Microsoft Word - BAI LAM HOAN CHINH.doc

Bản ghi

1 CHƯƠNG 1. THỰC TRẠNG THỦY SẢN VIỆT NAM: 1.1 Tình hình: Trong tháng 2 năm 2008 Việt Nam đã kiếm được 295 tỷ USD từ xuất khẩu thủy sản, đưa tổng kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đầu năm đến 550 triệu USD KẾT QUẢ THỰC HIỆN KẾ HOẠCH HẰNG NĂM CỦA NGÀNH THỦY SẢN Tổng sản Sản lượng Sản lượng Giá trị Tổng số Diện tích Năm lượng thủy khai thác nuôi trồng xuất khẩu tàu mặt nước sản hải sản thủy sản (1.000 thuyền nuôi trồng (tấn) (tấn) (tấn) USD) (chiếc) thủy sản (ha) Chua XD Nguồn : Báo cáo tổng kết hằng năm của Bộ Thủy sản ( ) Thủy sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia: Tiềm năng để phát triển ngành thủy sản ở nước ta rất lớn. Bờ biển Việt Nam trải dài hơn km. Trung bình khoảng 20 km chiều dài bờ biển có một cửa sông thông ra biển, có khoảng sông ngòi lớn nhỏ, có nhiều hồ tự nhiên như Hồ Tây (đại diện cho hồ miền đồng bằng), Biển Hồ, hồ Ba Bể, hồ Lắk (đại diện cho hồ miền núi). Dựa vào điều kiện tự nhiên thuận lợi như trên nên Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển nuôi trồng thuỷ sản ở khắp mọi miền đất nước cả về nuôi biển, nuôi nước lợ và nuôi nước ngọt. Theo số liệu công bố của tổng cục Thống kê, GDP của ngành thủy sản ở giai đoạn tăng từ tỷ đồng lên tỷ đồng. Năm 2007, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 3,75 tỷ USD, tăng gần 12% so với năm 2006, dự kiến tăng 20% vào năm 2008 đưa Việt Nam trở thành một trong 10 3

2 nước xuất khẩu thủy sản lớn nhất thế giới. Ngành đang chiếm tới 8,6% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Tốc độ phát triển xuất khẩu thủy sản rất lớn. Một điều được khẳng định là các thị trường xuất khẩu thủy sản Việt Nam khá vững chắc và hiện đang ở vị trí một trong 10 nước có giá trị thủy sản xuất khẩu hàng đầu thế giới và nằm trong nhóm 4 ngành hàng có giá trị xuất khẩu hơn 3 tỷ USD của Việt Nam năm Trong xu hướng mới của thế giới về truy xuất nguồn gốc sản phẩm và để đáp ứng nhu cầu về quản lý chất lượng của hầu hết các thị trường nhập khẩu trọng điểm, nhiều mô hình liên kết ngang được thành lập, trong đó vai trò chủ đạo là DN chế biến, xuất khẩu. Các mô hình này đã chứng tỏ thành công và đang được nhân rộng ở các tỉnh: Bến Tre, An Giang, Sóc Trăng Nhiều tỉnh tổ chức sản xuất các vùng nuôi trồng thủy sản theo các mô hình BMP, GAP, CoC. Như vậy nguồn nguyên liệu sẽ đạt tiêu chuẩn chất lượng cao hơn, tiến tới xây dựng hệ thống tiêu chuẩn các sản phẩm nuôi, các vùng nuôi để thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Hiện nay, nghề nuôi trồng thủy sản đã phát triển mạnh trên cả ba vùng sinh thái ngọt, lợ và mặn. Từ năm 2000 đến nay, các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đã chuyển đổi hơn ha đất vùng trũng, nhiễm phèn, nhiễm mặn sang nuôi các loại thủy đặc sản có giá trị xuất khẩu cao như cá tra, cá basa, tôm càng xanh, tôm sú, nhuyễn thể hai mảnh vỏ. Diện tích nuôi trồng thủy sản toàn vùng hiện đạt hơn ha, tăng gần gấp đôi so với năm 2000 và sản lượng nuôi trồng thủy sản hàng năm đạt hơn 1,3 triệu tấn. Về tình hình xuất khẩu thủy sản sang các thị trường trong 2 tháng đầu năm 2008 như sau: So với cùng kỳ 2 tháng đầu năm 2007, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản hai tháng đầu năm nay tới các thị trường trong khu vực EU đều tăng: thị trường Đức dẫn đầu với kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 25 triệu USD (tăng 48%), Italia đạt 19,9 triệu USD (tăng 81%), Hà Lan đạt 15,8 triệu USD (tăng 33%), Bỉ đạt 10,6 triệu USD (tăng 8%), Pháp đạt 8,9 triệu USD (tăng 34%), Anh đạt 7,6 triệu USD (tăng 97%) duy chỉ có kim ngạch xuất khẩu tới hai thị trường giảm là Tây Ban Nha (giảm 7%) và Ba Lan (giảm 42%). Xuất khẩu tới thị trường Nhật Bản vẫn đứng thứ hai Trong tháng 2, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam tới thị trường Nhật Bản đạt hơn 29 triệu USD, giảm khá mạnh tới 46% so với tháng 1/2008 nhưng tăng 9% so với tháng 4

