प रस तम व नम 22 22) कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च ससस कक तभम षम यम मम तम व तम षटम कम रकम मण सनन त कतम र, कमर, करणस, सम प रदम नमम, अपम दम नमम, असन ध करणस च क ष मत तत र इतय पकव रकक ष षप पम ठक ष षप कमरकम रकमव षयक ष पमठतमम अनस मनम पम ठक ष कतक रकम रकमव षयक ष करणकम रकमव षयक ष सम प रदम नकम रकमव षयक ष मव व क ष च नस मक रयतक ष पप नय कतररर करणक ष सम प रदम नक ष च कम कम मव भमकय भव मत इमत प रस तकयतक ष उदक ष श यम मन इममम पम ठस पमठत व म भव म नम - कतक रससजम कस य करणससजम च कस य भव मत इमत बन द धप स श क नप यम तम सम प रदम नससजम कस य भव मत इमत जम तप स प रभव क ष तम व म क यक ष षप कय कतम र मकस करणस मकस सम प रदम नमम इमत जम तप स प रभव क ष तम व म क यरच नम कम लक ष कतक रतकतष ट र यम यम य करणतकतष ट र यम यम य च सम यगम व यव हम रस कतप र पम रयक ष दम व म क यरच नम कम लक ष सम प रदम नच तप थ यम रय सम यगम व यव हम रस कतप र पम रयक ष दम [ 22. 1 ] स व तन त रय कतम र (१.४.५४) सकत रम थर य - न ध म त व थरव यम पम रम शयय कम रकससजय सनम कतक रससजय भव मत सकत रम व तरणमम - ससस कक तभम षम यम मम तम व तम षटम कम रकम मण सनन त कतम र, कमर, करणस, सम प रदम नमम, अपम दम नमम, असन ध करणस च क ष मत एतक ष षप कतम र कय भव मत इमत प रमतपम दमयतप स स व तन त रय कतम र इमत सकत रस रमच तव म नम भगव म नम पम मणमनय सकत रव यम ख यम - इदस ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स कतक रससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय स व तन त रय इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम कतम र इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम कम रकक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत तस य च कम रकमम इत यथरय अत र स व तन त रय इमत पदस य न ध म त व थरव यम पम रम शयय इत यथरय स व तन त रय कम रकससजय सनम कतक रससजय भव मत इमत व म क ययन जनम तत र स व तन त रय इत यस य न ध म तप व म च यव यम पम रम शयय इत यथरय व तरतक ष एव ञ च सकत रम थर भव मत न ध म त व थरव यम पम रम शयय कम रकससजय सनम कतक रससजय भव मत ससस कक तव यम करणमम 3९
ससस कक तव यम करणमम उदम हरणमम - च द त रक ष ण गम यतक ष मद त रक ष ण पच यतक ष छम त रक ष ण सलख यतक ष च द त रक ष ण गम यतक ष अनस मनम व म क यक ष च द त रय कतम र अनस त तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह - अनस मनम व म क यक ष गमम इमत न ध म तप य व तरतक ष तस य अथरय गमनर पय व यम पम रय गमनस य आशयय सय एव भव मत, यय गमनस करन मत प रकक तव म क यम नप सम रस च च द त रय गमनस करन मत, अतय गमनस य आशयय च द त रय भव मत एव ञ च इदस ससद धस भव मत यतम न ध म त व थरव यम पम रम शयय च द त रय व तरतक ष अतय च द त रय स व तन त रय अतय स व तन त रय कतम र इमत सकत रक ष ण च द त रस य कम रकससजम भव मत ततय कतक रससजम च भव मत मद त रक ष ण पच यतक ष अनस मनम व म क यक ष मद त रय कतम र अनस त तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अनस मनम व म क यक ष पच म इमत न ध म तप य व तरतक ष तस य अथर पच नर पय व यम पम रय पच नस य आशयय सय एव भव मत यय पच नस करन मत प रकक तव म क यम नप सम रस च मद त रय पच नस करन मत अतय पच नस य आशयय मद त रय एतक ष न इदस ससद धस भव मत यतम न ध म त व थरव यम पम रम शयय मद त रय अनस त अतय मद त रय स व तन त रय अतय मद त रस य स व तन त रय कतम र इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भव मत कतक रससजम च भव मत छम त रक ष ण सलख यतक ष अनस मनम व म क यक ष छम त रय कतम र अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अनस मनम व म क यक ष सलखम इमत न ध म तप य व तरतक ष तस य अथरय लक ष खनर पय व यम पम रय भव मत लक ष खनस य च आशयय सय एव भव मत यय लक ष खनस करन मत प रकक तव म क यम नप सम रस च छम त रय लक ष खनस करन मत अतय लक ष खनस य आशयय छम त रय अनस त एतक ष न इदस ससद धस भव मत यतम न ध म त व थरव यम पम रम शयय छम त रय अनस त अतय छम त रय स व तन त रय अतय छम त रस य स व तन त रय कतम र इमत सकत रक ष ण कम रकससजम कतक रससजम च भव मत [ 22. 