ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊSÉ ÉÉ±ÉªÉ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É (+Eò úé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ) 2014 ªÉ ɺlÉÉ{ÉEò, ÉɺÉEòÒªÉ ÉvªÉ ÉiÉÔ ÉÖpùhÉɱɪÉ, SÉ

Bản ghi

1 ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊSÉ ÉÉ±ÉªÉ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É (+Eò úé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ) 2014 ªÉ ɺlÉÉ{ÉEò, ÉɺÉEòÒªÉ ÉvªÉ ÉiÉÔ ÉÖpùhÉɱɪÉ, SÉxÉÔ úéäb, ÉÖÆ É<Ç ªÉÉÆSªÉÉuùÉ äú ÉÉ úiééié ÉÖÊpùiÉ +ÉÊhÉ ºÉÆSÉɱÉEò, ÉɺÉxÉ ÉÖpùhÉ É ±ÉäJÉxɺÉÉ ÉOÉÒ É½þÉ úé¹]åõ ÉɺÉxÉ, ÉÖÆ É<Ç ªÉÉÆSªÉÉuùÉ äú ÉEòÉÊ ÉiÉ

2 ɺiÉÉ ÉxÉÉ É½þÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÉÉMÉÒ±É nù½þé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ +ÉìC]õÉä É ú, 2009 ÉvªÉä ÉʺÉrùù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉxÉ 2010 ÉvªÉä ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä {ÉÖx½þÉ äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. iªéé{éèeòò ɽþi ÉÉSÉä äò ú Énù±É lééäb CªÉÉiÉ JÉɱÉÒ±É É ÉÉhÉä +ɽþäiÉ : ÊxÉªÉ ÉÉ É ÉÉhÉä +iéé úéæêeòié É xééæséò =ké úä ÉɺÉxÉÉxÉä iéòxé ÉʽþxªÉÉÆSªÉÉ +ÉiÉ {ÉÉ`öÊ ÉhªÉÉSÉÒ EòÉ±É ÉªÉÉÇnùÉ ÊxÉÊ SÉiÉ Eò úhªééié +ɱÉä±ÉÒ +ɽþä. +ÉiÉÉ +iéé úéæêeòié É xééæséò =ké úä iéòxé ÉʽþxªÉÉÆBä ÉVÉÒ ºÉÉ`ö Ênù ɺÉÉÆSªÉÉ +ÉiÉ ÉɺÉxÉÉxÉä {ÉÉ`ö ÉÉ ÉÒiÉ +ºÉÉ ÊxÉhÉÇªÉ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉ±±ÉÉMÉÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Éè`öEòÒiÉ ZÉɱÉÉ. iélééê{é, ÊnùxÉÉÆEò 13 VÉÖ±Éè, 2010 úéävéòsªéé ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Éè`öEòÒiÉ ÉÉ û{é +½þ ÉÉ±É ºÉÆ ÉiÉ Eò úiéä Éä³ýÒ ºÉÊ ÉiÉÒxÉä +iéé úéæêeòié É xééæséò =ké úä iéòxé ÉʽþxªÉÉÆBä ÉVÉÒ iéòºé Ênù ɺÉÉÆSªÉÉ +ÉiÉ ÉɺÉxÉÉxÉä {ÉÉ`ö ÉÉ ÉÒiÉ +ºÉÉ ÊxÉhÉÇªÉ PÉäiɱÉÉ É iªééxéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 72 (2) ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. É xé Ê ÉSÉÉ úhéé ªÉÉ ÉÉÊvÉEòÉ úé ÉÉ ÉiÉ úévªéºé ÉäxÉä iªééæsªéé ÊxÉªÉ ÉÉiÉ Eäò±É䱪ÉÉ ºÉÖvÉÉ úhéäsªéé ºÉÆnù ÉÉÇiÉ ÉÉ{iÉ ZÉɱÉ䱪ÉÉ ÉÉʽþiÉÒSªÉÉ +xéö¹éæmééxéä EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉ±±ÉÉMÉÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Éè`öEòÒiÉ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªéé ÉÉ ÉiÉ SÉSÉÉÇ ZÉɱÉÒ. Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 84 (3) ÉvªÉä É xé {ÉÖEòÉ úhªééié +ɱªÉÉ É ú iééä Ê ÉSÉÉ úhªééié +ɱÉÉ xéé½þò ÊEòǼ ÉÉ VªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé ÉÉ É ú É xé +ɽþä iééä ºÉnùºªÉ +xéö{éêºléié +ºÉä±É ié ú, +vªéiééæºé, ÉÆjªÉÉÆSªÉÉ Ê ÉxÉÆiÉÒ É ûxé, iªééºé =ké ú nùähªééié ªÉÉ Éä +ºÉÉ ÊxÉnùä É nùäiéé ªÉä<Ç±É + ÉÒ ié úiéúnù +ɽþä. ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉɺÉÆnù ÉÉÇiÉÒ±É úévªéºé ÉäxÉä iªééæsªéé ÊxÉªÉ É 54 (3) ÉvªÉä + ÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eäò±ÉÒ +ɽþä EòÒ, É xé {ÉÖEòÉ úhªééié +ɱªÉÉ É ú iééä Ê ÉSÉÉ úhªééié +ɱÉÉ xéé½þò ÊEòǼ ÉÉ VªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé ÉÉ É ú É xé +ºÉä±É ié ú, iªééºé =ké ú nùªéé Éä +ºÉÉ ÊxÉnùä É ºÉ ÉÉ{ÉiÉÒ nùäiéò±é. iªééxéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 84 (3) ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. úévªéºé ÉäxÉä É xé Ê ÉSÉÉ úhªééséé ÉÉÊvÉEòÉ ú ªÉɺÉÆnù ÉÉÇiÉÒ±É ÊxÉªÉ É 54 (3) ÉvªÉä + ÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eäò±ÉÒ +ɽþä EòÒ, É xé {ÉÖEòÉ úhªééié +ɱªÉÉ É ú iééä Ê ÉSÉÉ úhªééié +ɱÉÉ xéé½þò ÊEòǼ ÉÉ VªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé ÉÉ É ú É xé +ºÉä±É ié ú, iªééºé =ké ú té Éä +ºÉÉ ÊxÉnùä É ºÉ ÉÉ{ÉiÉÒ nùäiéò±é. Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 88 ÉvªÉä VÉÉä ºÉnùºªÉ +xéö{éêºléié +ºÉhªÉÉSÉÉ ºÉÆ É É +ºÉä±É, + ÉÉ ºÉnùºªÉÉºÉ +É{ÉhÉ ÉÉÆb ±Éä±Éä iéé úéæêeòié É xé +É{ɱªÉÉ ÉiÉÒxÉä Ê ÉSÉÉ úhªééºéé`öò nùöºé ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆºÉ ±ÉäJÉÒ ÉÉÊvÉEÞòiÉ Eò úiéé ªÉä<DZÉ. nùöºé ªÉÉ EòÉähÉiªÉɽþÒ ºÉnùºªÉÉÆºÉ ±ÉäJÉÒ ÉÉÊvÉEÞòiÉ Eäò±Éä MÉä±Éä xéºéä±é ié ú ÊxÉªÉ É 84 SªÉÉ ié úiéönùòºé +véòxé úé½þúxé iééä É xé +iéé úéæêeòié É xé ½þhÉÖxÉ ºÉ ÉVÉhªÉÉiÉ ªÉä<Ç±É + ÉÒ ié úiéúnù +ɽþä. iélééê{é, úévªéºé ÉäxÉä iªééæsªéé ÊxÉªÉ ÉÉiÉ Eäò±É䱪ÉÉ ºÉÖvÉÉ úhéäxéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 84 (3) ÉvªÉä ºÉÖvÉÉ úhéé ɺiÉÉÊ ÉiÉ Eäò±ÉÒ +ºÉ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú ÊxÉªÉ É 88 ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. úévªéºé ÉäxÉä iªééæsªéé ÊxÉªÉ É 54 (3) ÉvªÉä + ÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eäò±ÉÒ +ɽþä EòÒ, É xé {ÉÖEòÉ úhªééié +ɱªÉÉ É ú iééä Ê ÉSÉÉ úhªééié +ɱÉÉ xéé½þò ÊEòǼ ÉÉ VªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé ÉÉ É ú É xé +ɽþä, iééä ºÉnùºªÉ +xéö{éêºléié +ºÉä±É ié ú, iªééºé =ké ú nùähªééié ªÉÉ Éä +ºÉÉ ÊxÉnùä É ºÉ ÉÉ{ÉiÉÒ nùäiéò±é. iªééxéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 84 (3) ÉvªÉä É xé {ÉÖEòÉ úhªééié +ɱªÉÉ É ú iééä Ê ÉSÉÉ úhªééié +ɱÉÉ xéé½þò ÊEòǼ ÉÉ VªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé ÉÉ É ú É xé +ɽþä iééä ºÉnùºªÉ +xéö{éêºléié +ºÉä±É ié ú, +vªéiééæºé, iªééºé =ké ú nùähªééié ªÉÉ Éä +ºÉÉ ÊxÉnùä É nùäiéé ªÉä<DZÉ. + ÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé ɺiÉÉÊ ÉiÉ Eäò±ÉÒ +ºÉ±ªÉÉxÉä Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É 89 ÉMɳýhªÉÉiÉ +ɱÉÉ. úévªééiéò±é +±{ɺÉÆJªÉÉEòÉÆSªÉÉ ( ÉÖʺ±É É, ÉÉèrùù, ÊLÉ SÉxÉ, ÉÒJÉ, {ÉÉ ú ÉÒ É VÉèxÉ) Ê ÉEòɺÉɺÉÉ`öÒ úévªé ÉɺÉxÉ úé ÉÊ ÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ Ê ÉÊ ÉvÉ Eò±ªÉÉhÉEòÉ úò ªÉÉäVÉxÉÉÆ ÉvªÉä ºÉÖºÉÖjÉiÉÉ +ÉhÉhªÉɺÉÉ`öÒ É {ÉÊ úhéé ÉEòÉ úeòê úiªéé ºÉÆÊxɪÉÆjÉhÉ Eò ûxé ªÉÉ ºÉ ÉÉVÉÉSÉÉ ºÉ ÉÉÈÊMÉhÉ Ê ÉEòÉºÉ ºÉÉvÉhÉä iéºéäsé ÉɺÉxÉÉSªÉÉ Ê ÉÊ ÉvÉ ªÉÉäVÉxÉÉÆSÉÒ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ IÉäÊjÉªÉ ºiÉ úé É úò±é EòɪÉÉDZɪÉÉ ÉÉ ÇòiÉ É ÉÉ ÉÒ +Æ É±É ÉVÉÉ ÉhÉÒ ½þÉä>ðxÉ ªÉÉ ºÉ ÉÉVÉ PÉ]õEòÉiÉÒ±É ±ÉÉäEòÉÆxÉÉ ÉiªÉIÉ ÉÉ + ÉiªÉIÉÊ úiªéé ªÉÉäVÉxÉÉÆSÉÉ ±ÉÉ É ZÉɱÉÉ ÊEòǼ ÉÉ EòºÉä ªÉÉSÉÒ ié{ééºéhéò Eò úhéä, ÉɺÉxÉ úé ÉÊ ÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ªÉÉäVÉxÉÉÆSªÉÉ +Æ É±É ÉVÉÉ ÉhÉÒ ÉvªÉä EòÉähÉEòÉähÉiªÉÉ jéö]õò +Éfø³ýÚxÉ +ɱªÉÉ, ÊxÉvÉÉÇÊ úié =öêqù¹]õ ºÉÉvªÉ ZÉɱÉä ÊEòǼ ÉÉ EòºÉä <iªéénùò ÉÉ ÉÓSÉÉ ºÉ ÉÈEò¹É +ÉføÉ ÉÉ PÉä>ðxÉ ªÉÉ Ê É¹ÉªÉÒSÉÒ ÉÉʽþiÉÒ É +½þ ÉÉ±É nùéäx½þò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉÆxÉÉ ºÉÉnù ú Eò úhªéésªéé où¹]õòxéä iéºéäsé ɽþÉ úé¹]õå úévªé +±{ɺÉÆJªÉÉEò +ɪÉÉäMÉÉSÉÉ +½þ ÉÉ±É Ê ÉSÉÉ úéié PÉä>ðxÉ iªéé É ú ÉɺÉxÉɱÉÉ ºÉÖÊxɪÉÉäÊVÉiÉ + ÉÒ ={ÉɪɪÉÉäVÉxÉÉ ºÉÖSÉÊ ÉhªÉÉSªÉÉ où¹]õòxéä +±{ɺÉÆJªÉÉEò Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉ xéé ÉÉSÉÒ Ê ÉvÉÒ ÉÆb ³ýÉSªÉÉ nùéäx½þò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉÆSÉÒ BEò ºÉƪÉÖCiÉ ºÉÊ ÉiÉÒ MÉ]õÒiÉ Eò úhªéé ÉÉ ÉiÉ ÊnùxÉÉÆEò 14 Êb ºÉå É ú, 2009 úéävéò ÉÉ. ºÉƺÉnùÒªÉ EòɪÉÇ úévªé ÉÆjÉÒ ªÉÉÆxÉÒ ÉÉÆb ±Éä±ÉÉ ÉºiÉÉ É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±ÉÉ ½þÉäiÉÉ. ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±É䱪ÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉxÉÖºÉÉ ú + ÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ Ê ÉvÉÒ ÉiÉ MÉ`öÒiÉ ½þÉähªÉÉSªÉÉ où¹]õòxéä Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ ªÉÉäMªÉ iªéé ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhéä +É É ªÉEò ZÉɱÉä ½þÉäiÉä. ªÉÉoù¹]õÒxÉä ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ +É É ªÉEò iªéé ié úiéönùò Eò úhªééeòê úiéé ÊxÉªÉ É Gò ÉÉÆEò 244 fø xéæié ú 244 hé É 244 ié ½þä xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ É nùéjé±é Eò úhªééºéé`öò Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊSÉ ÉɱɪÉÉxÉä ɺiÉÉÊ ÉiÉ Eäò±ªÉÉxÉÖºÉÉ ú ÊxÉªÉ ÉÉiÉ +É É ªÉEò iéä äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. ={É úéäcié ºÉ ÉÇ äò ú Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 5 +ÉìMɺ]õ, 2010 úéävéò ɽþÉ úé¹]õå ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÉʺÉrùù Eò úhªééié +ɱÉä. ½þÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrùù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä ZÉɱÉä±Éä ={É úéäcié ºÉ ÉÇ äò ú Énù±É ªÉÉ +Eò úé ªÉÉ +É ÉÞkÉÒ ÉvªÉä ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eò úhªééié +ɱÉä +ɽþäiÉ. ªÉÉ ÊxÉÊ ÉkÉÉxÉä ÉÉMÉÒ±É ÉʺÉrùù Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ nù½þé +É ÉÞiªÉÉÆSÉÉ +ÉføÉ ÉÉ PÉähÉä ={ɪÉÖCiÉ `ö úä±é +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä ªÉÉxÉÆiÉ ú ÉÉMÉÒ±É nù½þé +É ÉÞiªÉÉÆSÉÉ +ÉføÉ ÉÉ ªÉÉ +É ÉÞiÉÒ ÉvªÉä ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eò úhªééié +ɱÉÉ +ɽþä. Ê ÉvÉÉxÉ É ÉxÉ : b Éì. +xéæié Eò³ýºÉä, ÉÖÆ É<Ç. ÉvÉÉxÉ ºÉÊSÉ É, ÊnùxÉÉÆEò : 1 xééä ½åþ É ú, 2014 ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ. BSÉ ÉÒ (iéòxé) (SÉÉ ú)