3 2/07. Đưa tổng kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đạt 83,1 triệu USD, tăng 20% so với cùng kỳ năm Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam tới Hoa Kỳ giảm Trong tháng 2, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta tới thị trường Hoa Kỳ chỉ đạt 22,3 triệu USD, giảm 51% so với tháng 1/08 và cũng giảm 25% so với tháng 2/07. Làm cho tổng kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đạt 67,9 triệu USD, giảm 10% so với cùng kỳ năm Xuất khẩu thuỷ sản tới thị trường Hàn Quốc cũng giảm sút Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản tới Hàn Quốc trong tháng 2/2008 đạt 10,9 triệu USD, giảm 54% so với tháng 1/08 và cũng giảm 12% so với tháng 2/07. Mặc dù vậy, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản tới thị trường này hai tháng đầu năm vẫn tăng 9% so với cùng kỳ năm 2007, đạt 34,8 triệu USD. Xuất khẩu tới hai thị trường Nga và Canada tăng khá Kim ngạch xuất khẩu tới thị trường nga trong tháng 2 đạt 14,9 triệu USD, tăng 6% so với tháng 1/08 và tăng tới 55% so với tháng 2/07. Tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản tới thị trường này trong 2 tháng đạt 28,9 triệu USD, tăng 41% so với cùng kỳ năm Đối với thị trường Canada, kim ngạch xuất khẩu trong tháng 2 đạt 6,7 triệu USD, tăng 9% so với tháng 1/08 và tăng 84% so với tháng 2/07. Kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đạt 12,8 triệu USD, tăng 23% so với cùng kỳ năm Xuất khẩu thuỷ sản tới châu Úc và Trung, Nam Mỹ Kim ngạch xuất khẩu tới Úc trong tháng 2/08 đạt 4,8 triệu USD, giảm 38% so với tháng 1/08 nhưng tăng 17% so với tháng 2/07, kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng cũng giảm 10% so với cùng kỳ năm Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản tới Mêhicô tháng 2 đạt gần 4 triệu USD, giảm 43% so với tháng 1/08 nhưng lại tăng khá mạnh tới 321% so với tháng 2/07. Tổng kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đạt 10,9 triệu USD, tăng 198% so với cùng kỳ năm Xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam tới khu vực Tây Á (UAE). 5

4 Kim ngạch xuất khẩu tới UAE trong tháng 2 đạt 1,8 triệu USD, giảm 24% so với tháng 1/08 nhưng lại tăng khá tới 60% so với tháng 2/08. Tổng kim ngạch xuất khẩu trong 2 tháng đạt 4,2 triệu USD, tăng 86% so với cùng kỳ năm Như vậy, trong 2 tháng đầu năm nay kim ngạch xuất khẩu thủy sản phần lớn đều tăng trên các thị trường lớn của Việt Nam đó là EU, Nhật và Mỹ. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Hàn Quốc giảm so với cùng kì năm trước nhưng theo nhiều chuyên gia đánh giá thì một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapo, Đài Loan tiếp tục là những thị trường chủ lực của mặt hàng thủy sản để xuất khẩu Các thị trường xuất khẩu thủy sản: Hiện nay, chúng ta đã buôn bán với gần 100 nước và vùng lãnh thổ. Ba thị trường chính là EU, Nhật, Mỹ đã tương đối ổn định. Một số thị trường trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, Australia... là những thị trường đạt giá trị xuất khẩu hàng trăm triệu USD. EU: hiện nay EU đang chiếm 24,7% tỷ trọng xuất khẩu thủy sản và là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Từ ngày 31/1/2008 EU công nhận thêm 25 DN Việt Nam đủ điều kiện để xuất khẩu sản phẩm thủy sản vào thị trường này. Đến nay, tổng cộng có 269 doanh nghiệp thủy sản Việt Nam được phép xuất khẩu sang thị trường EU. Nhật: 2 tháng đầu năm 2008, Nhật đã nhập trên 15,9 nghìn tấn thủy sản trị giá 82,66 triệu USD, tăng 38% về khối lượng và 16,2% về giá trị. Đây là những sự khởi đầu thuận lợi cho năm 2008, hiện nay Nhật Bản là nhà nhập khẩu lớn thứ 2 của thủy sản Việt Nam, chiếm 17,3% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản. Mặt hàng được xuất nhiều nhất sang Nhật vẫn là tôm, đạt 5,48 nghìn tấn, trị giá trên 43,49 triệu USD, cả khối lượng và giá trị đạt mức tăng kỷ lục, lần lượt là 204% và 175,3%. Mỹ: Bộ Công Thương dự báo, trong năm nay kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ sẽ tiếp tục tăng trưởng khoảng 28% so với năm 2007, đạt con số hơn 13 tỷ USD. Hàng thuỷ sản cũng sẽ tiếp tục khai thác thị trường Mỹ - nơi mà kim ngạch nhập khẩu thuỷ sản hàng năm lên đến 12 tỷ USD; trong khi đó, hàng thuỷ sản Việt Nam năm 2007 mới chỉ chiếm 6,2% số này. Bởi vậy, ngành thủy sản Việt Nam đặt mục tiêu đạt 850 triệu USD giá trị xuất khẩu sang Mỹ năm 2008, chiếm khoảng 7% tổng kim ngạch nhập khẩu thủy sản của Mỹ. 6

