Ìåôá ñùìáôéêü Ýëêïò ôïõ ðëáôüíïõ Ìéá íýá êáôáóôñåðôéêþ áóèýíåéá áðåéëåß ôá ðëáôüíéá ôçò ÅëëÜäáò Ðáíáãéþôçò Ôóüðåëáò ÅÈ.É.ÁÃ.Å. Éíóôéôïýôï Ìåóïãåéáêþí Äáóéêþí ÏéêïóõóôçìÜôùí & Ôå íïëïãßáò Äáóéêþí Ðñïúüíôùí, tsop@fria.gr Óôçí ÅëëÜäá âñýèçêå ðñüóöáôá ç áóèýíåéá ôïõ «ìåôá ñùìáôéêïý Ýëêïõò ôïõ ðëáôüíïõ» (canker stain disease), ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ôï ìýêçôá Ceratocystis fimbriata f. sp. platani. Ç áóèýíåéá Ý åé åíôïðéóôåß óå áñêåôü óçìåßá óôï Íïìü Ìåóóçíßáò, óå êáôïéêçìýíåò ðåñéï Ýò êáèþò êáé êáôü ìþêïò åéìüññùí êáé ðïôáìþí. Åßíáé ç ðëýïí êáôáóôñåðôéêþ áóèýíåéá ôïõ ðëáôüíïõ äéåèíþò, ðñïêáëþíôáò íýêñùóç ôùí äýíäñùí. ÍåáñÜ äýíäñá óõíþèùò íåêñþíïíôáé óå ñüíï ìéêñüôåñï ôùí äýï åôþí (Åéê. 1), åíþ ôá ìåãáëýôåñá äýíäñá ìðïñïýí íá åðéâéþíïõí ãéá áñêåôü ñüíéá ìåôü ôçí ðñïóâïëþ ôïõò áðü ôï ðáèïãüíï, ùóôüóï, ï èüíáôïò ôùí ðñïóâåâëçìýíùí öõôþí åßíáé áíáðüöåõêôïò. Óå ðïëëýò ðåñéðôþóåéò Ý- ïõí ðáñáôçñçèåß íåêñþóåéò õðåñáéùíüâéùí äýíäñùí ðëáôüíïõ (Åéê. 2). Ï ìýêçôáò êáôáãñüöçêå ãéá ðñþôç öïñü óôéò ÇÐÁ ôï 1935. Óôçí Åõñþðç, ç áóèýíåéá ðéèáíïëïãåßôáé üôé åéóþ èçêå êáôü ôç äéüñêåéá ôïõ äåõôýñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëýìïõ, ìå êéâþôéá áðü îýëï ðëáôüíïõ ðïõ ñçóéìïðïéþèçêáí ãéá ôç ìåôáöïñü ðïëåìéêïý õëéêïý áðü ôéò ÇÐÁ. Óôçí Éôáëßá êáé ôç Ãáëëßá, ç áóèýíåéá Ý åé ðñïêáëýóåé ìåãüëåò êáôáóôñïöýò. Óôçí ðüëç Forte dei Marmi ôçò É- ôáëßáò, üðïõ ôï ðáèïãüíï êáôáãñüöçêå ãéá ðñþôç öïñü óôçí Åõñþðç ôï 1972, óå ìßá åéêïóáåôßá (1972-1991) åß å íåêñþóåé ôï 90% ôùí äýíäñùí ðëáôüíïõ ðïõ Åéêüíá 1. ÍÝêñùóç íåáñþí äýíäñùí ðëáôüíïõ. õðþñ áí óôçí ðüëç. ðïëëü áðü áõôü ìåãáëýôåñá ôùí 200 åôþí. Ï ìýêçôáò Ý åé êáôáãñáöåß åðßóçò óôçí Åëâåôßá, ôï ÂÝëãéï, ôçí É- óðáíßá, ôçí Áñìåíßá êáé õðüñ- ïõí áíåðéâåâáßùôåò ðëçñïöïñßåò 38 ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 3, 2004
