30 SO CHAU MY NGAY NAY CHINH TRI - LUAT.' -.) NHCING cd sd HOACH DINH CHINH SACH. -.i KINH TE CUA MY VA VAN OE DOI V6l VIET NAM ThS. Nguyen Tu

Bản ghi

1 30 SO CHAU MY NGAY NAY CHINH TRI - LUAT.' -.) NHCING cd sd HOACH DINH CHINH SACH. -.i KINH TE CUA MY VA VAN OE DOI V6l VIET NAM ThS. Nguyen Tuan Minh Vien Nghien ciiu Chdu My Gidi thieu Chinh sich kmh te cua My dd'i vdi Viet Nam la mpt bd phdn ctia tdng the he thd'ng chinh sich ctia My ddi vdi Viet Nam. Cho den nay, chinh sich dd dang tao dieu kien cho quan he thqdng mat va diu tq giqa hai nqdc Viet Nam va Hoa Ky phit trien, mac du nd chua phii li hoan hao, dap Qng diy dti ldi ich ctia hai nqdc. Chinh sach kinh te ctia My dd'i vdi Viet Nam cung la mpt phan trong chi'nh sdch quan he kinh te qud'c te cua My ddi vdi the gidi cung nhu vdi khu vqc. Chung ta biet rang, d My khdng cd mpt cd quan duy nha't chiu trdch nhiem hoach dinh ra mpt chinh sich chung phit trien kinh te qud'c gia cho toan bp su nghiep phat trien kinh te - xa hpi cua nu'dc My. Chinh sach kmh te cua My bao gdm rat nhieu chinh sach ddn le, cu the, do dd, viec nghien cqu la kha phqc tap. Trong bii viet ndy, chung ta xem xet nhqng van de chung nhit trong viec hoach dinh chinh sach kinh te ciia My cd lien quan den chinh sich dd'i vdi Viet Nam, trudc tien, se di sau tim hidu nhqng nhan td tac dpng de'n viec hoach dinh chinh sich kinh te ciia My, qua dd cd the thi'y kha nang vi xu hudng quan he kinh te Viet-My. Cd rat nhieu nhan to' tic dpng triic tiep den viec hinh thanh chinh sich kinh te ctia My cd khi ning lien quan den Viet Nam. NhQng nhan to' chinh cd the ke den nhu sau: 1/ He thd'ng luat phip My, 2/ He thd'ng hoach dinh chinh sdch kinh te thqdng mai My. 3/ Todn ciu hda, khu viic hda vi quan he song phqdng ve kinh te, 4/ Cic van de kinh te - chinh tri lien quan den Viet Nam. Phin nay chi trinh bay hai nhan to' dau, cic nhan to' khac chung ta cd the tim thi'y d ben dudi bai niy. 1. He thong luat phap My Cd the cho rang, tq sau dai khung hoing kinh te nam , nen kinh te My bat diu mpt giai doan phit trien mdi, vdi nhqng quy dinh mdi ve luit phip tao dieu kien cho nen kinh teed ddng liic phit trien. Mdt trong nhqng dao luat quan trpng cd tic dpng de'n he thd'ng kinh te vi quan he kinh te qud'c te ctia My Id Bno lugt vi Cdc Hiep dinh Thuang mgi nam Dao luat nay ra ddi da gdp phan lam cho nen kinh te' My cd khi nang phuc hdi, tang trudng va xuat khau dudc tang cqdng va cd tdc dpng cho den ngay nay. Ve nguyen tac, Dao luat da chuyen chqc nang hoach dinh chinh sach kinh te thqdng mai tq Qudc hpi sang Tdng thd'ng, cho phep Tdng thdng quyen dim phan vdi cac nqdc khdc ve cic loai bieu thue cd mqc dinh thue

2 CHAU MY NGAY NAY SO tha'p hdn bieu thue trudc dd khoing 50%. Dao luat nam 1934 diia tren nguyen tac Tdi hue qud'c trong dam phdn cac hiep dinh thqdng mai. Sau nhieu lin dieu chinh, Dao luat nam 1934 da dudc thay the bdi Dgo lugt thuang mgi ndm My ban hanh Dao luat niy de tao cd sd cho viec My tham gia vdng dim phin Kennedy va phu hdp vdi su phat trien thudng mai qud'c te, nhit la vdi Chau Au. Dao luat cho phep Tdng thd'ng My giim bieu thue hdn nqa so vdi trqdc, ddng thdi thuc hien giim thue thu nhap, cho vay lai suit thi'p, trd giup ky thuat..., cho ngqdi lao ddng vi cac cdng ty My bi tdn hai do viec thiic hien chudng trinh tii do hda thqdng mai gay nen. Dgo lugt cdi cdch thuong mgi ndm 1974 da thay the Dao luat md rdng thudng mai nam Tdng thd'ng My cd quyen dam phin giim bieu thue khoang 60"(i va bai bd niqc thue khoing 5% hoae thip hdn, dam phan giam cac hang rio phi thue quan trong thudng mai. Dgo ludt thuang mgi vd thue quan ndm 1984 cd ba dieu khoin quan trpng: iiy quyen cho Tdng thd'ng dim phan cic hiep dinh qud'c te ve bio hp quyen sd hqu tri tue; giim hang rao thudng mai cho cac nganh dich vu, sin pham cdng nghe cao va dau tu trtlc tiep; md rdng he thdng Qu dai chung, Qu dai cho cdc nqdc dang phat tridn xuat khau vao Hoa Ky va cd the bd Uu dai vdi nhqng nqdc da cd trinh dp phit trien cao hdn. Dgo lugt tliuang mgi tong hgp vd cgnh tranh nam 1988 bao gdm cac quy dinh cho phep Dili dien ThQdng mai My dp dung cic bien phap duy tri mdt sd' hang rao thqdng mai nhat dinh, quy dinh tien trinh dim phan de cd the loai hd din cac hang rio tren vi mdt dieu dang chu y la cho phep tra dua thdng qua han che nhap khiu tq