5 Nga: 8 tháng đầu năm 2007 giá trị thuỷ sản chiếm tới 26% giá trị xuất khẩu của hàng hoá VN và dự kiến năm nay, thị trường này có thể đạt giá trị xuất khẩu đến 100 triệu USD, Nga hiện đang là thị trường nhập khẩu cá lớn thứ hai của Việt Nam. Ôxtrâylia: đây cũng là thì trường tiềm năng hiện tại dù thuế xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Ôxtrâylia ở mức 0%, là lợi thế khá lớn để hàng thủy sản của nước ta nâng cao sức cạnh tranh tại thị trường này. Điều này cũng đặt ra cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản một nỗ lực rất lớn, nhất là khi Ôxtrâylia lại là một thị trường nhập khẩu đòi hỏi khắt khe về chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm và mẫu mã sản phẩm, bao bì và thời gian giao hàng. Các thông số ghi trên bao bì như xuất xứ, thành phần dinh dưỡng, ngày đóng gói hạn sử dụng phải được in rõ và dễ nhận biết. Hàn Quốc: Việt Nam là quốc gia cung cấp thuỷ sản lớn thứ 4 cho Hàn Quốc, sau EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ. Đầu năm 2008, xuất khẩu thuỷ sản sang Hàn Quốc tăng trưởng rất tốt, tháng 1 đạt hơn tấn, kim ngạch 23,9 triệu USD, tăng 31% về lượng và 25% về kim ngạch so cùng kỳ Trong thời gian tới, ngành thuỷ sản tập trung giữ vững các thị trường đã có và phát triển thêm những thị trường mới đồng thời ngành cũng sẽ đẩy mạnh, đa dạng hóa các thị trường còn lại ở các nước ASEAN, Trung Quốc và các nước Đông Âu cũ. XUẤT KHẨU THUỶ SẢN CHÍNH NGẠCH TỪ THÁNG 1 ĐẾN THÁNG 12 NĂM 2006 Thị trường Số lượng(tấn) Giá trị(usd) Nhật Bản EU Hoa Kỳ Châu Á (không kể Nhật Bản, ASEAN) Châu Âu (không kể EU) ASEAN Châu Đại dương Châu Mỹ (không kể Hoa Kỳ) Thị trường khác

6 Châu Phi Total XUẤT KHẨU THUỶ SẢN CHÍNH NGẠCH TỪ THÁNG 1 ĐẾN THÁNG 8 NĂM 2007 Thị trường Số lượng(tấn) Giá trị(usd) EU Hoa Kỳ Nhật Bản Châu Á (không kể Nhật Bản, ASEAN) Châu Âu (không kể EU) ASEAN Châu Mỹ (không kể Hoa Kỳ) Châu Đại dương Thị trường khác Châu Phi Total Nguồn: Trung tâm tin học Thủy Sản ( Các vùng chủ lực trong xuất khẩu Sản phẩm thủy sản khai thác phân theo địa phương: Sơ bộ 2006 Cả nước Đồng bằng sông Hồng Đông Bắc Tây Bắc Bắc Trung Bộ Duyên Hải Nam Trung Bộ

7 Tây Nguyên Nam Trung Bộ Đồng Bằng Sông Cửu Long Nguồn : Báo cáo tổng kết hằng năm của Bộ Thủy sản ( ) Ba tỉnh đứng đầu trong làng chế biến và xuất khẩu cá tra, basa ở khu vực ĐBSCL là: An Giang, thành phố Cần Thơ và Đồng Tháp, đều đã xuất khẩu đạt và vượt chỉ tiêu. Đứng đầu là Công ty TNHH Thuận Hưng, Công ty cổ phần XNK Thủy sản An Giang, Công ty TNHH Vĩnh Hoàn. Đây là những DN XK cá tra, basa hàng đầu của Việt Nam Các sản phẩm chiếm tỉ trọng lớn trong xuất khẩu: Hiện tại, chúng ta cũng có 3 loại sản phẩm XK đạt giá trị lớn là tôm, cá tra và cá ba sa, mực và các sản phẩm khai thác. Giá trị xuất khẩu của các mặt hàng từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2007 như sau: Mặt hàng Số lượng (Tấn) Giá trị (Đô la Mỹ) Tôm Cá tra, basa Nhuyễn thể chân đầu Cá Mặt hàng khác Cá Ngừ Tôm chế biến Cá khô Giáp xác khác Cá chế biến Mực khô Nhuyễn thể 2 mảnh vỏ Tôm khô Tôm hùm

8 Nhuyễn thể khác Tôm hùm, tôm mũ ni Total CHƯƠNG 2. CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC: 2.1. Cơ hội: Giảm hàng rào thuế quan: sau khi gia nhập WTO, Việt Nam có điều kiện mở rộng thị trường với 150 thành viên còn lại, hưởng các qui chế có lợi như qui chế tối huệ quốc, qui chế đối xử quốc gia, như vậy hàng rào thuế quan giảm đáng kể và trong tương lai, nó sẽ về 0. Theo đánh giá của các chuyên gia, nhu cầu nhập khẩu thủy sản trên thị trường ngày càng tăng cao, và cơ hội cho hàng thuỷ sản Việt Nam vào những thị trường lớn trên thế giới còn rất lớn. Đơn cử, thị trường EU nhập khẩu khoảng 34 tỷ USD hàng thuỷ sản mỗi năm, thị trường Mỹ khoảng 12 tỷ USD/năm. Ngành thủy sản luôn đạt tốc độ tăng trưởng cao, bình quân 18,4%/năm. Đây cũng là ngành đang được Chính phủ khuyến khích đầu tư phát triển. Các hoạt động của ngành thủy sản nằm trong danh mục A những ngành được hưởng ưu đãi đầu tư. Kể từ khi gia nhập WTO, thủy sản VN càng có nhiều cơ hội để mở rộng thị trường, thu hút vốn, tiếp nhận công nghệ mới... Nhìn một cách tổng quát, gia nhập WTO, thủy sản Việt Nam có được thị trường thế giới khổng lồ nhằm đẩy mạnh xuất khẩu, mở rộng thị trường, có điều kiện thu hút thêm vốn đầu tư nước ngoài, tranh thủ công nghệ sản xuất tiên tiến đẩy mạnh công nghiệp hóa và tăng cường năng lực ngành kinh tế thủy sản vốn còn non yếu. Ngoài ra, Việt Nam sẽ có những ưu đãi hơn về xuất xứ, hàng rào phi thuế quan và những lợi ích về đối xử công bằng, bình đẳng khi xảy ra tranh chấp thương mại, sẽ tạo điều kiện để hàng thủy sản Việt Nam có khả năng cạnh tranh và trong trường hợp nếu phía nước ngoài không tuân thủ quy định chúng ta có thể kiện. Với công nghệ nuôi trồng và khai thác thủy sản mới và tiên tiến của các nước du nhập vào nước ta sẽ góp phần nâng cao năng suất và giảm thiểu được các nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và suy thoái nguồn lợi, tạo ra điểm mạnh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, tạo cơ hội mở mang ngành nghề ở các vùng nông thôn, vùng xa xôi hẻo lánh. Trong chế 10