ãéá ôçí ðáñïõóßá ôïõ óôçí Ôïõñêßá êáé ôçí Áëãåñßá. ÎåíéóôÝò Ç åéäéêþ ìïñöþ (forma specialis) ôïõ ìýêçôá Ceratocystis fimbriata f. sp. platani ðñïóâüëëåé ìüíï åßäç ðëáôüíïõ. Áëëåò åäéêýò ìïñöýò ôïõ ìýêçôá Ceratocystis fimbriata ðñïóâüëëïõí äéáöïñåôéêü åßäç öõôþí, üðùò ëåýêç, ãëõêïðáôüôá, êáöý, ðõñçíüêáñðá äýíäñá (ñïäáêéíéü, äáìáóêçíéü, áìõãäáëéü, âåñéêïêéü ê. Ü.) êáèþò êáé Üëëá åßäç öõôþí. Ï áíáôïëéêüò ðëüôáíïò (Platanus orientalis), ðïõ á- ðáíôüôáé óôçí ÅëëÜäá êáé óå Ýíá ìåãüëï ìýñïò ôçò ÂáëêáíéêÞò åñóïíþóïõ, åßíáé ðüñá ðïëý åõðáèþò óôçí áóèýíåéá. Ï äõôéêüò ðëüôáíïò (Platanus occidentalis), ðïõ áðáíôüôáé óôç Âüñåéá ÁìåñéêÞ, åßíáé ðåñéóóüôåñï áíèåêôéêüò óôï ðáèïãüíï. ÌåãÜëç åõðüèåéá óôçí áóèýíåéá åìöáíßæåé åðßóçò êáé ï óöåíäáìíüöõëëïò ðëüôáíïò (Platanus acerifolia), ðïõ èåùñåßôáé öõóéêü õâñßäéï ìåôáîý ôïõ á- íáôïëéêïý êáé ôïõ äõôéêïý ðëáôüíïõ. Óõìðôþìáôá Ôï ðëýïí åìöáíýò óýìðôùìá åßíáé ï îáöíéêüò ìáñáóìüò åíüò ôìþìáôïò ôçò êüìçò. Áõôü åìöáíßæåôáé óõíþèùò ôçí Üíïéîç êáé ôï êáëïêáßñé, ðïõ ïé áíüãêåò ôïõ öõôïý óå íåñü åßíáé áõîçìýíåò. Ôá öýëëá êéôñéíßæïõí ðñüùñá êáé ìáñáßíïíôáé. Ýôóé ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí áðü ôá ãåéôïíéêü õãéþ öýëëá. Ðïëý óõ íü ôçí Üíïéîç, Ý- íáò êëüäïò Þ ïëüêëçñï ôï äýíäñï ìðïñåß íá ìçí áíáâëáóôþóåé êáèüëïõ, Þ ïé íýïé ïöèáëìïß îáöíéêü ìáñáßíïíôáé êáé íåêñþíïíôáé ðñéí áêüìç áíáðôõ èïýí. ÊáôÜ ìþêïò ôïõ ðñïóâåâëçìýíïõ êïñìïý êáé ôùí êëüäùí ðáñáôçñïýíôáé åðéìþêç Ýëêç. Ùóôüóï, áõôü ôá Ýëêç åßíáé áñêåôýò öïñýò äõóäéüêñéôá, åðåéäþ êáëýðôïíôáé áðü ôï öëïéü. Ï ðñïóâåâëçìýíïò åóùôåñéêüò öëïéüò êáé ç ðåñéï Þ ôïõ êáìâßïõ ðáßñíïõí ìéá óêïýñá êõáíüìáõñç áðü ñùóç. Ôï óïìöü îýëï ìåôá ñùìáôßæåôáé Åéêüíá 3. ÅãêÜñóéá ôïìþ óå êïñìü ðñïóâåâëçìýíïõ ðëáôüíïõ, ìå áñáêôçñéóôéêü ìåôá