nhqng nqdc dam phan khdng dat ket qui. Dieu ndj' da bi nhieu nudc phe phdn vi Idm tdn hai den hoat ddng thudng mai tu do va Ipi i'ch cua cdc nudc khac. Vdng ddm' phan Uruguay bao gdm thda thuan ve thupng mai hang hda. thqdng mai dich vu, quyen sd hqu tri tue va cac bien phap diu tq lien quan den thqdng mai (TRIMs). Vdi trinh dp phdt trien cao cua My, nhqng thda thuan nay thudng phin anh chinh sach kinh te vd thqdng mai qud'c te ctia My. Khi nhqng thda thuan nay dupe chap nhan, ngqdi ta cho rang. My da thanh cdng trong viec dp dat cdc "luat chdi" cua minh trong quan he thqdng mai da phudng dd'i vdi cac dd'i tac thqdng mai. My ban hanh Dao luat ve cac Hiep dinh cua vdng dam phan Uruguay nham lien ket cac thda thuan da dat dupc va yeu ciu Cd quan Dai dien ThUdng mai My bao cio ve boat ddng ctia WTO, cd kien nghi cii the ve viec dieu chinh luat phap ciia My cho phu hdp vdi cac Hiep dinh da dudc ky ket. Trong quan he kinh te - thudng mai vdi My, chung ta cin thiy nhieu quy dinh phd bien cqa GATT/WTO thqdng la tqdng tq vdi cdc quy dinh cua luat phdp kinh te thqdng mai My, do dd, viec ky ket hiep dinh thqdng mai vdi My la mpt bqdc tien quan trpng trong dim phan gia nhap WTO cua nudc ta. Ddng thdi, cin chu y rang, nhieu quy dinh cua luat phip kinh te My du tq rat lau, ngay nay vin cdn cd hieu liic. Cd mpt sd dieu khoin quan trpng can chu y sau: Ddi xu qudc gia (National Treatment - NT). Luat My quy dinh ve che dp dd'i xii qud'c gia gid'ng vdi cdc quy dinh ctia WTO. Che dd dd la mdt

3 32 SO CHAU MY NGAY NAY nguyen tac cd bin trong quy tdc va chinh sach thudng mai qud'c te. Ndi chung, quy che nay cho phep dd'i xti khdng phan biet dd'i vdi khdch hang nqdc ngodi: Dieu III ctia GATT quy dinh ve dd'i xii quo'c gia trong khudn khd GATT ngan cam phan biet dd'i xii giqa hing nhap khau vdi hdng npi dia tren phqdng dien thue hay cac dieu chinh khic ciia chi'nh phii. My cung dp dting ve dd'i xii qud'c gia vdi cdc nudc cd quan he thqdng mai vdi My trong khudn khd GATT/WTO. Tdi hue qudc (MFN) Id chi'nh sach trong quan he thqdng mai qud'c te, quy dinh cac dd'i tic thqdng mai deu phii cd quy che' hii quan va thue quan nhu nhau va khdng phan biet dd'i xti, dqdc gpi Id "td'i hue qud'c". Ta't ca cac thanh vien ciia GATT/WTO deu danh cho nhau quy che td'i hue qud'c theo quy dinh tai Dieu 1 cua Hiep dinh. Nguyen tac cd bin dd la mdt trong nhqng nguyen tac cua chi'nh sach thudng mai My tq lau, den nam 1923, My da dqa dieu khoan td'i hue qud'c khdng dieu kien vio cac hiep dinh thudng mai, rang bupc cac nqdc tham gia hiep dinh phai danh cho nhau tit ci cac Qu dai thqdng mai cd ldi nha't ma nd cd the danh cho nqdc thq ba nao khac sau khi ky hiep dinh. Hien nay. My da ap dung quy dinh nay (dudc gpi li Quy che quan he thqdng mai binh thqdng - NTR) cho tat ca cac dd'i tic thqdng mai, trq cac trqdng hdp bi luat ngan cam. Nguyen tac tdi hue qud'c cung da tao nen ting cho he thd'ng thqdng mai the gidi tq sau Chien tranh The gidi thq hai cho den nay. Lien quan den Quy che NTR, thing 6/1998, khi dieu chinh luat lien quan den Cue Thue Lien bang, Qud'c hpi My da ddi cich gpi tdi fiue qudc thanh quan he thuong mgi binh thudng. De dqdc hqdng quy che NTR, cic dd'i tic thqdng mai ciia My phii dip Qng hai dieu kien sau: thu nhdt, phii tuan thii dieu luit bd sung Jackson-Vanick ciia Luit ThQdng mai nam 1974 (lien quan de'n viec di tru ciia cdng dan), vi. thu hai, phai dat dqdc mpt thda thuin thqdng mai song phqdng vdi My. TrQdc day, khi nqdc ta chqa phii Id thanh vien cua WTO, do dd hang nam phii cd quyet dinh ctia Tdng thd'ng My, hoac gia han, hoac tam hoan ip dung dieu luit bd sung Jackson- Vanick, mdi cd the dqdc ip dung quy che NTR. Cung vdi NTR, My cung ip dung mpt so' hinh thqc quan he dac biet nhim hd trd cic nqdc dang phdt trien, nhq md rpng Qu dai thue quan dd'i vdi mpt so' mat hing cua cic nqdc dd. Hinh thqc quan trpng nhat la He thdng Uu ddi Thue quan Pho cap (GSP). He tho'ng niy li sing kien ctia UNCTAD nhim khuyen khich cac nqdc dang phdt trien md rpng xuat khau hang hda da qua che bie'n, hoac bdn che bien thdng qua Qu dai thue quan, de cac hdng hda dd cd khi nang canh tranh td't hdn tai thi trqdng cic nqdc phat trien. GSP la mpt dang hiep dinh qud'c te (dqdc dqa ra thio luan tai Hpi nghi UNCTAD nam 1968). Day li mpt he thdng ma cac nudc phat trien danh cho cac nqdc dang phit trien nhqng Qu dai tam thdi, khdng cd di cd lai, vd ve liu dii nd dqa lai ldi ich chd ca hai ben. De thiic hien cam ket Qu dai, mdi nqdc cdng nghiep dat ra mpt he thd'ng Qu dai rieng quy dinh cic loai hdng hda vd mqc Qu dai cii the. Ddi luc, cac nqdc cdn quy dinh gii tri hoac khdi iqdng hing hda td'i da dqdc hqdng Qu dai. Luat ThQdng mai My nam 1974 dqa ra chqdng trinh GSP cho giai doan tq dau nam 1976 den diu nam