3 ÉÉMÉÒ±É nù½þé +É ÉÞiªÉÉÆSÉÉ +ÉføÉ ÉÉ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ½þÒ +Eò úé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù Eò úiééxéé ªÉÉ{ÉÚ ÉÔ ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ nù½þé +É ÉÞiªÉÉÆSÉÉ +ÉføÉ ÉÉ ªÉÉ Ê`öEòÉhÉÒ PÉähÉä ÊxÉÎ SÉiÉSÉ ={ɪÉÖCiÉ `ö äú±é. ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSÉÉ +É Æú É ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú, +MÉÉänù úsé +Æ É±ÉÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉ +vªéiééæxéò ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ +xéösuäônù 208 (2) +x ɪÉä ÉnùÉxÉ Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ ÉCiÉÓSÉÉ ÉÉ{É ú Eò üxé äò ú òé ú Eäò±Éä É iªééæséä +xéöeúò±éxé Eäò±Éä. + ÉÉ ÉEòÉ äú +xéöeúò±éxé Eäò±Éä±Éä ÊxÉªÉ É, ÉÖÆ É<Ç ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 14 äò ÉÖ ÉÉ úò, 1950 úéävéò ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉä. iénùxéæié ú EòÉ ÉEòÉVÉÉSÉä ÊxÉªÉ É Eò úhªééºéé`öò Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäxÉä VÉÖ±Éè, 1952 ÉvªÉä ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ +xéösuäônù 208(1) +xéöºéé ú BEò ºÉÊ ÉiÉÒ ÊxɪÉÖCiÉ Eäò±ÉÒ É Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäxÉä +ÆÊiÉ ÉiÉ: º ÉÒEÞòiÉ Eäò±Éä±Éä ÊxÉªÉ É ÉÖÆ É<Ç ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 30 BÊ É±É, 1953 úéävéò ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉä. {Éʽþ±ÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÊnùxÉÉÆEò 1 xééä ½åþ É ú, 1956 úéävéò ZÉɱÉ䱪ÉÉ úévªé {ÉÖxÉ ÇúSÉxÉäxÉÆiÉ ú ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä EòɽþÒ É½þk ÉÉSÉä Énù±É PÉbÚ xé +ɱÉä. ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéä äò ú òé ú É +xéöeúò±éxé Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ Ê É òé ú ÉÒ Eò úhªééºéé`öò, +vªéiééæxéò ÊnùxÉÉÆEò 24 VÉÖ±Éè, 1957 úéävéò 21 ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ BEò ºÉÊ ÉiÉÒ xéä ɱÉÒ, ºÉÊ ÉiÉÒxÉä ÊxÉ úêxé ú鲪éé úévªé Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉÆSªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÉ + ªÉÉºÉ Eäò±ÉÉ. iéºéäsé ±ÉÉäEòºÉ ÉäSÉä ÊxÉªÉ É½þÒ Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiɱÉä É ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä EòɽþÒ äò ú òé ú Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ BEò ÉiÉÉxÉä EòɽþÒ Ê É òé ú ÉÒ Eäò±ªÉÉ. +vªéiééæxéò ªÉÉ Ê É òé ú ÉÒ º ÉÒEòÉ ú±ªéé É úévªé {ÉÖxÉ ÇúSÉxÉÉ +ÊvÉÊxÉªÉ É, 1956 SªÉÉ Eò±É É 32 +x ɪÉä iªééæxéé ÊxÉʽþiÉ Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ ÉCiÉÓSÉÉ ÉÉ{É ú Eò üxé iªééæxéò iªéé Ê É òé ú ÉÒ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±ªÉÉ. ªÉÉxÉÆiÉ ú =CiÉ +xéöeúò±éxé É äò ú òé ú ÉÖÆ É<Ç ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 7 Êb ºÉå É ú, 1957 É 15 VÉÉxÉä ÉÉ úò, 1958 úéävéò +ÊvɺÉÚÊSÉiÉ Eò úhªééié +ɱÉä. Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä iªéé Éä³ýÒ Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ EòɽþÒ É½þk ÉÉSªÉÉ +xéöeúò±éxééæséé É äò ú Énù±ÉÉÆSÉÉ ªÉälÉä =±±ÉäJÉ Eò úhéä VÉ ü ú +ɽäþ. É xééǽ É ú ÉÒQÉ EòɪÉÇ ÉɽþÒ Eäò±ÉÒ VÉÉ ÉÒ ªÉɺÉÉ`öÒ É xééæºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ºÉÖvÉÉ úhªééié +ɱÉÒ. xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒ, EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉ±±ÉÉMÉÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒ, + ÉɺÉEòÒªÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ Ê ÉvÉäªÉEäò É `ö úé É ºÉÊ ÉiÉÒ +ÉÊhÉ ={É Ê ÉvÉÉxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ + ÉÉ +ÉhÉJÉÒ SÉÉ ú Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉÒ ÉºlÉÉ{ÉxÉÉ É EòɪÉÇ ªÉɺÉÆ ÉÆvÉÒ ié úiéúnù Eò úhªééié +ɱÉÒ, iéºéäsé nöùªªé É Ê ÉÊvÉÊ ÉvÉÉxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, ±ÉÉäEò±ÉäJÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ +ÉÊhÉ +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú {ÉÊ ú¹énäùsªéé ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ ÉÊiÉÊxÉÊvÉi É näùhªééºéæ ÉÆvÉÒ ié úiéönù½þò Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ɽþk ÉÉSªÉÉ ÊxÉEòb ÒSªÉÉ ({ÉÉSÉ) ÉÉ ÉÓ É ú +±{É ÉÖnùiÉÒºÉÉ`öÒ SÉSÉÉÇ +ÉÊhÉ + ÉÉ ÉÉ ÉÒEòbä ±ÉIÉ ÉävÉhÉä, <iªéénùò xé ÉÒxÉ ºÉƺÉnùÒªÉ ={ÉÉªÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ÉlÉ ÉiÉ:SÉ nùéjé±é Eò úhªééié +ɱÉä. äò ÉÖ ÉÉ úò, 1958 ÉvªÉä ½þÒ +xéöeúò±éxéä É äò ú òé ú ºÉ ÉÉÊ É¹]õ +ºÉ±Éä±ÉÒ, ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ {Éʽþ±ÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù ZÉɱÉÒ. nöùºé úò +É ÉÞkÉÒ ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ +xéösuäônù 208(1) +xéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É iéªéé ú Eò úòiééä{éªéèié, +vªéiééæxéò +xéöeúò±éxé Eäò±Éä±Éä ={É úéäcié ÊxÉªÉ É +Æ É±ÉÉiÉ úé½þiéò±é + ÉÒ ié úiéúnù úévªé {ÉÖxÉ ÇúSÉxÉÉ +ÊvÉÊxÉªÉ É, 1956 ªÉÉSªÉÉ Eò±É É 32 ÉvªÉä +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³äý iªéé +xéösuäônùésªéé ={É ÉÆvÉÉxÉÖºÉÉ ú ÊxÉªÉ É iéªéé ú Eò úhéä ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉºÉ +É É ªÉEò ½þÉäiÉä. +É{ɱªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééºéé`öò Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäxÉä ªÉÉ ºÉÆvÉÒSÉÉ ={ɪÉÉäMÉ Eò üxé PÉäiɱÉÉ. +vªéiééæxéò ªÉÉ ÉªÉÉäVÉxÉɺÉÉ`öÒ xéé ÉÊxÉÌnù¹]õ Eäò±É䱪ÉÉ BEòÉ ºÉÊ ÉiÉÒxÉä ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ nöù üºiªéé ºÉÖSÉÊ ÉhÉÉ ä +É{ɱÉä {Éʽþ±ÉÉ É +ÆÊiÉ É +½þ ÉÉ±É +xéögò Éä 14 +ÉìMɺ]õ, 1959 É 8 ºÉ{]åõ É,ú 1959 úéävéò ºÉÉnù ú Eäò±Éä. ½äþ nùéäx½þò +½þ ÉÉ±É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ÉÉxªÉ Eäò±Éä É nöù üºiªééæºé É ÉäiÉ =CiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÉ 10 ºÉ{]åõ É ú, 1959 úéävéò ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ +xéösuäônù 208(1) +xéöºéé ú º ÉÒEòÉ ú Eäò±ÉÉ. + ÉÉ ÉEòÉ äú nöù üºiªéé Eäò±Éä±Éä ÊxÉªÉ É ÉÖÆ É<Ç ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 1 +ÉìC]õÉä É,ú 1959 úéävéò ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉä. Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ªÉÉ Éä³ýÒ EòɽþÒ É½þk ÉÉSÉä äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. ÉɺÉEòÒªÉ +É ÉɺÉxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ Éè`öEòÒiÉÒ±É ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ +xéö{éîºléiéò ÉÉ ÉiÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, + ÉÉ nùéäxé ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉÒ ÉºlÉÉ{ÉxÉÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ié úiéúnù Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉ ÉÇ ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉºÉ ±ÉÉMÉÚ ½þÉähÉÉ ªÉÉ ºÉ ÉǺÉÉvÉÉ úhé ié úiéönùò ºÉ ÉÉÊ É¹]õ +ºÉ±Éä±Éä BEò xé ÉÒxÉ ÉEò úhé ±ÉÉäEòºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSªÉÉ véiéô É ú, ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä nùéjé±é Eò úhªééié +ɱÉä. iéºéäsé xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉÖ³äý iéé úéæêeòié É xé EòɽþÒ Ê É ÉÊIÉiÉ {ÉÊ úîºléiéòié Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉxÉÉ iªééºé +iéé úéæêeòié `ö úê ÉhªÉÉSÉÉ +ÊvÉEòÉ ú½þò +vªéiééæxéé ÉÉ{iÉ ZÉɱÉÉ. ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvÉÒ±É <ié ú ié úiéönùó{éèeòò, ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä, +É É ªÉEò ÉÉ]õ±ªÉɺÉ, EòÉähÉiªÉɽþÒ ÊxÉªÉ ÉÉSÉÒ ËEò ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ +Æ É±É ÉVÉÉ ÉhÉÒ ié½þeúò É Eò úhéä, ºÉnùºªÉÉÆSÉÉ úévéòxéé ÉÉ, Ê ÉxÉÆiÉÒ-+VÉÉÇSÉÒ ªÉÉ{iÉÒ ÊxÉÎ SÉiÉ Eò úhéä, ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ Eäò±Éä±ÉÒ +]õeò ÉMÉè äú ÉÉ ÉiÉ +vªéiééæxéé Eò³ýÊ ÉhªÉÉSÉÒ EòɪÉÇÊ úiéò É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉ ÉvªÉä Eäò±Éä±ÉÒ ÉɹÉhÉä, ÊxÉ ÉänùxÉä ÉMÉè äúsªéé É ÉÉÊhÉiÉ ÉiÉÒ {ÉÖ úê ÉhªÉÉSÉÒ EòɪÉÇÊ úiéò <iªéénùòºéæ ÉÆvÉÒ ié úiéönùò ɽþk ÉÉSªÉÉ +ɽäþiÉ. ={É úéäcié äò ú òé ú ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ nöùºé úò +É ÉÞkÉÒ xééä ½åþ É ú, 1959 ÉvªÉä EòÉføhªÉÉiÉ +ɱÉÒ. (ºÉ½þÉ)

