Kỹ thuật bào chế hỗn dịch thuốc (suspensions) Mục tiêu học tập: 1. Trình bày được định nghĩa, phân loại và ưu nhược điểm của HDT. 2. Trình bày vai trò các thành phần trong công thức HDT. 3. Phân tích được một số yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và ổn định của HDT. 4. Trình bày được các kỹ thuật điều chế HDT. 5. Trình bày được một số tiêu chuẩn chất lượng của HDT. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 1
DÀN BÀI I. Đại cương. II. Thành phần của HDT III. Một số yếu tố ảnh hưởng IV. Kỹ thuật bào chế. V. Tiêu chuẩn chất lượng. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 2
Tài liệu tham khảo Tài liệu học tập: thuốc, 2003, t.1. KTBC - SDH các dạng Tài liệu tham khảo: 1. H.A. Lieberman, Pharmaceutical dosage forms, Disperse Systems, Vol.2,1996. 2. M. Aulton, 1998, Pharmaceutics: The science of dosage form design. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 3
I. Đại cương 1. Định nghĩa: - Dạng thuốc lỏng để uống, tiêm, dùng ngoài. - Cấu tạo: dược chất rắn không tan được phân tán đồng đều trong chất lỏng (MT phân tán) dưới dạng các hạt rất nhỏ, d 0,1àm. 2. Phân loại: Đọc TL. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 4
Ưu điểm: 3. Ưu, nhược điểm (đọc TL) - Điều chế dạng thuốc lỏng đối với d/chất không tan hoặc rất ít tan trong dung môi, có thể dùng theo nhiều đường dùng khác nhau. - Thích hợp với người già, trẻ em. - Cải thiện SKD của thuốc: + Hấp thu tốt hơn dạng viên, bột, cốm. + Kéo dài tác dụng : HD tiêm penicilin, insulin + HD thuốc nhỏ mắt có SKD cao hơn dạng dd. - Thuốc dùng tại chỗ dạng HD (sát khuẩn, săn se) sẽ hạn chế hấp thu vào máu, gây độc. - Hạn chế mùi vị khó uống, kích ứng 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 5
Nhược điểm - Khó điều chế và không ổn định do các tiểu phân rắn có xu hướng tích tụ và lắng đọng. Nhãn có dòng chữ: Lắc kỹ trước khi dùng. - Khó phân liều chính xác do sự phân bố không đồng nhất của dược chất trong MT phân tán. Thường chế bột, cốm pha hỗn dịch đã phân liều đóng trong gói, túi hoặc lọ. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 6
1. Dược chất: II. Thành phần - Dạng rắn không tan hoặc rất ít tan trong chất dẫn => tạo thành hỗn dịch thuốc. - Dược chất tan trong chất dẫn, có tác dụng hiệp đồng. - Chú ý: Không bào chế dạng hỗn dịch với dược chất có tác dụng mạnh, không tan trong chất dẫn. - Dược chất rắn không tan có 2 loại: + Dễ thấm nước: MgO, MgCO 3, ZnO + Sơ nước, dễ thấm dầu: terpin hydrat, menthol, long não - Dược chất cần phân chia đến độ mịn thích hợp, tuỳ theo yêu cầu của chế phẩm: Uống, tiêm, dùng ngoài. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 7
Dược chất dùng trong DHT: - DH uống: AlOH, Mg(OH)2, chloramphenicol, ibuprofen, paracetamol, bari sulphat - HD dùng ngoài: ZnO, lưu huỳnh, long não - HD tiêm: bethamethasone, dexamathasone acetat, cortisone acetat, estradiol, một số vaccin, penicillin thường dùng với tỷ lệ 0,5 5%, có TH đến 30%. - Nhỏ mắt: Chloramphenicol, indomethacin, corticoid Corticosteroid: Hydrocortisone acetate Methylprednisolone acetate Triamcinolone diacetate Triamcinolone hexacetonide Độ tan/nước 25 0 C (mg/ml) 0.01 0.016 0.0056 0.0016 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 8
2. Môi trường phân tán: - Nước cất, các chất lỏng phân cực (ethanol, PG, glycerin ). - Các loại dầu lỏng không có tác dụng dược lý. - Các chất lỏng tổng hợp, bán tổng hợp. - Dung dịch dược chất. - Nhũ tương. - MT phân tán chứa các chất: + Chất gây thấm, gây tán (chống kết tụ). + Tác nhân treo (keo thân nước). + Chất bảo quản, điều hương, điều vị, điều chỉnh ph.. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 9
3. Chất gây thấm: - Dược chất sơ nước, khó thấm nước và các chất lỏng phân cực sẽ khó tạo thành hỗn dịch và hỗn dịch kém bền vững. - Vai trò chất gây thấm: làm thay đổi tính thấm của bề mặt tiểu phân dược chất rắn đối với MT phân tán. - Tiểu phân d.chất rắn thân nước sẽ dễ phân tán đồng trong MT phân tán hơn. 10/4/2015 Biên soạn: Nguyễn Trọng Điệp 10