4 CHAU MY NGAY NAY SO , chqdng trinh nay da dqdc Luat ThQdng mai va Thue quan nam 1984 gia ban den giqa nam 1993, va nhqng nam sau. My van tie'p tuc ip dung He thdng GSP. Khoang tren 4000 hang muc trong bieu thue quan da dudc xac dinh la du dieu kien mien thue nhap khau vao My theo chqdng trinh GSP. Nam Qud'c hdi My da quy dinh mdt so' mat hang dudc "loai trq" khdng danh thue, ddng thdi quy dinh cic nudc cung cap tren 50% tdng so' nhip khau mpt mat hang nao dd ciia My trong mdt nam hoac vudt qud mpt gia tri kim ngach dqdc quy dinh se thdi khdng dudc hudng Qu dai cho sin phim dd trong nam tiep theo, do hp khdng cd "nhu cau canh tranh" de gianh cac Uu ddi dd. Luat Hiep dinh ThQdng mai My nam 1979 quy dinh gidi ban 50% neu tren cd the khdng ap dung ddi vdi mpt so' mat hang cd tdng kim ngach thap hdn mpt mqc kim ngach nhat dinh, day li mqc kim ngach dqdc dieu chinh hing nam de phin anh nhqng thay ddi trong td'ng sin pham qudc dan (GNP) ctia My. Mpt so' nqdc dang phat trien khdng dqdc hqdng GSP cua My, dd la cic nudc thanh vien OPEC hoae cic nqdc tham gia "cdc thda thuan td chqc gid'ng nhq nhqng cacten dpc quyen khac", cdc qud'c gia qudc hqu hda tai sin ciia ngqdi My mi khdng den bu thda ding, cic qud'c gia khdng hpp tic vdi cdc nd liic cho'ng ma tuy qud'c te, cac nudc cd thu nhap qud'c dan diu ngudi vudt qui mpt niqc nhit dinh, cac nqdc khdng bao dim binh dang trong ed hpi tiep can thi trqdng hoac khdng bao hd diy du quyen sp hqu tri tue dd'i vdi cdc hang hda, dich vu va diu tu ciia My, nhqng nqdc khdng bao dam cac quyen ctia ngqdi lao ddng dqdc qudc te thqa nhan. Trong khudn khd GATT/WTO cd quy dmh cho phep viec md rpng Qu ddi GSP khdng trai vdi dieu khoan MFN/NTR. Ben canh nhqng quy dinh phd bien tren day. My ap dung cac loai Uu dai thue quan dac biet dd'i vdi mpt sd sin phim nhap khiu cd linh kien, phti tqng sin xuat tai My. Quy dinh nay bao gdm nhqng linh kien, phu tung xe cd ddng cd, chat ban dan, hang may mac d nudc ngodi,... NhQng nam gin day cd khoing 10% tdng iqdng hing hda nhap khiu vio My dqdc ap dung cac loai Uu dai nay. Trong ludt phap vd thiic tien hoat ddng thudng mai cua My, chung ta cd the thay nqdc nay cdn cd kha nhieu bien phap han che've dinh iqdng hang hda nhap khdu, chang ban nhu hqn ngach nhgp khdu. Day li nhqng bien phap phi thue quan de tao thuan ldi hoac gay khd khan cho qua trinh boat ddng thudng mai vdi nqdc ngoai, neu hang hda vudt qud quy dinh se phai chiu mqc thue cao hdn. NhQng loai bdng hda phii chiu bieu thue ban ngach nay van cdn dudc duy tri dd'i vdi sin pham ndng, lam, ngq nghiep va hang det. Bien phap khic dqpc ap dung la cdc hiep dinh hgn che tii nguyen. My ky ket nhieu hiep dinh ban che tu nguyen nhap khau vdi nqdc khac nhim bio ve ldi Ich ciia My, dq trai vdi quy dinh'ciia GATT/WTO, trai vdi nguyen tac tii do hda thqdng mai, vi bat bupc cac nudc phai "tii nguyen" ban che nhap khiu hdng hda vao My. Ben canh cac bien phap han che tren. My cung thudng ip dung cac bien phap bio ve thqdng mai tam thdi. ThU nhdt. cac quy dinh ve chdng ban phd gid vd thue' dd'i khang. Theo luat My, ban pha gii bao gdm viec ban hing hda nhap khdu d My vdi "gid tha'p hdn gia tri thtic" gdy thiet

5 34 SO CHAU MY NGAY NAY hai hoac de dpa gay thiet hai vat chat cho cac nha sin xua't nhqng hang hda dd d My. Thue dd'i khdng la loai thue lam vd hieu hda tdc dpng ciia trd cap xua't khau ciia nqdc ngoii cho hang hda ciia hp xua't khau vdo My. NhQ vay, day la hai quy dinh cd tinh cha't bio hd sin xua't trong nqdc vd chdng canh tranh ciia nqdc ngoai d My. ThU hai, cac bien phap dieu chinh can can thanh toin: My cd quyen ban che' nhap khau, ngoai ban ngach vd nhqng bien phap danh thue phu thu thue nhap khau (cd trqdng hdp tdi 15%), nham giim khd khan ve cin can thanh toin cua My. Cdc diiu lugt trg giup xudt khdu vd thi hdnh cdc hiep dinh thuong mgi: Dieu luat 301 ctia Luat ThQdng mai Dieu khoin