4 ÊiÉºÉ úò +É ÉÞkÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ nöùºé úò +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú½þò =CiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ äò ú òé ú PÉbÚ xé +ɱÉä ÉvªÉä nöùºé ªÉÉÆnùÉ úévªé {ÉÖxÉ ÇúSÉxÉÉ Eò úhªééié +ɱÉÒ. ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä, +É É ªÉEò +ºÉ±ªÉɺÉ, +ÉhÉJÉÒ EòÉähÉiÉä½þÒ äò ú òé ú ºÉÖSÉÊ ÉhªÉɺÉÉ`öÒ +vªéiééæxéò ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒ±ÉÉ Eò³ýÊ É±Éä. ºÉÊ ÉiÉÒxÉä +É{ɱÉÉ {Éʽþ±ÉÉ É +ÆÊiÉ É +½þ ÉÉ±É +xéögò Éä 8 +ÉìMɺ]õ, 1960 É 19 +ÉìMɺ]õ, 1960 úéävéò ºÉÉnù ú Eäò±ÉÉ. ½äþ nùéäx½þò +½þ ÉÉ±É Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäxÉä ÉÉxªÉ Eäò±Éä É nùéäx½þò +½þ ÉɱÉÉiÉ Ê É òé úºé Eäò±ªÉÉ É ÉÉhÉä nöù üºiªééæºé É ÉäiÉ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÉ ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ +xéösuäônù 208 (1) +xéöºéé ú 23 +ÉìMɺ]õ, 1960 úéävéò º ÉÒEòÉ ú Eäò±ÉÉ. ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä + ÉÉ ÉEòÉ äú º ÉÒEòÉ ú±éä±éä ÊxÉªÉ É É½þÉ úé¹]åõ ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 17 ºÉ{]åõ É ú, 1960 úéävéò +ÊvɺÉÚÊSÉiÉ Eò úhªééié +ɱÉä. +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É ±ÉÉäEò±ÉäJÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉ nùéäxé Ê ÉkÉ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ªÉÉ{ÉÚ ÉÔ Ê ÉkÉ ÉÆjÉÒ {ÉnùʺÉrù ºÉÊ ÉiÉÒ É ÉÖJÉ ½þhÉÚxÉ EòÉ É {ɽþÉiÉ +ºÉiÉ {É ÆúiÉÖ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ nöù üºiéòxéæié ú Ê ÉxÉºÉ úeòé úò ºÉnùºªÉ ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ºÉÊ ÉiÉÒ É ÉÖJÉ ½þhÉÚxÉ EòÉ É {ÉɽþiÉÒ±É. ªÉÉ nùéäxé ºÉÊ ÉiªÉÉÆxÉÉ ºÉÖ{ÉÚnÇù Eäò±É䱪ÉÉ Ê É¹ÉªÉÉÆSÉÒ UôÉxÉxÉÒ Eò úhéä ºÉÖ±É É VÉÉ Éä ½þhÉÚxÉ ªÉCiÉÓxÉÉ ÉÉä±ÉÊ ÉhªÉÉSÉÒ É EòÉMÉnù{ÉjÉ É +Ê É±ÉäJÉ ÉÉMÉÊ ÉhªÉÉSÉÒ ÉCiÉÒ ÉnùÉxÉ Eò úhªééié +ɱÉÒ. iéºéäsé ºÉ ÉÖÊSÉiÉ ºÉƺÉnùÒªÉ ªÉ ɽþÉ úé ÉÒ ºÉÖºÉǼ ÉÉnù úéjéhªééºéé`öò ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ +½þ ÉɱÉÉSªÉÉ SÉSÉæÊ É¹ÉªÉÒSªÉÉ ié úiéönùò iªéé ÉvÉÚxÉ ÉMɳýhªÉÉiÉ +ɱªÉÉ. ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvÉÒ±É nöùºé úò ɽþk ÉÉSÉÒ nöù ûºiéò ½þhÉVÉä ±ÉÉäEòºÉ ÉäSªÉÉ véiéô É ú ÉlÉ ÉiÉ:SÉ nùéjé±é Eò úhªééié +ɱÉä±ÉÒ É xééê ɹɪÉEò EòɪÉÇ úòiéò. ={É úéäcié äò ú Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÊiÉºÉ úò +É ÉÞkÉÒ xééä ½åþ É ú, 1960 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. SÉÉèlÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÊiÉºÉ úò +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú½þò ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ nùéäxénùé, ÉlÉ É 1962 ÉvªÉä É xéæié ú 1966 ÉvªÉä ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱªÉÉ. (BEò) ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä nöù üºiªéé Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ EòɽþÒ ºÉÚSÉxÉÉ Eò úhªééié +ɱªÉÉ. ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒxÉä VÉÚxÉ, 1962 ÉvªÉä iªéé Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiɱªÉÉ ÉvªÉä +É{ɱÉÉ +½þ ÉÉ±É ºÉÉnù ú Eäò±ÉÉ. ½þÉ +½þ ÉÉ±É ºÉÆ ÉiÉ ZÉɱªÉÉ É ú ºÉÊ ÉiÉÒxÉä Ê É òé úºé Eäò±É䱪ÉÉ nöù üºiªéé +ÊvɺÉÚÊSÉiÉ Eò úhªééié +ɱªÉÉ É 31 VÉÖ±Éè, 1962 {ÉɺÉÚxÉ iªéé +Æ É±ÉÉiÉ +ɱªÉÉ. (ºÉÉiÉ) ɺiÉÉ É ÉÉMÉä PÉähªÉÉSÉÒ {É ú ÉÉxÉMÉÒ ÉºiÉÉ É ÉiÉÉºÉ xé ]õéeòiéé +vªéiééæxéò Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSÉÒ ºÉÆ ÉiÉÒ PÉäiɱªÉÉxÉÆiÉ ú näùhªééié +ɱÉÒ {ÉÉʽþVÉä. ½þÒ É½þk ÉÉSÉÒ nöù ûºiéò 1962 ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉÒ. iéºéäsé + ÉɺÉEòÒªÉ EòÉ ÉEòÉVÉɺÉÉ`öÒ BEò ÊxÉÎ SÉiÉ Ênù ÉºÉ ½þhÉVÉä ÉÖGò ÉÉ ú úéjéúxé `äö ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÉ É +léçºéæeò±{é ÉÉMÉ É: ºÉÉnù ú Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒºÉÖrùÉ ié úiéúnù Eò úhªééié +ɱÉÒ. (nùéäxé) ªÉÉxÉÆiÉ ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ VªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ Eò úhªééié +ɱªÉÉ iªééæséé äò ÉÖ ÉÉ úò- ÉÉSÉÇ, 1966 ÉvªÉä ºÉÊ ÉiÉÒxÉä Ê ÉSÉÉ ú Eäò±ÉÉ É ÉÉSÉÇ, 1966 ÉvªÉä +É{ɱÉÉ +½þ ÉÉ±É ºÉÉnù ú Eäò±ÉÉ. ºÉÊ ÉiÉÒxÉä Ê É òé úºé Eäò±ªÉÉ É ÉÉhÉä ªÉÉ ºÉÖvÉÉ úhéé ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±ªÉÉ É 2 VÉÚxÉ, 1966 úéävéò iªéé +Æ É±ÉÉiÉ +ɱªÉÉ. ±ÉÉäEòºÉ ÉÉ, úévªéºé ÉÉ É <ié ú úévªééæséò Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³äý Ê ÉvÉäªÉEò ºÉÆ ÉiÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒ +xéöºé úié +ºÉ±É䱪ÉÉ EòɪÉÇÊ úiéò ÉÒ ºÉÉ ªÉ +ºÉ±Éä±ÉÒ BEò ºÉÖvÉÉ ú±éä±éò EòɪÉÇÊ úiéò +ÆiÉ ÉÚÇiÉ Eò úhéé úò ié úiéúnù ½þÒ ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSªÉÉ nöù ûºiªééæ{éèeòò BEò ɽþk ÉÉSÉÒ nöù ûºiéò ½þÉäªÉ. (Ê ÉkÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉJÉä úòvé) BJÉÉnäù Ê ÉvÉäªÉEò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ ÉÉÆb ±Éä VÉÉhªÉÉ{ÉÚ ÉÔ, iéä ÉʺÉrù Eò úhªééºéé`öò +vªéiééæséò {É ú ÉÉxÉMÉÒ +ºÉhÉä +ÉiÉÉ +É É ªÉEò ZÉɱÉä +ɽäþ. iéºéäsé EòɽþÒ Ê ÉÊ ÉÊIÉiÉ {ÉÊ úîºléiéòié ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ +ÉiÉÉ BEò +ÊvÉ Éä ÉxÉÉiÉ {ÉÉSÉɽÚþxÉ +ÊvÉEò ɺiÉÉ É {ÉÉ`öÊ ÉiÉÉ ªÉäiÉÒ±É. {ÉÚ ÉÔSªÉÉ ié úiéönùòxéöºéé ú ɺiÉÉ É ÉÉÆb héé ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ ÉÆjªÉÉSªÉÉ =ké úénùéjé±é ÉɹÉhÉÉ{ÉÚ ÉÔ º ÉiÉ:SÉä =ké úénùéjé±éséä ÉɹÉhÉ Eò úé Éä ±ÉÉMÉä, {É ÆúiÉÖ +ÉiÉÉ ÉÆjªÉÉÆSªÉÉ =ké úénùéjé±ésªéé ÉɹÉhÉÉxÉÆiÉ ú½þò iªééæxéé º ÉiÉ:SÉä =ké ú näùhªééséé +ÊvÉEòÉ ú ÉÉ{iÉ ZÉɱÉÉ +ɽäþ. ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ={ÉGò É ºÉÊ ÉiÉÒ xéé ÉÉSÉÒ xé ÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ, ºÉƺÉnäùiÉÒ±É É <ié ú úévªé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉiÉÒ±É iéiºé É ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ véiéô É ú ɺlÉÉÊ{ÉiÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒºÉÖrùÉ ié úiéúnù Eò úhªééié +ɱÉÒ. ={É úéäcié äò ú Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ SÉÉèlÉÒ +É ÉÞkÉÒ äò ÉÖ ÉÉ úò, 1967 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. {ÉÉSÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ iªééxéæié ú ºÉxÉ ÉvªÉä ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ {ÉÖx½þÉ äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. iªéé{éèeòò ɽþk ÉÉSÉä äò ú Énù±É lééäb CªÉÉiÉ JÉɱÉÒ±É É ÉÉhÉä +ɽäþiÉ :---- `ö úé ÉÉÆSÉÉ {É úº{é ú ÉÉlÉ ªÉGò É ÊxÉÎ SÉiÉ Eò úhªééeòê úiéé PªÉÉ ÉªÉÉSªÉÉ ÉiÉnùÉxÉɺÉÆ ÉÆvÉÒSÉÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ºÉnùºªÉÊxɽþÉªÉ úé½þò±é É iéò {ÉÚ ÉÔ É ÉÉhÉä `ö úé ÉÊxɽþÉªÉ úé½þhéé ú xéé½þò. +vééç-iééºé SÉSÉæºÉÆ ÉÆvÉÒSªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉ, Eäò ɳý É xééæsªéé =ké úéiéúxé =nâù É ÉhÉÉ ªÉÉ ÉÉ ÉÓ É úsé +ÊxÉ ÉɪÉÇ{ÉhÉä xé ½äþ ié ú {ÉÖ äú ÉÉ ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ɽþk ÉÉSªÉÉ EòÉähÉiªÉɽþÒ ÉÉ ÉÓ É ú SÉSÉÉÇ Eò úhªééséò +xéö ÉiÉÒ näùhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. (+É`ö)

