ ÝÁ ï³ Éáõ ѳ Ù³ñ ¹ñ³Ýó Ãáõ ݳ íáñ ¹» Õ³ µ³ ÅÇÝ Ý» ñáí ³é³ ç³ó ÝáõÙ»Ý áñ Ó³ Ï»Ý ¹³ ÝÇ Ý» ñç ëñ ïç Ï³Ý : êñ ï³ ÛÇÝ µáõ ų ÙÇ çáó Ý» ñç ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ ѳ Ù» Ù³ ïáõù»ý ëï³ý ¹³ñï ÝÙáõß Ç Ñ»ï ³ñ ï³ Ñ³Û ïáõù ³½¹ Ù³Ý ÙÇ ³ íáñ Ý» ñáí (²Ø): ¼áõ ³ Ñ»é áñ Ó³ñ ÏáõÙ Ý»ñ»Ý ϳ ï³ ñáõù áñ ï» ñç, ϳ ïáõ Ý» ñç, ³Õ³í ÝÇ - Ý» ñç íñ³ ѳ Ù³ å³ ï³ë ˳ Ýá ñ»ý ³ñ ï³ Ñ³Û ïáõù ÙÇ ³ íáñ Ý» ñáíª ²Ø, βØ, ²²Ø (ä XI, 2, 163): Î»Ý ë³ µ³ ݳ ϳݻճ Ý³Ï Ý» ñá ³ß Ë³ ï³ ï³ñ»ý,»ñ ϳ ñ³ï, ¹Å í³ñ í» ñ³ñ ï³¹ ñ» ÉÇ, ùçã ß ñçï (ëë³ ÉÁ 10-20%-Ç ë³ñ Ù³Ý Ý» ñáõù): êï ñá ý³ý ïç ß³ñ ùç ѳ Ù³ñ ÏÇ ñ³é íáõù ÃÃ í³ ÑÇ٠ݳ ÛÇÝ ïçï ñáõùý ³Ý çáõñ ÙÇ ç³ í³û ñáõù: γ ñ» ÉÇ ÏÇ ñ³ é»é ݳ ýç ½Ç Ï³ ùç ÙÇ ³ ϳݻճ Ý³Ï Ý»ñ (àõø-ë å»ïï ñ³ Éáõ ë³ ã³ áõ ÃÛáõÝ, Éáõ ë³ ã³ áõ ÃÛáõÝ, ²Ð Ð ùñá Ù³ ï³ ñáõ ÃÛáõÝ, Éáõ ë³ Íá ñ³ ã³ áõ - ÃÛáõÝ, ùñá Ù³ ï³ë å»ïï ñ³ ã³ áõ ÃÛáõÝ Ý»ñ): àñ³ ÏÁ å³û Ù³ ݳ íáñ í³í ûï³ñ ÉÇ Ïá ½Ç¹Ý ñç ˳é ÝáõÏ Ý» ñáí, áñáýù ÙÇßï ³é ϳ»Ý µáõ ë³ Ï³Ý ÑáõÙ ùçó ³Ý ç³ï í³í å³ï ñ³ë ïáõï Ý» ñáõù: àñ³ ÏÇ áñáß Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ û ï íáõù»ý ÃÕ Ã³ ÛÇÝ ùñá Ù³ ï³ ñáõ ÃÛáõ ÝÇó: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñç Ù³ù ñáõ ÃÛáõ ÝÁ µýáõ ó ñáõù»ý ݳ ýç ½Ç Ï³- ùç ÙÇ ³ Ï³Ý ã³ ³ ÝÇß» ñáª ï» ë³ Ï³ ñ³ñ åïáõû ïá, ÆÎ- àõø- ëå»ïïñ Ý» ñá,»é Ù³Ý ç»ñ Ù³ë ïç - ³ ÝÁ, Éáõ ÍáõÛà ݻ ñç áõû ÝÁ ó ³Ý óç Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: 7.2. ¹. γ éáõó í³í ùç ³é³ÝÓ Ý³ ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá: ²Ý ѳ Ù³ ï» Õ» ÉÇ áõ ÃÛáõ ÝÁ òçï Éá å»ý ï³ý å»ñ Ñǹ ñá ý» ݳÝï ñ» ÝÁ óçï É» ñç ÙÇ ³ó Ù³Ý Ù³ ë» ñáõù ϳ ñáõ Ñ³Ý ¹»ë ³É óçë-ï ñ³ýë ǽá Ù»ñ Ý» ñáí, ÇëÏ Ñ»ù ë³ ÝÇ ûõ³ ÏÁ ï³ ñ³ Íáõ ÃÛ³Ý Ù»ç Ñݳ ñ³ íáñ ëï³ Ý³ ݳ í³ ÏÇ Ï³Ù µ³½ Ùá óç ï»ëù: òçï Éá Ñ»ù ë³ ÝÇ ûõ³ ÏÁ ϳ ñáõ µ³½ Ùá ó³ý Ù³Ý ÙÇ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³ ÛÇó ³ñ³ ³Ýó Ý»É ÙÛáõ ëçý: ²Û¹ Çý í»ñ ëç ³ ÛÇ ÁÝ Ã³ó ùáõù ³ù ëç ³É Ï í³ ïá ñç ³É ï» Õ³ ϳ - ÉÇã Ý» ñá á ËáõÙ»Ý Çñ»Ýó ¹Çñ ù» ñ᪠Øá É» Ïáõ ÉÁ ÙÇ ïáõù ¹» åç ³ÛÝ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³Ý, áñç ¹»å ùáõù ³é³ í»é ͳ í³ ÉáõÝ ËÙ - 239