Super 301, Dieu luat Special 301; day li nhqng dieu khoin lien quan de'n viec My tien hanh dieu tra hanh dpng vi pham quyen sd hqu tri tue ctia My d nqdc ngoii, dieu tra' hing rao thue quan d nqdc ngoai, xac dinh danh muc nhqng nqdc tq chd'i bio hp quyen sd hqu tri tue ctia My, hoac bao hd khdng diy dti, khdng cd hieu qui. Khi nqdc nao vi pham nhqng dieu luat niy se bi My trqng phat tuy theo mqc vi pham. Cdc quy dinh vi ngudn gdc xudt xu, cdc bien phdp bdo ve an ninh qudc gia, lgi ich kinh te, trd dua thuang mgi vd bdo ve moi trudng, Dgo lugt ve buon bdn vdi cdc nudc thil dich, Dgo ludt ve phong, cho'ng, gido due, kiem sodt ma tuy, cdm van kinh te,... deu li nhqng quy dinh het Stic nghiem ngat, can nghien cqu cu the de tranh hi vi pham. My li nudc chti trqdng tii do hda thqdng mai, vi thilc chat, thqdng mai tq do ri't cd ldi cho nhqng nen kinh te ldn va manh nhu ciia My. NhQng thtic tidn quan he kinh te qud'c te ciia My va mot so' dieu luat tren cho thay, mqc dp bio hp cua My la kha cao. Nhieu hpc gia va chinh gidi My cho rang, trong nen ddn chii My, he thd'ng chinh tri - kinh te da nguyen cd rat nhieu iqc iqdng cd the tic ddng tdi viec hoach dinh vi dieu chinh chinh sich, mi Tdng thd'ng My cung khd cd the Idm thay ddi dqdc. Cd the hieu mpt cdch ddn giin la d linh vqc nao tii do thqdng mai cd the dem lai ldi ich cho My,' thi My thuc day cac nqdc khac phii thiic hien tii do hda thqdng mai; cdn linh vqc nao, mat hdng nao ma My khdng the canh tranh ndi, hoac khd canh tranh thi My thtic hien bio hp; cung cd the hieu Id My khdng de chiu thiet d ba't cq mat hang nao, linh viic nao, ngqdi chiu thiet vin la nhqng nqdc yeu kem hdn My, ke ci ban hing ddng minh ciia My? Ne'u hieu nhq vay va thiic te la nhq viy, thi qua li phan dau cho tii do hda thqdng mai ctia nen kinh te the gidi that la khd khan. SQ bao hp ctia My ldn den mqc ma nhieu nqdc ddng minh ctia My da vi dang theo dudi chie'n tranh kinh te vdi My. Nhieu nqdc cho ring, Chinh phti My khdng dqdc ling trinh trich nhiem tham gia vao viec loai bd cic rao can thqdng mai, nhqng han che thqdng mai ciia My, chung dang phi hiiy sii thinh vqdng ciia the gidi. ChQng toi neu nhqng van de tren day chi vdi muc dich nhan manh ring, nhqng rio cin thqdng mai ciia My hien nay cdn nhieu, ngay ci nhqng dd'i tic ddng minh cua My cung thqdng xuyen phai dqdng dau, do dd, khi md rdng quan he kinh te vdi My, Viet Nam can dd'i dien vdi thuc te khd khan dd, de cd the trinh nhqng thiet hai.

6 CHAU MY NGAY NAY SO Chinh sach va he thong hoach dinh chinh sach kinh te'my Chung ta biet ring, d My cd ba nhdnh quyen liic cd ban, dd Id nganh lap phap, nganh hanh phap va nganh tq phap, hay la Qud'c hpi (bao gdm ThQdng vien va Ha Vien), Chinh phti - Td'ng thd'ng My, Tda in td'i cao. Ba nhdnh quyen liic ndy d nqdc My ludn d vdo the kiem che lan nhau, bao dam the' can bang cho xa hdi. Viec hoach dinh chinh sach kinh te d My chiu sil tac dpng ciia ci ba nhanh quyen luc dd. Ben canh dd, chinh sich kinh te cung bi tic ddng bdi cic liic iqdng khac trong xa hdi. Cac iqc iqdng dd bao gdm: gidi chti, nhit Id chii nhqng cdng ty ldn, cac cdng ty xuyen qud'e gia, cic nhdm ldi Ich, cdc nguyen tac quan he kinh te qud'c te. O day chung tdi trinh bay chti yeu viec hoach dinh chinh sich kinh te cua nhanh quyen luc bdnh phdp - Chinh phu My. (j My khdng cd mpt chi'nh sach kinh te dudc xac dinh mdt cich rieng biet, tdng the, nhu Id mot chinh sdch kinh te qud'c gia. nhu kieu Chinh sdch an ninh qud'c gia trong linh viic an ninh - chinh tri vd quan he qud'c te ciia My. Tren thtic te, d My cd vd so' cac quyet dinh chinh sdch rieng biet, cd inh hqdng de'n tqng khau, hay toan bd nen kinh te qud'c dan, ngay ci cd the inh hqdng de'n nen kinh te toan ciu. Theo cic quan diem lap phip khdi dau ctia nqdc My, Qud'c hpi dqdc xem li cd quan hoach dinh chinh sich kinh te' quan trpng nha't. Tuy nhien, trong thtlc te', quyen liic niy khdng dqdc thiic hien diy dii. Viec hoach dinh chinh sach thqdng do cac cd quan ctia chinh phti de xua't, thtic hien vi Qud'c hpi xem xet ti'nh phip ly ctia chung, nha't li nhqng dti thio lien quan den cac hiep dinh qud'c te. Ddng thdi, Qudc hdi cd chqc nang quan trpng li phe chuin ngan sdch cho cic boat dpng ctia cic cd quan hinh phap, dac biet nhqng boat dpng cd lien quan den hoach dinh chinh sach kinh te. He thd'ng