9 biến thủy sản, áp dụng các công nghệ tiên tiến trên thế giới như công nghệ bảo quản sau thu hoạch, công nghệ surimi, công nghệ ngủ đông trong vận chuyển thuỷ sản tươi sống, công nghệ đông rời IQF Tập trung chế biến các mặt hàng giá trị gia tăng như mặt hàng phi lê đông lạnh, mặt hàng surimi, sản phẩm sẵn sàng để nấu hoặc sản phẩm ăn liền, nhờ đó tỷ trọng các mặt hàng này trong tổng sản phẩm chế biến xuất khẩu đã tang lên và đạt 35% vào năm 2001, gấp đôi mức 17% trong năm 1998, mở rộng việc tiêu thụ ra nhiều thị trường trên thế giới. Với những nỗ lực trong việc mở rộng diện tích nuôi trồng thủy sản; ứng dụng công nghệ sinh học vào sản xuất giống; chú trọng những đối tượng nuôi thế mạnh của từng vùng; áp dụng phương thức nuôi tiên tiến, đem lại hiệu quả cao, nhất là áp dụng công nghệ nuôi công nghiệp chu trình khép kín, ít thay nước đối với đối tượng tôm sú; phát triển các khu nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, v.v hoạt động nuôi, trồng các loài động, thực vật thủy sinh đã thu được kết quả vượt bậc. Khi thủy sản bước vào sân chơi mới này thì thị trường và môi trường luôn trở thành những vấn đề quan trọng và nổi lên như một trong những nhân tố quyết định đến hiệu quả sản xuất và xuất khẩu, điều mà ngành thủy sản nước ta phải đối mặt thực tế trong thời gian qua và sắp tới. Hiện nay, mặc dù các nước ASEAN cũng xuất khẩu thuỷ sản nhưng đây vẫn là một thị trường đầy tiềm năng mà ta vẫn có thể thâm nhập vào để phục vụ tiêu dùng trong nước và chế biến xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu năm 2007 đạt 168 triệu USD. Để đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản, ngoài vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, việc ký thoả thuận về tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm, công nhận lẫn nhau với cơ quan quản lý chất lượng thực phẩm của các nước ASEAN là rất cần thiết. Dự kiến, kim ngạch xuất khẩu năm 2008 đạt 200 triệu USD, tăng 20% so với năm Khó khăn và thách thức: Tăng hàng rào phi thuế quan: Điều quan trọng nhất để mở rộng xuất khẩu hàng thuỷ sản là làm sao kiểm soát được an toàn vệ sinh chất lượng hàng từ khâu nuôi nguyên liệu tới khâu thành phẩm để giữ uy tín, vị thế cho hàng thủy sản của Việt Nam cũng như đáp ứng nhu cầu của thị trường nhập khẩu. chẳng hạn như kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào EU tăng trưởng cao trong những năm vừa qua, nhưng hàng thủy sản của ta chiếm 11

10 thị phần rất nhỏ trên thị trường này, còn cách xa tiềm năng xuất khẩu của Việt Nam. Nhu cầu nhập khẩu thủy sản hàng năm của EU rất lớn, nhưng yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh thực phẩm đối với mặt hàng này lại rất cao. Một vài lô hàng thủy sản của Việt Nam xuất khẩu vào EU vẫn chưa an toàn (nhiễm khuẩn, nhiễm bẩn, bị phát hiện có dư lượng hoá chất, kháng sinh,...) và chất lượng chưa được ổn định. Đã xảy ra một số trường hợp doanh nghiệp Việt Nam làm giả chất lượng hàng thủy sản. Do vậy, EU chỉ nhập khẩu những sản phẩm từ những doanh nghiệp chế biến thủy sản ở Việt Nam đã được cấp chứng chỉ đủ tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh. Nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản khác của Việt Nam chưa tiếp cận được thị trường này. Quy định về môi trường của EU rất nghiêm ngặt, bao gồm các quy định liên quan trực tiếp đến môi trường và các quy định liên quan gián tiếp đến môi trường và liên quan trực tiếp đến vệ sinh an toàn thực phẩm. Khi xuất khẩu hàng thủy sản sang EU, ngoài việc xuất trình các chứng chỉ về vệ sinh dịch tễ, vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật là yêu cầu bắt buộc, doanh nghiệp Việt Nam còn phải tuân thủ các quy định về môi trường của EU. Các biện pháp bảo hộ sản xuất nội địa của Hoa Kỳ đang có chiều hướng gia tăng. Hàng thuỷ sản của Việt Nam cũng đang vấp phải sự cản trở của những chính sách bảo hộ này. Cá tra và cá ba sa đang phải chịu thuế chống bán phá giá từ 37% đến 64%. Tôm đông lạnh và đóng hộp cũng đang chịu sự áp đặt thuế chống bán phá giá. Yếu kém trong đàm phán: do mới có quan hệ kinh doanh với các doanh nghịêp Hoa Kỳ nên các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam thường yêu cầu thanh toán theo phương thức L/C at sight không huỷ ngang. Do phương thức này thường thuận lợi hơn cho các nhà xuất khẩu về đảm bảo rủi ro thanh toán.ngược lại, nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ hoặc do không thích với phương thức thanh toán này hoặc muốn các phương thức thanh toán khác (D/A, D/P ) thuận lợi, đỡ tốn kém và ít rủi ro hơn cho họ. Vì theo phương thức L/C at sight, người nhập khẩu thường phải thanh toán tiền hàng trước khi hàng đến, trong khi đó hàng thực phẩm phải được FDA kiểm tra trước khi cho phép nhập vào thị trường. Do vậy, người nhập khẩu rất ngại thanh toán bằng L/C at sight vì sợ không đòi lại được tiền hàng trong trường hợp hàng không được FDA cho phép nhập khẩu.tuy nhiên, vì còn là những nhà xuất khẩu nhỏ lẽ nên chúng ta không thể không nhượng bộ Rủi ro tỉ giá: hầu hết các hợp đồng xuất khẩu thủy sản đều thanh toán bằng USD. Tuy nhiên, hiện nay nền kinh tế Mỹ không ổn định và đe doạ suy thoái khiến USD tiếp tục bị mất 12