2] सम न ध कतमस करणमम (१.४.४२) सकत रम थरय - मक रयम यम य प रकक षन पकम रकस कम रकससजस सतम करणससजस भव मत सकत रम व तरणमम - षट सप कम रकक ष षप करणस मकस भव मत इमत प रमतपम दमयतप स सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रस रमच तव म नम भगव म नम पम मणमनय सकत रव यम ख यम - इदस ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स करणससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय सम न ध कतममम इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम करणमम इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम कम रकमम इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत सम न ध कतमस कम रकससजस सतम करणससजस भव मत इमत व म क ययन जनम अत र सम न ध कतममम इमत पदस य प रकक षन पकम रकमम इत यथरय एव ञ च सकत रम थर भव मत - प रकक षन पकम रकस कम रकससजस सतम करणससजस भव मत अत र सजजम सम भव मत कस य प रकक षन पकम रकमम इमत च क ष दम अत र मक रयम यम य एव प रकक षन पकम रकस स व ष ट र कम यरमम एव ञ च मनष कक षम थरय समम यम मत - मक रयम यम य प रकक षन पकम रकस कम रकससजस सतम करणससजस भव मत मक रयम यम य फलस य मनष पसत तय यस य व यम पम रम दम अनन तरमम भव मत इमत मव व क ष यतक ष तदम प रकक षन पकम रकमममत कथ यतक ष सलखमत उदम हरणमम - च द त रय यम नक ष न गम मस गच छमत मद त रय अमगनम तण डप लस पच मत छम त रय लक ष खन यम प रबन न ध स 40 ससस कक तव यम करणमम
कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च च द त रय यम नक ष न गम मस गच छमत अनस मनम व म क यक ष यम नस करणमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र गमनर पम मक रयम व तरतक ष तज जन यस फलमम भव मत च द त रस य गम मक ष ण सह ससयन गर पस फलमम तस य च मनष पसत तय यम नस य व यम पम रम दम अनन तरमम मव व मकतम अतय यम नमम प रकक षन पकम रकमम अनस त अतय यम नमम सम न ध कतममम अतय तस य सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भव मत ततय करणससजम च भव मत मद त रय अमगनम तण डप लस पच मत अनस मनम व म क यक ष अमगय करणमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र पच नर पम मक रयम तज जन यस फलमम भव मत तण डप लम नम स पम कय, मकदप त व मम तदक ष व मकदप त व मम मव नक लसत तय इमत कथ यतक ष तस य च फलस य मनष पसत तय अगक ष य ज व लनर पव यम पम रम दम अनन तरस भव मत इमत मव व मकतमम अतय अमगय प रकक षन पकम रकय अनस त अतय अमगय सम न ध कतमय अतय अगक ष य सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भव मत ततय करणससजम च भव मत छम त रय लक ष खन यम प रबन न ध स सलखमत अनस मनम व म क यक ष लक ष खनष ट र करणमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र लक ष खनर पम मक रयम व तरतक ष व यम पम रय च हस तच लनम मदर पय तज जन यस फलमम अकरमव न यम सय तस य च फलस य मनष पसत तय लक ष खनष ट र व यम पम रम दम अनन तरस मव व मकतम अतय लक ष खनष ट र प रकक षन पकम ररकम अनस त अतय लक ष खनष ट र सम न ध कतमम अतय लक ष खन यम य सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भव मत ततय करणससजम च भव मत [ 22. 3] कतक रकरणयन स तकतष ट र यम (२.३.१८) सकत रम थर य - अनप कक ष कतररर तकतष ट र यम मव भमकय भव मत अनप कक ष करणक ष च तकतष ट र यम मव भमकय भव मत सकत रम व तरणमम - तत र तम व तम प रथमम मदतष ट र यम तकतष ट र यम च तप थर थ पञ चमष ट र षष ठष ट र सप तमष ट र इमत एतम य सप त मव भकयय सनन त तत र एतम सप मध यक ष तकतष ट र यम कनस मनम अथर भव मत इमत प रमतपम दमयतप स कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रस रमच तव म नम भगव म नम पम मणमनय सकत रव यम ख यम - इदस मव सन ध सकत रमम इदस सकत रस तकतष ट र यम स मव दन ध म मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय कतक रकरणयन य इमत सप तमष ट र मदव च नम न तस पदमम तकतष ट र यम इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम अनमभमहतक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत कतक रकरणयन य इत यत र इतरक ष तरयन गदन दसमम सय अनस त अस य मव गहय भव मत कतम