tq phip My - cdc tda an cung cd nhqng tac dpng quan trpng den viec hoach dinh va dieu chinh chinh sach kinh te My. He thd'ng quan trpng nhat trong viee hoach dinh chi'nh sach kinh te My la he thd'ng hanh phap - Tdng thd'ng My va cdc cd quan ciia chinh phu. Tong thd'ng My, ngqdi dqng diu nhdnh hanh phap d My cd vai trd rat ldn trong viec hoach dinh va td chqc hoach dinh chinh sach kinh te ciia My. Tdng thd'ng, theo luat dinh, cd quyen lap vi dieu hanh bp may quyen liic ciia minh. Nghia la Tdng thd'ng cd diy du quyen liic va phudng tien de tic ddng va thiic hien viec hoach dinh chi'nh sdch kinh te, ben canh tdng thd'ng cd ci he thd'ng hdi ddng cd van kinh te vi cic cp quan chqc nang cd khi nang giup hinh thinh chinh sich kinh te (vi du Ciic Dii trq Lien bang, Bp Tii chinh, Bp ThQdng mai, Uy ban Chinh sach ThQdng mai...). Hgi dong Co'vdn Kinh te. Ta't ca cic tdng thd'ng My tq sau Dai khung khoang kinh te deu cd Hpi ddng Cd van Kinh te giup viec. Theo Walter Heller, Chii tich Hdi ddng Co' van ciia Tdng thd'ng J.F. Kennedy, Hpi ddng cd nhqng chqc nang quan trpng nhq: la ndi cung cap so' heu, du bio vi phan tich td't nha't ve hoat dpng kinh te; li cd quan cd the dqa ra ldi khuyen, gdi y triic tie'p cho tdng thdng nhim giup tdng thd'ng dat dqdc nhqng muc tieu kinh te vi md, cd nhiem vu giup tdng, thd'ng hieu biet ve ly thuyet kmh te' va hoat dpng ctia nen kinh te. Nhin chung, khuynh hudng chinh sich

7 36 SO CHAU MY NGAY NAY kinh te vi md ciia Hdi ddng Co' van Kinh te (CEA) la hqdng vao viec md rpng kinh te va chti trqdng chi'nh phti can cd mot vai trd ldn trong viec xay dting mdt nen kinh te My vqng manh. Bg trudng Tdi chinh thqdng cd sti ganh dua vdi Chu tich Hpi ddng cd' van kinh te ve quyen iqc inh hqdng tdi chinh sach kinh te. 0 mpt mqc dp tqdng trqng, Bp trqdng Tii chinh cd the dai dien chd chii nghia tq bin My, thiic te cac bd trqdng thqdng dqdc chpn tq gidi kinh ddanh hoac ngdn hang da cho ngqdi ta y nghi nhq vay. Bd trqdng cd inh hudng ldn de'n viec hoach dinh chinh sach kinh te vi md ctia chinh phii, hoach dinh chinh sdch thue va thu thue, td chqc bin trii phieu chinh phii (viec nay cd inh hqdng ri't ldn de'n gidi tai chinh); Bp trqdng cung cd vai trd quan trpng trong viec hoach dinh chinh sich tien te qud'c te. Vdn phong qudn ly ngdn sdch dqdc thdnh lap theo luat ngan sich va ke toan nam 1921 va trd thinh mpt bp phan quan trpng trong he thd'ng hoach dinh chinh sach kinh te ciia My. ChQc nang cd bin nha't ctia Van phdng la trd giup tdng thd'ng trong viec chuan bi dil todn va thtlc hien ngan sich Lien bang. Van phdng cd nhiem vu thtlc hien lien tuc ba cdng viec sau: thu nhdt, chuin hi dii toin ngan sach cho nam tii chinh tdi; thu hai, quan ly viec thiic hien ngan sach ciia nam hien tai; vi thu ba, thtic hien kiem toan ngin sach cua nam tai chinh trqdc. Vdi chqc nang nhq vay. Van phdng niy cd vai trd rat quan trpng dd'i vdi hoat dpng ctia chinh phii, cung nhq dd'i vdi cic cd quan ciia Nha nqdc My. Chdng han, cd quan nay cd the khdng ghi vio dtl toin ngan sach (de cd the chi tien) cho mpt loai hoat dpng ctia mpt cd quan khic cd lien quan de'n, vi du viec kiem tra dp an toin thiic pham ctia ci nhip khau; ne'u nhq vay thi viec kien nqdc ngoai nhap qua nhieu ca vao My cd the rat khd xay ra. Cdc ca quan qudn ly dgc lap Id nhqng cd quan thudc nhinh hanh phap trqc tie'p dqdi quyen kiem soit ctia tdng tho'ng nhq Cue Dii trq Lien bang My - Fed (thtic hien hoach dinh chinh sach tien te vd lai suit cd tinh chat dpc lap), Uy ban ChQng khoin vi Ngoai bd'i (dieu tie't boat dpng ctia thi trqdng chqng khoan), Uy ban ThQdng mai giqa cic bang (dieu tie't van chuyen va trao ddi giqa cac bang), Uy ban ThQdng mai Lien bang (dieu tie't hoat dpng kinh doanh thqdng mai va thi hanh luat ehd'ng ddc quyen), Uy ban Quan he Lao dpng Qud'c gia, Uy ban Phip che Nang iqdng Lien bang, Tdng cdng ty Bao hiem Tien giii Lien bang. NhQng cd quan nay dqdc gpi li ddc lip vi chung dqdc iiy quyen ve mat phap luat de lap chinh sich vi ngqdi dqng dau dqdc tdng thd'ng triic tiep bd nhiem. Lien quan de'n viec hoach dinh chinh sich thqdng mai cdn cd cic cd quan quan trpng khic nhq: Uy ban chinh sach thqdng mai (dieu phd'i cic quan he thqdng mai qud'c te), Dai dien ThQdng mai My (xay dting vi dieu phd'i viec thqc hien chinh sdch thqdng mai, cd' van cho tdng thd'ng va la phit ngdn chinh ve chinh sach thqdng mai qud'c te), Bp ThQdng mai (trdng bp nay cd hai ciic quan trpng lien quan den quan he thqdng mai qud'c te li Cue Quan ly ThQdng mai Qud'c te va Cue Quin ly Xua't khdu), Tdng ctic Hii quan (thuc hien cic luat lien quan de'n thqdng mai qud'c te vi thu thue nhap khau, Uy ban ThQdng mai Qud'c te My (cd trdch nhiem nghien cqu, dieu tra, bio