5 + ÉÒ SÉSÉÉÇ +ÉiÉÉ +É`ö Éb ÉiÉÚxÉ nùéäxé Ênù É ÉÒ, ½þhÉVÉä ÉÖvÉ ÉÉ úò xé PÉäiÉÉ, iªéébä ÉVÉÒ ÉÆMɳý ÉÉ úò É MÉÖ û ÉÉ úò PÉäiÉÉ ªÉä<DZÉ. ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉiÉÒ±É ºÉÖvÉÉ úhééæséä +xéöºé ÉlÉÇxÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ÊxÉÎ SÉiÉ Eò úhªééeòê úiéé xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ É iéªéé ú Eò úhªééié +ɱÉä. ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ={ÉGò É ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÉ {ÉnùÉ ÉvÉÒ {ÉÉSÉ É¹ÉÉÈ É üxé BEò ɹÉÉÇ É ú +ÉhÉhªÉÉiÉ +ɱÉÉ É EòÉähÉiªÉɽþÒ ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ={ÉGò ÉÉiÉ +ÉÌlÉEò ʽþiɺÉÆ ÉÆvÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ºÉnùºªÉɱÉÉ iªéé ºÉÊ ÉiÉÒSÉÉ ºÉnùºªÉ ½þhÉÚxÉ ÊxÉ ÉbÚ xé näù>ð xéªéä ËEò ÉÉ úé½úþ näù>ð xéªéä, +ºÉä½þÒ `ö úê ÉhªÉÉiÉ +ɱÉä. Ê É Éä¹É ½þCEò ÉÆMÉÉSªÉÉ ÉEò úhééæsªéé ÉÉ ÉiÉÒiÉ, iªéé{éèeòò EòÉähÉiÉä½þÒ ÉEò úhé, {É úº{é ú ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉºÉ ÉÉä ú `äö ÉhªÉɺÉÉ újéä +ºÉ±ªÉɺÉ, iéä {É úº{é ú ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉºÉ ÉÉä ú `äö ÉhªÉÉSÉÉ º ÉäSUôÉÊxÉhÉÇªÉ PÉähªÉÉSÉÉ +ÊvÉEòÉ ú +vªéiééæxéé näùhªééié +ɱÉÉ +ɽäþ. ºÉ úiéä Éä É]õÒ VÉÖxªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉxÉÖºÉÉ ú, +ÊvÉ Éä ÉxÉÉSªÉÉ Éä É]õSªÉÉ Ênù É ÉÒ É½þk ÉÉSªÉÉ ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ÉÉ ÉÓºÉÆ ÉvÉÒSªÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉ É ú SÉSÉÉÇ Eò úhªééeòê úiéé, iéòxé iééºé näùiéé ªÉäiÉ +ºÉiÉ. iªééié +ÉiÉÉ Énù±É Eò úhªééié +ɱÉÉ +ºÉÚxÉ ÉiªÉäEò +ÊvÉ Éä ÉxÉÉSªÉÉ Éä É]õSªÉÉ +É`ö Éb ÉiÉÒ±É BEò ºÉÆ{ÉÚhÉÇ Ênù ÉºÉ 4 {ÉäIÉÉ +ÊvÉEò xéºéiéò±é <iécªéé ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ɽþk ÉÉSªÉÉ ÉÉ ÉÓ É ú SÉSÉÉÇ Eò úhªééeòê úiéé +ÉiÉÉ näùhªééié +ɱÉÉ +ɽäþ. ½äþ äò ú Énù±É ɽþÉ úé¹]åõ ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 16 Êb ºÉå É,ú 1969 É ÊnùxÉÉÆEò 5 VÉÉxÉä ÉÉ úò, 1971 úéävéò ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉä. ={É úéäcié äò ú Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ {ÉÉSÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ äò ÉÖ ÉÉ úò, 1972 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉ½þÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ äò ÉÖ ÉÉ úò, 1972 ÉvªÉä ÉÉMÉÒ±É +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ɽþÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ EòɽþÒ Énù±É ZÉɱÉä±Éä +ɽäþiÉ. ºÉxÉ 1978 ÉvªÉä ºÉvªÉÉSªÉÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ ºÉÆJªÉäiÉ ÉÉfø ZÉɱªÉÉ ÉÖ³äý EòɽþÒ Ê ÉÊ É¹]õ ÊxÉªÉ ÉÉx ɪÉä ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉÒ +xéö ÉiÉÒ näùhªééºéé`öò +É É ªÉEò +ºÉhÉÉ úò ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ÊEò ÉÉxÉ ºÉÆJªÉÉ 27 É üxé 29 {ɪÉÈiÉ ÉÉføÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉä±ÉÒ +ɽäþ. EòɽþÒ ºÉÊ ÉiªÉÉÆ ÉvªÉä (BEò) ±ÉÉäEò±ÉäJÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, (nùéäxé) +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, (iéòxé) ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ={ÉGò É ºÉÊ ÉiÉÒ, (SÉÉ ú) ={É Ê ÉvÉÉxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, ({ÉÉSÉ) +É ÉɺÉxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, (ºÉ½þÉ) +xéöºéúêséié VÉÉiÉÒ, +xéöºéúêséié VÉ ÉÉiÉÒ, Ê É ÉÖCiÉ VÉÉiÉÒ É É]õCªÉÉ VÉ ÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É (ºÉÉiÉ) {ÉÆSÉɪÉiÉ úévé ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉÆ ÉvªÉä ºÉnùºªÉ ½þhÉÚxÉ ÉÆjªÉÉÆxÉÉ ÊxÉ Éb hªééié ªÉäiÉ xé ½iÉä ËEò ÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒSÉä ºÉnùºªÉ ½þhÉÚxÉ xéé ÉÊxɪÉÖCiÉ Eò úhªééié ªÉäiÉ xé ½þiÉä. ªÉɺÉÆ ÉÆvÉÒSªÉÉ ié úiéönùóséò {ÉÖxÉ úé ÉÞkÉÒ, ÊxÉ úêxé ú鲪éé ºÉÊ ÉiªÉÉÆ ÉÒ (xé>ð) ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ + ÉÉ ÊxÉ úêxé ú鲪éé ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ºÉhªÉÉBä ÉVÉÒ ºÉ ÉÇ ºÉÊ ÉiªÉÉÆxÉÉ ±ÉÉMÉÚ ½þÉä<Ç±É +ºÉÉ òcié BEòSÉ ÊxÉªÉ É +ºÉhÉä <¹]õ ½þÉä<Ç±É +ºÉä ÉÉ]õ±Éä. ½þhÉÚxÉ ÊxÉªÉ É 162 ÉvªÉä ÁÉ ÉªÉÉäVÉxÉÉlÉÇ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉxÉ 1976 iéä 1978 ªÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒiÉ +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒ +ÆnùÉVÉ{ÉjÉEòÉSÉÒ ÉiÉnùÉxÉ{ÉÚ ÉÇ UôÉxÉxÉÒ Eò úhªééséä EòÉ É ½þÉiÉÒ PÉäiÉ ½þÉäiÉÒ +ÉÊhÉ ªÉÉ ÉªÉÉäVÉxÉÉlÉÇ ÉäMÉ ÉäMɲªÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉÆuùÉ äú ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ ºÉÆJªÉäiÉ nù ú ɹÉÔ 19 iéä 29 {ɪÉÈiÉ ÉÉfø Eò úhªééié +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ VÉähÉäEò üxé +ÆnùÉVÉ{ÉjÉEòÉSÉÉ + ªÉÉºÉ Eò úhªééºéé`öò ºÉÊ ÉiÉÒ±ÉÉ ºÉÉäªÉÒºEò ú + ÉÉ MÉ]õÉ ÉvªÉä Ê É ÉÉMÉhÉÒ Eò úiéé +ɱÉÒ. +ÆnùÉVÉ{ÉjÉEòÉSªÉÉ ÉiÉnùÉxÉ{ÉÚ ÉÇ UôÉxÉxÉÒ±ÉÉ EòÉªÉ É º É ü{é ÉÉ{iÉ ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ ÉÉføÒ É ºÉÆJªÉäSªÉÉ ºÉÆ ÉÆvÉÉiÉ EòÉªÉ É º É ü{ééséò ié úiéúnù Eò úhéä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±Éä É ªÉÉ ÉªÉÉäVÉxÉÉlÉÇ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ. iéòxé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉÒ ½þhÉVÉä----(BEò) +xéöºéúêséié VÉÉiÉÒ, +xéöºéúêséié VÉ ÉÉiÉÒ, Ê É ÉÖCiÉ VÉÉiÉÒ É É]õCªÉÉ VÉ ÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, (nùéäxé) {ÉÆSÉɪÉiÉ úévé ºÉÊ ÉiÉÒ, (iéòxé) úéävéméé ú ½þ ÉÒ ªÉÉäVÉxÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉÆSÉÒ ºlÉÉ{ÉxÉÉ É iªééæséò EòÉ Éä ½þÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉEòbÚ xé Éä³ýÉä Éä³ýÒ ºÉÆ ÉiÉ Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ ÊxÉ úêxé ú鲪éé ɺiÉÉ ÉÉÆxÉÉ +xéöºé üxé +ɽäþiÉ. ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉƺÉÆ ÉÆvÉÒ ié úiéönùò Eò úhªééié +ɱªÉÉ ½þÉäiªÉÉ. {ÉÊ úhéé ÉiÉ: ªÉÉ ÉÉ ÉiÉÒiÉ Éä³ýÉä Éä³ýÒ ÉºiÉÉ É ÉÉÆb hªééséò +É É ªÉEòiÉÉ ]õé³ýhªééié +ɱÉÒ. É úò±é Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 1 +ÉìMɺ]õ, 1978 {ÉɺÉÚxÉ +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. ={É úéäcié ºÉ ÉÇ Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ºÉ½þÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ Éä, 1979 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉÉiÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ Éä, 1979 ÉvªÉä ÉÉMÉÒ±É ºÉ½þÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ɽþÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä {ÉÖføÒ±É É ÉÉhÉä +ÉhÉJÉÒ EòɽþÒ Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä±Éä +ɽäþiÉ. ±ÉÉäEò±ÉäJÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒ, ºÉÉ ÉÇVÉÊxÉEò ={ÉGò É ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉƺÉÉ újªéé ɽþk ÉÉSªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ ÊxÉ Éb héöeòòséò ÉnùÒPÉÇ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ºÉÉäbÚ xé näùhªééié +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ +ÉÊhÉ ºÉ ÉÇ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ºÉnùºªÉ xéé ÉÊxɪÉÖCiÉ Eò úhªééséä +ÊvÉEòÉ ú +vªéiééæxéé näùhªééié +ɱÉä ½þÉäiÉä. ÉÉjÉ, ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉÒ±É Ê ÉÊ ÉvÉ {ÉIÉ +ÉÊhÉ MÉ]õ ªÉÉÆxÉÉ iªééæsªéé ºÉÆJªÉäSªÉÉ É ÉÉhÉÉiÉ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ÉÊiÉÊxÉÊvÉi É Ê É³äý±É ªÉÉÊ É¹ÉªÉÒ nùiéiéé PÉähªÉÉSÉä où¹]õòxéä, +ºÉä Eò úòié +ºÉiÉÉxÉÉ, +vªéiééæxéò, ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉä xéäiéä, Ê É úéävéò {ÉIÉxÉäiÉä +ÉÊhÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉÒ±É (nù½þé)

6 ÉÉxªÉiÉÉ ÉÉ{iÉ MÉ]õÉÆSÉä xéäiéä ªÉÉÆSªÉÉ ÉÒ, Ê ÉSÉÉ úê ÉÊxÉ ÉªÉ Eò úhéä +É É ªÉEò `ö úê ÉhªÉÉiÉ +ɱÉä ½þÉäiÉä. iéºéäsé ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ ºÉnùºªÉ ºÉÆJªÉäiÉ ÉÉfø Eò úhéä, ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ {ÉnùÉ ÉvÉÒiÉ BEòºÉÚjÉiÉÉ +ÉhÉhÉä ½þhÉVÉä iééä BEò ɹÉÉÇSÉÉ Eò úhéä +ÉÊhÉ Ê É ÉÖCiÉ VÉÉiÉÒ É É]õCªÉÉ VÉ ÉÉiÉÓºÉÉ`öÒ º ÉiÉÆjÉ ºÉÊ ÉiÉÒ MÉ`öÒiÉ Eò úhéä +ºÉä <ié ú ɽþk ÉÉSÉä Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä +ɽäþiÉ. ={É úéäcié Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 22 BÊ É±É, 1981 {ÉɺÉÚxÉ +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. Ê ÉvÉÉxÉ É ÉxÉ xé ªÉÉ VÉÉMÉÒ +xéäeò ÉVɱÉÒ < ÉÉ úiéòié +ɱªÉÉxÉÆiÉ ú MÉhÉ{ÉÚiÉÔ ËEò ÉÉ Ê É ÉÉVÉxÉ ªÉɺÉÉ`öÒ iªéé Éä³ýÒ ié úiéúnù Eò úhªééié +ɱÉä±ÉÉ PÉÆ]õÉ ÉÉVÉÊ ÉhªÉÉSÉÉ iéòxé Ê ÉÊxÉ]õÉÆSÉÉ ËEò ÉÉ ªÉlÉÉκlÉiÉÒ, ºÉÉiÉ Ê ÉÊxÉ]õÉÆSÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ, +É É ªÉEò iéä Éfø É ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ ªÉähªÉÉSªÉÉ où¹]õòxéä +{ÉÖ úé ½þÉä<Ç±É +ºÉä ÉÉ]õ±Éä. ªÉÉ ÉÖ³äý PÉÆ]õÉ ÉÉVÉÊ ÉhªÉÉSÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ {ÉÉSÉ Ê ÉÊxÉ]õÉÆ{ɪÉÈiÉ +ÉÊhÉ +vªéiééæsªéé º ÉäSUôÉÊxÉhÉǪÉÉxÉÖºÉÉ ú nù½þé Ê ÉÊxÉ]õÉÆ{ɪÉÈiÉ +ºÉÉ ÉÉføÊ ÉhªÉɺÉÉ`öÒ ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ={É úéäcié Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 31 +ÉìMɺ]õ, 1981 {ÉɺÉÚxÉ +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. xé ÉÒxÉ Ê ÉvÉÉxÉ É ÉxÉÉiÉ <±ÉäC]ÅõÉìÊxÉEò ÉiÉnùÉxÉ ªÉÆjÉhÉÉ ÉºÉÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ +ÉÊhÉ iªéé ªÉÆjÉhÉäSÉÉ ÉÉ{É ú