ñùìáôéóìü ôïõ îýëïõ. Åéêüíá 2. Õðåñáéùíüâéï äýíäñï ðëáôüíïõ (äéüìåôñïò 3 m ðåñßðïõ), ðïõ Ý åé íåêñùèåß ðñüóöáôá áðü ôçí áóèýíåéá. óå êáóôáíïêüêêéíï Ýùò êõáíüìáõñï. Óå åãêüñóéá ôïìþ ôá ìåôá- ñùìáôéóìýíá ôìþìáôá ôïõ îýëïõ Ý ïõí ó Þìá åëëåéðôéêü êáé åðåêôåßíïíôáé ïñéóìýíåò öïñýò ìý ñé ôï êýíôñï ôïõ êïñìïý (Åéê. 3). Óå ðñüóöáôá íåêñü Þ æþíôá ðñïóâåâëçìýíá äýíäñá, üôáí áðïêïëëçèåß ï öëïéüò, äéáêñßíïíôáé ëùñßäåò ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 3, 2004 39
Åéêüíåò 4, 4á. Ëùñßäåò ìåôá ñùìáôéóìýíïõ îýëïõ, ìåôü ôçí áöáßñåóç ôïõ öëïéïý. ìåôá ñùìáôéóìýíïõ îýëïõ êáôü ìþêïò ôïõ êïñìïý êáé ôùí êëüäùí, óå ó Þìá åëëåéðôéêü Ýùò öëïãïåéäýò (Åéê. 4, 4á). Ôá ðñïóâåâëçìýíá äýíäñá Ý ïõí óõíþèùò ðïëëáðëü Ýëêç, ôá ïðïßá óõíåíþíïíôáé êáé ïäçãïýí óôç óôáäéáêþ ìåßùóç ôçò æùôéêüôçôáò ôùí äýíäñùí ãéá ìéá ðåñßïäï ïñéóìýíùí åôþí, êáé ôåëéêü ïäçãïýí óôï èüíáôï ôùí äýíäñùí. Óôá ìåãüëá äýíäñá, üôáí õðüñ åé ðñïóâïëþ ôïõ êïñìïý, áðáéôïýíôáé áñêåôü ñüíéá ãéá íá ðñïêëçèåß íýêñùóç ôïõ äýíäñïõ. óôï äéüóôçìá áõôü ðáñáôçñåßôáé ìéêñïöõëëßá, áñáßùóç êáé êéôñßíéóìá ôçò êüìçò. ÄéÜäïóç ôïõ ðáèïãüíïõ Ï C. f. platani åßíáé ôñáõìáôïðáñüóéôï. åéóâüëëåé áðü ðëçãýò óôï öëïéü ôùí êëüäùí, ôïõ êïñìïý êáé ôùí ñéæþí. Åðßóçò, ôï ðáèïãüíï äéáäßäåôáé ìå åðáöþ êáé áíáóôüìùóç ôùí ñéæþí ìåôáîý ãåéôïíéêþí äýíäñùí. Ï ìýêçôáò äéáäßäåôáé ìå óðüñéá, ôá ïðïßá üôáí Ýëèïõí óå åðáöþ ìå ðëçãùìýíï éóôü âëáóôüíïõí êáé ôï ìõêþëéï ðïõ ðñïêýðôåé áðïéêßæåé ôïõò ãåéôïíéêïýò éóôïýò ôïõ öëïéïý êáé ôïõ îýëïõ. Ôï ìõêþëéï åéó ùñåß óôá áããåßá ôïõ óïìöïý îýëïõ äéá ìýóïõ ôùí åíôåñéùíßùí áêôéíþí, áðü üðïõ áíáðôýóóåôáé ôá ýôáôá ðñïò ôá ðüíù êáé ðñïò ôá êüôù, ðñïêáëþíôáò íýêñùóç ôùí êõôôüñùí ìå ôá ïðïßá Ýñ åôáé óå åðáöþ. Ï ìýêçôáò ìðïñåß íá åðåêôáèåß óå ìþêïò 2-2,5 m óå Ýíá Ýôïò, áðü Ýíá êáé ìüíï óçìåßï ìüëõíóçò, êáé