8 CHAU MY NGAY NAY SO cao, kien nghi ve nhqng van de lien quan den thqdng mai qud'c te, Cac iiy ban Covin khu viic kinh tetq nhan... Ta't ca cac cd quan tren day deu lien quan de'n chinh sach va hoach dinh chinh sach kinh te ctia My. Chung cd the cd nhqng mqc dp doc lap cao thap khac nhau, nhqng deu chiu sii chi dao chung cua Td'ng thd'ng, du Tdng thd'ng My cd quyen liic ban che. Trong quan he kinh te va thudng mai qud'c te, gin day My thqdng sti dung mpt so' cdng cii vi chinh sach quan trpng sau day: Ky kef cdc hiep dinh thuong mgi quo'c te: Trong quan he kinh te va thudng mai qud'c te'. My thqdng sq dung cdng cii chi'nh sdch quan trpng nay de hdp tac vdi cdc nudc, bao gdm cac hiep dinh da phudng toan ciu, cac hiep dinh khu vqc vd cic hiep dinh song phqdng. Ne'u lien quan de'n nen kinh te cua mdt qud'c gia hay vung lanh thd, cic hiep dinh ndy cd the la cac Hiep dinh thudng mai binh thqdng (vi du BTA - Hiep dinh ThQdng mai giqa My va Viet Nam), hoac Hiep dinh thqdng mai tii do (vl du NAFTA - Hiep dinh ThQdng mai TQ do Bae My giqa cac nqdc Bae My). Dd'i vdi hiep dinh da phqdng, My chu trpng thuc diy cdc vdng dam phin thupng mai qud'c te trong khudn khd GATT trudc day va WTO hien nay, muc tieu ctia My Id tti do hda thudng mai, md ctia cac thi trqdng nqdc ngoai, giam hang rao thue quan cung nhu phi thue quan. Trong viec ky ket cdc hiep dinh khu vqc, My ddng thdi thue diy phdt trien thqdng mai tii do khu viic vd thuc day cac nqde cqng md rpng tq do hda thqdng mai ra todn the gidi: d chau My, My da thanh cdng trong viec thiic, hien Hiep dinh ThQdng mai Tii do Bde My (NAFTA) va dang ddy nhanh tie'n trinh thanh lap khu viic tii do thqdng mai toan chau My (FTAA). My cung da ky ket mpt so' hiep dinh thqdng mai tii do song phqdng vdi Canada, Singapore va Chile... Hien nay My kha chu trpng hinh thqc nay, va Viet Nam cin dat quan tam nhieu hdn va manh me vao hiep dinh FTA vdi My. My cung thqdng sii dung cdng cu gdn vien tro, tin dung vdi quan he kinh te qud'c te. Mac du chti trqdng thuc day tti do hda thqdng mai toan cdu. My van cd nhieu cdng cu quan trpng de thtic hien chinb sich quan he kinh te qud'c te ciia minh. Phdn tren da neu nhqng cdng cu dudc the hien qua luat phap ctia nqdc nay, nhq luat ve cae hiep dinh thqdng mai, cai each thqdng mai, thue quan, canh tranh, dam phan thqdng mai qudc te, cac quy dinh ve Dd'i xu qud'c gia, Td'i hue qudc bay Quy che quan he thudng mai binh thqdng (NTR), He thd'ng Uu dai Thue quan Phd cap (GSP). Ddng thdi My cung ap dung kha nhieu bien phap ban che' ve dinh iqpng hang hda nhap khiu, chang ban nhq ban ngach nhap khau, ban che tii nguyen nhap khau... Ben canh dd. My cung thqdng dp dung cdc bien phdp bio ve thudng mai tam thdi, nhu cac quy dinh ve ehd'ng ban phi gid va thue dd'i khang, cac bien phdp dieu chinh can can thanh toan, cic dieu luat trp giup xuat khau va thi hanh cac hiep dinh thqdng mai (cd cac dieu khoin trqng phat kinh te), cic quy dinh ve ngudn gdc xua't xq, cic bien phap bio ve an ninh qud'c gia, ldi i'ch kinh te, tri dua thudng mai va bao ve mdi trqdng, Dao luat ve budn bin vdi cic nudc thu dich, Dao luit ve phdng, cho'ng, giao due, kiem soit ma tuy, cam van kinh te... deu la nhqng quy dinh het sqc nghiem ngat, cin nghien cqu cu the de trinh bi vi pham... Ngoii ra My

9 38 SO CHAU MY NGAY NAY cung dp dung ri't nhieu rang budc trong quan he kinh te vdi nqdc khic khi nqdc niy cung ci'p vien trd kinh te, hay cac loai tin dung. NhQng rang budc ndy thqdng lien quan den cai each kinh te, dieu chinh luat phip, nhan quyen, tti de tdn giio... la nhqng van de rat nhay cim trong cic van de chu quyen, cdng viec npi bd ctia cic qud'c gia. 3. Van de doi vdi Viet Nam Quan he kinh te qud'c te ctia Viet Nam ngdy cang dudc phat trien va Viet Nam phai giii quyet nhieu van de quan he qud'c te vdi cac nqdc khac va nhqng van de npi bp trong nqdc de thich Qng vdi he thd'ng kinh te toan ciu ma Viet Nam dang din hpi nhap. Nghia la Viet