µ» ñá ïý íáõù»ý Ï í³ ïá ñç ³É ¹Çñ ùáõù: ³ Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ ï³ ÉÇë Ëáõ ë³» Éáõ ³ù ëç ³É çñ³ ÍÇÝ Ý» ñç Ñ»ï á ˳½ ¹» óáõ ÃÛáõ ÝÇó: γ ñ» ÉÇ ³Û¹ ¹Çñ ù» ñáõù ïý íáõ ï» Õ³ ϳ ÉÇã Ý» ñç ѳ Ù³ñ Ñ³ß í»é Ý»ñ Ç ³ Ý» ñç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõ ÝÁ (E), áñáýó ³ñ Å» ùá ³ÝÝ ß³Ý ã³ áí Ù» ͳ ÝáõÙ ³ïá ÙÇ ïñ³ Ù³ ÍÇ Ù» ͳó Ù³ ÝÁ Ù»Í ã³ áíª ³ïá ÙÇÝ ÙÇ ³ ó³í ï» Õ³ ϳ ÉÇã Ý» ñç ù³ ݳ ÏÇ ß³ ï³ó Ù³ ÝÁ ½áõ ÁÝ Ã³ó: E-Ç ³ñ Å» ùáí ϳ ñ» ÉÇ Ñ³ß í³ñ ϻɻñ Ïáõ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³ Ý» ñç ѳ ñ³ µ» ñ³ - Ï³Ý å³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ Ùá É» Ïáõ ÉÇ Ñ³ í³ ë³ ñ³ï ßÇé íç ³ ÏáõÙ: Èáõ ÍÇ ãá ϳ ñáõ ³½ ¹»É Ùá É» Ïáõ ÉÇ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç áý ѳ í³ ë³ ñ³ïß éáõ ÃÛ³Ý íñ³:»é³ó í³í (åáé Û³ñ) Éáõ ÍÇã Ý» ñá (çáõñ, ëåçñï) Ýå³ë ïáõù»ý µ»é³ó í³í ËÙ µ» ñç ³Ýó Ù³ ÝÁ Ï í³ ïá ñç ³É íç ³ ÏÇ, áã µ»é³ó í³í Éáõ ÍÇã Ý» ñ᪠ѳ ϳ é³ ÏÁ: ¾Ï í³ ïá ñç - ³É ¹Çñ ùá ³é³ í»é Ù³ï ã» ÉÇ Éáõ ÍÇ ãç ѳ Ù³ñ Ýå³ë ïáõù ÇÝ ï»ý ëçí ëáé í³ ï³ó Ù³ - ÝÁ: ²Ûë åç ëáí E-Ç ³ñ Å» ùá µ»é³ó í³í ËÙ µ» ñç ¹»å ùáõù Ï³Ë í³í ݳ Éáõ ÍÇ ãç µýáõû ÃÇó: ØÇ ç³ í³û ñç ph-çó Ï³Ë í³í ϳ ñáõ»ý á áë Ù³Ý»Ý Ã³ñÏ í»é ݳ óçë áõ ïñ³ýë ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³ Ý» ñá, áñáýó Ù» ÏÇ ÙÛáõ ëáí á ˳ ñç Ýáõ ÙÁ ÝáõÛÝ å»ë ѳݻó ÝáõÙ ï» Õ³ - ϳ ÉÇã Ý» ñç ¹Çñ ù» ñç á áë Ù³Ý, áñý ³½ ¹áõÙ ùç ÙÇ ³ Ï³Ý áõ Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý é» ³Ï óç ³ Ý» ñç ÁÝ Ã³ó ùç, ÇÝã å»ë ݳ Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ý íñ³: ÂÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù ²- µ³½ Ùáó/µ³½ Ùáó (µ/µ) ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³Ý í» ñ³í íáõù ݳ í³ï- µ³½ Ùá óç (Ý/µ): ²Ûë ï» ÕÇó Ñ»ï áõù, áñ ² - óçë µ/µ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³ ÛÇ ¹»å ùáõù ëï ñá ý³ý ïç ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá å³ñ å³ ÝáõÙ»Ý Ï»Ý ë³ µ³ ݳ Ï³Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ, ù³ ÝÇ áñ Ý/µ Ó ÇÝ ³Ýó Ý» ÉÇë 3-ñ¹ ¹Çñ ùç Ñǹ ñûù ëçé ËáõÙ µá ï³ ñ³ ͳ Ï³Ý ï» ë³ Ï» ïçó µ³ í³ Ï³ ÝÇÝ Ñ» éáõ 10-ñ¹ ¹Çñ ùç ùç ÙÇ ³ å»ë ³Ï ïçí ³É ¹» ÑÇ ¹³ ÛÇÝ ËÙ µçó: ÆëÏ ² - ïñ³ýë µ/µ ÏáÝ ýáñ Ù³ óç ³ ÛÇ ¹»å ùáõù ÃÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù ëï ñá ý³ý ïç ß³ñ ùç ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ï³ ñ³ Íáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ³Ï ïçí ýáõýï óç á Ý³É ËÙ µ» ñç ÙÇÙ Û³Ýó Ùá ï» Ý³ Éáõ (Ý/µ) ³Ï ïç í³ - ½áõñÏ ÏÇ ë³ ³ ó» ï³ É³ ÛÇÝ Ó Ç í» ñ³í í» Éáõ å³ï ³ éáí Ïáñó ÝáõÙ»Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ (Ç ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ ¹Ç Ç ï³ ÉÇ ëç): ²ë»É û` ëï ñá ý³ý ïç ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ³Ý Ñ³ Ù³ ï» Õ» ÉÇ»Ý ÃÃ í³ ÛÇÝ ³½ ¹³Ï Ý» ñç áõ ÙÇ ç³ í³û ñç Ñ»ï ûñ ³ Ýǽ٠å»ïù Ý»ñ ÙáõÍ í»ý ³ÛÝ åç ëç ¹» Õ³Ó»ñáí, áñ Ùá É» Ïáõ ÉÁ Ëáõ ë³ Ç ëï³ Ùáù ëç ÃÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñçó (ï»ë Í.1): àõ Å»Õ ÃÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù ï» ÕÇ áõ Ý» ÝáõÙ ÉÇ Ïá ½Ç ¹³ ÛÇÝ Ï³ åç Ñǹ ñá Éǽ Ùá É» Ïáõ ÉÇó ³Ý ç³ï íáõù ß³ ù³ ñ³ ÛÇÝ Ù³ ëá: äñá ó»ëý ÁÝ Ã³ ÝáõÙ ³é³Ýó ³ñ ï³ ùçý Ýß³Ý Ý» ñç: Ð»ï ³µ³ñ ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ãç ϳ ñ» ÉÇ Ñ³ Ù³ ï» Õ»É ÃÃ í³ - ÛÇÝ µýáõû ÃÇ ÝÛáõ û ñç Ñ»ï (³ë Ïáñ µç ݳà Ãáõ, ÃÃ í³ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³ûñ): ÐÇ٠ݳ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³û ñáõù µ³ó