र च करणस च इमत कतक रकरणक ष, तयन य कतक रकरणयन य अनमभमहतयन य कतक रकरणयन य तकतष ट र यम भव मत इमत व म क ययन जनम अत र कतक रकरणयन य इत यस य कतररर करणक ष च इत यथरय तकतष ट र यम इत यस य तकतष ट र यम मव भमकय इत यथरय अनमभमहतक ष इत यस य अनप कक ष इत यथरय तक ष न च सकत रम थरय भव मत अनप कक ष कतररर तकतष ट र यम मव भमकय भव मत अनप कक ष करणक ष च तकतष ट र यम मव भमकय भव मत प रबन न ध स सलखमत कतक र तकतष ट र यन दम हरणमम - च द त रक ष ण गम मय गम यतक ष मद त रक ष ण तण डप लय पच यतक ष छम त रक ष ण प रबन न ध य सलख यतक ष करणतकतष ट र यन दम हरणमम - च द त रय यम नक ष न गम मस गच छमत मद त रय अमगनम तण डप लस पच मत छम त रय लक ष खन यम ससस कक तव यम करणमम 41
ससस कक तव यम करणमम कतक रतकतष ट र यन दम हरणक ष षप च द त रक ष ण गम मय गम यतक ष अनस मनम व म क यक ष च द त रय कतम र अनस त सय च अनप कय अनस त यतन मह अयस कमरमण प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण गमम -न ध म तन य मव व कम तय कमरमण लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कमरमण एव इत थस कमरमण प रयन गक ष च कमर उकस भव मत, कतम र अनप कय भव मत एव ञ च अनप कक ष कतररर च द त रक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत उकक ष कमरमण च प रथमम भव मत तक ष न च च द त रक ष ण गम मय गम यतक ष इमत व म क यस मद त रक ष ण तण डप लय पच यतक ष अनस मनम व म क यक ष मद त रय कतम र अनस त सय च अनप कय अनस त यतन मह अयस कमरमण प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण पच म -न ध म तन य मव व कम तय कमरमण लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कमरमण एव इत थस कमरमण प रयन गक ष च कमर उकस भव मत, कतम र अनप कय भव मत एव ञ च अनप कक ष कतररर मद त रक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत उकक ष कमरमण च प रथमम भव मत तक ष न च मद त रक ष ण तण डप लय पच यतक ष इमत व म क यस छम त रक ष ण प रबन न ध य सलख यतक ष अनस मनम व म क यक ष छम त रय कतम र अनस त सय च अनप कय अनस त यतन मह अयस कमरमण प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण सलखम -न ध म तन य मव व कम तय कमरमण लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कमरमण एव इत थस कमरमण प रयन गक ष च कमर उकस भव मत, कतम र अनप कय भव मत एव ञ च अनप कक ष कतररर छम त रक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत उकक ष कमरमण च प रथमम भव मत तक ष न च छम त रक ष ण प रबन न ध य सलख यतक ष इमत व म क यस करणतकतष ट र यन दम हरणक ष षप च द त रय यम नक ष न गम मस गच छमत अनस मनम व म क यक ष यम नमम करणमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण गमम -न ध म तन य उकय भव मत, करणम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष करणक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत अनप कक ष कमरमण मदतष ट र यम उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च च द त रय यम नक ष न गम मस गच छमत इमत व म क यस मद त रय अमगनम तण डप लस पच मत अनस मनम व म क यक ष अमगय करणमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण पच म -न ध म तन य उकय भव मत, करणम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष करणक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत अनप कक ष कमरमण मदतष ट र यम उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च मद त रय अमगनम तण डप लस पच मत इमत व म क यस छम त रय लक ष खन यम प रबन न ध स सलखमत अनस मनम व म क यक ष लक ष खनष ट र करणमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण सलखम -न ध म तन य मव व कम तय कतररर लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कतररर एव इत थस कतररर प रयन गक ष 42 ससस कक तव यम करणमम
कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च च कतम र उकय भव मत, करणम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष करणक ष कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रक ष ण तकतष ट र यम भव मत अनप कक ष कमरमण मदतष ट र यम उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च छम त रय लक ष खन यम प रबन न ध स सलखमत इमत व म क यस [ 22. 4] कमर णम यममभप रद मत स सम प रदम नमम (१.४.३२) सकत रम थर य - कमरससजकक ष न यस सम बध नम मत सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत अथव म कमरससजकक ष न यस सम बन न ध प मम इच छमत सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत सकत रव यम ख यम - इदस ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स सम प रदम नससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम पञ च पदम मन सनन त कमरणम इमत तकतष ट र यद कव च नम न तस पदमम यमम इमत मदतष ट र यद कव च नम न तस पदमम अमभप रद मत इमत मतङन तस पदमम सय इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम सम प रदम नमम इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम कम रकक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत तस य च कम रकमम इत यथरय कमरणम यमम अमभप रद मत सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत इमत व म क ययन जनम अत र कमरणम इत यस य कमरससजकक ष न इत यथरय अमभप रद मत इत यस य सम बध नम मत इत यथरय, सम बन न ध प मम इच छमत इत यथरय व म एव ञ च सकत रम थर भव मत - कमरससजकक ष न यस सम बध नम मत सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत अथव म कमरससजकक ष न यस सम बन न ध प मम इच छमत सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत कथयमत उदम हरणमम - रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत गप र य मश ष यम य पप स तकस ददम मत च द त रय मद त रम य उत तरस रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत अनस मनम व म क यक ष मव प रय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र कमरससजकमम अनस त न ध नमम तक ष न कमरससजकक ष न न ध नक ष न सह रम जम मव प रस सम बध नम मत, अथम व म मव प रस सम बन न ध प मम इच छमत अतय सय मव प रय कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत गप र य मश ष यम य पप स तकस ददम मत अनस मनम व म क यक ष मश ष यय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र कमरससजकमम अनस त पप स तकमम तक ष न कमरससजकक ष न पप स तकक ष न सह गप र य मश ष यस सम बध नम मत, अथम व म मश ष यस सम बन न ध प मम इच छमत अतय सय मश ष यय कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत च द त रय मद त रम य उत तरस कथयमत अनस मनम व म क यक ष मद त रय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र कमरससजकमम अनस त उत तरमम तक ष न कमरससजकक ष न उत तरक ष ण सह च द त रय मद त रस सम बध नम मत, अथम व म मद त रस सम बन न ध प मम इच छमत अतय सय मद त रय कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रक ष ण कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत [ 22. 5] र च यथम रनम स प रष ट र यमम णय (१.४.३३) सकत रम थर य - प रष ट र त यथरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष प रष ट र त यम शयय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत ससस कक तव यम करणमम 43
ससस कक तव यम करणमम सकत रव यम ख यम - इदस ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स सम प रदम नससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय र च यथम रनम मम इमत षष ठ यक ष कव च नम न तस पदमम प रष ट र यमम णय इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम अनस मनम सकत रक ष कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रम तम सम प रदम नमम इमत अनप व तरतक ष कम रकक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत अनस मनम सकत रक ष र च यथम रनम मम इत यत र बहहवष ट र महसमम सय अनस त अस य च मव गहय भव मत र मच य प रष ट र मतय अथरय यक ष षम स तक ष र च यथम रय तक ष षम स र च यथम रनम स न ध म तकनम मम र च यथम रनम स प रष ट र यमम णय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत इमत व म क ययन जनम अत र र च यथम रनम मम इत यस य प रष ट र त यथरकम