Eò úhéä ÉCªÉ ½þÉähªÉÉSªÉÉ où¹]õòxéä ±ÉÉäEòºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSªÉÉ véiéô É ú iªéé ÉÉ ÉiÉÒiÉ ÊxÉªÉ É Eò úhªééié +ɱÉä +ÉÊhÉ ÊnùxÉÉÆEò 8 Êb ºÉå É ú, 1983 {ÉɺÉÚxÉ iéä +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. iªééxéæié ú ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä EòɽþÒ ÊEò úeòéä³ý ºÉÖvÉÉ úhéé näùjéò±é Eò úhªééié +ɱªÉÉ É iªéé ½þhÉVÉä---- (1) +vªéiééæxéé {ÉnùÉ É üxé núù ú Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÉ ÉºiÉÉ É ÉÉÆb hªééºéé`öò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉÒ +xéö ÉiÉÒ PÉähªÉÉEòÊ úiéé iªéé ɺiÉÉ ÉÉSªÉÉ ºÉ ÉlÉÇxÉÉlÉÇ VÉä Éfäø ºÉnùºªÉ = Éä úé½þhéä +É É ªÉEò ½þÉäiÉä iéò ºÉÆJªÉÉ, ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉÒ±É ºÉÆJªÉÉ É³ý ÉÉfø±ªÉÉ ÉÖ³äý, 27 É üxé 29 <iéeòò ÉÉføÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ. (2) ÉÊxÉ ÉÉ úò EòÉ ÉÉSªÉÉ +vªééç Ênù ɺÉɺÉÆ ÉÆvÉÒ ÊxÉªÉ É 18 ÉvªÉä +ºÉ±Éä±ÉÉ EòÉ±É ÉÉÁ ºÉÆnù ÉÇ ÉMɳýhªÉÉiÉ +ɱÉÉ, (3) ÊxÉªÉ É 29 ÉvªÉä Ê ÉvÉäªÉEòÉÆxÉÉ ºÉÖvÉÉ úhéé ºÉÖSÉÊ ÉhªÉɺÉÉ`öÒ +ºÉ±Éä±ÉÉ xééä]õò ÉÒSÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ Eò ÉÒ Eò üxé iééä nùéäxé Ênù ɺÉÉÆBä ÉVÉÒ BEò Ên ÉºÉ +ºÉÉ Eò úhªééié +ɱÉÉ. (4) ÉèvÉÉÊxÉEò EòÉ ÉEòÉVÉ ÉÒQÉ MÉiÉÒxÉä {ÉÚhÉÇ ½þÉähªÉɺÉÉ`öÒ Ê ÉvÉäªÉEòɺÉÆ ÉÆvÉÒSÉä ÊxÉ úêxé úé³äý ɺiÉÉ É VÉ úé +MÉÉänù ú Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ ªÉÉ ÉäiÉ ½þhÉÚxÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò üxé + ÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉSÉÒ ºÉÚSÉxÉÉ näùhªééºéé`öò +ºÉ±Éä±ÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ nù½þé/ºééié Ênù ɺÉÉǼ É üxé SÉÉ ú Ênù ÉºÉ <iéeòé Eò ÉÒ Eò úhªééié +ɱÉÉ, +ÉÊhÉ (5) Ê ÉxÉÆiÉÒ-+VÉÇ ºÉÊ ÉiÉÒ{ÉÖfäø ºÉÉIÉ PÉähªÉÉSÉÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ <ié ú ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ iªéé ºÉÆ ÉÆvÉÒSªÉÉ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ºÉ ÉÉxÉ Eò úhªééié +ɱÉÒ. ½äþ Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 15 Êb ºÉå É ú, 1983 {ÉɺÉÚxÉ +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. (+Eò úé) ={É úéäcié ºÉ ÉÇ Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ºÉÉiÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ äò ÉÖ ÉÉ úò, 1985 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. iénâùxéæié ú, ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÉɹÉÉ +ÊvÉEò +léç ÉɽþÒ, ºÉÖÊ ÉʽþiÉ É ºÉÆnäù½ úê½þþié +ºÉhªÉÉSªÉÉ où¹]õòxéä É úé`öò ÉɹÉäiÉÒ±É ÊxÉªÉ ÉÉÆSªÉÉ ºÉÉiÉ ªÉÉ +É ÉÞkÉÒSÉÉ ºÉÖvÉÉÊ úié +xéö ÉÉnù ÉÉSÉÇ, 1995 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÉ. +É`ö ÉÒ +É ÉÞkÉÒ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÉÉMÉÒ±É ºÉÉiÉ ÉÒ +É ÉÞkÉÒ äò ÉÖ ÉÉ úò, 1985 ÉvªÉä ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉxÉ ÉÊhÉ 1998 ÉvªÉä ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä {ÉÖx½þÉ äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. iªéé{éèeòò ɽþk ÉÉSÉä äò ú Énù±É lééäb CªÉÉiÉ {ÉÖføÒ±É É ÉÉhÉä +ɽäþiÉ:---- ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ Éè`öEòÒSªÉÉ Éä³äýºÉÆ ÉÆvÉÒ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä ié úiéúnù +ºÉiÉÉxÉɽþÒ ÉÉMÉÒ±É EòɽþÒ É¹ÉÉÈ ÉvªÉä {Éb ±É䱪ÉÉ ÉlÉäxÉÖºÉÉ ú ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ Éè`öEòÒ PÉähªÉÉSªÉÉ Éä³äý ÉÉ ÉiÉ ZÉɱÉä±Éä Énù±É Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ + ÉÉ É½þk ÉÉSªÉÉ ÉÉ ÉÓSÉä ÊxÉªÉ ÉxÉ Eäò ɳý ÉlÉäxÉÖºÉÉ ú Eò úhªéébä ÉVÉÒ iªéé ÉÉ ÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ ié úiéúnù Eò úhéä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±Éä. ½þhÉÚxÉ iªéé où¹]õòxéä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉ ªÉÉäMªÉ iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. +ÊxɪÉiÉ ÊnùxÉ ÉºiÉÉ ÉÉSªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ òé ú ÉÉä`ö É ºÉÆJªÉäiÉ nùéjé±é Eò üxé PÉäiɱªÉÉ VÉÉiÉ +ºÉ±ªÉÉ ié úò iªéé{éèeòò òé úsé lééäbä ɺiÉÉ É SÉSÉæºÉÉ`öÒ ªÉäiÉÉiÉ +ÉÊhÉ = ÉÇÊ úié ºÉ ÉÇ ºÉÚSÉxÉÉ +ÊvÉ Éä ÉxÉ ºÉ ÉÉ{iÉÒ xéæié ú ªÉ{ÉMÉiÉ ½þÉäiÉÉiÉ. iéºéäsé + ÉÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉSªÉÉ ªÉÉnùÒiÉ ºÉ ÉÉ Éä É Eäò±ªÉÉ ÉÖ³äý EòÉ ÉEòÉVÉÉSÉÒ ªÉÉnùÒ½þÒ ÉÉä`öÒ É ÉÉäVÉb ÉxÉiÉä. ªÉÉ ºÉ ÉÇ ÉÉ ÉÒ Ê ÉSÉÉ úéié PÉä>ðxÉ + ÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ º ÉiÉÆjÉ{ÉhÉä ÉÖÊpùiÉ Eò úhªééséé iéºéäsé Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSªÉÉ ºÉÆ{ÉÚhÉÇ EòɱÉÉ ÉvÉÒ ÉvªÉä BEòÉ ºÉnùºªÉÉSªÉÉ xéé Éä òcié {ÉÉSÉ º ÉÒEÞòiÉ ÉºiÉÉ É `äö ÉhªÉÉSÉÉ ÊxÉhÉÇªÉ PÉähªÉÉiÉ ªÉä>ðxÉ iªééxéöºéé ú +É É ªÉEò iéä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉä. +ÊvÉ Éä ÉxÉ ºÉ ÉÉ{iÉÒ ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú {ÉÖ ú:ºlééê{éié ZÉɱÉä±ÉÒ Ê ÉvÉäªÉEäò ªÉ{ÉMÉiÉ ½þÉäiÉ xéé½þòié ½äþ Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ + ÉÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉºÉ ºÉÖSÉÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉ䱪ÉÉ ºÉÖvÉÉ úhéénäùjéò±é ªÉ{ÉMÉiÉ ½þÉä>ð xéªéäié ªÉÉoù¹]õÒxÉä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iééä Énù±É Eò úhªééié +ɱÉÉ. +vééç-iééºé SÉSÉÉÇ ={ÉκlÉiÉ Eò úhªééºéé`öò ÊxÉªÉ ÉÉiÉÒ±É ºÉÚSÉxÉäSªÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒSÉÒ ié úiéúnù ºÉÖº{ɹ]õ +ÉÊhÉ ÊxÉªÉ ÉÉSÉÉ ½äþiÉÚ º{ɹ]õ Eò úhéé úò +ºÉÉ ÉÒ +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉ ÉÖ³äý iªéé où¹]õòxéä +É É ªÉEò iééä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉÉ. ( ÉÉ úé)

7 ±ÉIÉ ÉävÉÒ ºÉÚSÉxÉÉÆSªÉÉ ºÉÆJªÉäiÉ +xéäeò {É]õÒxÉä ZÉɱÉä±ÉÒ ÉÉfø ±ÉIÉÉiÉ PÉä>ðxÉ nù ú Ênù É ÉÒ PÉähªÉÉiÉ ªÉähÉÉ ªÉÉ + ÉÉ ÉÉ ÉÓSÉÒ ºÉÆJªÉÉ nùéäxé É üxé iéòxé{éªéèié ÉÉføÊ ÉhªÉÉiÉ ªÉÉ ÉÒ É + ÉÉ ÉÉ ÉÒ ={ÉκlÉiÉ Eò úhªééºéé`öò Éä³äýSªÉÉ ÉªÉÉÇnäùSÉÒ ié úiéúnù +ºÉÉ ÉÒ +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéä Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. ɽþÉ úé¹]åõ ÉɺÉxÉÉxÉä (ºÉÉ. É.Ê É. Gò. +ÉäB òb±é.1095/737/ºéò+é ú 36/95/20- ÉÒ, ÊnùxÉÉÆÊEòiÉ 14 +ÉìMɺ]õ, 1995) ªÉÉ +ÊvɺÉÚSÉxÉäuùÉ äú ɽþÉ úé¹]åõ úévé ÉɹÉÉ +ÊvÉÊxÉªÉ É, 1964 ªÉÉiÉÒ±É Eò±É É 5 SªÉÉ ié úiéönùò ÊnùxÉÉÆEò 15 +ÉìMɺ]õ, 1995 {ÉɺÉÚxÉ +Æ É±ÉÉiÉ +ÉhɱªÉÉ. iªééxéöºéé ú ºÉnù ú½úþ iéé újéäxéæié ú ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉ{ÉÖfäø {ÉÖ ú:ºlééê{éié Eò úé ɪÉÉSÉÒ Ê ÉvÉäªÉEäò/ºÉÖvÉÉ úhéé, úévªé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±Éä±Éä ºÉ ÉÇ +ÊvÉÊxÉªÉ É +ÉÊhÉ úévªé{éé±ééæxéò ÉJªÉÉÊ{ÉiÉ Eäò±Éä±Éä ºÉ ÉÇ +vªéénäù É ªÉÉiÉ ºÉ ÉÇ ÉlÉ É É úé`öò ÉɹÉäSÉÉ ÉÉ{É ú Eò úhªééié ªÉä>ð ±ÉÉMɱÉÉ. ½þÒ ÉÉ É Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä {ÉÊ úhéé ɺ É ü{é ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhéä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééoù¹]õòxéä +É É ªÉEò iéä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉä. Ê ÉkÉÒªÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉ ÉÒ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÉ ÉÓ É ú SÉSÉæºÉÉ`öÒ +ÊvÉEò Éä³ý Ê É³ýhªÉÉSÉä où¹]õòxéä SÉSÉÉÇ úéävééºéé`öò +ºÉ±Éä±ÉÉ Éä³ý nùéäxé iééºééæbä ÉVÉÒ +vééç-iééºé xéä ÉÚxÉ näùhªééié ªÉÉ ÉÉ +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú +É É ªÉEò iéä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉä. Ê ÉÊxɪÉÉäVÉxÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉ É úò±é SÉSÉæSªÉÉ Éä³ýÒ ÉÖqäù ={ÉκlÉiÉ Eò úhªééeòê úiéé té ɪÉÉSªÉÉ ºÉÚSÉxÉä ÉÉ ÉiÉ ªÉÉ ºÉÊSÉ ÉɱɪÉÉºÉ {É úòiéhé Eò úhéäºéé`öò Éä³ý Ê É³ýÉ ÉÉ É ÉÆÊjÉ É½þÉänùªÉÉÆxÉɽþÒ +ÉMÉÉ>ð ÉiÉ näùhéä ºÉÉä<ÇSÉä ½þÉ Éä ªÉÉEòÊ úiéé + ÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ näùhªééeòê úiéé EòɱÉÉ ÉvÉÒSÉÒ ié úiéúnù Eò úhéä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééoù¹]õòxéä +É É ªÉEò iééä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä Eò úhªééié +ɱÉÉ. Ê ÉxÉÆiÉÒ-+VÉÇ ºÉÊ ÉiÉÒSÉä {ÉnùʺÉrù ºÉÊ ÉiÉÒ É ÉÖJÉ, ={ÉÉvªÉIÉ +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³äý ={ÉÉvªÉIÉÉÆSÉä {Énù Ê úcié +ºÉiÉÉxÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ EòÉ ÉEòÉVÉ Eò ü ÉEòiÉ xéé½þò ½þÒ ÉÉ É Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ ={ÉÉvªÉIÉÉÆSÉä {Énù Ê úcié +ºÉiÉÉxÉɽþÒ ºÉÊ ÉiÉÒSÉä EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉÖ ü úé½þhªéésªéé où¹]õòxéä ºÉÊ ÉiÉÒSÉÉ EòɪÉÇEòÉ úò ºÉÊ ÉiÉÒ É ÉÖJÉ ½þhÉÚxÉ BJÉÉtÉ ºÉnùºªÉÉÆºÉ xéé ÉÊxÉnæùÊ ÉiÉ Eò úhªééséò ié úiéúnù ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ºÉhÉä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±Éä. ½þhÉÚxÉ iªééoù¹]õòxéä ªÉÉäMªÉ iééä Énù±É ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ Eò úhªééié +ɱÉÉ. ½äþ Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 15 Êb ºÉå É ú, 1995 úéävéò +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. iªééxéæié ú ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +ÉhÉJÉÒ EòɽþÒ Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä iéä {ÉÖføÒ±É É ÉÉhÉä:--- iéé úéæêeòié É xééºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ ºÉÚSÉxÉÉ näùhªééséé EòɱÉÉ ÉvÉÒ Eò ÉÒ Eò úhªéé ÉÉ ÉiÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ É ªÉÉSÉ EòɳýÉ{ÉɺÉÚxÉSÉÒ +ÉOɽþÒ ÉÉMÉhÉÒ, ±ÉÉäEòºÉ ÉÉ É <ié ú úévªé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉÆ ÉvªÉä +ºÉ±Éä±ÉÒ Eò ÉÒ EòɱÉÉ ÉvÉÒSÉÒ (iéä úé) ié úiéúnù, iªéésé É ÉÉhÉä nù³ýhé ɳýhÉÉSÉÒ ºÉvªÉÉSÉÒ +ÉvÉÖÊxÉEò É ÉMÉiÉ ºÉÉvÉxÉä Ê ÉSÉÉ úéié PÉäiÉÉ ºÉnù ú EòɱÉÉ ÉvÉÒ Eò ÉÒ Eäò±ªÉÉxÉä ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ É xééæséò =ké äú ±É ÉEò ú Ê É³Úý ÉEòiÉÒ±É +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä ºÉnù ú EòɱÉÉ ÉvÉÒ 30 Ênù ɺÉÉÆSÉÉ Eò úhªééséä où¹]õòxéä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéä Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. ÊnùxÉÉÆEò 8 ÉÉSÉÇ, 1996 úéävéò +ÉÆiÉ ú úé¹]åõòªé Éʽþ±ÉÉ ÊnùxÉÉSÉä +ÉèÊSÉiªÉ ºÉÉvÉÚxÉ ºÉƺÉnäùSªÉÉ nùéäx½þò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉÆxÉÒ {ÉÉÊ úié Eäò±É䱪ÉÉ `ö úé ÉÉxÉÖºÉÉ ú ÊnùxÉÉÆE 29 BÊ É±É, 1997 úéävéò ºÉƺÉnäùxÉä {ÉɱÉÇ Éå]õ úò EòÊ É]õÒ +ÉìxÉ nùò B {ÉÉì É ú Éå]õ +Éì ò ÉÖ ÉäxÉ ½þÒ ºÉÊ ÉiÉÒ MÉ`öÒiÉ Eäò±ÉÒ. Éʽþ±ÉÉÆSÉä Eò±ªÉÉhÉ É <ié ú iénùxéö¹éæêméeò ÉÉ ÉÒ ªÉÉ úévªé ÉɺÉxÉÉSªÉÉ +JÉiªÉÉÊ úié½þò +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³äý ªÉÉ ºÉÆnù ÉÉÇiÉ úévªéºié úé É únäùjéò±é + ÉÉ ÉEòÉ úséò úévªé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉSªÉÉ nùéäx½þò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉÆSÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ MÉ`öÒiÉ Eò úhªéé ÉÉ ÉiÉ ÊnùxÉÉÆEò 20 BÊ É±É, 1998 úéävéò ÉÉ. ºÉƺÉnùÒªÉ EòɪÉÇ ÉÆjªÉÉÆxÉÒ ÉÉÆb ±Éä±ÉÉ ÉºiÉÉ É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±ÉÉ. + ÉÒ É½þk ÉÉSÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ ±É ÉEò úéié ±É ÉEò ú MÉ`öÒiÉ Eò úhªééié ªÉä>ðxÉ ÊiÉSÉä EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉÖ ü ½þÉ Éä ÁÉ où¹]õòxéä +É É ªÉEò iªéé ié úiéönùò Eò úhªééeòê úiéé xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ É nùéjé±é Eò úhªééié +ɱÉä. ½äþ Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 28 Êb ºÉå É,ú 1998 úéävéò +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. ={É úéäcié ºÉ ÉÇ Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ +É`ö ÉÒ +É ÉÞkÉÒ +ÉìC]õÉä É ú, 1999 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. xé Éö ÉÒ +É ÉÞkÉÒ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÉÉMÉÒ±É +É`ö ÉÒ +É ÉÞkÉÒ +ÉìC]õÉä É ú, 1999 ÉvªÉä ÉʺÉrù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉxÉ 2001 ÉvªÉä ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä {ÉÖx½þÉ äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. iªéé{éèeòò ɽþk ÉÉSÉä äò ú Énù±É lééäb CªÉÉiÉ JÉɱÉÒ±É É ÉÉhÉä +ɽäþiÉ:--- ɽþÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä BJÉÉtÉ ªÉCiÉÒÊ É ûrù Eò úé ɪÉÉSªÉÉ +Ê ÉEòlÉxÉɺÉÆ ÉÆvÉÒSªÉÉ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ÉÉ ÉiÉ ié úiéúnù Eäò±Éä±ÉÒ +ɽäþ. iªééxéöºéé ú ºÉnùºªÉÉºÉ EòÉähÉiªÉɽþÒ ªÉCiÉÒÊ É ûrù ÉÉxɽþÉxÉÒEòÉ úeò ËEò ÉÉ +{É úévéé úéä{éésªéé º É ü{ééséä EòÉähÉiÉä½þÒ +Ê ÉEòlÉxÉ ÉÉ. +vªéié iéºéäsé ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆjªÉÉºÉ iªéé ÉÉ ÉiÉÒiÉÒ±É {ÉÚ ÉǺÉÚSÉxÉÉ Ênù±ªÉÉÊ É ÉÉªÉ Eò úiéé ªÉäiÉ xéé½þò. iélééê{é, ºÉnù ú ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +ºÉä +Ê ÉEòlÉxÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ {ÉÚ ÉǺÉÚSÉxÉÉ EòvÉÒ té ÉÒ ªÉÉ ÉÉ ÉiÉSªÉÉ ÊxÉÎ SÉiÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒSÉÒ ié úiéúnù xé ½þiÉÒ. {ÉÊ úhéé ÉÒ + ÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ BäxÉ Éä³ýÒ É É äúsénùé ºÉ ÉÉMÉÞ½þ ºÉÖ ü +ºÉiÉÉxÉÉ Ênù±ªÉÉ VÉÉiÉ ½þÉäiªÉÉ. iéºéäsé ªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ ºÉÆÊnùMvÉ näùjéò±é +ºÉiÉ É ºÉÚSÉxÉäºÉÉä ÉiÉ +É É ªÉEò iéò EòÉMÉnù{ÉjÉä näùjéò±é VÉÉäb ±Éä±ÉÒ xéºéié. ºÉÚSÉxÉÉ BäxÉ Éä³ýÒ Ênù±ªÉÉ ÉÖ³äý ÊxÉªÉ É 35 SªÉÉ {É ÆúiÉÖEòÉ ÉvªÉä ÉÉ. +vªéiééæxéé +ºÉ±É䱪ÉÉ +ÊvÉEòÉ úéséé ÉÉ{É ú (SÉÉènùÉ)

8 Eò üxé ºÉÚSÉxÉäºÉ {É ú ÉÉxÉMÉÒ näùhªééºé ËEò ÉÉ xééeòé úhªééºé {ÉÖ äúºéé + ÉvÉÒ ={É±É vé ½þÉäiÉ xé ½þiÉÉ É +ºÉä +Ê ÉEòlÉxÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ ÉÊiɹ`äöºÉ Eò ÉÒ{ÉhÉÉ +ÉhÉhÉÉ äú ËEò ÉÉ iªééié iélªé xéºé±éä ié úò ºÉnù úséò ÉÉ É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ ={ÉκlÉiÉ Eäò±ÉÒ VÉÉiÉ ½þÉäiÉÒ. iéºéäsé ºÉnù úsªéé ºÉÚSÉxÉÉ ºÉÆÊnùMvÉ º É ü{éésªéé ÉÉ{iÉ ½þÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³äý ºÉÚSÉxÉäuùÉ äú Eò úhªééié +ɱÉ䱪ÉÉ +É úéä{ééæ ÉÉ ÉiÉ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆjÉÒ +xéê ÉYÉ +ºÉiÉ. iªéé ÉÖ³äý iªéé ÉÉ ÉiÉÒiÉ i ÉÊ úié =ké ú näùhéä iªééæxéé ÉCªÉ ½þÉäiÉ xéºéä É {ÉÊ úhéé ÉÒ BEò ÉEòÉ äú iªééæxéé xéèºéìméeò xªééªéé{ééºéúxé ÉÆÊSÉiÉ ½þÉ Éä ±ÉÉMÉhªÉÉSÉÒ {ÉÊ úîºléiéò =nâù É ÉiÉ ½þÉäiÉÒ. +Ê ÉEòlÉxÉɺÉÆ ÉÆvÉÉiÉ SÉÉèEò ÉÒ Eò úhªééeòê úiéé ËEò ÉÉ iªééºéæ ÉÆvÉÉiÉÒ±É EòÉMÉnù{ÉjÉä xévé äújéé±éöxé PÉɱÉhªÉÉEòÊ úiéé ÉÉ. +vªéiééæxéé É iénâùxéæié ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆÊjÉ É½þÉänùªÉÉÆxÉÉ {ÉÖ äúºéé + ÉvÉÒ Ê É³ýiÉ xéºé±ªéé ÉÖ³äý iªééæséò MÉè úºééäªé ½þÉäiÉ ½þÉäiÉÒ É +É É ªÉEò iéò ÉÉʽþiÉÒ i ÉÊ úié ={É±É vé ½þÉä>ð xé ÉEò±ªÉÉ ÉÖ³äý ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ªÉHòÓSÉÒ xéé½þeò ÉÉxɽþÉxÉÒ ½þÉähªÉÉSÉÉ vééäeòé =nâù É ÉiÉ ½þÉäiÉÉ. + ÉÉ +Ê ÉEòlÉxÉÉºÉ ÉiÉÇ ÉÉxÉ{ÉjÉÉuùÉ äú `ö³ýeò ÉʺÉrùÒ Ê É³ýiÉ ½þÉäiÉÒ. ÉÉjÉ VªÉÉÆSªÉÉÊ É ûrù +ºÉä +Ê ÉEòlÉxÉ +ºÉä iªééséò ÉÉVÉÚ i É úòié ÉÉÆb ±ÉÒ VÉÉ>ð xé ÉEò±ªÉÉxÉä BEò ÉEòÉ äú iªéésªéé É ú +xªééªé ½þÉäiÉ ½þÉäiÉÉ. +{É úévéé úéä{éésªéé º É ü{ééiéò±é +Ê ÉEòlÉxÉɺÉÆ ÉÆvÉÉiÉ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆjªÉÉÆxÉÒ ªÉÉäMªÉ iéò SÉÉèEò ÉÒ Eò üxé =ké ú näùhéä ÉCªÉ ½þÉ Éä ªÉÉEòÊ úiéé +ºÉä +Ê ÉEòlÉxÉ Eò úhªéé{éú ÉÔ iªéé ºÉÆ ÉÆvÉÉiÉÒ±É {ÉÚ ÉǺÉÚSÉxÉÉ +É É ªÉEò iªéé EòÉMÉnù{ÉjÉÉƺÉʽþiÉ BEò Ênù ÉºÉ +ÉvÉÒ ÉÉ. +vªéié iéºéäsé ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆÊjÉ É½þÉänùªÉÉÆxÉÉ Ênù±ÉÒ VÉÉhªÉÉSÉÒ +ÉOɽþÒ ÉÉMÉhÉÒ xéèºéìméeò xªééªéésªéé ÉÚ±É ÉÚiÉ iék ÉÉSªÉÉ +ÉvÉÉ äú +ʱÉEòb SªÉÉ EòɳýÉiÉ Eò úhªééié ªÉä>ð ±ÉÉMɱÉÒ ½þÉäiÉÒ. ªÉÉ ºÉ ÉÇ ÉÉ ÉÒ Ê ÉSÉÉ úéié PÉä>ðxÉ BJÉÉtÉ ªÉÊHòÊ É ûrù +Ê ÉEòlÉxÉ Eò úhªéé{éú ÉÔ iéiºéæ ÉÆvÉÉiÉÒ±É {ÉÚ ÉǺÉÚSÉxÉÉ +É É ªÉEò iªéé EòÉMÉnù{ÉjÉÉƺÉʽþiÉ ÉÉ. +vªéié iéºéäsé ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÉÆjªÉÉÆxÉÉ, VªÉÉ Ênù É ÉÒ +Ê ÉEòlÉxÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ Eò úé ɪÉÉSÉä +ºÉä±É iªéésªéé +Énù±ªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉSªÉÉ Ênù É ÉÒ ºÉɪÉÆEòɳýÒ 5-00 ÉÉVÉä{ɪÉÈiÉ Ênù±ÉÒ VÉÉhÉä <¹]õ úé½þò±é +ºÉä ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ÉÉ úiééxéä º ÉÉiÉÆjªÉÉxÉÆiÉ ú ÉÊiÉÊxÉvÉÒEò ºÉƺÉnùÒªÉ ±ÉÉäEò ÉɽþÒ ½þÒ ÉɺÉxÉ ÉhÉɱÉÒ +ÆÊMÉEòÉ ú±éò +ɽäþ. ªÉÉ ÉɺÉxÉ ÉhÉɱÉÒ ÉvªÉä EòɪÉÇEòÉ úò É ÉɺÉxÉ ½þhÉVÉä ÉÆjÉÒ ÉÆb ³ý ½äþ Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉºÉ VÉ ÉÉ ÉnùÉ ú +ºÉiÉä. ªÉɺÉÉ`öÒ Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýɱÉÉ EòɪÉÇEòÉ úò ÉÆb ³ýÉSªÉÉ EòÉ ÉÉ É ú ÊxɪÉÆjÉhÉ `äö ÉÉ Éä ±ÉÉMÉiÉä. É ÉɺÉxÉ ªÉ ɺlÉä É ú ºÉJÉÉä±É, É ÉÉ ÉÒ iéºéäsé +léç{éúhéç +ºÉä +ÉÌlÉEò ÊxɪÉÆjÉhÉ É näùjé äújé `äö ÉhªÉÉSÉÒ ÊxÉiÉÉÆiÉ MÉ úvé +ɽäþ. +ºÉä +ÉÌlÉEò ÊxɪÉÆjÉhÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSªÉÉ ÊxÉ Éb Eò ºÉnùºªÉÉÆSÉÉ ºÉ ÉÉ Éä É +ºÉ±É䱪ÉÉ Ê ÉÊ ÉvÉ ºÉƺÉnùÒªÉ ºÉÊ ÉiªÉÉÆEòbÚ xé `äö ɱÉä VÉÉiÉä. ºÉÊ ÉiªÉÉÆuùÉ úé ÉɺÉxÉÉ É ú ÊxɪÉÆjÉhÉ `äö ÉhªÉÉSÉÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ ½þÒ ºÉƺÉnùÒªÉ ÉɺÉxÉ ÉhÉɱÉÒSÉÉ MÉÉ ÉÉ +ɽäþ. iélééê{é, ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉä EòÉ ÉEòÉVÉ, ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉÒ±É ié úiéönùò, ({ÉÆvÉ úé) É ÉɺÉxÉÉSÉÉ ÉSÉÆb É ÉÉhÉÉiÉ ÉÉfø±Éä±ÉÉ +É ÉÉEòÉ, Ê ÉÊ ÉvÉ ªÉÉäVÉxÉÉÆ ÉÖ³äý +léçºéæeò±{ééié ZÉɱÉä±ÉÒ É úò É ÉÉfø É ªÉÉ iéö±éxéäié +κiÉi ÉÉiÉ +ºÉ±É䱪ÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉɱÉÉ {Éb ±É䱪ÉÉ ÉªÉÉÇnùÉ <iªéénùóséé Ê ÉSÉÉ ú Eò úiéé ªÉÉ ºÉÊ ÉiªÉÉ EòɪÉÇEòÉ úò É ÉɺÉxÉÉ É ú É ÉÉ ÉÒ +léç{éúhéç É {ÉÖ äúºéä +ºÉä É ÉɺÉEòÒªÉ É +ÉÌlÉEò ÊxɪÉÆjÉhÉ `äö ÉhªÉÉºÉ Eò ÉÒ {ÉbÚ ±ÉÉMɱªÉÉ +ɽäþiÉ. ËEò ɽÖþxÉÉ, iªééæsªéé EòÉ ÉEòÉVÉɱÉÉ ÊxÉÎ SÉiÉSÉ EòɽþÒ É ÉÉhÉÉiÉ ÉªÉÉÇnùÉ +ɱªÉÉ +ɽäþiÉ. ½þhÉÚxÉ ªÉÉSÉ ÉÚÊ ÉEäòiÉÚxÉ BEòÉ xé ÉÒxÉ É É ÉÉ ÉÒ + ÉÉ ºÉÊ ÉiÉÒ {ÉrùiÉÒSÉÒ, É ÉɺÉxÉÉ É ú +ÊvÉEò SÉÉÆMɱªÉÉ ÉEòÉ äú ºÉƺÉnäùSÉä, Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉSÉä ÊxɪÉÆjÉhÉ úé½þhªéésªéé où¹]õòxéä É É ÉɺÉxÉÉSªÉÉ Ê ÉÊ ÉvÉ +ÆMÉÉSÉÒ {ÉÊ úhéé ÉEòÉ úeòê úiªéé ié{ééºéhéò Eò úhªéésªéé où¹]õòxéä MÉ úvé MÉ䱪ÉÉ EòɽþÒ É¹ÉÉÇiÉ ÉɺÉÚ ±ÉÉMɱÉÒ. ½þhÉÚxÉ ªÉÉ ºÉÆEò±{ÉxÉäiÉÚxÉ ºÉvªÉÉ +κiÉi ÉÉiÉ +ºÉ±Éä±ÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ {ÉrùiÉÒ ÉVÉ ÉÚiÉ Eò úhªééeòbä Ê ÉÊ ÉvÉ ºÉƺÉnùÒªÉ ié úiéönùósªéé ÉÉvªÉ ÉÉÆiÉÚxÉ Eò±É ªÉHò ½þÉä>ð ±ÉÉMɱÉÉ. ½þÒ ºÉÊ ÉiÉÒ {ÉrùiÉÒ É ÉÉ ÉÒ, MÉÊiÉ ÉÉxÉ É ÉVÉ ÉÚiÉ Eò úhªéésªéé ºÉÆEò±{ÉxÉäiÉÚxÉ Ê É ÉÉMÉ ºÉƱÉMxÉ ºlÉɪÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Eò±{ÉxÉäSÉÉ =MÉ É ZÉɱÉÉ. ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ Ê{É`öɺÉÒxÉ +ÊvÉEòÉ ªÉÉÆSªÉÉ {ÉÊ ú¹énäùié Éä³ýÉä Éä³ýÒ ªÉÉ{ÉEò SÉSÉÉÇ Eò úhªééié +ɱÉÒ É ªÉÉ {ÉÊ ú¹énäùié ºÉ ÉÇ ÉÆjÉɱɪÉÒxÉ Ê É ÉÉMÉÉSªÉÉ +xéönùéxéésªéé ÉÉMÉhªÉÉǼ É ú ÉiÉnùÉxÉ{ÉÚ ÉÇ UôÉxÉxÉÒ Eò úhªééºéé`öò iénâùléç +léçºéæeò±{é ºÉÊ ÉiªÉÉ ºlÉÉ{ÉxÉ Eò úhªééséé ÊxÉhÉÇªÉ PÉähªÉÉiÉ +ɱÉÉ. iªééxéöºéé ú ±ÉÉäEòºÉ ÉäiÉ 1989 ºÉɱÉÒ iéòxé ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉÒ ºlÉÉ{ÉxÉÉ Eò úhªééié +ɱÉÒ. ±ÉÉäEòºÉ ÉÉ ÉÉ <ié ú úévªééié ½þÒ EòɪÉÇ{ÉrùiÉÒ úé ÉÊ ÉhªÉÉ{ÉÚ ÉÔ +É{ɱªÉÉ úévªééié ºÉɱÉÒ +léçºéæeò±{ééséò ÉiÉnùÉxÉ{ÉÚ ÉÇ UôÉxÉxÉÒ (Pre-Voting Budget Scrutiny) ½þÒ {ÉrùiÉ úé ÉÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ iªéé Éä³ýÒ +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ ÉÉføÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ É ÊiÉSªÉÉ {ÉÉSÉ ={É ºÉÊ ÉiªÉÉ xéä ÉhªÉÉiÉ ªÉä>ðxÉ ÉiªÉäEò =ö{é ºÉÊ ÉiÉÒEòbä Ê ÉÊ É¹]õ ÉÆjÉɱɪÉÒxÉ Ê É ÉÉMÉ ºÉÉä{ÉÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉä ½þÉäiÉä. ={É ºÉÊ ÉiªÉÉÆxÉÒ iéªéé ú Eäò±Éä±Éä +½þ ÉÉ±É +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eäò±ªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒSÉÉ BEòÊjÉiÉ +½þ ÉÉ±É ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉºÉ ºÉÉnù ú Eò úhªééié +ɱÉÉ ½þÉäiÉÉ. ½þÒ {ÉrùiÉ ºÉxÉ , É ªÉÉ É¹ÉÉÇSªÉÉ +léçºéæeò±{ééºéæ ÉÆvÉÉiÉ + ɱÉÆÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ. iªééxéæié ú ºÉxÉ iéä {ɪÉÈiÉ ½þÒ {ÉrùiÉ + ɱÉÆÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ xéé½þò. iélééê{é ºÉxÉ É ªÉÉ nùéäxé ɹÉÔ ½þÒ {ÉrùiÉ {ÉÖx½þÉ + ɱÉÆÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ. iªéé Éä³ýÒ +ÆnùÉVÉ ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ 40 {ɪÉÈiÉ ÉÉføÊ ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÒ ½þÉäiÉÒ. ºÉxÉ {ÉɺÉÚxÉ ÉÉjÉ ½þÒ {ÉrùiÉ + ɱÉÆÊ ÉhÉä ÉÆnù Eò úhªééié +ɱÉä. ÊnùxÉÉÆEò 8 BÊ É±É, 1993 úéävéò ºÉƺÉnäù ÉvªÉä ±ÉÉäEòºÉ ÉäSªÉÉ 11 É úévªéºé ÉäSªÉÉ 6 + ÉÉ BEÚòhÉ 17 Ê É ÉÉMÉ ºÉƱÉMxÉ ºlÉɪÉÒ ºÉÊ ÉiªÉÉ MÉ`öÒiÉ Eò úhªééié +ɱªÉÉ. ºÉvªÉÉ ÉÉ úiééiéò±é 9 úévªééié + ÉÉ Ê É ÉÉMÉÊxɽþÉªÉ ºlÉɪÉÒ ºÉÊ ÉiªÉÉ +κiÉi ÉÉiÉ +ɽäþiÉ. ½þÒ úévªéä ½þhÉVÉä EòxÉÉÇ]õEò, MÉÉä ÉÉ, {ÉÎ SÉ É ÉÆMÉɱÉ, (ºÉÉä³ýÉ)

9 Eäò ú³ý, ʽþ ÉÉSÉ±É Énäù É, +ɺÉÉ É, +ÉäÊ úºéé, ÉäPÉÉ±ÉªÉ É Ê ÉZÉÉä úé É + ÉÒ +ɽäþiÉ. ªÉÉ {ÉÉ ÉÇ ÉÚ ÉÒ É ú ɽþÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉ ÉvªÉä ºÉxÉ 2002 SªÉÉ +léçºéæeò±{éòªé +ÊvÉ Éä ÉxÉÉ{ÉɺÉÚxÉ Ê É ÉÉMÉ ºÉƱÉMxÉ ºlÉɪÉÒ ºÉÊ ÉiÉÒ {ÉrùiÉÒ ºÉÖ ü Eò úhªééséä `ö úê ɱÉä. iªéé +xéö¹éæmééxéä Ê É ÉÉMÉ ºÉƱÉMxÉ ºlÉɪÉÒ ºÉÊ ÉiªÉɺÉÆ ÉÆvÉÉiÉ É½þÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä xé ÉÒxÉ ÊxÉªÉ É nùéjé±é Eò úhªééié +ɱÉä. ={É úéäcié Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 15 Êb ºÉå É ú, 2001 úéävéò +Æ É±ÉÉiÉ +ɱÉä. ={É úéäcié ºÉ ÉÇ Én±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ xé É ÉÒ +É ÉÞkÉÒ xééä ½åþ É,ú 2002 ÉvªÉä ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉÒ. nù½þé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ É½þÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ ÉÉMÉÒ±É xé É ÉÒ +É ÉÞkÉÒ xééä ½þå É ú, 2002 ÉvªÉä ÉʺÉrùù ZÉɱªÉÉxÉÆiÉ ú ºÉxÉ 2003 ÉvªÉä É ºÉxÉ 2008 ÉvªÉä ªÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä {ÉÖx½þÉ äò ú Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. iªéé{éèeòò ɽþi ÉÉSÉä äò ú Énù±É lééäb CªÉÉiÉ JÉɱÉÒ±É É ÉÉhÉä +ɽþäiÉ. <ié ú ÉÉMÉÉºÉ ÉMÉÔªÉÉƺÉÉ`öÒ ÉÆb ±É +ɪÉÉäMÉÉxÉÖºÉÉ ú ºÉ ɱÉiÉ nùähªééséò ÉÉ É úévªé ÉɺÉxÉÉxÉä ʺ ÉEÞòiÉ Eäò±ÉÒ +ɽþä. iªééoù¹]õòxéä ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ Eåòpù É úévªé ÉɺÉxÉÉxÉä Eäò±É䱪ÉÉ =ö{ééªéªééävéxééæséé +ÉføÉ ÉÉ PÉä>ðxÉ úévªééiéò±é <ié ú ÉÉMÉÉºÉ ÉMÉÔªÉÉÆxÉÉ ÉèIÉÊhÉEò É ÉèvÉÉÊxÉEò ºÉƺlÉÉ iéºéäsé +xªé IÉäjÉÉiÉ {ɪÉÉÇ{iÉ ÉÊiÉÊxÉvÉÒi É, ºÉÆvÉÒ Ê É³ýiÉä EòÒ xéé½þò ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ ºÉJÉÉä±É + ªÉÉºÉ Eò úhªééeòê úiéé, ºÉ ÉÇ IÉäjÉÉiÉ {ɪÉÉÇ{iÉ ºÉ ÉÉxÉ ºÉÆvÉÒ ={É±É vé Eò ûxé nùähªéé ÉÉ ÉiÉ ={ÉɪɪÉÉäVÉxÉÉ ºÉÖSÉÊ ÉhªÉÉEòÊ úiéé +ÉÊhÉ ÉɺÉEòÒªÉ {ÉÉiɳýÒ É ú +ÆÊMÉEÞòiÉ Eäò±É䱪ÉÉ vééä úhééæséò +Æ É±É ÉVÉÉ ÉhÉÒ ½þÉäiÉä ÊEòǼ ÉÉ xéé½þò ªÉÉSÉÒ {ÉɽþhÉÒ Eò úhªéésªéé où¹]õòxéä Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉiÉÒ±É +xéöºéúséòié VÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É <ié ú iéiºé É ºÉÊ ÉiªÉÉÆSªÉÉ véiéô É ú <ié ú ÉÉMÉÉºÉ ÉMÉÇ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉ xéé ÉÉSÉÒ Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉSªÉÉ nùéäx½þò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉÆSÉÒ BEò ºÉƪÉÖHò ºÉÊ ÉiÉÒ MÉÊ`öiÉ Eò úhªéé ÉÉ ÉiÉ ÉÉ. Ê É ÉÖHò, É]õCªÉÉ VÉ ÉÉiÉÒ É <ié ú ÉÉMÉÉºÉ ÉMÉÔªÉÉÆSÉä Eò±ªÉÉhÉ ÉÆjÉÒ ªÉÉÆxÉÒ ÉÉÆb ±Éä±ÉÉ ÉºiÉÉ É ÊnùxÉÉÆEò 25 VÉÖ±Éè, 2003 úéävéò ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉxÉä ºÉÆ ÉiÉ Eò ûxé ºÉÊ ÉiÉÒSÉÒ EòɪÉÇEòIÉÉ É ÊxÉªÉ É `ö úê ÉhªÉɺÉÉ`öÒSÉÒ ÉÉ É Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSªÉÉ ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒEòb ä ºÉÖ{ÉÖnùÇ Eò úhªééié +ɱÉÒ. iªééxéöºéé ú ɺiÉÖiÉSÉÒ ÉÉ É ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Ê ÉSÉÉ úéléç ºÉÉnù ú Eò úhªééié +ɱÉÒ É ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ½þä äò ú Énù±É ɽþÉ úé¹]õå ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÊnùxÉÉÆEò 15 Êb ºÉå É ú, 2003 úéävéò ÉʺÉrùù Eò úhªééié +ɱÉä. BSÉ ÉÒ (ºÉiÉ úé) ɽþÉ úé¹]õå ÉɺÉxÉÉ É úò±é ÉÉføiªÉÉ VÉ ÉÉ ÉnùÉ ªÉÉ É VÉxÉiÉäSªÉÉ iªééæsªééeòb ÚxÉ ÉÉføiªÉÉ +{ÉäIÉÉ ÉPÉiÉÉ, EòɽþÒ Ê ÉÊ É¹]õ JÉÉiªÉÉiÉÒ±É ÉÆjªÉÉǼ É úò±é EòÉ ÉÉSÉÉ ÉÉ ú BEòÆnù úòiésé ÉÉfø±ÉÉ +ɽþä. + ÉÉ {ÉÊ úêºléiéòié ÉÆjªÉÉÆxÉÉ iªééæséä EòÉ ÉEòÉVÉ É ÉÉ ÉÒ{ÉhÉä {ÉÉ ú {ÉÉb hªééºéé`öò ºÉƺÉnù ºÉÊSÉ ÉÉSÉä {Énù ÊxÉ ÉÉÇhÉ Eò úhªééséò +É É ªÉEòiÉÉ +ɽþä. iªéé +xéö¹éæmééxéä ÉÆÊjÉ ÉÆb ³ýÉSªÉÉ úê É ÉÉ ú, ÊnùxÉÉÆEò 14 Êb ºÉå É ú, 2008 úéävéò ZÉɱÉ䱪ÉÉ Éè`öEòÒiÉ SÉSÉÉÇ ZÉɱÉÒ. ÉÆÊjÉ ÉÆb ³ýÉxÉä Ênù±É䱪ÉÉ ÊxÉnùä ÉÉxÉÖºÉÉ ú, ɽþÉ úé¹]õå úévªéé ÉvªÉä ÉÆjªÉÉÆSÉä ºÉƺÉnù ºÉÊSÉ É ½þä {Énù ÊxÉ ÉÉÇhÉ Eò úhªééºéé`öò ºÉƺÉnù ºÉÊSÉ É ½þä {Énù ÉÆjÉÒ ªÉÉ ªÉÉJªÉäiÉÚxÉ ÉMɳýhªÉÉ ÉÉ ÉiÉ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É É Ê ÉvÉÉxÉ{ÉÊ ú¹énù ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééºéé`öò ɺiÉÖiÉSÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉSªÉÉ ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Ê ÉSÉÉ úéléç ºÉÉnù ú Eò úhªééié +ɱÉÒ, iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉt ÊxÉªÉ ÉÉiÉÒ±É ié úiéönùòxéöºéé ú Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉSÉÒ Éä³ý 5 iééºé +ɽþä. {É úæiéö ½þÒ Éä³ý ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉºÉ ÉÉä úò±é EòÉ ÉEòÉVÉ {ɽþÉiÉÉ +{ÉÖ úò {Éb ié +ºÉ±ªÉÉSÉä ÊxÉnù ÉÇxÉÉºÉ ªÉäiÉ +ºÉÚxÉ VÉ É³ýVÉ É³ý nù ú úéävésé ½þÒ Éä³ý