Nam phii biet tat ca cic quy dinh qud'c te ve kinh te (thdng qua WTO va luat phip, tap quan ctia cic nqdc cd quan he kinh te) de dieu chinh thich Qng va cd khi nang canh tranh cao; ddng thdi Viet Nam cin cii cich ben trong de he thd'ng kinh te' ciia Viet Nam hoat dpng nhu cic he thd'ng kinh te thi trqdng ctia cic nqdc khac. Khi tham gia vao WTO, cung nhq ky ket Hiep dinh ThQdng mai song phqdng vdi My, Viet Nam cam ket cai cich he thd'ng kinh te theo Id trinh nhat dinh. Trong ngan ban, neu chung ta thtic hien qua cham hoac qua nhanh cic cam ket va cai each, nen kinh te vi xa hpi cd the vap phai nhqng khd khan ldn. Chinh vi vay, trong cic cam ket, nudc ta ludn tuan thii nguyen tic vi thtic hien nghiem tuc cic quy dinh ctia WTO, tdn trpng luat phip va tap quin qud'c te; ta't ci nhqng bien ddi, hoan thien vi phat trien d Viet Nam can phai phu hdp vdi trinh dp phit tridn ctia nen kmh te, cung nhq hoan cinh va dieu kien ciia Viet Nam. Dieu nay cd nghia la nqdc ta phai chii ddng va nang dpng tim ra dqdc mpt giai phip (hay mot he thd'ng cic giii phap), mpt tdc dp thich Qng cho tien trinh phit trien ciia di't nqdc, dac biet trong quan he vdi My, mpt dd'i tic kinh te ldn nhat hien nay ciia nudc ta. He thd'ng giai phap va tdc dp thi'ch Qng phii dqdc dat trong chie'n iqdc phit trien lau ddi ciia dat nqdc, tren cd sd dd cd nhqng giii phdp Qng dung linh hoat trong trung va ngan ban. Viet Nam la thanh vien ctia ASEAN, APEC, WTO... Trong khuon khd ASEAN, Viet Nam cd trinh dp phit trien vao loai tha'p hdn ci. Hien nay, chung ta dang cd to'c dp tang trqdng GDP trung binh hang nam khoang 7-8% (khdng ke thdi gian bi khiing hdang tic dpng nhq hien nay), vi neu nbu vay lien tiic trong nhieu nim, nqdc ta dqdng nhien se cd trinh dp phit trien cao hdn so vdi hien nay, nhqng van chqa the rut ngin khoing cich so vdi cdc nqdc trong khu viic. Nghia la nqdc ta vdn dqng d phia sau, van cdn nguy cd tut hau nhieu hdn, cung cd nghia Id nhqng thanh tich dat dqdc ctia chung ta thdi gian qua la kha quan dd'i vdi chung ta, tdc dp cii cich vi hpi nhap kinh te la tdt va phu hdp vdi nhqng ket qui thu dqdc, nhqng chung chqa dip Qng dqdc mong muo'n rut ngan khoing cich phit trien kinh te vdi cic nqdc trong khu viic, "dqa nqdc ta sinh vai cung cdc nqdc phat trien tren the gidi"'. Vay nqdc ta can phii cd to'c dp phat trien kinh te, cii cich, hpi nhap kinh te qud'c te nhq the ndo la phu hdp? Day la van de khd khan vi phqc tap, ma chae chan Dai hpi Dang sdp tdi se tiep tuc dit ra. Ngay nay, hau nhq ti't ca cac nen kinh te tren the gidi deu la thinh vien ctia Td chqc ThQdng mai The gidi. Td

10 CHAU MY NGAY NAY SO chqc ThQdng mai The gidi quy dinh cac the thqc quan he kinh te qud'c te, thiic hien tti do hda thqdng mai... Chap nhan tham gia cd nghia li chap nhan cac the thqc, cac quy dinh ve boat ddng cua mpt nen kinh te thi trqdng tii do. NhQ viy, khi Id thanh vien WTO, Viet Nam da phii cam ket cii each kinh te, xay dting mdt nen kinh te thi trqdng tii do. Thiic te nqdc ta hien nay dang cd mpt nen kinh te thi trqdng, nhqng chqa that hcin thien, va qua trinh Dd'i mdi, eii cdch chinh la de hoan thien nen kinh te, tao dieu kien cho nen kinh te phat trien manh me, giai phdng dudc liic iqdng sin xuat, cd quan he sin xuit va hinh thqc td chqc sin xua't kinh doanh phu hdp, cd cd cau kinh te thich Qng vdi nhqng bien ddi ciia thi trqdng, nham dqa lai hieu qui cao va khi nang canh tranh cao; ddng thdi phai cd dupe he thd'ng quin ly thich Qng, khdng gay ich tic, tham nhung, tao dude dieu kien cho cdc doanh nghiep phat huy dudc mpi khi nang eua minh, khdng dua vao bao cip (xda bd bao cap), md'i quan he xin-cho, tu chiu trich nhiem trudc phap luat Nha nudc, thieh Qng vdi cie quan he vi ddi hoi cua thi trqdng trong vi ngoai nqdc; qui trinh dd ddng thdi eung lim ndi bat vai trd lanh dao ctia Ding va Nha nudc. De bao dim cho Dd'i mdi vd cai cich kinh te phit tridn nhanh, mpt hnh vtlc khac cin dqdc het sqc quan tam li thtic hien hoin thien luit phap, xay dilng nha nqdc phap quyen xa hpi chii nghia thiic sti cua dan, do dan vi vi dan, dqdi sii lanh dao ctia Ding. Day cung la mdt linh vqc phqc tap ddi hdi phai cd thdi gian. Trong hnh viic niy, Viet Nam khdng chi phii hodn thien he thd'ng luat phap ve kinh te hien cd; loai bd nhqng dieu luat lac hau, gay ach tic cho phat trien; xay dqng cac