11 giá và xu hướng tỷ giá hối đoái của đồng tiền này đối với VND không thuận lợi khiến lợi nhuận của nhà sản xuất, xuất khẩu thủy sản nước ta bị ảnh hưởng. Khả năng cạnh tranh: các doanh nghiệp chế biến thủy sản phải cạnh tranh ngày càng quyết liệt hơn với sản phẩm thủy sản nhập khẩu có chất lượng cao, mẫu mã đa dạng. Bên cạnh đó, chúng ta còn gặp sự mất cân đối giữa khu vực sản xuất nguyên liệu (đánh bắt, nuôi trồng...) và khu vực chế biến xuất khẩu thủy sản bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như trình độ sản xuất và tổ chức sản xuất chưa cao, sản lượng và chất lượng sản phẩm thủy sản sau thu hoạch còn rất yếu; cơ chế phối hợp giữa hai lĩnh vực trên chậm hình thành, trình độ quản trị doanh nghiệp của các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam còn rất thấp so với các đối thủ cạnh tranh. Tự phát: nhìn chung, đặc điểm của con người thấy lợi thì làm, do đó, khi thấy những người chăn nuôi khác có lời từ nuôi trồng hoặc chế biến thì những người khác nhảy vào làm tăng đáng kể nguồn cung thuỷ sản. Cho đến khi cung vượt quá cầu đẩy giá xuống, những người nuôi trồng thua lỗ thì họ đồng loạt rút vốn ra, làm thiếu nguồn nguyên liệu, khi đó lao đao vẫn thuộc về những nhà thu mua thuỷ sản. Tóm lại là nông dân Việt Nam chăn nuôi theo kiểu phong trào gây khó khăn nhiều cho ngành thủy sản nước ta. Cạn kiệt nguồn tài nguyên: tài nguyên ở đây bao gồm tài nguyên nước, biển và cả môi trường. Nguồn thuỷ sản có nguồn gốc cả từ đánh bắt và chăn nuôi. Hiện nay tài nguyên sinh vật biển đang bị đe doạ do công nghệ đánh bắt lạc hậu. Những qui định về tàu bè và kích cỡ lưới vẫn chưa được áp dụng nghiêm ngặt. Còn về nuôi trồng, ngày càng có nhiều diện tích ao được khai thác nhưng kĩ thuật xử lí lạc hậu chẳng những làm ô nhiễm môi trường mà còn gây thua lỗ do dịch bệnh. Các biến động liên quan đến nguyên liệu đầu vào đều ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty: thời tiết, môi trường nuôi trồng thủy sản, điều kiện nuôi trồng đặc biệt là nguồn nước, chất lượng con giống, công nghệ nuôi, thức ăn, dịch bệnh v.v... Dịch bệnh: khi nuôi trồng thủy sản phát triển theo hướng năng suất cao thì luôn đi kèm theo sự phát sinh của dịch bệnh và đó luôn là một trong những khó khăn của nuôi trồng thủy sản. Ở Việt Nam, dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản trong vài năm qua đã cho thấy đây là một trong những yếu tố giới hạn rất quan trọng mà cần phải có các giải pháp khắc phục nhằm đưa nghề nuôi thủy sản phát triển theo hướng bền vững. Bệnh đốm trắng và đầu 13

