Microsoft Word - VERSION 2010

îºôºî² Æð öàøð ºì ØÆæÆÜ ÒºèܲðβîÆðàôÂÚ²Ü àèàðîà вڲêî²ÜàôØ 2007-2009 ÂÂ. ìºòºðàð Ðð²î²ð²ÎàôÂÚàôÜ ºñ ³Ý 2010

öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïá г۳ëï³ÝáõÙ 2007-2009ÃÃ. ï»õ»ï³ ñç ÑÇÝ»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ Ùß³Ïí³Í áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý 2009 Ãí³Ï³ÝÇ Íñ³ ñç ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Ç Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛ³Ùµ Èá- ÇÏáÝ Çí»É Ù»Ýà êäà ÏáÕÙÇó` º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïç ³ç³ÏóáõÃÛ³Ùµ: î»õ»ï³ ñáõù ³éϳ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ïíû³éý»ñá ѳßí³ñÏí³Í»Ý ÐÐ ³½ ³ÛÇÝ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó Ññ³å³ñ³ÏíáÕ óáõó³ýçß- Ý»ñÇ, ѳñϳÛÇÝ å»ï³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý, ÐРϳé³í³ñáõÃÛ³ÝÝ ³éÁÝûñ Ù³ùë³ÛÇÝ å»ï³ï³ý ÏáÙÇï»Ç, ÇÝãå»ë ݳ ëáõûý ï»õ»ï³ ñç Ùß³ÏÙ³ÝÝ ³éÝãíáÕ ³ÛÉ ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó ѳí³ù³ ñí³í å³ßïáý³ï³ý áã å³ßïáý³- Ï³Ý ï»õ»ï³ïíáõãû³ý ÑÇÙ³Ý íñ³: г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Á, º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïá Èá ÇÏáÝ Çí»É Ù»Ýà êäà-ý å³ï³ëë³ý³ïíáõãûáõý ã»ý ÏñáõÙ ëáõûý ï»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í ïíû³éý»ñç ѳٳñ: î»õ»ï³ ñáõù µ»ñí³í ïíû³éý»ñç û ï³ áñíáõùý ³é³Ýó г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Ç Ñ³Ù³Ó³ÛÝáõÃÛ³Ý ãç ÃáõÛɳïñíáõÙ: î»õ»ï³ ÇñÁ ݳ˳ï»ëí³Í ã í³ ³éùÇ Ñ³Ù³ñ: º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ï, г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î, 2010

àì²ü ²ÎàôÂÚàôÜ Ü²Ê² ²Ü----------------------------------------------------------------------------------4 زê 1. öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý µýáõã³ ÇñÁ г۳ëï³ÝáõÙ----5 öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá --------------------5 гٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝù -------------------------------------------------8 γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï--------------------------------------------20 ¼µ³Õí³ÍáõÃÛáõÝ ----------------------------------------------------------------28 ²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ-------------------------------------------------------------35 úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ ---------------------------------------------------37 гñÏ»ñ ----------------------------------------------------------------------------40 öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë-----------------------------------------------------43 زê 2. öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãûáõý--------------------------------------------------------------------45 Doing Business -Á г۳ëï³ÝáõÙ------------------------------------------47 زê 3. Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ -----------------------------------------------------------------49 ñ³ýóù³ý ϳ½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý ï»ë³ïý»ñá---------------------51 Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý ÉÇó»Ý½³íáñáõÙÁ---------------55 Øï³íáñ ë» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ñå³ýáõãû³ý ѳñó»ñÁ-----------------57 гñϳÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ Á öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳٳñ--------------------65 سùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ Á öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳٳñ-------------------73 гí»Éí³Í. ÈÇó»Ý½³íáñٳݻÝóϳ ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãû³ý ï»ë³ïý»ñç ó³ýïá-----------------------------------88 3

ܳ˳µ³Ý ²ÝϳËáõÃÛ³Ý Ñéã³ÏáõÙÇó Ç í»ñ»ñïçñá ½ ³ÉÇ ïýï»ë³ï³ý í»ñ³ á- ËáõÙÝ»ñ ñ³ýó»é: ²ñ¹Ç ïýï»ëáõãûáõýý áõýç ßáõÏ³Û³Ï³Ý ÙÇïí³ÍáõÃ- ÛáõÝ, µ³ó ³é ïñç, ϳåÇï³ÉÇ Ý»ñÑáëùÇ Ýáñ³ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, ÑÇÙÝí³Í ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ûà ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý Ù»ï³Õ³ñ¹Ûáõ- ݳѳÝÙ³Ý, ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý, ÇÝãå»ë ݳ ½ ³ÉÇ ã³ áí ÛáõÕïÝï»ëáõÃ- Û³Ý íñ³: öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ áñáßçã ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÙ áõý»ý ïýï»ë³ï³ý ³ Ç, ½µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý Ó ³íáñÙ³Ý ³Õù³ïáõÃÛ³Ý Ïñ³- ³ïÙ³Ý Ñ³ñó»ñáõÙ: êáõûý Ó»éݳñÏÁ ѳݹÇë³Ýáõ٠г۳ëï³ÝáõÙ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý (öøò) áéáñïçý ÝíÇñí³Í í»ñéáõí³ï³ý ï»- ջϳ ñ»ñç ß³ñùÇ ÑÇÝ»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ, áñá ݳ˳ӻéÝí»É Ññ³ï³ñ³Ïí»É ëïë³í 2004 Ãí³Ï³ÝÇó áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃ- Û³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý ï³ñ»ï³ý Íñ³ ñ»ñç ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠г- Û³ëï³ÝÇ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý ½³ñ ³óÙ³Ý ³½ ³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ ÑÇÙݳ¹ñ³ÝÇ (г۳ëï³ÝÇ öøò ½³ñ ³óÙ³Ý ³½ ³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ) ºíñáå³ÛÇ ³Ýíï³Ý áõãû³ý ѳٳ áñí³ïóáõãû³ý»ñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïç (º²ÐÎ) ÏáÕÙÇó: î»õ»ï³ ÇñÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ ÛáõñûñÇÝ³Ï í»ñ- ÉáõÍ³Ï³Ý ÝÛáõÃ, áñá Ý»ñ³éáõ٠г۳ëï³ÝáõÙ öøò áéáñïá Ý»ñϳ۳óÝáÕ ÙÇ ß³ñù íç ³Ï³ ñ³ï³ý óáõó³ýçßý»ñ, áñáýù Ùß³Ïí³Í»Ý ÙÇç³½ ³ÛÇÝ É³í³ áõûý Ù»Ãá¹áÉá dzÛÇ ÏÇñ³éٳٵ áñó³ùýýáõãû³ý»ý»ýã³ñïí³í ÙÇç³½ ³ÛÇÝ áñó³»ïý»ñç ÏáÕÙÇó: гßí³ñÏí³Í íç ³Ï³ ñ³ï³ý óáõó³ýçßý»ñç ÃíáõٻݻñÏñÇ Ñ³Ù³Ë³éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ, í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç ³ÛÉ å³ñï³¹çñ í ³ñÝ»ñÇ, ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ, öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ ³ÛÉÝ, ÇÝãå»ë ݳ г۳ëï³ÝÇ ÙÇ ß³ñù»ñÏñÝ»ñÇ öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ óáõó³ýçßý»ñç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõ- ÍáõÃÛáõÝÁ: î»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý ÐÐ-áõÙ ÙÇ ß³ñù»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá, í»ñéáõíí³í»ý Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ, ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ñ³ýóù³ý ϳ½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý ï»ë³ïý»ñá, ÉÇó»Ý- ½³íáñáõÙÁ, Ùï³íáñ ë» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ñå³ýáõãûáõýá, ѳñϳÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ»ñÁ, ÇÝãå»ë ݳ ³Ýß³ñÅ áõûùç í»ñ³µ»ñû³é ë» ³Ï³- ÝáõÃÛ³Ý, í³ñó³ï³éáõãû³ý, û ï³ áñíù³ý ³ÛÉ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ å»ï³ï³ý ñ³ýóù³ý ÁÝóó³Ï³ñ»ñÁ, ³ÛëÇÝùÝ` ÐÐ ïýï»ë³ï³ý ÙÇç³í³ÛñÁ µýáõ- ó ñáõ ³ÛÝ µ³õ³¹ñçãý»ñá, áñáýù ÃáõÛÉ»Ý ï³éçë ÁݹѳÝáõñ å³ïï»ñ³óáõù ϳ½Ù»É ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý ͳí³É»Éáõ ѳٳñ ³é³ç³óáÕ Ñ³ñó»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é: ²Ûë Ó»éݳñÏÁ öøò áéáñïç ÑÇÙݳѳñó»ñáí ½µ³ÕíáÕ å»ï³ï³ý Ù³ëݳíáñ ϳéáõÛóÝ»ñÇÝ, ÙÇç³½ ³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, Çï³Ïñ- Ã³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, ÇÝãå»ë ݳ áñí³ñ³ñ ѳٳÛÝùÇ Ý»ñϳ- Û³óáõóÇãÝ»ñÇÝ Ï³å³ÑáíÇ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ öøò áéáñïç í»ñ³µ»ñû³é ï»õ»- ϳïíáõÃÛ³Ùµ: 4

زê 1 öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý µýáõã³ ÇñÁ г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñý ³Ùñ³ ñí³í»ý 2000Ã. ÁݹáõÝí³Í öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ÐÐ ûñ»ýùáí, ѳٳӳÛÝ áñç öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ (³é ïñ³ûçý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»- ñ»ñ) ¹³ë³Ï³ñ áõùá ÑÇÙÝí³Í ÙdzÛÝ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ íñ³` ѳٳӳÛÝ ëïáñ µ»ñí³í áéáñï³ûçý ã³ áñáßçãý»ñç: ²ÕÛáõë³Ï 1. г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá ³ë³Ï³ñ áõù àéáñï ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÝÛáõÃ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ÛÉ ÛáõÕ»ñ»ñ áùñ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) öøò ëáõµû»ïïý»ñ öáùñ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) ØÇçÇÝ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) 5 50 100 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ Ý»ñ»ïÇϳ 5 25 50 ÇïáõÃÛáõÝ ÏñÃáõÃÛáõÝ 5 25 50 îñ³ýëåáñï, ³é ïáõñ ͳé³ÛáõÃÛáõÝ 5 15 30 ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÙÇ ù³ýç áéáñïý»ñáõù áñíáõý»áõãûáõý Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áñå»ë öøò ëáõµû»ïï ¹³ë³Ï³ñ í»éá áñáßíáõù ¹ñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óíáÕ áñíáõý»áõãû³ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý áéáñïç ã³ áñáßçãý»ñáí: 5