नम स न ध म तकनम मम इत यथरय प रष ट र यमम णय इत यस य प रष ट र त यम शयय इत यथरय प रयन गक ष इमत पदस य अध यम हम रय मक रयतक ष एव ञ च सकत रम थर भव मत - प रष ट र त यथरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष प रष ट र त यम शयय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत अत र कम न त यथरकस य क षयम दक ष य प रष ट र -न ध म तन य कमरमण श म नमच प रष ट र यमम णय इमत पदस मनष पदतक ष यथम सप गन न ध य जनस प रष ट र णम मत, अनप कक लयमत सप गन न ध क ष न जनय प रष ट र यतक ष तत र प रष ट र न ध म तन य श म नमच व म क यस भव मत - सप गन न ध क ष न जनय प रष ट र यमम णय अनस त उदम हरणमम - मश व म य मबल व पत रस रन च तक ष गणक ष श म य मन दकय स व दतक ष मश व म य मबल व पत रस रन च तक ष अनस मनम व म क यक ष मश व य सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष प रष ट र त यथरकस य र च म इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च प रष ट र तक ष य आशयय मश व य अनस त यतन मह मबल व पत रसम बनन न ध प रष ट र मतय मश व क ष व तरतक ष एव ञ च प रकक तक ष प रष ट र त यथरकस य र मच न ध म तन य प रयन गक ष प रष ट र त यम शयस य मश व स य र च यथम रनम स प रष ट र यमम णय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत गणक ष श म य मन दकय स व दतक ष अनस मनम व म क यक ष गणक ष श य सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष प रष ट र त यथरकस य स व दम इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च प रष ट र तक ष य आशयय गणक ष श य अनस त यतन मह मन दकसम बनन न ध प रष ट र मतय गणक ष श क ष व तरतक ष एव ञ च प रकक तक ष प रष ट र त यथरकस य स व मदन ध म तन य प रयन गक ष प रष ट र त यम शयस य गणक ष श स य र च यथम रनम स प रष ट र यमम णय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत [ 22. 6] क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय (१.४.३७) सकत रम थर य - क रन न ध म थरकम नम स द र न हम थरकम नम मम ईष यम रथरकम नम मम असकयम थरकम नम मम च न ध म तकनम स प रयन गक ष यस प रमत कन पय सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत सकत रव यम ख यम - इदमम ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स सम प रदम नससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम च त व म रर पदम मन सनन त क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम मम इमत षष ठष ट र बहहव च नम न तस पदमम अनस मनम सकत रक ष कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रम तम सम प रदम नमम इमत अनप व तरतक ष कम रकक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत कम रकमम इमत तदथरय अत र क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम मम इमत पदक ष दन दगभरबहहवष ट र महसमम सय अनस त अस य च मव गहय भव मत क रप न ध श च द र प हश च ईष यम र च असकयम च इमत क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम य क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम य अथम रय यक ष षम स तक ष 44 ससस कक तव यम करणमम
कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रय तक ष षम स क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम मम एव ञ च क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत इमत व म क ययन जनम अत र क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम मम इत यस य क रन न ध म थरकम नम स द र न हम थरकम नम मम असकयम थरकम नम मम ईष यम रथरकम नम मम च न ध म तकनम मम इत यथरय प रयन गक ष इत यस य सय इमत पदस य च अध यम हम रय मक रयतक ष एव ञ च सकत रम थर भव मत क रन न ध म थरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष यस प रमत कन पय सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत द र न हम थरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष यस प रमत कन पय सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत ईष यम रथरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष यस प रमत कन पय सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत असकयम थरकम नम स न ध म तकनम स प रयन गक ष यस प रमत कन पय सय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत अथम रतम यस य न ध म तन य अथरय क रन न ध य द र न हय ईषम र असकयम इमत अनस त तस य न ध म तन य प रयन गक ष यस प रमत कन पय अनस त स कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव तष ट र मत क रन न ध य अमषरय द र न हय अपकम रय ईष यम र अकमम असकयम गप णक ष षप दन षम मव ष करणमम उदम हरणमम - रम व णय रम मम य क रप ध यमत कस सय कक ष णम य द र प ह यमत कणरय अजप रनम य ईष यरमत दप यरन ध नय यप सन ध मष ठरम य असकयमत रम व णय रम मम य क रप ध यमत अनस मनम व म क यक ष रम मय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष क रन न ध म थरकस य क रप न ध म इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च रम व णस य रम मस प रमत कन पय अनस त अतय रम मस य क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत कस सय कक ष णम य द र प ह यमत अनस मनम व म क यक ष कक ष णय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष द र न हम थरकस य द र प हम इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च कस सस य कक ष णस प रमत कन पय अनस त अतय कक ष णस य क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत कणर य अजप रनम य ईष यरमत अनस मनम व म क यक ष अजप रनय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष ईष यम रथरकस य ईष यम र इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च कणरस य अजप रनस प रमत कन पय अनस त अतय अजप रनस य क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत दप यरन ध नय यप सन ध मष ठरम य असकयमत अनस मनम व म क यक ष यप सन ध मष ठरय सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष असकयम थरकस य असकयम इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च दप यरन ध नस य यप सन ध मष ठरस प रमत कन पय अनस त अतय यप सन ध मष ठरस य क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम थम रनम स यस प रमत कन पय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत [ 22. 7] स पकहक ष रष ट र नप सतय (१.४.३६) सकत रम थर य - स पकमहन ध म तन य प रयन गक ष इच छम मव षयय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत ससस कक तव यम करणमम 45
ससस कक तव यम करणमम सकत रव यम ख यम - इदमम ससजम सकत रमम इदस सकत रस कम रकससजम स सम प रदम नससजम स च करन मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय स पकहक ष य इमत षष ठ यक ष कव च नम न तस पदमम ईनप सतय इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम अनस मनम सकत रक ष कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रम तम सम प रदम नमम इमत अनप व तरतक ष कम रकक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत तस य च कम रकमम इत यथरय स पकहक ष य ईनप सतय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत इमत व म क ययन जनम अत र स पकहक ष य इत यस य स पकमहन ध म तन य इत यथरय ईनप सतय इत यस य इच छम मव षयय इत यथरय प रयन गक ष इमत पदस य अध यम हम रय मक रयतक ष एव ञ च सकत रम थर भव मत - स पकमहन ध म तन य प रयन गक ष इच छम मव षयय कम रकससजय सनम सम प रदम नससजय भव मत उदम हरणमम - मव ष णप य पप ष पक ष भ यय स पकहयमत मव ष णप य पप ष पक ष भ यय स पकहयमत अनस मनम व म क यक ष पप ष पमम सम प रदम नमम अनस त अतय तत र सकत रम थरस य समन व यय मक रयतक ष तथम मह अत र व म क यक ष स पकहम इमत न ध म तन य प रयन गय अनस त तनस मनम प रयन गक ष च इच छम मव षयय पप ष पमम अनस त एव ञ च स पकमहन ध म तन य प रयन गक ष इच छम मव षयस य पप ष पस य स पकहक ष रष ट र नप सतय इमत सकत रक ष ण कम रकससजम भकत व म सम प रदम नससजम भव मत [ 22. 8] च तप थर थ सम प रदम नक ष (२.३.