Ý åé ôç äõíáôüôçôá íá íåêñþóåé Ýíá äýíäñï ìå äéüìåôñï 30-40 cm óå 2-3 Ýôç. Ôï ðáèïãüíï Ý åé âñá åßá ðåñßïäï åðþáóçò. áñ ßæåé íá ðáñüãåé óðüñéá óå ìåñéêýò ìüíï çìýñåò ìåôü ôçí åßóïäü ôïõ óôï öõôü, ðñéí áêüìá åìöáíéóôåß áðïéêéóìüò ôïõ öëïéïý êáé ôïõ îýëïõ. Áñãüôåñá ðáñüãåé åðßóçò óðüñéá ìýóá óôïõò ðñïóâåâëçìýíïõò éóôïýò êáé óå å- ðéöüíåéåò ðïõ ðñïêýðôïõí áðü êïðþ Þ óðüóéìï ôùí êëüäùí Þ ôïõ êïñìïý. ÐáñÜãåé ôñßá åßäç á- ãåíþí óðïñßùí: êõëéíäñéêü åíäïêïíßäéá, äïëéìïñöéêü (âáñåëïåéäþ) åíäïêïíßäéá êáé ðá ýôïé á ëáìõäïóðüñéá (Åéê. 5). Åðßóçò, ï ìýêçôáò ó çìáôßæåé ðåñéèþêéá (åããåíýò óôüäéï), ìýóá óôá ïðïßá áíáðôýóóïíôáé ïé áóêïß ìå ôá á- óêïóðüñéá. Ùò êõñéüôåñïò ðáñüãïíôáò äéáóðïñüò ôïõ ðáèïãüíïõ èåùñåßôáé ï Üíèñùðïò, ìå ôç ìåôáöïñü öõôåõôéêïý õëéêïý Þ/êáé îõëåßáò áðü ðåñéï Ýò ìå ðñïóâïëýò óå áìüëõíôåò ðåñéï Ýò. Óýìöùíá ìå ôïí Åõñùðáúêü Ïñãáíéóìü Ðñïóôáóßáò Öõôþí (European and Mediterranean Plant Protection Organization-EPPO), ï ðéï ðéèáíüò ôñüðïò äéüäïóçò ôïõ ðáèïãüíïõ óå íýåò þñåò åßíáé ìå ôç äéáêßíçóç öõôåõôéêïý õëéêïý áðü þñåò ðïõ õðüñ åé ç áóèýíåéá. Óôá ðñþôá óôüäéá ôçò ðñïóâïëþò äåí õðüñ ïõí åìöáíþ åîùôåñéêü óõìðôþìáôá óôá ðñïóâåâëçìýíá öõôü êáé ðïëý åýêïëá áõôü ìðïñåß íá åêëçöèïýí ùò õãéþ êáé íá äéáöýãïõí ôçò ðñïóï Þò áõôþí ðïõ äéåíåñãïýí ôïõò åëýã ïõò. Ç êáôüñãçóç ôùí óõíüñùí ìýóá óôçí ÅõñùðáúêÞ Åíùóç êáé ç Ýëëåéøç åëýã ùí óôéò þñåò åéóáãùãþò åßíáé Ýíáò åðéðëýïí ðáñüãïíôáò ðïõ åõíïåß ôç äéüäïóç ôçò á- óèýíåéáò. Åßíáé ðïëý ðéèáíüí ç á- óèýíåéá ôïõ ìåôá ñùìáôéêïý Ýëêïõò ôïõ ðëáôüíïõ íá Ý åé åéóá- èåß óôçí ÅëëÜäá ìå öõôåõôéêü õ- 40 ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 3, 2004