öøò ëáõµû»ïï ã»ý ѳٳñíáõÙ í³ñï³ûçý, ³å³Ñáí³ ñ³ï³ý Ý»ñ¹ñáõÙ³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ñ³í³ïý»ñá, ³ñÅ»ÃÕûñÇ ßáõϳÛÇ Ù³ëݳ Çï³óí³Í Ù³ëݳÏÇóÝ»ñÁ, ˳ճïÝ»ñÁ ß³ÑáõÙáí ˳ջñÇ Ï³½- ٳϻñåÙ³Ý áñíáõý»áõãûáõý Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ ëáõµû»ïïý»ñá, ÇÝãå»ë ݳ ¹áõëïñ ϳËÛ³É ïýï»ë³ï³ý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÀݹѳÝáõñ ³éٳٵ öáùñ µç½ý»ë, small business ï»ñùçýá ï³ñ³- ÍáõÙ ëï³ó»é ÙdzÛÝ ³Ý ÉdzËáë»ñÏñÝ»ñáõÙ: Øݳó³Í ³ñ Ùï³»íñáå³- ϳݻñÏñÝ»ñáõÙ Ö³åáÝdzÛáõÙ ³í»ÉÇ Ñ³ ³Ë û ï³ áñíáõù»ý áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ, Small and Medium Enterprises, ÇëÏ Ðݹϳëï³ÝáõÙ ÙÇ ß³ñù ³ëdzϳݻñÏñÝ»ñáõÙ` öáùñ ã³ Ç ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃ- ÛáõÝ, Small Scale Industry ï»ñùçýý»ñá, áñáýù, Áëï áõãû³ý, áõý»ý ÙÇ ÝáõÛÝ Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝÁ: ì»ñáñçßû³é ï»ñùçýý»ñá ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñáõù ë³ñù³ýíáõù»ý ï³ñµ»ñ ã³ áñáßçãý»ñáí, ³Ûëå»ë ûñçý³ï ²ØÜ-áõÙ 1,»ñÙ³ÝdzÛáõÙ 2 öøò-ý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ ³é³í»É³ áõûý ÃÇíÁ ë³ñù³ýí³í áã ³í»É ù³ý 500-Á, Ö³åáÝdzÛáõÙ` 300-Á 3, èáõë³ëï³ýáõù` 250-Á 4, üñ³ýëç³ûáõù, Æï³ÉdzÛáõÙ, Ø»Í ñçï³ýç³ûáõù, ³ÝdzÛáõÙ, Ȼѳëï³- ÝáõÙ Ðáõݳëï³ÝáõÙ ³ñ¹»Ý ÇëÏ ÏÇñ³éíáõÙ»Ý 2005Ã. ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃ- Û³Ùµ áõåç Ù»ç Ùï³Í ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñá, áñç ѳٳӳÛÝ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ»Ý ѳٳñíáõÙ ³ÛÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, á- ñáýóáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ ÃÇíÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 250 Ù³ñ¹Á: ²ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ Ýßí³Í ñ»ã» µáéáñ»ñïñý»ñáõù ÏÇñ³éíáõÙ»Ý Ý³ Éñ³óáõóÇã ã³ áñáßçãý»ñ, ÇÝãå»ë ûñçý³ï ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõ- ÝÁ, ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñÇ Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ, ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ: ²Ûëå»ë, ûñçý³ï ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý óáõó³ýçßá èáõë³ëï³ýç ³ßÝáõÃÛáõÝáõÙ ë³ñù³ýíáõù ÙÇÝã 27.34 ÙÉÝ»íñá,»ñÙ³ÝdzÛáõÙ` 50 ÙÉÝ»íñá: ²ØÜ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³é³í»É³- áõûý ß»ÙÁ ë³ñù³ýíáõù Áëï ³é³ÝÓÇÝ áéáñïý»ñç` ³é ïñç ͳé³ÛáõÃ- ÛáõÝÝ»ñÇ áéáñïç ѳٳñ ë³ñù³ýí»éáí ÙÇÝã 7 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý áéáñïáõù` 33.5 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ5: ÆÝã í»ñ³µ»ñáõù áùñ µç½ý»ëç ë³ñù³ýù³ýá ²ØÜ-áõÙ, ³ÛÝï»Õ áûáõãûáõý ãáõýç áùñ µç½ý»ëç å³ßïá- Ý³Ï³Ý ë³ñù³ýáõù: ²ØÜ öáùñ µç½ý»ëç áñí³ï³éáõãûáõýá (SBA) ã³»- ñç áñáßù³ý Ýå³ï³Ïáí û ï³ áñíáõù ÐÛáõëÇë-³Ù»ñÇÏÛ³Ý ³ñ¹Ûáõݳµ»- ñ³ï³ý ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ Á (NAICS), áñá 2000Ã. ÑáÏï»Ùµ»ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ áë³ñçý»é êï³ý¹³ñï ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý (SIC) ͳÍϳÝÇß»ñÁ: öáùñ µç½ý»ëç ûñ»ýùá ë³ñù³ýáõù áùñ µç½ý»ëá, áñå»ë ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝ, áñá ëï»õííáõù ß³ÑáõÛà ëï³ý³éáõ Ýå³ï³Ïáí, ï»õ³ï³ûí³í ²ØÜ-Ç ï³ñ³íùáõù, áñíáõù ÑÇÙݳϳÝáõÙ ²ØÜ-áõ٠ϳ٠1 U.S.Small Business Administration, Table of Small Business Size Standards, 22.08.2008 2 Deutsche Bank Research, Germany s Mittelstand an endangered species?, July 6, 2007 3 Small and Medium Enterprise Basic Law of Japan (Article 2, Paragraph 1) (www.sme.ne.jp) 4 èáõë³ëï³ýç ý»¹»ñ³óç³ûáõù áùñ ÙÇçÇÝ µç½ý»ëç ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³ëÇÝ ý»¹»ñ³é ûñ»ýù ÁݹáõÝí³Í 24.07.2007 Ã.: 5 U.S.Small Business Administration, Table of Small Business Size Standards, 22.08.2008 6

áõýç ½ ³ÉÇ Ý»ñ¹ñáõÙ ²ØÜ ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç ѳñÏ»ñ í ³ñ»Éáõ ϳ٠³Ù»- ñçïû³ý ³ñï³¹ñ³ÝùÁ, ÝÛáõûñÁ ϳ٠³ß˳ïáõÅÁ û ï³ áñí»éáõ ÇÙ³ëïáí, ѳݹÇë³ÝáõÙ ³ÝÏ³Ë ë» ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ áñíáõù ³ÝϳËáñ»Ý, ïíû³é áéáñïáõù ãáõýç»ñçßëáõ ¹Çñù ³½ ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ý ٳϳñ¹³- Ïáí: SBA-Á ë³ñù³ý»é öáùñ µç½ý»ëç ã³»ñç ëï³ý¹³ñïý»ñç ³ÕÛáõë³Ï:êÇÝ ³åáõñáõÙ, áñå»ë öøò Éñ³óáõóÇã ã³ áñáßçã ÏÇñ³éíáõÙ ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ` ë³ñù³ýí»éáí ÙÇÝã 15 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ: ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñç ѳٳӳÛÝ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ¹³ë³- ϳñ íáõù»ý»ñ»ù ËÙµÇ`»ñ áùñ (ÙÇÏñá) áùñ ÙÇçÇÝ ³ë³Ï³ñ áõùá ϳï³ñíáõÙ ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ, ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ϳ٠³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ: ͳå³ïÏ»ñ 1. ºíñ³ÙÇáõÃ۳ݻñÏñÝ»ñáõÙ ÁݹáõÝí³Í öøò ã³ áñáßçãý»ñá 7

гٳӳÛÝ ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñç 6 öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý ѳ- Ù³ñíáõÙ ³ÛÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáýó ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ ϳ½ÙáõÙ ÙÇÝã 250 Ù³ñ¹, ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 50 ÙÉÝ»íñáÝ Ï³Ù ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 43 ÙÉÝ»íñáÝ: Àëï ³é³ÝÓÇÝ Ï³ï» áñç³ý»ñç Ý»ñϳ۳óí³Í ͳå³ïÏ»ñ 1- áõù: гñÏ Ýß»É, áñ ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñ ÏÇñ³éáÕ ñ»ã» µáéáñ»ñïñý»ñá Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ áõý»ý Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ ѳٻٳï³Ï³Ý íç ³- ϳ ñ³ï³ý í»ñéáõíáõãûáõý, ÇÝãÝ ³ÏÝѳÛïáñ»Ý ëï»õíáõù ï³ñµ»ñ»ñïñ- Ý»ñáõÙ öøò áéáñïç ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ í»ñ³µ»ñû³é ³é³í»É Ñëï³Ï å³ïï»ñª»ñïñç ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç öøò áéáñïç ï»õç áõ ¹»ñÇ Ý³Ñ³ïÙ³Ý ³éáõÙáí: г۳ëï³ÝáõÙ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïá Ý»ñϳ۳óÝáÕ óáõó³ýçßý»ñ гٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝù ºñÏñÇ ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ µýáõã³ ñáõ ³Ù»Ý³- ϳñ áñ óáõó³ýçßç` ѳٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝùÇ (Ðܲ) ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Í³í³ÉÝ, ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí, 2009Ã. ϳ½Ù»É 3165.5 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù, 2008Ã. 3646.1 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ 2007Ã. 3149.3 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ ¹ÇÙ³ó: Ðܲ Çñ³Ï³Ý ͳí³ÉÇ Çݹ»ùëÁ 2009Ã. ϳ½Ù»É 85.6%` 2008Ã. 106.8%-Ç 2007Ã. 113.7 %- Ç ¹ÇÙ³ó: 6, The New SME definition, User guide and model declaration, Chapter 2 - European Commission, Enterprise and Industry publications 8

²ÕÛáõë³Ï 2. 2005-2009ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí (ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù) àéáñï 2005 2006 2007 2008 2009 Àݹ³Ù»ÝÁ Ðܲ 2242.9 2656.2 3149.3 3646.1 3165.5 ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 488.4 456.9 471.5 476.8 431.2 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 440.3 628.6 772.8 981.7 595.9 ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) 428.3 497.1 574.7 578.3 511.4 397.8 477.7 573.5 662.7 655.3 111.3 153.4 198.5 261.7 291.7 210.2 245.0 287.2 342.4 412.6-26.2-28.0-44.4-62.7-64.9 192.9 225.4 315.5 405.2 332.5 Ðܲ ³é³Ýó ÛáõÕ, ½, ѳñÏ 1621.7 1933.7 2259.1 2662.6 2321.7 9

Í³å³ ³ïÏ»ñ 2. 2005-2009ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí 4000.0 3500.0 3000.0 2500.0 2000.0 1500.0 1000.0 500.0 0.0 500.0 2005 2006 2007 2008 ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 2009 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõ õý (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³ ³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳ é³ûáõãûáõýý»ñ 10

²ÕÛáõë³Ï 3. 2005-2009ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ïáïáë³ûçý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ùµ àéáñï 2005 2006 2007 2008 2009 Àݹ³Ù»ÝÁ Ðܲ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 21.8% 17.2% 15.0% 13.1% 13.6% ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 19.6% 23.7% 24.5% 26.9% 18.8% ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) 19.1% 18.7% 18.2% 15.9% 16.2% îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) 17.7% 18.0% 18.2% 18.2% 20.7% 5.0% 5.8% 6.3% 7.2% 9.2% 9.4% 9.2% 9.1% 9.4% 13.0% -1.2% -1.1% -1.4% -1.7% -2.1% 8.6% 8.5% 10.0% 11.1% 10.5% 11

Í³å³ ³ïÏ»ñ 3. 2005-2009ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ïáïáë³ûçý ³ñï³ ³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ùµ 100% ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) 80% üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»ÝÝ ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»»ñ 60% ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ 40% 20% üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçýý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó ³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ ¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏÝ ³µáõÍáõÃÛáõÝ) 0% 2OO5 2OO6 2OO7 2OO8 2OO9 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 20% ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 12