12 vàng trong nuôi tôm sú hay bệnh mủ gan và ký sinh trùng trên cá da trơn là những bệnh nguy hiểm và tác hại nghiêm trọng trong nghề nuôi thủy sản. Đặc biệt trong vài năm qua mức độ thiệt hại trên tôm cá nuôi do dịch bệnh ngày càng tăng và càng trở thành mối lo lớn của người sản xuất. Bên cạnh đó, việc sử dụng hoá chất và thuốc thú y thủy sản hiện nay còn tương đối phổ biến. Các tác nhân này trong một số trường hợp có thể gây nên những hiệu ứng phụ, ảnh hưởng trực tiếp đến động vật thủy sinh, kể cả các đối tượng nuôi và các quần thể sống trong môi trường tự nhiên. Vì vậy, việc sử dụng hoá chất trong nuôi trồng thủy sản ngày càng được cân nhắc thận trọng hơn và các giải pháp khống chế bệnh dịch cũng đang được xem xét lại Các bệnh không lây nhiễm ít xảy ra hơn trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, mặc dù chúng thường ít được chú ý hơn so với những bệnh truyền nhiễm, nhưng các bệnh này cũng đã gây nhiều tổn thất cho người nuôi. Những bệnh này thường do những yếu tố hữu sinh và điều kiện môi trường không thuận lợi gây nên. Ví dụ, việc quản lý không phù hợp, chất lượng nước nuôi kém, chế độ cho ăn không tốt, môi trường suy thoái và ảnh hưởng ô nhiễm nước thải sinh hoạt trong quá trình đô thị hoá (như ở Vịnh Manila Philippine) hoặc ô nhiễm môi trường cấp tính (như sự cố tràn dầu) đều có thể gây chết hàng loạt đối với nhiều loài thủy sản sống trong tự nhiên và các đối tượng nuôi trồng. Một vấn đề liên quan khác giữa bệnh thủy sản với sức khỏe con người và vệ sinh an toàn thực phẩm cũng ngày càng được quan tâm nhiều hơn đó là vấn đề dư lượng thuốc trong động vật thủy sinh có vỏ, gây suy thoái chất lượng nước, gây hiện tượng nở hoa của tảo độc và vi khuẩn coliform. Tuy không là mối nguy trực tiếp đối với sức khỏe động vật thủy sinh hay sản lượng song chúng cũng có ảnh hưởng tiêu cực đến sức khoẻ của người tiêu thụ. Lạm phát và tiền lương: đây là vấn đề nan giải không chỉ riêng ngành thuỷ sản mà bất cứ ngành hàng nào cũng phải đối mặt hiện nay, lạm phát đầu quí 1 đã là 9.19%, công nhân làm áp lực tăng lương. Thị trường nhiều biến động: ngay từ đầu năm, giá dầu tăng và sự sụt giảm sản lượng hải sản đánh bắt đã đẩy cầu nguồn nguyên liệu hải sản tăng vọt (tăng hơn 30%), dẫn đến sự cạnh tranh thu mua nguyên liệu giữa các doanh nghiệp ngày càng gay gắt.. Hiện nay DN xuất khẩu đang phải đối mặt với quá nhiều khó khăn ập đến cùng lúc: lạm phát làm tăng chi phí đầu vào, lãi suất ngân hàng cao nhưng vẫn không có vốn để vay 14

13 Chi phí đầu vào của doanh nghiệp hiện nay như chi phí vật tư, chi phí quản lý, bán hàng do ảnh hưởng của lạm phát cũng tăng lên khiến nguồn lợi nhuận càng giảm sút. Một kênh huy động vốn quan trọng nữa là thị trường chứng khoán. Hiện nay trên thị trường niêm yết tính riêng HOSE đã có đến 11 doanh nghiệp kinh doanh thuỷ sản, tuy nhiên trong thời điểm này giá chứng khoán đang sụt giảm mạnh thì việc huy động vốn trên thị trường này là hết sức khó khăn. Tại thời điểm này, do biến động bất lợi trên thị trường chứng khoán nên giá cổ phiếu của hầu hết các doanh nghiệp thuỷ sản đều ở mức tương đối thấp so sánh tương quan với mức độ tăng trưởng năm 2007, chỉ số P/E bình quân ngành chỉ Với những khó khăn khách quan hiện tại và sắp tới đang tác động từng ngày lên doanh nghiệp và người nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản, mức lợi nhuận tích cực của năm vừa rồi có nguy cơ không giữ vững, ảnh hưởng nặng nề đến xuất khẩu của ngành,do đó ngành thuỷ sản rất cần đến sự những biện pháp hỗ trợ kịp thời của nhà nước. Giá cá tra, cá ba sa và các loại tôm cá khác giảm mạnh, trong khi chi phí giống,giá thức ăn cho gia súc lại tăng lên, ngoài ra chi phí vận chuyển, chi phí xăng dầu, đánh bắt cũng tăng đến 20% chỉ trong năm Người nông dân và ngư dân không có tiền để tiếp tục đầu tư nuôi cá và đánh bắt, trong khi vay vốn ngân hàng lại khó khăn, các ngân hàng đều siết chặt nguồn vốn cho vay. Hệ luỵ là người nông dân phải bán tháo các loại thuỷ sản trước khi đến thời vụ thu hoạch chính thức vì không có đủ khả năng tài chính tiếp tục nuôi cá. Chất lượng cá không đảm bảo lại làm giá cá càng giảm thêm. Với tình hình khó khăn như trên, nguy cơ người nông dân chuyển đổi sang lĩnh vực khác, bỏ nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản là tương lai rất gần. Do đó, kim ngạch xuất khẩu trong năm 2008 sẽ bị giảm sút. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN 3.1. Giải pháp về thị trường a) Tập trung xây dựng và thực hiện các chiến lược phát triển thị trường, nhất là các thị trường trọng điểm, gắn với việc xây dựng và quảng bá thương hiệu quốc gia cho các nhóm sản phẩm chủ lực: tôm, cá tra, cá ba sa, cá ngừ; b) Từng bước tiến hành xây dựng mạng lưới phân phối sản phẩm thủy sản Việt Nam tại nước ngoài để chủ động điều phối hàng hoá tại các thị trường lớn. Xây dựng mối quan hệ liên kết, hợp tác kinh doanh với nhà phân phối lớn, các hệ thống siêu thị và tổ chức dịch vụ thực phẩm lớn ở các thị trường; 15