ëéêü áðü êüðïéá Üëëç þñá. Ôá ôåëåõôáßá ñüíéá Ý åé ðáñáôçñçèåß áèñüá åéóáãùãþ öõôþí ðëáôüíïõ óôçí ÅëëÜäá áðü Üëëåò þñåò. Ç áóèýíåéá åßíáé åõñýôáôá äéáäåäïìýíç óôçí Éôáëßá, ôç íüôéá Ãáëëßá êáé ôçí Éóðáíßá ðïõ åßíáé ïé êýñéïé åîáãùãåßò öõôåõôéêïý õ- ëéêïý óôç þñá ìáò. Ðïëý óõ íü ï ìýêçôáò ìåôáöýñåôáé áðü ðñïóâåâëçìýíá óå õ- ãéþ öõôü ìå ôá åñãáëåßá êëáäåýóåùò êáé õëïôïìßáò. Êßíäõíïò äéüäïóçò ôïõ ðáèïãüíïõ õðüñ åé åðßóçò ìå ôéò åñãáóßåò õëïôïìßáò á- óèåíþí äýíäñùí, üôáí áõôýò äåí ãßíïíôáé ìå ôçí áðáéôïýìåíç ðñïóï Þ êáé åðéìýëåéá. Ôï ðáèïãüíï ìðïñåß íá åðéâéþóåé ãéá ìåãüëá ñïíéêü äéáóôþìáôá óôï ðñéïíßäé ôï ïðïßï ðñïêýðôåé áðü ôçí õëïôïìßá êáé ôïí ôåìá éóìü ôùí äýíäñùí. Ôï ðñéïíßäé áõôü ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß ìå ôïí Üíåìï Þ ìå äéåñ üìåíá áõôïêßíçôá óå ìåãüëåò áðïóôüóåéò. Åðßóçò, ôï ðñéïíßäé Þ êïììüôéá áðü ìïëõóìýíï îýëï ìðïñåß íá ìåôáöåñèïýí ìå ôï íåñü óôá ðïôüìéá. Áëëïé öïñåßò ôçò áóèýíåéáò ìðïñåß íá åßíáé Ý- íôïìá, ðïõëéü áêüìá êáé ôñùêôéêü, ùóôüóï, äåí èåùñïýíôáé ùò âáóéêïß ðáñüãïíôåò äéüäïóçò ôïõ ðáèïãüíïõ. Ïé éóôïß ôïõ öõôïý ðïõ íåêñþíïíôáé áðü ôï ðáèïãüíï, óå óýíôïìï ñïíéêü äéüóôçìá, áðïéêßæïíôáé äåõôåñïãåíþò áðü Üëëïõò ìýêçôåò. Áõôü äçìéïõñãåß ðñïâëþìáôá ïñéóìýíåò öïñýò óôçí á- ðïìüíùóç ôïõ ðáèïãüíïõ êáé ôçí áíáãíþñéóç ôçò áóèýíåéáò. Ùóôüóï, ï C. f. platani ðáñáìýíåé åíåñãüò óôï íåêñü îýëï ãéá ìåãüëá ñïíéêü äéáóôþìáôá. ïõí âñåèåß êáñðïöïñßåò ôïõ ìýêçôá óå ðñýìíá áðü êïììýíá áóèåíþ äýíäñá äýï ñüíéá ìåôü ôçí õëïôïìßá. ÊáôÜ óõíýðåéá, äýíäñá ôá ï- ðïßá íåêñþíïíôáé áðü ôçí áóèýíåéá êáé äåí êáôáóôñýöïíôáé áðïôåëïýí åóôßåò ìüëõíóçò, áðü ôéò ïðïßåò ôï ðáèïãüíï ìðïñåß íá ìåôáöåñèåß ìå Ýíôïìá êáé Üëëïõò öïñåßò óå õãéþ öõôü. Åðßóçò, ôï ìõêþëéï ôïõ ðáèïãüíïõ ìðïñåß íá áíáðôõ èåß óôéò ñßæåò ãåéôïíéêþí äýíäñùí, ôùí ïðïßùí ïé ñßæåò Ýñ- ïíôáé óå åðáöþ ìå ôï ìïëõóìýíï öõôü êáé äçìéïõñãïýí áíáóôïìþóåéò. ÌÝóá óôá ðïôüìéá êáé ôïõò åéìüññïõò ôá ðñïóâåâëçìýíá íåêñü äýíäñá óðüæïõí êáé ìåôáöýñïíôáé