²ÕÛáõë³Ï 4. 2007-2009 ÃÃ. Ðܲ-Ç Ï³éáõóí³ÍùÁ ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñáí Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý ÖÛáõÕ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ [ % ] [ % ] [ % ] ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ áõý 27.9 72.1 22.3 77.7 30.6 69.4 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 41.2 58.8 48.5 51.5 37.2 62.8 ²é ïáõñ 47.3 52.7 51.4 48.6 49.4 50.6 îñ³ýëåáñï ϳå 28.6 71.4 20.8 79.2 28.0 72.0 ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ 42.3 57.7 45.0 55.0 45.0 55.0 ÀÜ ²ØºÜÀ Ðܲ 7 41.0 59.0 41.7 58.3 42.5 57.5 ²ÕÛáõë³Ï 2-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ïýï»ëáõãû³ý Ðܲ-Ç Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í óáõó³ýçßý»ñá ëï³óí»é»ý ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí ïýï»ëáõãû³ý Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÛáõÕáõÙ ³ñï³¹ñ³ÝùÇ (³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇ, ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»- ñç) ÃáÕ³ñÏÙ³Ý µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½- ٳϻñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ, Ñݳñ³íáñ ¹³ñÓ»É Ý³Ñ³ï»É Ðܲ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ: ê³ï³ûý, ݳѳï³Ï³ÝÁ ѳßíÇ ãç ³éÝáõÙ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ½áõï ѳñÏ»ñÇ µ³ßëí³íùý Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃ- ÛáõÝÝ»ñÇ, å³ûù³ý³íáñí³í Ýßí³Í áéáñïý»ñáõù ß ñçï ݳѳï³Ï³ÝÝ»- ñç µ³ó³ï³ûáõãû³ùµ: Àݹ áñáõù,»ã» ѳñÏ»ñÇ ¹»åùáõ٠ϳñ»ÉÇ ÁݹáõÝ»É ³ÛÝ Ùáï»óáõÙÁ, áñ ¹ñ³Ýù µ³ßëíáõù»ý ³í»É³óí³Í ³ñÅ»ùÇ µ³ßëù³ýá ѳٳå³ï³ëË³Ý (áñç ¹»åùáõÙ ëï³óí³í ïáïáëý»ñá ³ëïáñ»Ý ã»ý á áëíáõù), ³å³ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ¹»åùáõ٠ݳѳïÙ³Ý áñ Ùáï³íáñ ã³ ³ÝÇß ãï³, ãý³û³í ³ÏÝѳÛï, áñ ³ÛÝ ³é³í»É³å»ë áõõõí³í å»ïù ÉÇÝÇ öøò ëáõµû»ïïý»ñçý: öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ 2009Ã. Ðܲ-Ç Ù»ç ϳ½Ù»É 42.5% ϳ٠968,722.5 ÙÉÝ. ¹ñ³Ù, 2008Ã. 41.7%-Ç Ï³Ù 1,110,304.2 8 ÙÉÝ ¹ñ³ÙÇ ¹Ç- Ù³ó, ³ÛëÇÝùÝ` 0.8 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³í»ÉÇ, ë³ï³ûý µ³ó³ñó³ï ³ñÅ»ùáí Ýí³½»É 141,581.7 ÙÉÝ ¹ñ³Ùáí: 7 ²é³Ýó ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ½áõï ѳñÏ»ñÇ: 8 Öß ñïí³í` Áëï 2008Ã. ïíû³éý»ñç: 13

ì»»ñá Ýßí³Í óáõó³ýçßý»ñç í»ñéáõíáõãûáõýá óáõûó ï³ ³ÉÇë, áñ í»ñççý ï³ñçý»ñçý ÐÐ-áõÙ ³ñÓ³ ³Ý³ ñí³í Ðܲ-Ç ³ Ç ÙÇïáõÙÝ»ñÁ 2009 Ãí³Ï³- ݳų ³ÙÇ Ñ»ï: 2009Ã. Ðܲ-Ç ³ ³ñÓ³ ³Ý³ ñí»é ÙÇ³Û Í³ ³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÇÝ ã»ý å³ñå³ýí»é` ϳåí³Í ѳٳß˳ñѳÛÇÝ ýçý³ýë³ïýï»ë³ï³ý Ù³ïáõóÙ³Ý áéáñïáõù: âý³û³í Ðܲ-Ç áñáß³ïç Ýí³½Ù³ Ý, öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ 2009Ã. Ðܲ-Ç Ù»ç ³»É, ϳåí³Í ³ÛÝ Ñ³Ý ³Ù³ÝùÇ Ñ»ï, áñ ýçý³ýë³ïýï»»ë³ï³ý ݳųÙÇó ÐÐ-áõÙ ³é³í»É³å»ë ïáõå»é»ý Ëáßáñ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇëÏ ÐРγé³í³ñáõÃÛ³Ý Ý³Ë³Ó»éÝ³Í Ñ³Ï³ ݳųٳÛÇÝ Íñ³ ³ ñ»ñá Ù»ÕÙ³óñ»É»Ý ¹ñ³ ³½¹»»óáõÃÛáõÝÁ öøò ëáõµû»ïïý»ñç íñ³: Í³å³ ³ïÏ»ñ 4. öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-áõÙ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ 2007-2009ÃÃ. Ì³é³ ³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ îñ³ýëåáñï Ï³å ²é ïáõñ ÞÇݳ ³ñ³ñáõÃÛáõÝ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ 28.0% 20.8% 28.6% 30.6% 22.3% 27.9% 37.2% 45.0% 45.0% 42.3% 49.4% 51.4% 47.3% 41.2% 48.5% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 2009Ã. 2008Ã. 2007Ã. 50.0% 60.0% 14

Í³å³ ³ïÏ»ñ 5.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ñ¹ ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý ÛáõÕÇ` 2007-2009ÃÃ. 2009Ã. 1.7% 19.9% 9.1% 2008Ã. 1.6% 14.7% 6.0% 2007Ã. 1.2% 23.2% 3.4% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ ³ïÏ»ñ 6.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ßÇݳñ³ ³ñáõÃÛ³Ý ÛáõÕÇ` 2007-2009ÃÃ. 2009Ã. 3.3% 18.6% 15.3% 2008Ã. 4.5% 19.8% 24.2% 2007Ã. 4.9% 20.6% 15.6% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 15

Í³å³ ³ïÏ»ñ 7.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ³é ïñç ÛáõÕÇ` 2007-2009ÃÃ. 2009Ã. 21.2% 18.8% 9.4% 2008Ã. 23.5% 18.7% 9.2% 2007Ã. 24.4% 15.2% 7.7% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60..0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ ³ïÏ»ñ 8.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ ÛáõÕÇ` 2007-2009ÃÃ. 2009Ã. 3.3% 11.9% 12.8% 2008Ã. 1.6% 8.3% 10. 8% 2007Ã. 2.3% 7.8% 18.5% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 16

Í³å³ ³ïÏ»ñ 9.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Í³ ³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÛáõÕÇ` 2007-2009ÃÃ. 2009Ã. 5.2% 15.2% 24.6% 2008Ã. 5.2% 15.2% 24.6% 2007Ã. 28.7% 5.0% 8.6% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ïÏ»ñÝ»ñÁ óáõûó»ý ï³éçë, áñ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ý߳ݳϳÉÇ öøò ëáõµ Û»ÏïÝ»ñÇ Ù³ëݳ ³ÏóáõÃÛáõÝÁ ѳïϳå»ë ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý, ³é ïñç ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áéáñïý»ñáõù, ÇÝãå»»ë ݳ ½ ³ÉÇ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝáõÙ: гïϳÝ߳ϳÝ, áñ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý öøò ï»ë³ï³ñ³ ³ñ ÏßÇéÝ ³í»É³ñáõÙ` ѳٳå³- ó»é ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³ Ý, ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ áéáñïý» ï³ëë³ ³Ý³µ³ñ 8.3%, 7.2% ïáïáë³ûçý Ï»ïáí: ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, 2009Ã. ݳËáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ ³ï ³ñӳݳ ñí» É öøò ï»ë³ï³ ñ³ñ ÏßéÇ Ýí³½- Ù³Ý ÙÇïáõÙ Áëï Ðܲ-Ç ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý ³é ïñç áéáñïý»ñç` ѳٳå³ï³ë˳ ³Ý³µ³ñ 11.3%, 2.0% ïáïáë³ûçý Ï»ïáí: 17

Í³å³ ³ïÏ»ñ 10.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ïýï»ëáõãû³ý ï³ñµ»ñ ÛáõÕ»ñáõÙ 2007-2009ÃÃ. ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝ { { { { { 2009 2008 2007 2009 2008 2007 2009 2008 2007 2009 2008 2007 2009 2008 2007 24.6% 24.6% 8.6% 5.0% 12.8% 10.8% 18.5% 9.4% 18.8% 9.2% 18.7% 7.7% 15.2% 15.3% 24.2% 15.6% 9.1% 6.0% 3.4% 15.2% 15.2% 28.7% 11.9% 8.3% 7.8% 21.2% 23.5% 24.4% 18.6% 19.8% 20.6% 19.9% 14.7% 23.2% 5.2% 5.2% 3.3% 1.6% 2.3% 3.3% 4.5% 4.9% 1.7% 1.6% 1.2% ØÇçÇÝ öáùñ»ñ áùñ 18

Í³å³ ³ïÏ»ñ 11.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ðܲ-Ç Ù»ç 2006-2009ÃÃ. 10.4% 2009Ã. 14.2% 17.9% 11.3% 2008Ã. 13.7% 16.7% 2007Ã. 11.6% 11.5% 17.9% 0.0% 5.0% 10.0% 15.0% 20.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 19

γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï 01.01.2010Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ ñ³ýóí³í ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÁ 9 ϳ½Ù»É 136,008, áñáýóçó 75,197-Ý ²Ò-Ý»ñ»Ý, ÇëÏ 60,811-Ý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓÇÝù: ²ÕÛáõë³Ï 5. îýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç (³é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò) ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý 2007-2009ÃÃ. îýï»ë³í³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 2009Ã. 2008Ã. Ýϳïٳٵ, [%] ²Ò-Ý»ñ 50,937 66,123 75,197 113.7 ²é ïñ³ûçý Ʋ 56,461 59,142 60,811 102.8 ÀÜ ²ØºÜÀ 107,398 125,265 136,008 108.6 ²ÕÛáõë³Ï 6. 2007-2009ÃÃ. ÁÝóóùáõÙ ñ³ýóí³í ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç (³é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò) ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý îýï»ë³í³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 2009Ã. 2008Ã. Ýϳïٳٵ, [%] ²Ò-Ý»ñ 12,791 17,240 11,628 67.4 ²é ïñ³ûçý Ʋ 4,338 4,165 2,698 64.8 ÀÜ ²ØºÜÀ 17,129 21,405 14,326 66.9 9 Àëï ÐÐ ²ñ¹³ñ³¹³ïáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛ³Ý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó å»ï³ï³ý é» ÇëïñÇ áñí³ï³éáõãû³ý ïñ³ù³¹ñ³í ï»õ»ï³ïíáõãû³ý: 20

Í³å³ ³ïÏ»ñ 12. ²é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò-Ý»ñÇ ï»ë³ ³Ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ñ³ýóí³íý»ñç ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ 2007-2009ÃÃ. 60.0% 40.0% 52.6% 47.4% 51.2% 48.8% 44.7% 55.2% 20.0% 0.0% 2007Ã. 2008Ã. Ʋ ²Ò 2009Ã. Æñ³Ï³Ý³óí³Í áõëáõùý³ëçñáõãû³ý ϳï³ñí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳ ³ïÙ³Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ÐÐ ûñ»ýë¹ñáõãû³ýá ѳٳå³ï³ ³ëË³Ý ñ³ýóí³í ³é ïñ³ûçý Ʋ ßáõñç 97.4% 10 -Á ²Ò-Ý»ñÇ` 98% 11 -Á öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý: ²Ù á»éáí Ýßí³ÍÁ` 01.01.2010Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµ µû»ïïý»ñç Ãí³- ù³ý³ïá 132,923, áñá ϳ½ÙáõÙ µáéáñ ñ³ýóí³í ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»- ñ»ñç ³é ïñ³ûçý Ʋ ßáõñç 97.7%-Á: ²Ûë óáõó³ýçßá 01.01.2009Ã. ¹ñáõÃ- Û³Ùµ ë ϳ½Ù»É 97.7%: 10 îíû³é óáõó³ýçßá ѳßí³ñÏí»É íç ³Ï³ ñ³ï³ý µ³ó³éù³ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ` ѳßíÇ ³éÝ»Éáí Ëáßáñ ³é ïñ³ûçý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»»ñÇ ù³ý³ïá: 11 îíû³é óáõó³ýçßá ѳßí³ñÏí»É ÁÝïñ³Ýù³ÛÇÝÝ ¹Çï³ñÏÙ³Ý íç ³ ϳ ñ³ï³ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: 21