१३) सकत रम थर य - अनप कक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ मव भमकय भव मत सकत रव यम ख यम - इदस मव सन ध सकत रमम इदस सकत रस च तप थर थ स मव दन ध म मत सकत रक ष ऽनस मनम दक ष पदक ष स तय सम प रदम नक ष इमत सप तम यक ष कव च नम न तस पदमम च तप थर थ इमत प रथमद कव च नम न तस पदमम अनमभमहतक ष इमत असन ध कम रय अत र आगच छमत अनमभमहतक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ मव भमकय भव मत इमत व म क ययन जनम अत र सम प रदम नक ष इत यस य सम प रदम नक ष इत यथरय च तप थर थ इत यस य च तप थर थ मव भमकय इत यथरय अनमभमहतक ष इत यस य अनप कक ष इत यथरय तक ष न च सकत रम थरय भव मत - अनप कक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ मव भमकय भव मत उदम हरणमम - रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत गप र य मश ष यम य पप स तकस ददम मत पत नष ट र पत यक ष श क ष तक ष रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत अनस मनम व म क यक ष मव प रय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण दम -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष मव प रक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत इमत व म क यस गप र य मश ष यम य पप स तकस ददम मत अनस मनम व म क यक ष मश ष यय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण दम -न ध म तन य 46 ससस कक तव यम करणमम
कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष मश ष यक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च गप र य मश ष यम य पप स तकस ददम मत इमत व म क यस पत नष ट र पत यक ष श क ष तक ष अनस मनम व म क यक ष पमतय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण श ष ट र -न ध म तन य मव व कम तय कतररर लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कतररर एव इत थस कतररर प रयन गक ष च कतम र उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष पतध सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च पत नष ट र पत यक ष श क ष तक ष इमत व म क यस मश व म य मबल व पत रस रन च तक ष अनस मनम व म क यक ष मश व य सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण र च म -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष मश व क ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च मश व म य मबल व पत रस रन च तक ष इमत व म क यस गणक ष श म य मन दकय स व दतक ष अनस मनम व म क यक ष गणक ष श य सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण स व दम -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष गणक ष श क ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च गणक ष श म य मन दकय स व दतक ष इमत व म क यस रम व णय रम मम य क रप ध यमत अनस मनम व म क यक ष रम मय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण क रप न ध म -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष रम मक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च रम व णय रम मम य क रप ध यमत इमत व म क यस कस सय कक ष णम य द र प ह यमत अनस मनम व म क यक ष कक ष णय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण द र प हम -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष कक ष णक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च कस सय कक ष णम य द र प ह यमत इमत व म क यस कणरय अजप रनम य ईष यरमत अनस मनम व म क यक ष अजप रनय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण ईष यम र -न ध म तन य ससस कक तव यम करणमम 47
ससस कक तव यम करणमम उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष अजप रनक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च कणरय अजप रनम य ईष यरमत इमत व म क यस दप यरन ध नय यप सन ध मष ठरम य असकयमत अनस मनम व म क यक ष यप सन ध मष ठरय सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण असकयम -न ध म तन य मव व कम तय कतररर लकम रय मव महतय अनस त तस य स थम नक ष मतङम अमप कतररर एव इत थस कतररर प रयन गक ष च कतम र उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष यप सन ध मष ठरक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च दप यरन ध नय यप सन ध मष ठरम य असकयमत इमत व म क यस मव ष णप य पप ष पक ष भ यय स पकहयमत अनस मनम व म क यक ष पप ष पमम सम प रदम नमम अनस त ततम च अनप कमम अनस त यतन मह अयस कतररर प रयन गय व तरतक ष कम रणस लय कमरमण च भम व क ष च म कमरकक ष भ यय इमत सकत रक ष ण स पकहम -न ध म तन य उकय भव मत, सम प रदम नम मदकस च अनप कमम भव मत एव ञ च अनप कक ष सम प रदम नक ष पप ष पक ष षप सम प रदम नक ष च तप थर थ इमत सकत रक ष ण च तप थर थ मव भमकय भव मत उकक ष कतररर च प रथमम भव मत तक ष न च मव ष णप य पप ष पक ष भ यय स पकहयमत इमत व म क यस पम ठगतप रश नम य अत र कक ष च न पम ठगतप रश नम य प रदष ट र यन तक ष 1. स व तन त रय इमत पदस य कय अथरय 2. स व तन त रय कतम र इमत सकत रक ष ण मकस मव न ध ष ट र यतक ष 3. सम न ध कतममम इमत पदस य कय अथरय 4. सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रक ष ण मकस मव न ध ष ट र यतक ष 5. स पकहक ष रष ट र नप सतय इमत सकत रक ष ईनप सतय इमत पदस य कय अथरय 6. अमभप रद मत इमत पदस य कय अथरय 7. कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रस ससजम सकत रस मव सन ध सकत रस व म 8. च तप थर थ सम प रदम नक ष इमत सकत रस ससजम सकत रस मव सन ध सकत रस व म 9. उकक ष कतररर करणक ष च कम मव भमकय भव मत 10. उकक ष सम प रदम नक ष कम मव भमकय भव मत 48 ससस कक तव यम करणमम
कम रकमव भकक तकतष ट र यम च तप थर थ च पम ठसम रय अनस मनम पम ठक ष कतक रससजम मव न ध यकस य स व तन त रय कतम र इमत सकत रस य व यम ख यम नस व तरतक ष तत र स व तन त रय इमत न ध म तप व म च यव यम पम रम शयय इत यथरय ततय करणससजम मव न ध म यकस य सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रस य व यम ख यम नस मव महतमम पप नय अनमभमहतक ष कतररर करणक ष च तकतष ट र यम मव भमकमव न ध म यकस य कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रस य व यम ख यम व तरतक ष ततय परस सम प रदम नस ससजम मव न ध म यकम नम स कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम, र च यथम रनम स प रष ट र यमम णय, क रप न ध द र प हक ष ष यम रसकयम नम स यस प रमत कन पय, स पकरष ट र नप सतय इत यम मदसकत रम णम स व यम ख यम नस मव महतमम ततय परस अनप कक ष सम प रदम नक ष च तप थर थ मव न ध म यकस य च तप थर थ सम प रदम नक ष इमत सकत रस य व यम ख यम कक तम पम ठम न तप रश नम य 1. स व तन त रय कतम र इमत सकत रस य व यम ख यम मव न ध क ष यम 2. सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रस य व यम ख यम स सलखन तप 3. कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रस य व यम ख यम स सलखत 4. कमरणम यममभप रद मत स सम प रदम नमम इमत सकत रस य व यम ख यम स कप र त 5. स पकहक ष रष ट र नप सतय इमत सकत रस य व यम ख यम स कप र 6. कमरणम यममभप रद मत सय सम प रदम नमम इमत सकत रस य व यम ख यम कम यम र 7. च तप थर थ सम प रदम नक ष इमत सकत रस य व यम ख यम लक ष ख यम 8. च द त रक ष ण गम यतक ष, च द त रय अमगनम पच यतक ष इत यप भयन य प रयन गयन य ससमद धय लक ष ख यम 9. रम व णय रम मम य क रप ध यमत, मव ष णप य पप ष पक ष भ यय स पकहयमत इत यप भयन य प रयन गयन य ससमद धय लक ष ख यम 10. रम जम मव प रम य न ध नस ददम मत, च द त रय मद त रम य व म तम र कथयमत इत यप भयन य प रयन गयन य ससमद धय कम यम र पम ठगतप रश नन त तरम मण 1. स व तन त रय इमत पदस य व यम पम रम शयय अथरय 2. स व तन त रय कतम र इमत सकत रक ष ण कतक रससजम मव न ध ष ट र यतक ष 3. सम न ध कतममम इमत पदस य कय प रकक षन पकम रकमम इत यथरय 4. सम न ध कतमस करणमम इमत सकत रक ष ण करणससजम मव न ध ष ट र यतक ष 5. स पकहक ष रष ट र नप सतय इमत सकत रक ष ईनप सतय इत यस य इच छम मव षयय इत यथरय ससस कक तव यम करणमम 4९
ससस कक तव यम करणमम 6. अमभप रद मत इत यस य सम बध नम मत इत यथरय, सम बन न ध प मम इच छमत इत यथरय व म 7. कतक रकरणयन स तकतष ट र यम इमत सकत रस मव सन ध सकत रमम 8. च तप थर थ सम प रदम नक ष इमत सकत रस मव सन ध सकत रमम 9. उकक ष कतररर करणक ष च प रथमम मव भमकय भव मत 10. उकक ष सम प रदम नक ष प रथमम मव भमकय भव मत इमत दम मव सश य पम ठय 50 ससस कक तव यम करणमम