ìå ôï íåñü äçìéïõñãþíôáò íýåò åóôßåò ðñïóâïëþí. Áíôéìåôþðéóç ôçò áóèýíåéáò Ïé çìéêýò ìýèïäïé ðïõ Ý ïõí å- öáñìïóôåß ìý ñé óþìåñá áðïäåß- ôçêáí áíáðïôåëåóìáôéêýò. Ç å- îùôåñéêþ åöáñìïãþ ìõêçôïêôüíùí äåí åß å êáìßá åðßäñáóç óôçí åðýêôáóç ôçò áóèýíåéáò. ÐáñÜëëçëá, åöáñìüóôçêáí êáé ìýèïäïé åéóáãùãþò äéáóõóôçìáôéêþí ìõêçôïêôüíùí (carbendazim, thiabendazol, imazalil sulfate) óôïí êïñìü ôùí äýíäñùí ìå åíýóåéò êáé åöáñìïãþ ðßåóçò. Ùóôüóï, äåí Þ- ôáí äõíáôþ ç áíôéìåôþðéóç ôïõ ðáèïãüíïõ. óå êüðïéåò ðåñéðôþóåéò, áðëþò ðáñáôçñþèçêå êáèõóôýñçóç ôçò áíüðôõîçò ôïõ ìýêçôá óôïõò éóôïýò ôïõ öõôïý. Åéêüíá 5. ëáìõäïóðüñéá ôïõ ìýêçôá. ÅðåéäÞ ç áóèýíåéá äéáäßäåôáé êõñßùò áíèñùðïãåíþò, åßíáé äõíáôüí íá ðåñéïñéóôåß ç äéáóðïñü ôçò ìå ôç ëþøç ðñïëçðôéêþí öõôïðñïóôáôåõôéêþí ìýôñùí. Óå ðñþôç öüóç, âáóéêü ìýëçìá ôùí áñìïäßùí ðáñáãüíôùí èá ðñýðåé íá åßíáé ç áðïöõãþ ôçò äéáóðïñüò ôïõ ðáèïãüíïõ óå Üëëåò ðåñéï Ýò ôçò ÅëëÜäáò. ÅðéâÜëëåôáé ç ëþøç áõóôçñþí ìýôñùí ðáñåìðüäéóçò ôçò åéóüäïõ ôçò áóèýíåéáò óå íýåò ðåñéï Ýò, ìå ôçí áðáãüñåõóç äéáêßíçóçò öõôåõôéêïý õëéêïý êáé îýëïõ ðëáôüíïõ ìýóá óôï Íïìü Ìåóóçíßáò êáé ðñïò Üëëåò ðåñéï- Ýò. Ôá äéáêéíïýìåíá öõôü ðëáôüíïõ óôï Íïìü Ìåóóçíßáò êáèþò êáé ôïõò üìïñïõò Íïìïýò èá ðñýðåé áðáñáßôçôá íá åëýã ïíôáé ãéá ôçí ðáñïõóßá ôïõ ðáèïãüíïõ. Å- ðßóçò, ðñýðåé íá åëýã ïíôáé üëá ôá öõôþñéá ðïõ ðáñüãïõí Þ åéóüãïõí öõôü ðëáôüíïõ, éäéáßôåñá ü- ôáí áõôü ðáñüãïíôáé óå þñåò ðïõ õðüñ åé ç áóèýíåéá, üðùò åßíáé ç Éôáëßá, ç Ãáëëßá êáé ç Éóðáíßá. Ç äéáêßíçóç îýëïõ ðëáôüíïõ áðü ôá ðñïóâåâëçìýíá äýíäñá, ãéá êáõóüîõëá Þ Üëëåò ñþóåéò, å- íý åé ôïí êßíäõíï äéüäïóçò ôïõ ðáèïãüíïõ óå íýåò ðåñéï Ýò êáé ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 3, 2004 41