²ÕÛáõë³Ï 7. ñ³ýóí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ù³ñ½³ÛÇÝ µ³ßëí³íùý Áëï ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó 2009 Ãí³Ï³ÝÇÝ 12 سñ½ öøò ëáõµû»ïïý»ñ ²Ò Ʋ Àݹ³Ù»ÝÁ ù³ý³ï [%] ù³ý³ï [%] ù³ý³ï [%] ºñ ³Ý 30,209 41.0% 31,647 53.4% 61,857 46.5% Àݹ³Ù»ÝÁ 43,484 59.0% 27,583 46.6% 71,066 53.5% 13 ²ñ³ ³ÍáïÝ 2,949 4.0% 1,647 2.8% 4,597 3.5% ²ñ³ñ³ï 5,394 7.3% 2,763 4.7% 8,157 6.1% ²ñÙ³íÇñ 6,187 8.4% 2,597 4.4% 8,784 6.6%»Õ³ñùáõÝÇ 3,369 4.6% 3,334 5.6% 6,703 5.0% ÈáéÇ 5,904 8.0% 4,248 7.2% 10,153 7.6% Îáï³Ûù 6,223 8.4% 4,522 7.6% 10,745 8.1% ÞÇñ³Ï 4,046 5.5% 2,899 4.9% 6,946 5.2% êûáõýçù 3,872 5.3% 2,872 4.8% 6,744 5.1% ì³ûáó Òáñ 1,841 2.5% 795 1.3% 2,636 2.0% î³íáõß 3,698 5.0% 1,906 3.2% 5,603 4.2% ÀÜ ²ØºÜ 73,693 100% 59,230 100% 132,923 100.0% ͳå³ïÏ»ñ 13. ñ³ýóí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³íùý Áëï Ù³ñ½»ñÇ 2009Ã., ïáïáëý»ñáí 5.2% 7.6% 4.2% 3.5% 8.1% 5.0 6.6% 46.5% 6.1 2.0% 5.1% 12 îíû³éý»ñá Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý 01.01.2010Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ å»ï³ï³ý ÙdzëÝ³Ï³Ý ñ³ýó³ù³ïû³ýáõù ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é ³éϳ ï»õ»ï³ïíáõãû³ý ÑÇÙ³Ý íñ³: 13 ²é³Ýó ºñ ³Ý ù³õ³ùç: 22

²ÕÛáõë³ ³Ï 8. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ßëí³ ³ÍùÁ ñ³ýóí³íý»ñç Ù»ç 2007-2009ÃÃ.»ñ áùñ 2007 í»ñç 82.6 2008 í»ñç 74.0 2009 í»ñç 75.9 öøò ëáõµû»ïïý»ñ [ % ] öáùñ 12.7 18.3 16.8 ØÇçÇÝ 2.5 5.4 5.0 Àݹ³Ù»»ÝÁ 97.8 97.7 97.7 Êáßáñ [ % ] 2.2 2.3 2.3 Í³å³ ³ïÏ»ñ 14. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ñ³ýóí³íý»ñç Ù»ç 2007-2009ÃÃ. 2009 2008»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Êáßáñ 2007 0% 20% 40% 60% 80% 100% 23

²ÕÛáõë³Ï 9. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ 2007-2009ÃÃ. ÖÛáõÕ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ öøò ëáõµû»ïï- Ý»ñ [ % ] [ % ] [ % ] Êáßáñ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõ Ý 91.6 8.4 94.6 5.4 95.0 5.0 ÛáõÕ³ïÝï»ëáõ- 14 ÃÛáõÝ 92.8 7.2 93.7 6.3 93.4 6.6 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 90.1 9.9 89.6 10.4 89.6 10.4 ²é ïáõñ 99.3 0.7 98.8 1.2 98.9 1.1 îñ³ýëåáñï ϳå 87.0 13.0 85.4 14.6 87.3 12.7 ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ 89.6 10.4 89.9 10.1 90.5 9.5 ÀÜ ²ØºÜÀ ÐÐ 97.8 2.2 97.7 2.3 97.7 2.3 ²ÕÛáõë³Ï 8-Çó»ñ áõù, áñ г۳ëï³ÝáõÙ 2009Ã.-ÇÝ öøò ëáõµû»ïï- Ý»ñÝ ³é³í»É ³ÏïÇí áñí»é»ý ³é ïñç, ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý, ÛáõÕÙûñù- Ý»ñÇ í»ñ³ùß³ïù³ý, ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý áéáñïý»ñáõù, áñï»õ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ϳ½Ùáõ٠ѳٳå³ï³ë- ˳ݳµ³ñ 98.9, 95.0, 90.4, 90.5 89.6 ïáïáë: Ü߳ݳϳÉÇ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ ¹»ñÁ ݳ ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ áéáñïý»ñáõù (87.3%):»ñí³Í óáõó³ýçßý»ñý, Áëï áõãû³ý, ï³éçë»ý ÐÐ ïýï»ëáõãû³ý ½³ñ ³óÙ³Ý Ý»ñ- ϳÛÇë áõéáõù öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ý ÁݹѳÝñ³Ï³Ý å³ï- Ï»ñÁ»ñÏñÇ ïýï»ëáõãû³ý ½³ñ ³óÙ³Ý áéáñï³ûçý ϳéáõóí³ÍùáõÙ ï»õç áõý»óáõ á áëáõãûáõýý»ñç ѳٳï»ùëïáõÙ: 14 ÛáõÕ³ïÝï»ë³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ùµ ½µ³ÕíáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ: 24

Í³å³ ï»ë³ï 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 { { { { { { ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ ³ïÏ»ñ 15.»ñ ϳñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áë 07 08 09 07 08 09 07 08 09 07 08 09 07 08 09 07 08 09 8.5% 8.8% 7.9% 18.0% 22.7% 17.4% 1.2% 2.0% 1.7% 9.2% 9.3% 9.8% 3.6% 2.5% 3.3% 4.7% 4.5% 4.5% 20 21 19.8 6.0% 8.2% 7.4% 34 25 áùñ, áùñ ëï ïýï»ëáõãû³ý 0.9% 1.3% 8% 36.4% 3 29.1% 38.3% 39.4% 37.1% 38.6% 40.5% 4.1% 45.7% 48.2% 47.8% ØÇçÇÝ öá ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï ÛáõÕ»ñÇ 2007-200 38.1% 60.2% 59.8% 62.8% 92.1% 88.7% 89.8% 50. 50 56.0% áùñ»ñ áùñ Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 09ÃÃ. 32.6% 24.6% 40.9% 42.7% 40.8% 42.6%.6%.6% % 41.2% 42.0% 42.8%

²ÕÛáõë³ ³Ï 10. 2007-2009ÃÃ. Ýáñ ëï»õíí³ ³Í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ î³ñí³ ñ³ýóí³í ïýï»ëí³ñáõ ÁÝó ³ó ëáõµû»ïïý»ñç ÁݹѳÝáõñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ ùáõù 2007 2008 2009 Ãí³ù³Ý³ÏÁ 12,791 21,405 14,326 ø³ý³ ³Ï 12,535 20,952 14,023 îáïáë 98.0 97.9 97.9 ø³ý³ï 256 453 303 îáïáë 2.0 2.1 2.1 Í³å³ ³ïÏ»ñ 16. 2007-2009ÃÃ. Ýáñ ëï»õíí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³ ³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇϳÝÝ 25,000 20,952 20,000 15,000 12,5355 14,023 10,000 5,000 0 2007 2008 2009 Üáñ ëï»õíí³íí öøò ëáõµû»ïïý»»ñ 26

²ÕÛáõë³Ï 11. öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³íáõãûáõýá ù. ºñ ³ÝáõÙ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ 2007-2009ÃÃ. سñ½Á 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ ø³ý³ï îáïáë ø³ý³ï îáïáë ø³ý³ï îáïáë ù.ºñ ³Ý 37,793 46.0 61,701 47.3 61,857 46.5 ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñ 44,328 54.0 68,626 52.7 71,066 53.5 ºñ ³Ý ù³õ³ùáõù ÐÐ ³ÛÉ Ù³½»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³- ÍáõÃÛáõÝÁ µýáõã³ ñáõ óáõó³ýçßý»ñç ÐÐ-áõÙ ³Ýóϳóí³Í í»ñççý Ù³ñ¹³- ѳٳñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³¹ñáõÙÁ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ï³éçë ѳßí»Éáõ 1,000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÝ, Áëï Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÇ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñÇ: ²ÕÛáõë³Ï 11-áõ٠ѳßí³ñí³Í óáõó³ýçßý»ñá Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ»Ý ï³éçë Ý»ñϳ۳óÝ»É Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÇ Ù³ñ½»ñÇ ÙÇç ïýï»ë³- Ï³Ý ½³ñ ³óÙ³Ý ³ÝѳٳٳëÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï³ý óáõó³ýçß, áñá ɳÛ- Ýáñ»Ý ÏÇñ³éíáõÙ ÙÇç³½ ³ÛÇÝ åñ³ïïçï³ûáõù` óáõûó ï³éáí öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ïíû³é ï³ñ³í³ßñç³ýç ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óí³ÍáõÃÛ³Ý ³ëïÇ ³ÝÇ ÙÇç áõõõ³ïç ϳåÁ: ÐÐ Ùßï³Ï³Ý µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2010Ã. ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃ- Û³Ùµ ϳ½Ù»É 3,249.5 ѳ½. Ù³ñ¹ 15, áñáýóçó` 1,116.6 ѳ½³ñ Ù³ñ¹ ϳ٠34.4%-Á Ù³Ûñ³ù³Õ³ùáõÙ, ÇëÏ 2,132.9 ѳ½³ñ Ù³ñ¹ ϳ٠65.6%-Á ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ: ²ÕÛáõë³Ï 12. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ 1000 µý³ïãç ѳßíáí 2007, 2008 2009 Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. ÐÐ-áõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ ù. ºñ ³ÝáõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ 25.4 40.2 40.9 34.1 55.5 55.4 20.9 32.3 33.3 15 ÐÐ ³½ ³ÛÇÝ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý Ùßï³Ï³Ý µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2010 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ : 27