íáõù É³Ï ïá ݳ ÛÇÝ ûõ³ ÏÁ, Ñ»ï ³µ³ñ ãç ϳ ñ» ÉÇ ½áõ ³Ï ó»é ݳ ÑÇ٠ݳ ÛÇÝ µýáõû ÃÇ (NaHCO 3 ) ϳ٠ÑÇ٠ݳ ÛÇÝ ÙÇ ç³ í³ûñ ³é³ ç³ó - ÝáÕ ÝÛáõ û ñç (ëáõé ý³ ÝÇ É³ Ùǹ Ý» ñç µ³ñ µç ïáõ ñ³ï Ý» ñç ³Õ³ ÛÇÝ Ó»ñ) Ñ»ï: ºñ - Ïáõ ¹»å ùáõù É ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá Ïáñó ÝáõÙ»Ý ³Ï ïç íáõ ÃÛáõ ÝÁ: 240

Í. 1 êñ ï³ ÛÇÝ Ëñá ÝÇÏ ³Ý µ³ í³ ñ³ ñáõ ÃÛ³Ý ¹»å ùáõù ÑÇ٠ݳ Ï³Ý µáõ ų ÙÇ çáó Ý» ñá ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý»ñÝ»Ý: ñ³ýù, ½áõ ³Ïó í³í µñá Ùǹ Ý» ñç áõ ϳï í³ Ëá ïç Ñ»ï, ³½ ¹áõÙ»Ý Ý³ ÎÜÐ -Ç íñ³: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá óáõ ó³ µ» ñáõù»ý ݳ ϳ - ÉÇ áõ ÙÇ ÇáÝ Ý» ñá ãë ݳ ÛáÕ ÙÇ ½³ ÙáõÕ Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ, áñá ϳ ñáõ ѳݻó Ý»É ëñ ïç éçã ÙÇ Ë³Ý ³ñ Ù³Ý: ²Û¹ å³ï ³ éáí å»ïù ½ áõûß ÉÇ Ý»É ë³ Éáõ ñ» ïçï Ý» ñç (¹Çù Éá - ÃÇ ³ ½Ç¹, ýáõ ñá ë» Ùǹ, ûù ëá ¹á ÉÇÝ, Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý»ñ) Ñ»ï ¹ñ³Ýó ½áõ ³Ï óáõ ÙÇó: ºñ ϳ ñ³ï ÏÇ ñ³ éáõ ÙÇó ëñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá ³ë ïç ³ ݳ µ³ñ Ïáõ ï³ï íáõù»ý ûñ ³ Ýǽ ÙáõÙ, ¹³ ѳï ϳ å»ë µýá ñáß Ù³ï Ýá óáõ ÏÇÝ, ³í» ÉÇ ùç㪠ëï ñá ý³ý ïç ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñçý: êñ ï³ ÛÇÝ ÉÇ Ïá ½Ç¹ Ý» ñá å³ ÑáõÙ»Ý É³í ³Ï íáõ ¹» Õ³ Ù³Ý Ý» ñáõù, ÉáõÛ ëçó áõ Ëá ݳ íáõ ÃÛáõ ÝÇó å³ßï å³ý í³í å³û Ù³Ý Ý» ñáõù: 7.3. Ðáñ ÙáÝ Ý»ñ (H) 7.3.³. سϻñÇϳÙÝ»ñÇ Ï»Õ ³ÛÇÝ ß»ñïÇ ÑáñÙáÝÝ»ñÇ (H02) ÁݹѳÝáõñ µýáõã³ ÇñÁ Ðáñ ÙáÝ Ý»ñÁ ϳñ ³ íá ñáõù»ý Ï»Ý ¹³ ÝÇ ûñ ³ Ýǽ ÙÇ Ï³ñ áñ³ áõûý ýáõýï óç ³ - Ý» ñ᪠ÝÛáõ ó á ˳ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ, ³ Á, ë» é³ Ï³Ý ½³ñ ³ óáõ ÙÁ: ¾Ý ¹áÏ ñçý ѳ Ù³ - ϳñ Á í» ñ³ Ï³Ý ÝáõÙ ÑÛáõë í³íù Ý» ñáõù ùç ÙÇ ³ Ï³Ý µ³ Õ³¹ ñ³ Ù³ ë» ñç ÙÇç ϳ - ÛáõÝ Ñ³ í³ ë³ ñ³ïß éáõ ÃÛáõ ÝÁ ³å³ Ñá íáõù ûñ ³ Ýǽ ÙÇ Ýáñ Ù³É Ï»Ý ë³ áñ Íáõ Ý» áõ - ÃÛáõ ÝÁ: Àëï ùçùç³ï³ý ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç ³é³ ççý ¹³ ëçý»ý å³ï ϳ ÝáõÙ 241