ðñýðåé íá áðáãïñåõôåß. Ìðïñåß íá äéáêéíçèåß ìüíï îõëåßá ðïõ èá Ý- åé õðïóôåß ôå íçôþ îþñáíóç êüôù áðü åéäéêýò óõíèþêåò êáé Ý åé ùò áðïôýëåóìá ôç íýêñùóç ôïõ ìõêçëßïõ ìýóá óôï îýëï. ÊáôÜ ôç äéüñêåéá ôçò âëáóôéêþò ðåñéüäïõ (ÌÜéïò-Ïêôþâñéïò), èá ðñýðåé íá ðñáãìáôïðïéïýíôáé öõôïûãåéïíïìéêïß Ýëåã ïé, ãéá ôïí åíôïðéóìü êáé ôçí åðéóþìáíóç ôùí áóèåíþí äýíäñùí êáé ôùí åóôéþí ìïëýíóåùò. Ôá ðñïóâåâëçìýíá äýíäñá êáèþò êáé ôá ãåéôïíéêü ôïõò ðïõ åßíáé ýðïðôá ðñïóâïëþò ðñýðåé íá õëïôïìïýíôáé êáé áí åßíáé äõíáôüí íá åêñéæþíïíôáé. Óå íýåò åóôßåò ðñïóâïëþò, ç áíôéìåôþðéóç ôçò áóèýíåéáò åßíáé ðåñéóóüôåñï áðïôåëåóìáôéêþ üôáí ãßíåé Ýãêáéñç äéüãíùóç êáé ï áñéèìüò ôùí áóèåíþí äýíäñùí åßíáé ðåñéïñéóìýíïò. ÊáôÜ ìþêïò ôùí åéìüññùí êáé ôùí ðïôáìþí, èá ðñýðåé íá äïèåß ðñïôåñáéüôçôá óôçí áðïìüêñõíóç ôùí ðñïóâåâëçìýíùí äýíäñùí óå êïìâéêü óçìåßá, üðïõ õðüñ åé êßíäõíïò äéüäïóçò ôçò áóèýíåéáò óå ðáñáðüôáìïõò. Óå êüèå ðåñßðôùóç èá ðñýðåé íá óõëëýãïíôáé üëá ôá õðïëåßììáôá õëïôïìßáò, óôá ïðïßá óõìðåñéëáìâüíïíôáé êáé ôï ðñéïíßäé ðïõ ðáñüãåôáé, êáé íá êáôáóôñýöïíôáé ìå êáýóç. Óôçí Éôáëßá ñçóéìïðïéïýíôáé ìåãüëá ðëáóôéêü öýëëá êüôù áðü ôá äýíäñá ðïõ õëïôïìïýíôáé ãéá íá åßíáé äõíáôþ ç óõëëïãþ ôïõ ðñéïíéäéïý ðïõ ðáñüãåôáé ìå ôçí õëïôïìßá êáé ôïí ôåìá éóìü ôïõ äýíäñïõ. Åðßóçò, ñçóéìïðïéïýíôáé áëõóóïðñßïíá ìå åéäéêþ óõóêåõþ ðïõ ðáãéäåýåé ôï ðñéïíßäé êáé äåí äéáóðåßñåôáé óôï ãýñù þñï. ÅðåéäÞ Ýíá ìýñïò áðü ôï ðñéïíßäé ìðïñåß íá äéáöýãåé, èá ðñýðåé íá áêïëïõèåß áðïëýìáíóç óôá óçìåßá õëïôïìßáò, ìå ôç ñçóéìïðïßçóç åíüò êáôüëëçëïõ ìõêçôïêôüíïõ (óõíþèùò 2% benomyl) Þ 0,5% õðï ëùñéþäïõò íáôñßïõ (10% ëùñßíçò). Ðñéí áðü ôç ìåôáêßíçóç ôïõ óõíåñãåßïõ, üëá ôá åñãáëåßá õëïôïìßáò (ôóåêïýñéá, ðñéüíéá, ëüìåò á- ëõóóïðñßïíùí êëð) ðñýðåé íá á- ðïëõìáßíïíôáé, ìå åìâüðôéóç ãéá áñêåôü ëåðôü óå Ýíá äéüëõìá 1% õðï ëùñéþäïõò íáôñßïõ (20% ëùñßíçò) êáé 50% ìåôïõóéùìýíçò áéèõëéêþò áëêïüëçò (ðñüóéíï ïéíüðíåõìá). Åíá