14 c) Đổi mới phương thức công tác phát triển thị trường theo hướng chuyên nghiệp hoá, đa dạng hóa và mở rộng các hình thức xúc tiến thương mại; d) Nâng cao trình độ hiểu biết về luật pháp quốc tế của đội ngũ cán bộ làm công tác thương mại và của các doanh nghiệp để hội nhập kinh tế quốc tế, chủ động đối phó và đấu tranh với những tranh chấp, rào cản thương mại do chính sách bảo hộ của các nước nhập khẩu Giải pháp về nguyên liệu a) Chú trọng việc tổ chức lại sản xuất, nhất là tổ chức lại các vùng nuôi trồng thủy sản tập trung theo hướng liên kết sản xuất với các nhà khoa học, nhà quản lý, tạo ra sản lượng hàng hoá lớn và kiểm soát được chất lượng, đảm bảo tiêu chuẩn an toàn vệ sinh. Trong khai thác thủy sản, tổ chức lại sản xuất trên biển theo tổ đội, hợp tác, gắn với sử dụng tàu hậu cần dịch vụ, nâng cao hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm, tăng tỷ trọng sản phẩm khai thác đưa vào chế biến xuất khẩu; b) Xây dựng và thực hiện tốt các chương trình phát triển các sản phẩm chủ lực và các sản phẩm mới có tiềm năng về thị trường; c) Áp dụng các công nghệ bảo quản tiên tiến cùng với việc hình thành hệ thống cảng cá, chợ cá để giảm thiểu thất thoát sau thu hoạch; đồng thời, tổ chức lại hệ thống nậu vựa, phát huy vai trò tích cực và hạn chế các mặt tiêu cực của hệ thống này nhằm từng bước quản lý tốt thị trường nguyên liệu; d) Tăng cường nhập khẩu nguyên liệu đa dạng, với cơ cấu thích hợp phục vụ chế biến tái xuất đáp ứng yêu cầu cơ cấu sản phẩm của thị trường, khắc phục tình trạng cung cấp nguyên liệu theo mùa vụ của sản xuất trong nước Giải pháp về chế biến thuỷ sản a) Tiếp tục nâng cấp điều kiện sản xuất, áp dụng hệ thống quản lý đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm theo HACCP, GMP, SSOP, đảm bảo 100% doanh nghiệp chế biến xuất khẩu đạt tiêu chuẩn ngành về an toàn vệ sinh thực phẩm; b) Tiếp tục đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ, thiết bị, cơ giới hoá và tự động hoá dây chuyền chế biến. Thu hút đầu tư nước ngoài vào ngành chế biến để tiếp cận nền công nghiệp chế biến hiện đại của thế giới; c) Đẩy mạnh công tác nghiên cứu, phát triển và đổi mới sản phẩm tại các doanh nghiệp. Mở rộng chủng loại và khối lượng các mặt hàng thuỷ sản chế biến có giá trị gia tăng, 16

15 hàng phối chế, hàng ăn liền, đạt tỷ trọng 60-65% sản phẩm giá trị gia tăng trong cơ cấu giá trị xuất khẩu thuỷ sản An toàn vệ sinh thực phẩm: a) Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền và giáo dục về vệ sinh an toàn thực phẩm tại cộng đồng, trong đó đặc biệt chú trọng đến cộng đồng những người sản xuất và cung ứng nguyên liệu; b) Hoàn thiện và tăng cường năng lực hệ thống tổ chức, thanh tra, kiểm nghiệm vệ sinh an toàn thực phẩm từ trung ương đến địa phương. Đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động bảo đảm chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, huy động sự tham gia của tất cả cộng đồng. Nâng cao năng lực kiểm nghiệm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và tăng cường hợp tác quốc tế về vệ sinh an toàn thực phẩm; c) Xây dựng và thực hiện hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Trước mắt, sớm triển khai thực hiện mã hoá các vùng nuôi, tạo tiền đề để thực hiện truy xuất nguồn gốc. Hỗ trợ doanh nghiệp chế biến tăng cường năng lực kiểm soát và phát hiện dư lượng kháng sinh, hoá chất trong nguyên liệu, áp dụng các hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm; d) Tăng cường hoạt động liên ngành trong công tác bảo đảm vệ sinh an tòan thực phẩm. Duy trì hoạt động kiểm soát dư lượng các chất độc hại trong thuỷ sản và sản phẩm thuỷ sản nuôi và hoạt động kiểm soát vệ sinh an toàn vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 mảnh vỏ. Tăng cường hoạt động phòng, chống đưa tạp chất vào nguyên liệu thuỷ sản Khoa học công nghệ, khuyến ngư và đào tạo a) Xây dựng và tuân thủ hệ thống các tiêu chuẩn chất lượng từ ao nuôi đến chế biến sản phẩm xuất khẩu. Hoàn thiện mô hình nuôi an toàn, nuôi thuỷ sản thân thiện môi trường theo GAP, CoC. Phổ biến kiến thức và tổ chức áp dụng trong cả nước, phấn đấu đến năm 2010 có ít nhất 50% các vùng nuôi thủy sản tập trung thực hiện hệ thống quản lý theo GAP hoặc các hệ thống quản lý đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế; b) Tạo đột phá trong nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sản xuất giống chất lượng cao, kháng bệnh. Ưu tiên nhập công nghệ sản xuất giống thuỷ sản các loài có giá trị cao, tăng đối tượng phục vụ cho xuất khẩu. Tăng cường nghiên cứu và hướng dẫn để ứng dụng công nghệ mới trong chế biến thuỷ sản; c) Thông qua các hình thức khuyến ngư, đa dạng hoá các hình thức chuyển tải thông tin, tuyên truyền và phổ biến kiến thức về công nghệ nuôi, khai thác, bảo quản và chế biến 17