Í³å³ ³ïÏ»ñ 17. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ 1000 µý³ïãç ѳßíáíí 2007-2009ÃÃ. 2007Ã. 20.9 25.4 34.1 2008Ã. 32.3 40.2 55.5 2009Ã. 33.3 40.9 55.4 ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñ ù. ºñ ³Ý ÐÐ ¼µ³ ³Õí³ÍáõÃÛáõÝ Ð³ ³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³ ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ ïýï»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý ÙÇçÇÝ Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2009Ã. ϳ½Ù»É 1,185..1 ѳ½. Ù³ñ¹, áñáýó 93.1%-Á ϳ٠1103.7 ѳ½³ñ Ù³ñ¹»Õ»É»Ý ½µ³Õí³Í, ÇëÏ 6.9 %-Á ϳ٠81.4 ѳ½. Ù³ñ¹ ã»ý áõý»ó»é ³ß˳ï³Ýù, ñ³ ³Ýóí»É»Ý ÐÐ ³ß˳ï³ÝùÇ ëáóç³ ³É³Ï³Ý ѳñó»- ñç ݳ˳ñ³ñáõÃÛ³Ý ÐÐÐ ½µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝ áñí³ï³éáõãûáõ- ÝáõÙ ëï³ó»é»ý áñí³ ³½áõñÏÇ Ï³ñ ³íÇ ³Ï: ê³ï³ûý, ÙÇ ß³ñù ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñ, í»ñéáõíáõãûáõýý»ñ, ÇÝãå»ë ݳ ³ ³éϳ áñó³ ³ Çï³Ï³Ý ݳ- ѳï³Ï³ÝÝ»ñÁ íï³ûáõù»ý ³ÛÝ Ù³ëÇÝ, áñ ³Û¹ óáõó³ýçßý Çñ³Ï³ÝáõÙ ³í»- ÉÇ Ù»Í : 28

²ÕÛáõë³Ï 13. ¼µ³Õí³ÍÝ»ñÝ Áëï ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãû³ý ï»ë³ïý»ñç ÐÐ-áõÙ 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ. % Գյուղատնտեսություն, որսորդություն, անտառտնտեսություն Ընդամենի նկատմամբ Բաշխումն ըստ սեռի Կ Տ Կ Տ 45.9 30.6 55.6 44.4 Ձկնորսություն, ձկնաբուծություն 0.1 0.1 50.3 49.7 Հանքագործական արդյունաբերություն 0.3 1.8 12.4 87.6 Մշակող արդյունաբերություն 5.4 7.7 36.8 63.2 Էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի արտադրություն և բաշխում 1.1 5.0 15.1 84.9 Շինարարություն 0.5 15.9 2.6 97.4 Առևտուր, ավտոմեքենաների, կենցաղային ապրանքների և անձնական օգտագործման իրերի նորոգում 8.3 9.5 42.1 57.9 Հյուրանոցներ և ռեստորաններ 1.6 1.0 56.9 43.1 Տրանսպորտ և կապ 2.0 7.9 17.3 82.7 Ֆինանսական գործունեություն 0.9 0.9 47.0 53.0 Անշարժ գույքի հետ կապված գործառնություններ, վարձակալում և ծառայությունների մատուցում 1.0 2.0 29.0 71.0 Պետական կառավարում 4.0 7.7 30.4 69.6 Կրթություն 15.9 3.1 81.2 18.8 Առողջապահություն և սոցիալական ծառայությունների մատուցում Կոմունալ, սոցիալական և անհատական ծառայությունների մատուցում Տնային տնտեսությունների վարման ծառայություններ Օտարերկրյա (էքստերիտորիալ) կազմակերպությունների գործունեություն 8.1 1.4 83.2 16.8 4.1 5.0 41.0 59.0 0.5 0.1 72.6 27.4 0.3 0.3 46.1 53.9 Ընդամենը 100.0 100.0 45.5 54.5 29

²ÕÛáõë³ ³Ï 14. ݳÏãáõÃÛ³ ³Ý ïýï»ë³ï³ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ ÐÐ-áõÙ 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ, % î³ñçù³ûçý ËáõÙµ 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-75 ÎÇÝ 13.0% 37.4% 46.4% 57.6% 66.6% 77.2% 71.3% 68.1% 63.1% 43.0% 33.5% 27.9% îõ³ù³ñ¹ 17.6% 70.6% 91.2% 93.7% 91.7% 90.4% 90.3% 88.7% 84.0% 74.4% 50.5% 35.7% Í³å³ ³ïÏ»ñ 18. ݳÏãáõÃÛ³Ý ïýï»ë³ï³ ³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ ÐÐ- áõù 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ, % 100. 0% 80..0% 60..0% 40.0% 20.0% 0.0% ÎÇÝ îõ³ù³ñ¹ 30

²ÕÛáõë³ ³Ï 15. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2007-2009ÃÃ. ¼µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý ÁݹѳÝáõñ ٳϳ ³ñ¹³ÏÁ áñí³½ñïáõãûáõý î³ñç öøò ëáõµû»ïïý»»ñáõù îáïáëá ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ 16 îýï»ëáõãû³ý Ù»ç ½µ³Õí³Í ïýï»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ (ѳ½. Ù³ñ¹) îáïáëá ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ 2007 40.7 1101.5 7.0 2008 42.1 1119.7 6.3 2009 42.2 1103.7 6.9 Í³å³ ³ïÏ»ñ 19. öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç ½µ³Õí³Í ïýï»»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³ ³Ý³ÏáõÙ 2007-2009ÃÃ. 42.5% 42.0% 42.1% 42.2% 41.5% 41.0% 40.7% 40.5% 40.0% 39.5% 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 16 Ü»ñ³ ³éí³Í ã»ý å»ï³ ³Ï³Ý ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ½µ³Õí³ ³ÍÝ»ñÁ: ϳé³í³ñÙ³ ³Ý ѳٳϳñ áõù 31 ÛáõÕ³ódzϳÝ

²ÕÛáõë³Ï 16. öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ 2007-2009ÃÃ. 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý ÖÛáõÕ öøò ëáõµ- Û»Ïï- Ý»ñ Êáßáñ öøò - ëáõµû»ïï- Ý»ñ Êáßáñ öøò - ëáõµ- Û»Ïï- Ý»ñ Êáßáñ [ % ] [ % ] [ % ] ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃ- ÛáõÝ 30.0 70.0 30.3 69.7 31.2 68.8 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 42.9 57.1 48.5 51.5 37.2 62.8 ²é ïáõñ 76.1 23.9 67.8 32.2 68.8 31.2 îñ³ýëåáñï γå 16.1 83.9 18.0 82.0 17.6 82.4 ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ 25.0 75.0 45.0 55.0 45.0 55.0 ÀÜ ²ØºÜÀ, ÐÐ 17 40.7 59.3 42.1 57.9 42.2 57.8 17 Ü»ñ³éí³Í ã»ý å»ï³ï³ý ϳé³í³ñÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ áõù ÛáõÕ³óÇ³Ï³Ý ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÁ: 32

Í³å³ ³ïÏ»ñ 20.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ µ³ßëí³íùý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ 2007-2009ÃÃ., ïáïáëý»ñáí ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ { 2009 2008 2007 8.4% 8.2% 8.6% 19.6% 19.2% 18.4% 3.3% 3.0% 3.0% ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ { 2009 2008 2007 15.3% 24.2% 15.4% 18.6% 19.8% 22.8% 3.3% 4.5% 4.6% ²é ïáõñ { 2009 2008 10.1% 10.7% 17.9% 18.0% 40.8% 39.1% 2007 8.4% 17.1% 50.6% îñ³ýëåáñï ϳå { 2009 2008 2007 8.8% 8.9% 7.1% 6.3% 7.0% 7.2% 2.5% 2.0% 2.0% ̳é³ÛáõÃÛáõÝ { 2009 2008 2007 9.1% 24.6% 24.6% 9.5% 15.2% 15.2% 6.3% 5.2% 5.2% ØÇçÇÝ öáùñ»ñ áùñ 33

Í³å³ ³ïÏ»ñ 21.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ ³ÏÇ µ³ßëí³íùá 2007-2009ÃÃ. 2009 9.6% 15.9% 16.7% 2008 8.9% 16.0% 17.2% 2007 15.5% 16.4% 8..8% 0% 20% 40% 60% 80% 100%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 34

²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ ÐÐ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý ͳí³ÉÁ 2009 Ãí³Ï³ÝÇÝ, ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí, ϳ½Ù»É 1466.8 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ϳ٠4001.9 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, ³Û¹ ÃíáõÙ` ³åñ³ÝùÝ»ñÇ ³ñï³Ñ³ÝáõÙÁ` 256.7 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù (697.8 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ) Ý»ñÙáõÍáõÙÁ` 1210.1 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù (3304.1 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ): ÜáõÛÝ Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍáõÙ ³é ïñ³ûçý ѳßí»ÏßéÇ ¹»ýÇóÇïÁ ϳ½Ù»É 953.4 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù (2606.3 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ): ²ÕÛáõë³Ï 17. ²ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý ͳí³ÉÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý 2007 2009ÃÃ. Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ [%] [%] [%] ²ñï³Ñ³ÝáõÙ 17.4 82.6 17.9 82.1 17.7 82.3 Ü»ñÙáõÍáõÙ 37.3 62.7 37.8 62.2 26.2 73.8 ²ÕÛáõë³Ï 17-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ïíû³éý»ñá óáõûó»ý ï³éçë, áñ öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ»ñÏñÇ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý Ù»ç ¹»é ë ѳٻٳﳵ³ñ ó³íñ 18. ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Ù»ç ³ÛÝ Ï³½ÙáõÙ 17.7, ÇëÏ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý Ù»ç` 26.2 ïáïáë 2009Ã. ѳٳñ: ì»ñéáõíáõãû³ý»ýã³ñï»- Éáí»ñÏñÇ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý Ù»ç, Ù³ëݳíáñ³å»ë ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ, öøò áéáñïç ѳٻٳﳵ³ñ áùñ Ù³ëݳÏóáõÃ- ÛáõÝÁ` ϳñ»ÉÇ»½ñ³Ñ³Ý»É, áñ öøò ëáõµû»ïïý»ñá Ý»ñϳÛáõÙë ÑÇÙݳϳ- ÝáõÙ Çñ»Ýó ѳٳñ ÃÇñ³Ë³ÛÇÝ»Ý Ñ³Ù³ñáõÙ Ý»ñùÇÝ ßáõϳÝ, ã»ý ϳñáÕ³- ÝáõÙ µ³í³ñ³ñ»é ³ñï³ùÇÝ ßáõϳÛÇ ÏáÕÙÇó Ý»ñϳ۳óí³Í å³ñ³ýçý»ñá ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý ÁÝóóùáõ٠ѳݹÇåáõÙ»Ý ËáãÁݹáïÝ»ñÇ Ï³Ù»ñÏñÇ Ý»ñëáõÙ, Ï³Ù É ³ñï³ùÇÝ ßáõϳÛáõÙ Çñ»Ýó ³ñï³¹ñ³ÝùÁ Ý»ñϳ۳óÝ»ÉÇë: 18 гٳӳÛÝ OECD UNECE ïíû³éý»ñç öøò ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ â»ëç³ûáõù ϳ½ÙáõÙ 36.2%, üñ³ýëç³ûáõù` 30.0% ìñ³ëï³ýáõù `10.7%: 35

Í³å³ ³ïÏ»ñ 22. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñï³ ³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ 2007-2009ÃÃ. 100.0% 82..6% 82.1% 82.3% 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0.0% 17.4% 2007Ã. 17.9% 17.7% 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ Í³å³ ³ïÏ»ñ 23. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ 2007-2009ÃÃ. 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% 62.7% 37.3% 2007Ã. 73.8% 62.2% 37.8% 26..2% 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ 36

úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ ì»ñççý ï³ñçý»ñçý ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ ³ Ç ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ð³Û³ëï³ÝáõÙ Ëñ³ËáõëÇã Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÝ»ñÇ ï³ñ»ó ï³ñç Ù»Í ³ ³ñӳݳ ñíáõù: Àëï å³ßïáý³ï³ý íç ³Ï³ ñáõãû³ý` 2007-2009ÃÃ. ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³- ϳݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñ³ûçý ͳí³ÉÁ ϳ½Ù»É 3038,5 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, áñçó ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÁ (úàõü) 2315,3 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ: 2007-2009ÃÃ. ųٳݳϳѳïí³ÍáõÙ, ãý³û³í áñ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ»ñ³ÏßÇé Ù³ëÁ Çñ³Ï³Ý³óí»É»Ýóϳéáõóí³Íù³ÛÇÝ áéáñïý»- ñáõù, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ Ï³éáõóí³ÍùÁ É ³í»ÉÇ ¹Çí»ñëÇýÇϳóí»É ݳËáñ¹ ï³ñçý»ñç ѳٻٳïáõÃÛ³Ùµ: 2006-2008ÃÃ. ÁÝ- óóùáõÙ ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ»ñ³ÏßÇé Ù³ëÁ ϳ½Ù»É Ýáñ ÑÇÙݳ¹ñí³Í, ³Û¹ ÃíáõÙ` áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ, ÇÝãå»ë ݳ ݳ- Ëáñ¹ ï³ñçý»ñçý ÑÇÙݳ¹ñí³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ í»ñ³ý»ñ¹ñáõùý»ñç ѳßíÇÝ: ØdzųٳݳÏ, 01.01.2010Ã.-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ г۳ëï³ÝáõÙ ñ³ýóí³í»õ»é ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ 4489 ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝ, áñáýó Ù»Í Ù³ëÁ ñ³ýóí»é í»ñççý ï³ñçý»ñç ÁÝóóùáõÙ: êáõûý í»ñéáõíáõãûáõýá áñó ³Ýáõ٠ݳѳï»Éáõ ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ, ÇÝãå»ë ݳ ³ Ç ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉáõÙ: ì»ñéáõíáõãûáõýá ϳï³ñí»É 2007-2009ÃÃ.-Ç Ïïñí³Íùáí, ÇëÏ áñå»ë»é³ï»ï³ûçý óáõó³ýçßý»ñ û ï³ áñíí»é»ý ³Û¹ ï³ñçý»ñçý г- Û³ëï³ÝÇ ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñ- Û³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉÁ ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ ÑÇÙݳ¹ñí³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ïá: úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ù³ý³ïá Ýñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³- ϳݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ ݳѳïí»É Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ýñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: Æñ³Ï³Ý³óí³Í áõëáõùý³ëçñáõãû³ý ϳï³ñí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ: 37

²ÕÛáõë³Ï 18. 2007-2009 ÃÃ. ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÁ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] úï³ñ»ñïñû³ Áݹ³Ù»ÝÁ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ 67.3 [8.0 %] 778.1 [92.0 %] 100.1 [8.0 %] 1157.5 [92.0 %] 72.9 [7.8 %] 862.5 [92.2 %] úï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ (úàõü) 51.0 [8.8 %] 531.3 [91.2 %] 82.3 [8.2 %] 918.6 [91.8 %] 58.6 [8.0 %] 673.5 [92.0 %] гٳӳÛÝ ²ÕÛáõë³Ï 19-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÝ»ñÇ` 2007-2009ÃÃ. ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³- ݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÝ»ñÁ, ³Û¹ ÃíáõÙ` áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÁ µ³ó³ñó³ï Ãí»ñáí ï³ñ»ó ï³ñç ÏïñáõÏ ³»É»Ý: Ødzųٳ- ݳÏ, öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»¹ñáõÙÝ»- ñá ïáïáë³ûçý Ù³ëݳµ³ÅÝáí` ÁݹѳÝáõñ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉáõÙ ñ»ã» ÝáõÛÝ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»Ý Ï³½ÙáõÙ, ÇëÏ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ å³ñ³ ³ÛáõÙ áùñ ÇÝã Ýí³½Ù³Ý ÙÇïáõÙ áõý»ý: ÜáõÛÝ Ù»Ãá¹áí áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ` 2007-2009ÃÃ. г۳ëï³ÝáõÙ ÑÇÙݳ¹ñí»É ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ 1104 ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝ, áñáýó»ñ³ïßéáõ ٻͳٳëÝáõÃÛáõÝÁ (Ùáï 95%) öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý: ²Ûë ݳѳï³Ï³ÝÁ ÝáõÛÝå»ë ϳï³ñí»É Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹áí: 38

Í³å³ ³ïÏ»ñ 24. úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ ³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³ ³Ùµ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ ³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý 2004-2009ÃÃ., ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñáí 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 41.2 20.6 25.5 36.8 52.5 29.7 2004Ã. 2005Ã. 2006Ã. 82.3 58.6 51.0 100.1 67.3 79.2 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. úàôü úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ Áݹ³Ù»ÝÁ Í³å³ ³ïÏ»ñ 25. úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳ ³Ý ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉáõÙ 2004-2009ÃÃ., ïáïáëý»ñáí 100.0% 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0.0% 9.7% 2004 90.3% 90.8% 92.0% 9.2% 8.0% 2005 2006 93.1% 92.0% 92.2% 6.9% 8.0% 7.8% 2007 2008 2009 öøò Êáßáñ ϳ½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ 39

Í³å³ ³ïÏ»ñ 26. úï ï³ñ»ñïñû³ ϳåÇ åçï³éç Ù³ëݳÏó ÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïïý»ñáõù Ëáßáñ Ëá ϳ½Ù³Ï»ññåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳ ³Ý ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç ÏÇ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ (ú úàôü) ͳí³ÉáõÙ 2004-2009ÃÃ., 2 ïáïá ÏáëÝ»ñáí 9% 89.5% 89.6% 90.9 % 92.8% 91.8% 92.0% 100.0% 50.0% 9.1% 10.5% 10.4% 7.2% 2005 2006 2007 % 8.2% 8.0% 0.0% 2004 öøò 200 08 2009 Êáßáñ ϳ½Ù ٳϻñåáõÃÛáõÝÝ»»ñ г ³ñÏ»ñ ²ÕÛáõë³ ³Ï 19. öøò ëáõµûû»ïïý»ñç Ëáßáñ áñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ ÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³ ³Í ѳñÏ»ñÇ ï»ëë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ÐÐ Ð å»ï³ï³ý µûááõç»ç ѳñϳÛÇݻϳÙáõõïÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõññ áõù³ñáõù, 2004-22009ÃÃ.19 î³ñç Ç 2004 2005 2006 2007 2009 22008 Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³ ³Ù»ÝÁÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù Ù] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³-Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ Ð ÐÐ ¹ñ³Ù]] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Êáßáñ 191.4 71.7 231..8 72.1 278.4 72.33 378.1 74.8 446.99 72 382.8 73.2 öøò 75.6 28.3 89.77 27.9 106.7 27.77 127.4 25.2 174.22 28 139.6 26.8 267.0 100 321..5 100 385.1 1000 505.5 100 621.11 100 522.4 100 ³ë³Ï³ñ áõù Àݹ³Ù»ÝÁ ÐÐ ä»ï³ï³ý µûáõç»ç ѳñϳ-ÛÇݻϳÙáõïÝ»ñ, å»ï³ï³ý ïáõñ-ù»ñ áã ѳñϳÛÇݻϳÙáõïÝ»ñ 19»ñí³ ³Í óáõó³ýçßý»ñá ѳßßí³ñÏí³Í»Ý ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí Á Ù³ÙáõÉáõÙ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ³ÛÉ ÙÇçáóÝ Ý»ñáí ѳÛï³ñ³ñí³ ³Í ï»õ»ï³ïíáõãûáõý ÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ ` ö öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳñÏÙ Ù³Ý é»åçùý»ñç, ѳñ ñï³ûçý ûñ»ýë¹ñáõãû³ ³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõà ÃÛáõÝÝ»ñÁ ¹ñ³Ýó ¹Çݳ٠ÙÇϳÝ: 40

ÆÝãå»ë»ñ áõù ³ÕÛáõëÛ³ÏÇó öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ÐÐ å»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç å³ñï³¹ ¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»- ñç 20 Ù³ ³ëáí í»ñççý»ñïáõ ï³ñçý»ñçý ³ñӳݳ ñí»é µ³ó³ñó³ï áõù³ñ- Ý»ñÇ ³, ϳ½Ù»Éáíª 2008Ã-ÇÝ ßáõñç 46.8 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù, 2007Ã-ÇÝ 20.7 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ ³Ù 2006Ã-Ç 17 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ï³ñ»ï³ý ³ Ç ¹ÇÙ³ó: ê³ ³Ï³ÛÝ ÝáõÛÝ Å³- ٳݳϳѳïí³ÍáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ÐÐ å»»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³ ³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç å³ñï³ ³¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ÁݹѳÝáõñ óáõó³ ÝÇßÇ Ù»ç áõý»ó»é ³, Ç ï³ñµ»ñáõãûáõý ݳËáñ¹ ï³ñçý»ñçý ³ñӳݳ ñí³í áñáß³ïç Ýí³ ³½Ù³Ý ÙÇïÙ³ÝÁ: 2009 Ã.-Ç ÝáõÛÝ óáõó³ýçßý»ñç Ù³ëáí ³ñӳݳ ñí»é ³Ï³Ý Ýí³½áõÙ, ÇÝãÁ å³ûù³ý³íáñí³í ѳٳß˳ñѳÛÇÝ ýçý³ýë³ïýï»ë³ï³ý ݳųÙÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ: 2009 Ã. -ÇÝ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó å»»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³Í ѳñÏ»- ñç, ïáõñù»ñç å³ñï³ ³¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»ñÇ Ù³ëáí 2008Ã.-Ç Ñ»ï ѳٻٳï³Í å»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí»É 34.6 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ùáí ³í»ÉÇ ùçã áõù³ñ: Í³å³ ³ïÏ»ñ 27. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ññ ÏßÇéÁ ÐÐ å»ï³ï³ý µûáõç»ç ѳñϳ ³ÛÇݻϳÙáõïÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù, 2004-2009ÃÃ. 700 600 500 400 300 200 100 0 174.2 127.4 106.7 89.7 75.6 446.9 378.1 191.4 231.8 278.4 2004Ã. 2005Ã. 2006Ã. 2007Ã. 2008Ã. 139.6 382.8 2009Ã. Êáßáñ öøò 20 ²é³Ýó å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ ³Ï³Ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ: 41

²ÕÛáõë³Ï 20. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù, 2004-2009ÃÃ. î³ñç 2004 2005 2006 2007 2008 2009 ³ë³- ϳñ áõù Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] öøò 15.4 33.0 20.4 33.9 25.7 35. 0 38.9 45.7 53.4 Êáßáñ 31.3 67.0 39.7 66.1 47.6 65 46.2 54.3 51.6 Àݹ³Ù»Ý Á ä³ñï³¹ Çñ ëáóç³é³ Ï³Ý ³å³Ñáí ³- ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñ 46.7 100 60.1 100 73.3 100 85.1 100 105 100 50. 9 50.1 48. 49. 1 52.8 51. 102.9 100 ÆÝãå»ë»ñ áõù ³ÕÛáõë³ÏÇó 2008Ã.-ÇÝ 2007Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ï ³ñÓ³- ݳ ñí»é öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ßáõñç 37.3 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³,»ñµ 2007Ã.-ÇÝ 2006Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ï ³ñӳݳ ñí»é ßáõñç 51.4 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³ ª 2006 Ã.-ÇÝ Ý³Ëáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ï ßáõñç 26%-áí ³ Ç ¹ÇÙ³ó: ³ó³ñÓ³Ï Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ»ñáí 2008Ã.-ÇÝ 2007Ã.-ÇÝ ³Û¹ óáõó³ýçßý»ñá ϳ½Ù»É»Ý ѳٳå³ï³ë˳ݳµ³ñ ßáõñç 14.5 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù 12.3 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù: ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ 2008Ã.-ÇÝ Ý³Ëáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ï í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù 4.8 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³í»É³ó»É»Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÁ` 2007Ã.-ÇÝ ³ñÓ³- ݳ ñí³í 10.7 ïáïáë³ûçý Ï»ïÇ ¹ÇÙ³óª ϳ½Ù»Éáí 53.4 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù ϳ٠50.9 ïáïáë 2007Ã.-Ç 38.9 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ Ï³Ù 45.7 ïáïáëç ¹ÇÙ³ó: 2009Ã.-ÇÝ öøò ëáõµé»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÁ 2008Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ Ýí³½»É»Ý ßáõñç 4.7 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ùáí: 42

öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë ºñÏñÇ ïýï»ë³ï³ý ѳٳϳñ áõù öøò ¹»ñÇ Ý߳ݳÏáõÃÛ³Ý ³é³í»É ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ ëï³ý³éáõ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ÁÝÓ»éáõÙ Ødzó- Û³É ³½»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý öøò áéáñïç í»ñ³µ»ñû³é Çñ³Ï³Ý³óí³Í ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ÏÇñ³éíáÕ ³ ñ» ³óí³Í ÙÇ óáõó³ýçß, áñá ÏáãíáõÙ öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë : öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÝ ÁݹѳÝñ³Ï³Ý ïýï»ë³ï³ý óáõó³ýçß, áñý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ³ÙµáÕç öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ ³½ ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ý ٳϳñ¹³Ïáí ÑÇÙÝí³Í 3 ÑÇÙÝ³Ï³Ý ïýï»ë³ï³ý áñ- ÍáÝÝ»ñÇ íñ³, áñáýù»ý. Ù³ëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ»ñÏñÇ ïýï»ëáõãûáõýáõù, öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç, öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ý»ñ ñ³íí³í ³ß˳ïáõÅÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ: öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ ϳñáÕ ³ñï³Ñ³Ûïí»É ïáïáëý»ñáí /ϳ٠Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí: ²ÕÛáõë³Ï 21. öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ г۳ëï³ÝáõÙ, 2002-2009ÃÃ. î³ñç سëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»ëáõãûáõýáõù (%) öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç (%) öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³Í»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ (%) Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ (²ØÜ ¹áɳñ) öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë (Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí) 2002 81 34.4 28.2 739.9 58.1 2003 83 36.5 31.0 873.4 82.0 2004 84 38.6 32.9 1104.4 117.8 2005 84 39.8 34.0 1513.0 172.0 2006 84 40.3 35.1 1996.0 237.2 2007 84 41.0 40.7 2844.0 398.6 2008 84 41.7 42.1 3689.0 544.0 2009 84 42.5 42.2 2686.0 404.7 43

Í³å³ ³ïÏ»ñ 28. öøò ½³ñ ³½Ù³Ý Çݹ»»ùëÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ð³Û³ëï³ÝáõÙ, 2002-2009ÃÃ. 600 500 400 398.6 544.0 404.7 300 237.2 200 100 58.1 82.0 117.8 171.9 0 2002 Ã. 2003Ã. 2004Ã. 2005Ã. 2006Ã. 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 44

زê 2 öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãûáõý Æñ³Ï³Ý³óí³Í í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ ¹áõñë µ»ñí³í óáõó³- ÝÇßÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ Ñݳñ³íáñ ¹³ñÓ»É Ó ³íáñ»É ÐÐ-áõÙ öøò áéáñïç í»- ñ³µ»ñû³é ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ: î»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í ï»õ»ï³ïíáõãûáõýá ³ÝϳëÏ³Í Ã»ñÇ áã ³ÙµáÕç³Ï³Ý ÏÉÇÝ»ñ ³é³Ýó ÐÐ ÙÇ ß³ñù ½³ñ ³óáÕ áõ ½³ñ ³ó³Í»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñç ѳٳ¹ñÙ³Ý í»ñéáõíáõãû³ý: âý³û³í, áñ Çñ³Ï³Ý³óí³Í í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óí»é ÐÐáõÙ öøò áéáñïç ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, Ù»ñ ËáñÇÝ Ñ³- Ùá½Ù³Ùµ, ï³ñ³í³ßñç³ýç ³ß˳ñÑÇ ³ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ÁÝóóáÕ ïñ³ýëýáñù³óçáý áñíáýã³óý»ñá, Ù³ëݳíáñ³å»ë, öøò áéáñïáõù ѳßíÇ ³éÝ»Éáõ ÐÐ-áõÙ ÝٳݳïÇå áñíáýã³óý»ñç ѳٳ¹ñáõÙÁ ѳٳå³ï³ëË³Ý ½áõ ³Ñ»éÝ»ñÇ ³ÝóϳóáõÙÁ ÝÛáõÃÁ ¹³ñÓÝáõÙ»Ý ³í³ñïáõÝ: öøò áéáñïá Ý߳ݳϳÉÇ ¹»ñ áõýç ÇÝãå»ë ½³ñ ³óáÕ, ³ÛÝå»ë É ½³ñ- ³ó³Í»ñÏñÝ»ñÇ ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù, ÇÝãÇ Ù³ëÇÝ»Ý íï³ûáõù ëïáñ Ý»ñ- ϳ۳óí³Í ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ: îýï»ë³å»ë ½³ñ ³ó³Í»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ϳ½ÙáõÙ»Ý ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ 97-99%-Á: ²ØÜ-áõÙ áùñ µç½ý»ëç (öøò) ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Áݹѳ- Ýáõñ Ãí³ù³Ý³Ïáõ٠ϳ½ÙáõÙ 99.7% 21, Ðܲ-Ç Ù»ç` 52%, ÇëÏ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ` 53%: гٳӳÛÝ îýï»ë³ï³ý гٳ áñí³ïóáõãû³ý ¼³ñ ³óÙ³Ý Î³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý (OECD) ïíû³éý»ñç üñ³ýëç³- ÛáõÙ Æëå³ÝdzÛáõ٠ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ϳ½ÙáõÙ»Ý 99.8%, Ö³åáÝdzÛáõÙ` 99.7%, Þí»ó³ñdz- ÛáõÙ` 99 %: ÆÝã í»ñ³µ»ñáõù ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ /ϳ٠½³ñ ³óáÕ ïýï»ëáõãû³ùµ»ñïñ- Ý»ñÇÝ, ÇÝãå»ë ï³ñ³í³ßñç³ýáõù 22, ³ÛÝå»ë É ³ß˳ñÑáõÙ, ³å³ ¹ñ³Ýó ѳٻٳïáõÃÛáõÝÁ г۳ëï³ÝÇ Ñ»ï` öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñç Ïïñí³Íùáí, ï³éçë µ³í³ï³ýçý Ñ»ï³ùñùÇñ å³ïï»ñ: Æñ³Ï³Ý³óí³Í ¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõ٠ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõ- ÍáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ÁÝïñí»É»Ý Ñ»ï ۳ɻñÏñÝ»ñÁ. ²¹ñµ»ç³Ý, ìñ³ëï³ý, êéáí³ïç³, êéáí»ýç³, ȳïídz, ÈÇïí³, ¾ëïáÝdz, áõéõ³ñç³, Êáñí³- Ãdz, èáõùçýç³, â»ëç³ ÐáõÝ ³ñdz: Üßí³Í»ñÏñÝ»ñÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ 21 Small Business in Japan White paper on small and medium entreprises in Japan MITI, 2002, 219 p., p. 109: 22 гñ³í ÏáíϳëÛ³Ý ï³ñ³í³ßñç³ý: 45

å³ûù³ý³íáñí³í ³ß˳ñѳ ñ³ï³ý ¹Çñùáí 23 ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Ï»ñå г۳ëï³ÝÇ Ñ»ï ѳٳ¹ñ»ÉÇ ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óÙ³Ý ÙÇïáõÙÝ»ñ, ï³ñ³íù, µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³Ï áõý»ý³éáí, ÇÝãå»ë ݳ ÙÇ ß³ñù ³ÛÉ Ñ³Ý ³Ù³ÝùÝ»ñÇó»ÉÝ»Éáí: ²ÕÛáõë³Ï 22. öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñá г۳ëï³ÝáõÙ ÙÇ ß³ñù ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ /ϳ٠½³ñ ³óáÕ ïýï»ëáõãû³ùµ»ñïñý»ñáõù 2008Ã. ºñÏÇñ سëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»- ëáõãûáõýáõù [ % ] öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç [ % ] öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñáõÙ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Áݹ- ѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ [ % ] Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ 24 [²ØÜ ¹áɳñ] öøò ½³ñ- ³óÙ³Ý ÇÝ- ¹»ùë [Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳ- ÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí] êéáí»ýç³ 70 56.5 62.6 26,779 6,630.0 ¾ëïáÝdz 80 73.7 55.6 17,223 5,646.0 ÈÇïí³ 75 63.0 70.0 14,096 4,662.2 ȳïídz 70 58.2 69.3 14,909 4,209.2 êéáí³ïç³ 80 45.3 66.0 17,565 4,201.3 Êáñí³Ãdz 70 56.0 65.0 15,636 3,984.0 ÐáõÝ ³ñdz 80 36.9 56.8 15,409 2,583.7 èáõùçýç³ 70 55.0 21.0 9,300 751.9 áõéõ³ñç³ 75 30.0 42.2 6,546 621.5 ²¹ñµ»ç³Ý 75 40.3 34.0 5,330 547.7 г۳ëï³Ý 84 41.7 42.2 3689.0 544.0 ìñ³ëï³ý 75 29.4 32 2,931 206.8 гßíÇ ³éÝ»Éáí ³ÛÝ ³ëïÁ, áñ ѳÛÏ³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ, ÇÝãå»ë ݳ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ-Ý µ³í³ï³ýçý áùñ ºíñ³ÙÇáõÃ۳ݻñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ, öøò 23 ²¹ñµ»ç³Ý, ìñ³ëï³ý: 24 îíû³éý»ñá Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý 2008 Ãí³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³ñ: ²ß˳ñÑÇ ½³ñ ³óÙ³Ý ÇݹÇϳïáñÝ»ñÇ ÑÇÙݳå³ß³ñ, гٳß˳ñѳÛÇÝ µ³ýï, 4»ïñí³ñÇ 2010 Ãí³Ï³Ý: Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ ѳßí³ñÏÁ ϳï³ñí»É»ñÏñÝ»ñÇ Ðܲ óáõó³ýçßý»ñá µ³å³ý»éáí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÇÝ: 46