óçìáíôéêü ðñüâëçìá åßíáé ç êáôáóôñïöþ ôïõ îýëïõ ðïõ èá ðáñá èåß áðü ôçí õëïôïìßá ôùí ðñïóâåâëçìýíùí äýíäñùí êáé èá ðñýðåé íá Ý åé äéåõèåôçèåß åê ôùí ðñïôýñùí. Ôï ðáñáãüìåíï îýëï ðñýðåé íá êáôáóôñýöåôáé ìå êáýóç Þ íá óõëëýãåôáé óå åéäéêïýò þñïõò õãåéïíïìéêþò ôáöþò. Åðßóçò, èá ìðïñïýóå íá ñçóéìïðïéçèåß óôçí ðáñáãùãþ ìïñéïðëáêþí Þ íá åðåîåñãáóôåß óå ðñéóôþñéá, ü- ðïõ ôï ðáñáãüìåíï ðñéïíßäé óõëëýãåôáé êáé êáßãåôáé ãéá ôçí ðáñáãùãþ åíýñãåéáò êáé ôï ðñéóôü îýëï óôç óõíý åéá õößóôáôáé ôå- íçôþ îþñáíóç. Ùóôüóï, èá ðñýðåé íá áðïöåýãåôáé ç ìåôáöïñü ôïõ ìïëõóìýíïõ îýëïõ óå ìåãüëåò áðïóôüóåéò êáé óå êáìßá ðåñßðôùóç óå ðåñéï Ýò ðïõ äåí Ý åé äéáðéóôùèåß ç áóèýíåéá, äéüôé ðüíôïôå õðüñ åé ï êßíäõíïò äéüäïóçò ôçò áóèýíåéáò óå äýíäñá ðëáôüíïõ ðïõ âñßóêïíôáé êïíôü óôç âéïìç- áíéêþ ìïíüäá. Ôï ðëáôüíé åßíáé Ýíá ðïëýôéìï äáóïðïíéêü åßäïò, áðü ôá ðëýïí áñáêôçñéóôéêü äýíäñá ôçò ðáñáðïôüìéáò âëüóôçóçò óôïí åëëçíéêü þñï. ÐáñÜëëçëá, åßíáé Ýíá á- íáíôéêáôüóôáôï êáëëùðéóôéêü äýíäñï óå ðëáôåßåò, ðüñêá êáé äñüìïõò óå ðüëåéò êáé ùñéü ôçò ÅëëÜäáò. Åßíáé ìáêñüâéï åßäïò êáé êüôù áðü åõíïúêýò óõíèþêåò áðïêôü åíôõðùóéáêýò äéáóôüóåéò. Óå ðïëëýò ðåñéðôþóåéò Ý ïõí ðáñáôçñçèåß õðåñáéùíüâéá äýíäñá ðëáôüíïõ, ìå çëéêßá áñêåôþí åêáôïíôüäùí åôþí. ðïëëü áðü áõôü Ý- ïõí éóôïñéêþ óçìáóßá êáé Ý ïõí áíáêçñõ èåß ùò «Ìíçìåßá ôçò Öýóçò». Ï C. f. platani Ý åé ôç äõíáôüôçôá íá íåêñþóåé äýíäñá êüèå ìåãýèïõò êáé çëéêßáò. ÅÜí äåí ëçöèïýí äñáóôéêü ìýôñá áíôéìåôþðéóçò ôçò áóèýíåéáò, áõôþ èá å- ðåêôáèåß óå üëç ôçí ÅëëÜäá, ïðüôå ïé äõíáôüôçôåò ðáñýìâáóþò ìáò èá åßíáé ðåñéïñéóìýíåò. Ìßá á- íüëïãç ðåñßðôùóç åßíáé ç ÏëëáíäéêÞ áóèýíåéá ôçò öôåëéüò, ðïõ óå ìåñéêýò äåêáåôßåò ó åäüí áöüíéóå ôá äýíäñá öôåëéüò, ãíùóôü êáé ùò êáñáãüôóéá, áðü ôï åëëçíéêü ôïðßï. 42 ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 3, 2004