16 thuỷ sản, các kỹ thuật cơ bản về xử lý, bảo quản thủy sản cho các chủ tàu, ngư dân trực tiếp khai thác trên biển và các chủ nậu vựa thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; d) Tăng cường các hình thức đào tạo trong và ngoài nước cho cán bộ quản lý, cán bộ nghiên cứu và cán bộ về marketing, giỏi về nghiệp vụ và am hiểu về luật lệ và các chính sách kinh tế, thương mại của các nước và quốc tế để tăng cường và bổ sung đội ngũ các nhà doanh nghiệp kinh doanh thuỷ sản giỏi trên thương trường quốc tế. Đồng thời chú ý đào tạo đội ngũ lao động kỹ thuật, hướng dẫn nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu ngày càng phát triển của ngành Giải pháp về cơ chế, chính sách a) Nhà nước có chính sách khuyến khích và huy động các thành phần kinh tế trong nước và nhà đầu tư nước ngoài, nhằm tập trung vốn đầu tư xây dựng hình thành các trung tâm nghề cá lớn, trong đó có các trung tâm chế biến thuỷ sản ở các tỉnh trọng điểm; đầu tư hệ thống chợ thuỷ sản tại các vùng và địa phương trọng điểm nghề cá, các chợ biên giới Việt - Trung, hiện đại hóa hệ thống thông tin nghề cá; b) Ngân sách nhà nước hàng năm hỗ trợ kinh phí để thực hiện: các công việc liên quan đến kiểm soát an toàn vệ sinh thuỷ sản vì mục tiêu sức khoẻ của ngườì tiêu dùng; các hoạt động xúc tiến thương mại chung cho sản phẩm thuỷ sản Việt Nam (xây dựng thương hiệu, đăng ký bảo hộ, quảng bá thương hiệu chung cho các sản phẩm thuỷ sản chủ lực, đào tạo về marketting); hỗ trợ hình thành và hoạt động của các tổ chức xúc tiến đầu mối tại các thị trường trọng điểm; thực hiện các chiến dịch truyền thông và quảng bá sản phẩm thuỷ sản Việt Nam và các hoạt động khác về xúc tiến thương mại phục vụ cho lợi ích chung của ngành; c) Khuyến khích các thành phần kinh tế, các nguồn lực đầu tư vào sản xuất nguyên liệu, chế biến thủy sản.có thể nói, WTO có ảnh hưởng tích cực đối với nhiều nền kinh tế thông qua Công ước đa phương của một bộ luật hành chính quốc tế mà các nước thành viên phải cam kết. Để nắm bắt thời cơ, giảm thách thức, làm cho cái khó ló cái khôn và thoát khỏi sức ép của các nước lớn trong điều kiện như vậy thì cùng với cả nước, ngành thủy sản phải khẩn trương hoàn thiện cơ chế chính sách, pháp luật, cơ chế thị trường, cải cách hành chính và doanh nghiệp phù hợp với thể chế toàn cầu. Điều này có nghĩa chính sách phải chứa đựng yếu tố hội nhập, tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất kinh doanh trong nước và 18

17 quốc tế. Bên cạnh đó phải hiểu thấu đáo hệ thống pháp luật của các nước thành viên khác nhằm sớm lường trước các rủi ro, vướng mắc khi quan hệ thương mại vào thị trường của họ. Bên cạnh đó, nếu ngành thuỷ sản Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản đẩy mạnh hơn nữa khâu marketing thì cơ hội tiếp cận những thị trường mới hoặc khẳng định vị thế trên thị trường cũ là nằm trong tầm tay. Để thủy sản có sức cạnh tranh ngày càng cao, cần tập trung làm tốt công tác quy hoạch phát triển thủy sản thời gian tới theo hướng bền vững và có trách nhiệm; chú trọng thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ mà Việt Nam đã cam kết; không dàn hàng ngang đối với tất cả các sản phẩm thủy sản mà phải lựa chọn sản phẩm có tính cạnh tranh cao, đặc trưng cho thương hiệu thủy sản Việt Nam. Phát triển các loại hình sản xuất thủy sản sạch từ khâu con giống đến chế biến xuất khẩu, từ ao nuôi đến bàn ăn. Bảo đảm nguồn cung cấp nguyên liệu thủy sản sạch từ nuôi trồng và khai thác; tăng cường năng lực chế biến nhằm đa dạng hóa các mặt hàng thủy sản xuất khẩu đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm; làm tốt công tác xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực đủ trình độ để chủ động hội nhập quốc tế. Cần phải đẩy mạnh xuất khẩu, mở cửa thị trường một cách linh hoạt, khôn khéo, lường trước các rủi ro, vì trên thực tế tự do hóa thương mại chỉ đem lại lợi ích khi có những bước đi thích hợp. Nếu các nước OPEC có thể liên hiệp với nhau để hình thành nên Cacten quốc tế thì không những ngành thuỷ sản mà những ngành khác hoàn toàn có thể thành công trong việc hợp tác với nhau nhằm tạo chỗ đứng vững chắc cho thị trường xuất nhập khẩu nếu chúng ta biết đồng lòng. nước ngoài: Tóm lại, các nhà xuất khẩu cần chú trọng những yêu cầu sau khi xuất khẩu thuỷ sản ra - Nâng cao công nghệ về nuôi trồng và dự trữ nhằm chủ động nguồn cung cầu cho thị trường. - Tuân theo các tiêu chuẩn và quy định mang tính kỹ thuật; - Phù hợp với quy định về nhãn mác sản phẩm; - Kiểm soát được các hành vi gian lận thương mại; - Tuân theo các quy định về xuất xứ sản phẩm; và đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. 19