Ùá É» Ïáõ ÉáõÙ Ù»Ï Ï³Ù»ñ Ïáõ ý» Ýá ɳ ÛÇÝ Ñǹ ñûù ëçé ³ÙÇ Ý³ÃÃ í³ ÛÇÝ Ï³Ù ³ÙÇ Ý³ë åçñ ï³ ÛÇÝ ËÙ µ»ñ å³ ñáõ ݳ ÏáÕ ³ñá Ù³ ïçï ÙÇ ³ óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá: ñ³ýù í³ Ñ³ Ý³Ó»Õ ÓÇ Ù³ Ï» ñç ϳ٠ݻ ñç áõ Õ» Õ³ ÛÇÝ ß»ñ ïç ÏáÕ ÙÇó ³ñ ï³¹ñ íáõ Ñáñ ÙáÝ Ý»ñÝ áõ ¹ñ³Ýó ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý»ñÝ»Ý: ºñÏ ñáñ¹ ¹³ ëç Ù»ç Ùï ÝáõÙ»Ý ëï» ñá Ç ¹³ ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñá, áñáýù óçï Éá å»ý ï³ý å»ñ Ñǹ ñá ý» ݳÝï ñ» ÝÇ ³Í³Ýó Û³É Ý»ñÝ»Ý (Ñ»ë ï³»ý Ý»ñ, ³Ý¹ ñá»ý Ý»ñ, ëï ñá -»Ý Ý»ñ` Çñ»Ýó ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý» ñáí) ³ñ ï³¹ñ íáõù»ý Ù³ Ï» ñç ϳ٠ݻ ñç Ï»Õ ³ÛÇÝ ß»ñ ïç ÏáÕ ÙÇó: ºñ ñáñ¹ ¹³ ëçý å³ï ϳ ÝáõÙ Ù³ñ ¹áõ Ï»Ý ¹³ ÝÇ Ý» ñç»ý óë ï³ Ùáù ë³ ÛÇÝ»Õ - ÓÇ ÏáÕ ÙÇó ³ñ ï³¹ñ íáõ ÇÝ ëáõ ÉÇ ÝÁ, áñá ùç ÙÇ ³ Ï³Ý Ï³ éáõó í³í ùáí ÙÇ ç³ýï Û³É ¹Çñù ñ³ íáõù å»å ïç¹ Ý» ñç ëåç ï³ Ïáõó Ý» ñç ÙÇç : س Ï» ñç ϳ٠ݻ ñç Ï»Õ ³ÛÇÝ ß»ñ ïç ³ñ ï³¹ ñ³í Ùáï 40 ï³ñ µ»ñ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñ᪠Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñá ¹³ ë³ Ï³ñ íáõù»ý ÙÇ Ý» ñ³ Éá Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñç (H02A A), áñáýù ûñ ³ Ýǽ Ùáõ٠ϳñ ³ íá ñáõù»ý ³Õ³ ÛÇÝ á ˳ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁª ѳ Ù³ñ Û³ ã³½ ¹» Éáí ëåç ï³ Ïáõ ó³ ÛÇÝ áõ ³Í ˳ç ñ³ ÛÇÝ á ˳ ݳ Ïáõ ÃÛ³Ý íñ³, É Ûáõ Ïá Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñç (H02A B), áñáýù, Áݹ ѳ ϳ é³ ÏÁ, µ³ ñ» ɳ íáõù»ý ëåç ï³ Ïáõ ó³ ÛÇÝ ³Í ˳ç ñ³ ÛÇÝ á ˳ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ: Îáñ ïç Ïáë ï» ñá ÝÇ ³Í³Ýó Û³É Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñç (¹» ½ûù ëç Ïáñ ïç Ïáë ï» ñáý, Ïáñ ïç ½áÝ, Ñǹ ñá Ïáñ ïç ½áÝ, åñ»¹ ÝÇ ½áÝ, åñ»¹ ÝÇ ½á ÉáÝ), ÇÝã å»ë ݳ Ñ»ë ï³ -» ݳ ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç (¹» ÕÇÝ Ù³ñÙ ÝÇ Ñáñ ÙáÝ Ý»ñª åñá»ë ï» ñáý, ÏÇ ë³ ëçý û ïçï åñ» ÝÇÝ, Ýá ñ ÃÇë ï» ñáý) ÑÇÙ ùáõù ÁÝ Ï³Í åñ» ݳ ÝÇ Ñ³ Ù³ ϳñ Á: ²Ý¹ ñỠݳ - ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç (ï»ë ïáë ï» ñáý, Ù» ÃÇÉ ï»ë ïáë ï» ñáý, Ù» ÃÇ É³Ý¹ ñáë ï»ý ¹Ç áé, Ù» - óݹ ñáë ï» Ýá ÉáÝ) ¹ñ³Ýó ÏÇ ë³ ëçý û ïçï ³Ý³ µá ÉÇÏ Ý» ñç (ý» Ýá µá ÉÇÝ, é» ï³ µá - ÉÇÉ) ÑÇÙ ùáõù ÁÝ Ï³Í ³Ý¹ ñáë ï³ ÝÇ ûõ³ ÏÁ ÇëÏ ëï ñỠݳ ÛÇÝ Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç ÑÇÙ ùá ëï ñ³ýý. á Éáñ Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñç ѳ Ù³ñ Áݹ ѳ Ýáõñ 4-ñ¹ ¹Çñ ùáõù ÏñÏ Ý³ ÏÇ Ï³å, 3-áõÙ` ϳñ µá ÝÇÉ, 11-áõÙ` Ñǹ ñûù ëçé ϳ٠ϻ ïá ݳ ÛÇÝ, 17-áõÙ` Ï» ïá ɳ ÛÇÝ 21-áõÙ` Ñǹ ñûù ëçé ËÙ µ» ñç ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ: 242

²½ ¹» óáõ ÃÛáõÝÝ áõ Å» Õ³ó Ý» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí Ùá É» Ïáõ ÉÇ 9-ñ¹ ϳ٠6-ñ¹ áõ 9-ñ¹ ¹Çñ ù» ñáõù ýïá ñç ³ïáÙ Ý»ñ Ùáõ Í» Éáí ëï³ó í»é»ý Ïáñ ïç Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñç ÏÇ ë³ ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý» ñ᪠¹»ù ë³ Ù» ï³ ½á ÝÁ, ïñç ³Ù óç Ýá Éá ÝÁ, ýéáõ Ù» ï³ ½á ÝÇ åç í³ É³ ïá, ýéáõ óç Ýá Éá ÝÇ ³ó» ïá ÝÇ ¹Á:»ù ë³ Ù» ï³ ½á ÝÁ ³Ï ïç íáõ ÃÛ³Ùµ 7 ³Ý ³Ù» ñ³ - ½³Ý óáõù åñ»¹ ÝÇ ½á Éá ÝÇÝ, 35 ³Ý ³Ù Ïáñ ïç ½á ÝÇÝ: üéáõ Ù» ó ½á ÝÇ åç í³ É³ ïá ýéáõ óç Ýá Éá ÝÇ ³ó» ïá ÝÇ ¹Á ÏÇ ñ³é íáõù»ý ùëáõ ùç, Ýñ µ³ù ëáõ ùç Ó áí (0,02-0,025%): س Ï» ñç ϳ٠ݻ ñç Ï»Õ ³ÛÇÝ ß»ñ ïç Ñáñ ÙáÝ Ý» ñçó ëï³ó í³í Ø- Ý» ñç ¹ñ³Ýó ëçý û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý» ñç ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá ï»ë ³Õ Ûáõ ë³ï 7.3.-áõÙ: á Éáñ Ïáñ ïç - Ïáë ï» ñá ǹ Ý» ñá ³ç åï ïáõ ǽá Ù»ñ Ý»ñÝ»Ý: ²Õ Ûáõ ë³ï 7.3. س Ï» ñç ϳ٠ݻ ñç Ï»Õ ³ÛÇÝ ß»ñ ïç Ñáñ ÙáÝ Ý» ñç, ÏÇ ë³ ëçý - û ïçï ³Í³Ýó Û³É Ý» ñç ýç ½Ç Ï³ Ï³Ý Ñ³ï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñá 243