½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùÁ µ³ó³ñó³ï ³ñÅ»ùáí ÝáõÛÝå»ë áùñ ëï³óíáõù ½³ñ ³óáÕ ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ùµ ³ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ: ²Ûë åý¹áõùá Çßï ݳ ²¹ñµ»ç³ÝÇ ìñ³ëï³ýç ¹»åù»ñáõÙ: âý³û³í ¹ñ³Ý, г۳ëï³ÝáõÙ ³Ûë óáõó³ýçßý ß³ñáõݳϳϳÝáñ»Ý ³ áõù, ÇÝãÁ íï³ûáõù»ñïñáõù Ýå³ï³Ï³¹ñí³Í ³½ ³ÛÇÝ öøò ù³õ³ù³ï³ýáõãû³ý Ù³ëÇÝ: Doing Business -Á г۳ëï³ÝáõÙ Doing Business 2009-Á гٳß˳ñѳÛÇÝ ³ÝÏÇ ËÙµÇ ÏáÕÙÇó Ùß³ÏíáÕ Ññ³å³ñ³ÏíáÕ ï³ñ»ï³ý ѳßí»ïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ß³ñùÇ í»ó»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ : гٳß˳ñѳÛÇÝ ³ÝÏÇ ËáõÙµÝ ³Ûë ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñáõù Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³ÝÁ ËáãÁݹáïáÕ Ï³Ù ³ç³ÏóáÕ Ï³Ýáݳϳñ»ñÇ Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí 25 : Doing Business -Á Ý»ñϳ۳óÝáõÙ µç½ý»ëç ϳÝáݳϳñ - Ù³Ý ë» ³Ï³Ý³áõÃÛ³Ý Çñ³íáõÝùÝ»ñÁ µýáõã³ ñáõ áñ³ï³ï³ý óáõó³- ÝÇßÝ»ñ, áñáýù ϳñ»ÉÇ Ñ³Ù»Ù³ï»É 181»ñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: Ìñ³ ñç Ýå³ï³ÏÝ Ñ³Ù»Ù³ï»É ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñç ïýï»ëáõãûáõýý»ñá Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛ³Ý ï»ë³ýïûáõýçó: ²Ûë áõëáõùý³ëçñáõãû³ý Ù»ç É³í³ áõûýý ѳݹÇë³ÝáõÙ ³ÛÝ»ñÏñÇ ïýï»ëáõã- ÛáõÝÁ, áñá ïýíáõù ³é³çÇÝ ï»õáõù: Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõã- Û³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛ³Ý µ³ñóñ Çݹ»ùëÁ Ý߳ݳÏáõÙ, áñ ϳÝá- ݳϳñ áõ ÙÇç³í³ÛñÁ Ýå³ëï³íáñ µç½ý»ëç Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²Ûë Çݹ»ùëÁ ÙÇçÇݳóÝáõÙ»ñÏñÇ ¹ÇñùÝ Áëï 10 ûٳݻñÇ` µ³õï³ó³í ÙÇ ß³ñù óáõó³ýçßý»ñçó, áñáýù É Çñ»Ýó Ñ»ñÃÇÝ ³Ù»Ý ûٳÛÇÝ ï³éçë ѳí³ë³ñ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñ: г۳ëï³ÝÁ ½µ³Õ»óÝáõÙ 44-ñ¹ ï»õá 181 ¹Çï³ñÏíáÕ ïýï»ëáõãûáõý- Ý»ñÇ ß³ñùáõÙ: ìñ³ëï³ýá ³Ûë ß³ñùáõÙ ½µ³Õ»óÝáõÙ 15-ñ¹ ï»õá, ÇëÏ ²¹ñµ»ç³ÝÁ` 33-ñ¹Ý : ²ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ Ñ»ï ѳٻٳï³Í, 181 ïýï»ëáõãûáõý- Ý»ñÇ ß³ñùáõÙ, èáõùçýç³ý 47-ñ¹Ý, ÂáõñùÇ³Ý 59-ñ¹Á, ÇëÏ èáõë³ëï³ýá 120-ñ¹Á: Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃ- Û³Ý Ñ³Ù»Ù³ï³Ï³ÝÁ ãç ѳݹÇë³ÝáõÙ µ³ó³ñó³ï óáõó³ýçß, ù³ýç áñ í»ñççýçë ݳѳïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ѳßíÇ»Ý ³éÝíáõÙ Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ϳñ áñ ѳݹÇë³óáÕ áã µáéáñ áñíáý- Ý»ñÁ: ²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí,»ñÏñÇ ¹ÇñùÇ µ³ñ»é³íáõùá Ý߳ݳÏáõÙ, áñ ïíû³é»ñïñç ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ Ýå³ëïáõÙ µç½ý»ëç í³ñù³ý ѳٳñ ³í»ÉÇ Ýå³ëï³íáñ ÙÇç³í³ÛñÇ Ó ³íáñÙ³ÝÁ: 25 îíû³éý»ñá í»ñóí³í»ý Doing Business 2009 ѳßí»ïíáõÃÛáõÝÇó, Áݹ ñïáõù»ý 2007Ã. ³åñÇÉÇó ÙÇÝã 2008Ã. ÑáõÝÇëÁ ÁÝÏ³Í Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍÁ: http://www.doingbusiness.org/ 47

²ÕÛáõë³Ï 23. Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý áéáñïáõù. г۳ëï³ÝÇ ¹ÇñùÁ 2008 2009ÃÃ. Áëï Doing Business -Ç 26 ³ë³Ï³ñ áõù Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³ó- Ù³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛáõÝ Doing Business 2009 Ã. Doing Business 2008Ã. 44 41 ǽݻëÇ ÑÇÙÝáõÙ 66 49 ÞÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý ÃáõÛÉïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëï³óù³ý ѳñó»ñ 42 73 ²ß˳ïáõÅÇ Ý»ñ ñ³íáõù 54 52 ê» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ñ³ýóáõù 5 2 ì³ñï»ñç ëï³óáõù 28 25 Ü»ñ¹ñáÕÝ»ñÇ å³ßïå³ýáõãûáõý 88 88 гñÏ»ñÇ í ³ñáõÙ 150 147 ²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ 143 131 ä³ûù³ý³ ñ³ûçý å³ñï³íáñáõãûáõýý»ñç ϳï³ñáõÙ 61 63 ǽݻëÇ ÉáõͳñáõÙ 47 47 гٳӳÛÝ Forbes ³Ùë³ ñç ÏáÕÙÇó Ý»ñϳ۳óíáÕ µç½ý»ëç ѳٳñ Ýå³ëï³íáñ»ñÏñÝ»ñÇ ó³ýïç, г۳ëï³ÝÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ É³í³ áõûý»ñ- ÏÇñÁ ²ÝÏ³Ë ä»ïáõãûáõýý»ñç гٳ áñí³ïóáõãûáõýáõù (²äÐ): г۳ëï³- ÝÁ ³Ûëï»Õ ½µ³Õ»óÝáõÙ 63-ñ¹ ï»õá 121»ñÏñÝ»ñÇ ß³ñùáõÙ` ³é³ç ³ÝóÝ»- Éáí ²äÐ µáéáñ»ñïñý»ñçó: úñçý³ï` ìñ³ëï³ýá 68-ñ¹ ï»õáõù, àõïñ³ç- ݳÝ` 75-ñ¹, ²¹ñµ»ç³ÝÁ` 82-ñ¹, ÇëÏ èáõë³ëï³ýá` 86-ñ¹ 27 : гٻٳïáõÃ- ÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ»ÉÝ»Éáí»ñÏñÇ Ðܲ-Ç ³ Ç, ëõ³ Ç áñí³½ñïáõã- Û³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÝ»ñÇó, ѳñϳÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ»ñÇ íç ³ÏÇó: 26 http://www.doingbusiness.org/exploreeconomies/?economyid=10 27 http://www.forbes.com/lists/2008/6/biz_bizcountries08_best-countries-for- Business_Rank.html 48

زê 3 Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõã- ÛáõÝ ëïë»éáõ Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï ñ³ýóí»é áñå»ë ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ (Ʋ) ϳ٠³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ (²Ò): ²Ò ñ³ýóù³ý áñíáýã³óá ëïë»éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï áñ µ³ý- ÏáõÙ í ³ñ»É 3,000 ¹ñ³Ù å»ï³ï³ý ïáõñù ѳٳå³ï³ëË³Ý Ñ³ßí»Ñ³Ù³ñÇÝ: ²ÛÝáõÑ»ï, å»ïù Éñ³óÝ»É Ý»ñϳ۳óÝ»É ñ³ýóù³ý ¹ÇÙáõÙÁ, áñç Ó Á ïñ³ù³¹ñíáõù ÐÐ ³ñ¹³ñ³¹³ïáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛ³Ý Çñ³í³µ³- Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó å»ï³ï³ý é» ÇëïñÇ áñí³ï³éáõãû³ý (ä»ï³ï³ý é»- Çëïñ) ÏáÕÙÇó: ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÁ, ùýý³ñï»éáí ¹ÇÙáõÙÁ, ϳñáÕ Ù»ñÅ»É Ï³Ù Ñ³ëï³ï»É ñ³ýóáõùá: Ø»ñÅÙ³Ý ¹»åùáõÙ ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÁ ¹ÇÙ»Éáõó Ñ»ïá Ù»Ï ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ ïñ³ù³¹ñáõù ñ³íáñ µ³ó³ïñáõãûáõý, ÇëÏ Ñ³ëï³ïÙ³Ý ¹»åùáõÙ áñáßáõùý ÁݹáõÝíáõÙ»ñÏáõ ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ, áñçó Ñ»ïá ïñ³ù³¹ñíáõù ñ³ýóù³ý íï³- ۳ϳÝÁ: Ʋ ñ³ýóù³ý áñíáýã³óá ëïë»éáõ Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï áñ µ³ýïáõù ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝáõÙÁ ñ³ýó»éáõ ѳٳñ í ³ñ»É 5,000 ¹ñ³Ù å»ï³ï³ý ïáõñù, ÇÝãå»ë ݳ í ³ñ»É 12,000 ¹ñ³Ù ä»ï³ï³ý é» ÇëïñáõÙ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÁ ñ³ýó»éáõ ѳٳñ` ѳٳå³ï³ëË³Ý Ñ³ßí»Ñ³Ù³ñÝ»ñáí: ÀÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝÙ³Ý ñ³ýóáõùá ϳï³ñíáõÙ ä»ï³ï³ý é» ÇëïñáõÙ: ²Ýí³ÝÙ³Ý ñ³ýóù³ý ϳ٠ٻñÅÙ³Ý Ù³ëÇÝ áñáßáõùá ϳ۳óíáõÙ 2 ³ß- ˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ: ²ÛÝáõÑ»ï, ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÇó ϳñáÕ»ù í»ñóý»é ¹ÇÙáõÙÇ Ó Á, ϳÝáݳ¹ñáõÃÛ³Ý ÝÙáõßÁ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ ÑÇÙݳ¹ñ»Éáõ Ù³ëÇÝ ÑÇÙݳ¹ñÇÝ»ñÇ ÅáÕáíÇ ³ñӳݳ ñáõãû³ý ÝÙáõßÁ: ú ï³ áñí»éáí í»ñá µ»ñí³í ³ëï³ÃÕûñÇ ûñçý³ï»éç Ó»ñÁ` ³ÝÑñ³Å»ßï ³ÝóϳóÝ»É ÑÇÙݳ¹ÇñÝ»ñÇ ÅáÕáí, ϳ۳óÝ»É Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ ÑÇÙݳ¹ñ»Éáõ Ù³ëÇÝ áñáßáõù ϳ½Ù»É ÝÇëïÇ ³ñӳݳ ñáõãûáõýá, ÇÝãå»ë ݳ å»ïù å³ïñ³ëï»é ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ÑÇÙݳ¹Çñ ³ëï³ÃáõÕÃÁ` ϳÝáݳ¹ñáõÃÛáõÝÁ: ²é ïñ³ûçý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ñ³ýóù³ý ѳٳñ ϳ- Ýáݳ¹ñ³Ï³Ý ϳåÇï³ÉÇ Ýí³½³ áõûý ã³ ë³ñù³ýí³í ã : àõý»ý³éáí µáéáñ Ýßí³Í ³ëï³ÃÕûñÁ` ³ÝÑñ³Å»ßï ä»ï³ï³ý é»- Çëïñ Ý»ñϳ۳óÝ»É ñ³ýóù³ý ¹ÇÙáõÙ, áñçó Ñ»ïá ³é³í»É³ áõûýá 5 ³ß- ˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ å»ïù ïñíç ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ñ³ýóù³ý íï³û³ï³ýá ϳ٠ñ³ýóáõùá Ù»ñÅ»Éáõ ¹ñ³ å³ï ³éÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é ñ³íáñ å³ï³ëë³ý: 49