loai van bin luat phap mdi phu hdp vdi luat phap qud'c te; ma cdn cin phii hoan thien toin bd he thd'ng cdng tac lap phap, xay diing chudng trinh dai ban ve lap phap, ddi mdi quy trinh ban hanh va hqdng din thi hanh luat; Qud'c hpi khan trqdng nghien cqu siia ddi, bd sung mpt so' dieu ctia Hien phap nam 1992 phu hdp vdi tinh hinh mdil Ben canh hai linh vuc chung quan trpng tren day, chung ta cin day manh hdn nqa tu do hda thqdng mai vd md ctia tbi trqdng. Day la khau lien quan trtlc tiep den quan he kinh te qud'c te, cung nhq quan he kinh te vdi My khi thiic hien BTA va nhqng quy dinh rang budc khdc, ngay ci khi tien tdi ky ket FTA sau nay. Ngay ci khi hien nay Viet Nam da Id thanh vien WTO, Viet Nam van phii chu ddng day manh tii do hda cae boat dpng kinh te, ddy manh chii dpng hpi nhap kinh te qud'c te vd khu viic, vi cung gid'ng nbu cac quy dinh ctia Hiep dinh ThQdng mai Viet-My, Viet Nam cd nhqng khoing thdi gian nha't dinh (tuy tqng linh vqc) de thtic hien chuyen ddi va nang cap trinh dp phat trien cua nhqng linh vtic de hi de dpa bdi canh tranh ciia ban hing nqdc ngoai cd trinh do phdt trien cao hdn. Khi md rdng cac quan he kinh te vdi My, ve mat quin ly vi md nen kinh te, Viet Nam cin hieu rd he thd'ng lim luat va luat kinh te' ctia Hoa Ky, cd nhqng dieu chinh luat va quin ly vi md thich Qng, de ve nguyen tac khdng cd nhqng khac biet khdng cin thiet khi nen kinh te'van hanh... Ket luan Cii each kinh te, hoan thien luat phap va thiic hien tii do hda kinh te, md ctia hpi nhap deu cd muc dich tao dieu kien de nqdc ta cd the diy manh

11 40 SO CHAU MY NGAY NAY hdn nqa qui trinh cdng nghiep hda, hien dai hda dat nqdc. Qud trinh nay thtic chi't li qui trinh hoan thien va nang cao trinh dp phat trien nen kinh te thi trqdng d nqdc ta, la cdng cu de tao dting cd sd vat chat, cdng nghe hien dai cho dat nqdc. Ddi vdi My, viec nqdc ta da ky ket Hiep dinh ThQdng mai song phqdng va thu dupe nhqng ket qua quan trpng trong quan he kinh te vdi My trong nhqng ndm qua cho thay ldi Ich rat ldn ctia viec thiic hien md cqa vd tti do hda nen kinh te. Tuy nhien. nhqng thach thqc ldn cung da nay sinh. Theo chung tdi, dd khdng chi la thdch thqc cua yeu ciu tti do hda kinh te va thqdng mai ciia chinb sach kinh te cua My ddi vdi Viet Nam, cung nhu' nhqng quy dinh cila WTO, nhqng khd khdn do khiing hoing kinh te ben trong va ben ngoai dqa lai. ma ci nhqng thach thqc cua viec chqng ta chqa diy nhanh dqdc tdc dp Ddi mdi vd cai each nen kinh te thi trqdng theo dinh hqdng xa hpi chii nghia da dqdc Ding va Nha nu'dc de ra. Ddng thdi. neu chung ta thtic hien dqpc tdt hdn nhip dp Ddi mdi, chung ta cung cd the vip phai nhqng tranh chip kinh te vdi cic dd'i tic My, cung nhq nhqng ban hdng khac tren the gidi, vi dd li nhqng tranh chap vd'n cd ctia nen kinh te thi trqdng the gidi, khi cdc quy dinh ctia WTO khdng dudc tuan thu nghiem tuc. hoac nhqng quy dinh ciia WTO bi cae nqdc thanh vien lam bien dang, hoac do cac nhi san xua't kinh doanh My vi ldi ich ciia minh, da cung vdi chinh phu cua hp thiic hien bao hd nen kinh te ciia hp, dd Id chqa ke, nhqng van de kinh te ludn dan xen vdi nhqng van de chinh tri phqc tap. Day la nhqng "thdng le" qud'c te mi cdc nha kinh doanh Viet Nam biet it, hoac cin biet nhieu hdn, hoac chqa cd kinh nghiem giai quyet; cung cd nghia Id nen kinh te ciia chung ta chqa cd bqdc chuyen td't sang boat dpng theo nhqng nguyen tac ctia nen kinh te thi trqdng. Hoat ddng tren thi trqdng My vd cd quan he kinh te vdi My tao cho Viet Nam cd nhieu ldi ich kinh te, ddy nhanh dqdc to'c dp phat trien kinh te. De bao dam dqdc ldi ich ciia minh d thi trqdng nay, chung ta cin tti hoan thien vi nang cao trinh dp phit trien ctia nen kinh te, ddng thdi cung phii nhanh chdng binh thqdng hda hieu biet ctia chung ta ve thi trqdng My, tap quan kinh doanh My, chinh sich vi nhqng Qu tien kinh te ciia My trong tqng giai doan phit trien ctia nudc hp; can cd nhqng hieu biet va md'i quan he cin thiet vdi cac thiet che hoach dinh chinh sich kinh te cua My (cd the li dieu kien td'i thieu ciia boat ddng lobby), de trong md'i quan he phqc tap dd tim dqdc Id'i di thich hdp cho cic quan he kinh te ctia nqdc ta vdi My Chii thich: {]) DCS Viet Nam, Van kien Dai hoi dai bieu toan quoc liin thil IX. NXB Chinh tri Quoc gia. Ha Noi, 2001, tr.68. (2) Nhu tren. tr.l32-i:?,3