ÉÉfø ÉÚxÉ PªÉÉ ÉÒ ±ÉÉMÉiÉä. EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉ±±ÉÉMÉÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒiÉ nùäjéò±é ªÉÉ É ú +xééè{ésééê úeò SÉSÉÉÇ ZÉɱÉä±ÉÒ +ºÉÚxÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ºÉnùºªÉÉÆxÉÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉÒ Éè`öEò +ÉvÉÒ ºÉÖ û Eò úhªééséä où¹]õòxéä ÊxÉªÉ ÉÉÆiÉ +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié ªÉÉ ÉÒ + ÉÒ ºÉÖSÉxÉÉ Eäò±ÉÒ +ɽþä. iªééxéöºéé ú, ɺiÉÖiÉSÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé ÊxÉªÉ É ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Ê ÉSÉÉ úéléç ºÉÉnù ú Eò úhªééié +ɱÉÒ É iªééié +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. +ʱÉEòb Ò±É EòɳýÉiÉ ÉÉ. úévªé{éé±ééæsªéé +Ê É ÉɹÉhÉÉ É úò±é +É ÉÉ ú Énù ÉÇxÉÉSªÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉºÉ É½þÖiÉäEò ºÉ ÉÇSÉ ºÉnùºªÉÉÆEòb ÚxÉ ºÉÖvÉÉ úhéé ÉÉ{iÉ ½þÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉxÉä É BEòÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉä ÊEòiÉÒ ºÉÖvÉÉ úhéé té ªÉÉiÉ ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ º{ɹ]õ ié úiéúnù xéºé±ªééxéä ÉÉMÉÒ±É EòɽþÒ É¹ÉÉÇiÉ òé ú ÉÉä`öªÉÉ É ÉÉhÉÉ É ú ºÉÖvÉÉ úhéé ÉÉ{iÉ ½þÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉSÉä +Éfø³ýÚxÉ +ɱÉä +ɽþä. + ÉÉ ºÉÖvÉÉ úhééæsªéé ÉiÉÒ SÉSÉæºÉÉ`öÒ ÊxÉÊ SÉiÉ Eäò±É䱪ÉÉ Ênù É ÉÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þ ºÉÖ û ½þÉähªÉÉ{ÉÚ ÉÔ ºÉx ÉÉxÉxÉÒªÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ iéºéäsé ÉÆjÉɱɪÉÒxÉ Ê É ÉÉMÉÉÆxÉÉ Ê ÉiÉÊ úié Eò úhéä +É É ªÉEò +ºÉiÉä. nù ú ªÉÉxÉSÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ ÉªÉÉÇÊnùiÉ +ºÉ±ªÉÉxÉä ªÉÉ EòÉ ÉÉEò úòiéé Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ý ºÉÊSÉ ÉɱɪÉÉiÉÒ±É ÉxÉÖ¹ªÉ ɳýÉSÉÉ úéjéònùäjéò±é PÉ úò xé VÉÉiÉÉ ºÉ±ÉMÉ EòɪÉÇ úié úé½þúxé {ÉÖ úä{éö ú ÉÉ{É ú Eäò±ªÉɺÉSÉ nùöºé ªÉÉ Ênù É ÉÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉä EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉÖ û ½þÉähªÉÉ{ÉÚ ÉÔ ºÉÖvÉÉ úhééæséä ºÉÆSÉ iéªéé ú ½þÉä>ð ÉEòiÉÉiÉ. ªÉÉ ÉvªÉä ÉÉ{É úhªééié ªÉähÉÉ úä ÉxÉÖ¹ªÉ ɳý, ºÉÉvÉxɺÉÉ ÉÖOÉÒ É ªÉÉiÉÚxÉ ½þÉähÉÉ úò ò±éêxé¹{éiéò ªÉÉÆSÉÉ ºÉÉÆMÉÉä{ÉÉÆMÉ Ê ÉSÉÉ ú Eäò±ªÉÉºÉ + ÉÉ ºÉÖvÉÉ úhééæxéé ɪÉÉÇnùÉ PÉɱÉhÉä +É É ªÉEò +ºÉ±ªÉÉxÉä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. (+`ö úé)

10 +vééç iééºé SÉSÉæSªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ ÉÉ. ºÉnùºªÉÉÆEòb ÚxÉ Êº ÉEòÉ úhªééºé ÊxÉªÉ É Gò ÉÉÆEò 94 ÉvªÉä EÖò`öä½þÒ ºÉÆJªÉäSÉÒ ÉªÉÉÇnùÉ xé ÉÖnù Eäò±Éä±ÉÒ xéé½þò. VªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ Êº ÉEÞòiÉ ½þÉäiÉÉiÉ iªééæséä Éì±É]õ ½þä ºÉÚSÉxÉÉÊxɽþÉªÉ ÊEòǼ ÉÉ ºÉnùºªÉÊxɽþÉªÉ PªÉÉ Éä ªÉÉSÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ EÖò`öä½þÒ º{ɹ]õ =±±ÉäJÉ +Éfø³ýÚxÉ ªÉäiÉ xéé½þò. {É úæiéö ÊxÉªÉ ÉÉiÉ xééä]õò ÉÒ ªÉÉ É nùéséé =±±ÉäJÉ +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³ýä ºÉnù ú½þú Éì±É]õ ½þä ºÉÚSÉxÉÉÊxɽþÉªÉ PªÉÉ Éä +ºÉÉ +léç MÉÞʽþiÉ vé úhªééié ªÉäiÉÉä. +ÉiÉÉ +vééç iééºé SÉSÉæSªÉÉ (ºÉ ÉǺÉÉvÉÉ úhé É É xééiéúxé =önâù É É±É䱪ÉÉ) ºÉÚSÉxÉÉÆSÉä Éì±É]õ ½þä ºÉÆMÉhÉEòÉ É ú PÉähªÉÉiÉ ªÉäiÉ +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³ýä ºÉÚSÉxÉÉÊxɽþÉªÉ PÉähªÉÉiÉ ªÉäiÉä. +vééç iééºé SÉSÉæSªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉǼ É ú EÖò`ö±ÉÒ½þÒ ºÉÆJªÉäSÉÒ ÉªÉÉÇnùÉ xéºé±ªéé ÉÖ³ýä ºÉ ÉÇ Êº ÉEÞòiÉ ºÉÚSÉxÉÉ Éì±É]õ ÉvªÉä PÉähªÉÉiÉ ªÉäiÉÉiÉ É É ªÉÉSÉnùÉ Éì±É]õ ÉvªÉä ÊxÉPÉɱÉ䱪ÉÉ nùéäx½þò ºÉÚSÉxÉÉ BEòÉSÉ ÉÉ. ºÉnùºªÉÉSªÉÉ ªÉähªÉÉSÉÒ ÉCªÉiÉÉ +ºÉiÉä. É ªÉÉSÉ ºÉx ÉÉxÉxÉÒªÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÒ ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ +ÉIÉä{ɽþÒ PÉäiɱÉä±Éä +ɽþäiÉ. iªéé ÉÖ³ýä ÊxÉªÉ ÉÉiÉÒ±É ié úiéönùò +ÊvÉEò º{ɹ]õ Eò úhªééséò ÊxÉiÉÉÆiÉ +É É ªÉEòiÉÉ +ɽþä. Éì±É]õ ÉvªÉä ÊxÉPÉhÉÉ ªÉÉ nùéäx½þò +vééç iééºé SÉSÉæSªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ BEòÉSÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ xéé Éä xé ÊxÉPÉiÉÉ nùéäxé ÉäMÉ ÉäMɳýªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ ºÉÆvÉÒ ÉÉ{iÉ ½þÉ ÉÒ ªÉɺÉÉ`öÒ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ÉÉ úiéòªé ºÉÆÊ ÉvÉÉxÉÉSªÉÉ <ÆOÉVÉÒ ÉiÉÒiÉ +xéösuôänù 199 {ÉÖføä Defination of Money Bills + ÉÒ ºÉ ÉɺÉ]õÒ{É +ºÉÚxÉ É úé`öò ÉiÉÒiÉ +xéösuôänù 199 {ÉÖføä véxé Ê ÉvÉäªÉEäò ªÉÉSÉÒ ªÉÉJªÉÉ + ÉÒ ºÉ ÉɺÉ]õÒ{É +ɽþä. iéºéäsé, <ÆOÉVÉÒ ÉiÉÒiÉ Special provision as to financial Bills + ÉÒ ºÉ ÉɺÉ]õÒ{É +ºÉÚxÉ É úé`öò ÉiÉÒiÉ +xéösuôänù 207 {ÉÖføä Ê ÉkÉÒªÉ Ê ÉvÉäªÉEòɺÉÆ ÉÆvÉÒ Ê É Éä¹É ié úiéönùò + ÉÒ ºÉ ÉÉºÉ ]õò{é +ɽþä. ªÉÉSÉ véiéô É ú ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉÒ±É véxé Ê ÉvÉäªÉEäò É Ê ÉkÉÒªÉ Ê ÉvÉäªÉEäò ªÉɺÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä iéºéäsé É nù ɪÉÉäMÉ ½þÉähÉä +É É ªÉEò +ºÉ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. + ÉɺÉEòÒªÉ Ê ÉvÉäªÉEäò BEòÉ É¹ÉÉÇxÉÆiÉ úsªéé EòɱÉÉ ÉvÉÒiÉ ªÉ{ÉMÉiÉ ½þÉäiÉÉiÉ É iªéé ÉÉ ÉiÉ xé ªÉÉxÉä ɺiÉÉ É ÉÉÆb É ÉÉ ±ÉÉMÉiÉÉä. + ÉɺÉEòÒªÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉÆSÉÒ ºÉÚSÉxÉÉ iéªéé ú Eò úhéä É iªéé nùéjé±é Eò úhéä ½þä ÉÉä`öä ÊVÉEòÒ úòséä EòÉ É +ºÉ±ªÉÉxÉä ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ]õ ÉÇ {ÉÚhÉÇ ½þÉä<Ç{ɪÉÈiÉ + ÉɺÉEòÒªÉ Ê ÉvÉäªÉEäò ªÉ{ÉMÉiÉ ½þÉä>ð xéªéäié ªÉɺÉÉ`öÒ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééséò +É É ªÉEòiÉÉ +ºÉ±ªÉÉxÉä iªéé+xéö¹éæmééxéä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ɽþÉ úé¹]õå Ê ÉvÉÉxÉ ÉÆb ³ýÉiÉÒ±É +xéöºéúêséié VÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É +xéöºéúêséié VÉ ÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ ªÉÉ nùéäx½þò ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É úò±é ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ 15 +ɽþä. ÉÉjÉ Ê É ÉÖHò VÉÉiÉÒ É É]õCªÉÉ VÉ ÉÉiÉÒ Eò±ªÉÉhÉ ºÉÊ ÉiÉÒ É úò±é ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ òhò 7 +ɽþä. =CiÉ ÊiÉx½þÒ ºÉÊ ÉiªÉÉÆSÉÒ EòÉ Éä ½þÒ VÉ É³ýVÉ É³ ºÉÉ újéòsé +ɽþäiÉ. iªéé ÉÖ³ýä ÊiÉx½þÒ ºÉÊ ÉiªÉÉǼ É ú ºÉÉ újéòsé ºÉnùºªÉ ºÉÆJªÉÉ +ºÉhÉä +É É ªÉEò +ºÉ±ªÉÉ ÉÖ³ýä ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. BSÉ ÉÒ (BEòÉähÉÒºÉ) +léçºéæeò±{ééiéò±é ÉÉMÉhªÉÉ É {ÉÚ úeò ÉÉMÉhªÉÉǼ É ú BEòÉ Ê É ÉÉMÉɺÉÉ`öÒ 10 Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ nùähªééséò {ÉÚ ÉÔ ÉªÉÉÇnùÉ ½þÉäiÉÒ, iéò ÊnùxÉÉÆEò 28 ÉÉSÉÇ, 1989 úéävéòsªéé EòÉ ÉEòÉVÉ ºÉ±±ÉÉMÉÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ Éè`öEòÒiÉ Ê ÉlÉÒ±É Eò úhªééié ªÉä>ðxÉ Ê É ÉÉMÉÉiÉÒ±É ÉiªÉäEò Ê É¹ÉªÉÉ É ú ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ VÉɺiÉÒiÉ VÉɺiÉ 5 Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ nùäiéé ªÉäiÉÒ±É +ºÉÉ ÊxÉhÉÇªÉ PÉähªÉÉiÉ ªÉä>ðxÉ iééä iªéésé Ênù É ÉÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ ÉÉSÉÚxÉ nùéjéê ÉhªÉÉiÉ +ɱÉÉ. iªééxéæié ú ºÉƺÉnùÒªÉ EòɪÉÇ Ê É ÉÉMÉÉxÉä ÊnùxÉÉÆEò 30 ÉÉSÉÇ, 1989 úéävéò ªÉɺÉÆnù ÉÉÇiÉ {ÉÊ ú{éjéeò ÊxÉMÉÇÊ ÉiÉ Eäò±Éä. ɽþÉ úé¹]õå ÉɺÉxÉÉSªÉÉ ÉÆjÉɱɪÉÒxÉ Ê É ÉÉMÉÉEòb ä ºÉÉä{ÉÊ É±Éä±Éä Ê É¹ÉªÉ ªÉÉ {ÉÖʺiÉEäò ÉvªÉä ÉiªÉäEò Ê É ÉÉMÉÉiÉ ÊEòiÉÒ ={ÉÊ É ÉÉMÉ +ɽþäiÉ ½þä xé ÉÚnù Eäò±Éä±Éä +ɽþä. É ú xé ÉÚnù Eäò±ªÉÉ É ÉÉhÉä ÉiªÉäEò ºÉnùºªÉÉÆºÉ ÉiªÉäEò Ê É ÉÉMÉÉiÉÒ±É ÉiªÉäEò ={É Ê É ÉÉMÉÒªÉ Ê É¹ÉªÉÉ É ú 5 Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ nùäiéé ªÉäiÉÉiÉ. ºÉÖ û ÉÉiÉÒSªÉÉ EòɳýÉiÉ Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ ªÉÉ Ê É½þÒiÉ ÉªÉÉÇnùäiÉ ½þÉäiªÉÉ. VÉÉnùÉ Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSªÉÉ ºÉÆnù ÉÉÇiÉ EòÉ ú ÉÉ<Ç Eäò±ÉÒ xéé½þò ié ú ºÉnùºªÉÉÆxÉÒ ÉÉ.+vªÉIÉÉÆEòb ä iégòé úò Eò úhªééséä É ÉÉhÉ ÉÉføiÉä +ÉÊhÉ ºÉƺÉnùÒªÉ EòɪÉÇ Ê É ÉÉMÉÉSªÉÉ ={É úéähò {ÉÊ ú{éjéeòéséò +Æ É±É ÉVÉÉ ÉhÉÒ ½þÉäiÉ xéé½þò. ÉÉlÉ ªÉGò ÉÉxÉÖºÉÉ ú ºÉnùºªÉÉÆEòb ÚxÉ Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ ºÉÆvªÉÉEòɳýÒ 5.00 ÉÉVÉä{ɪÉÈiÉ Êº ÉEòÉ úhªééié ªÉäiÉÉiÉ. iªééxéæié ú ÉlÉ É Ê É ÉÉMÉ ÉÉ ú É iªééxéæié ú ÉÉMÉhÉÒSªÉÉ úeò ÉäxÉÖºÉÉ ú ºÉÚSÉxÉÉÆSÉÒ UôÉxÉxÉÒ Eò úhªééié ªÉäiÉä. ªÉÉxÉÖºÉÉ ú ºÉÚSÉxÉÉÆSÉÉ Gò É ±ÉÉ ÉhªÉÉiÉ ªÉäiÉÉä. iªééxéæié ú ÉiªÉäEò ºÉÚSÉxÉäSÉÉ Ê É¹ÉªÉ {ÉɽþÚxÉ ÊxÉEò¹ÉÉxÉÖºÉÉ ú ÉÉ.+vªÉIÉÉÆxÉÒ ºÉÚSÉxÉÉ ÉÉxªÉ ÊEòǼ ÉÉ + ÉÉxªÉ Eò úé ÉÒ ªÉÉ ÉÉ ÉiÉ ÉÉ.+vªÉIÉÉÆSªÉÉ +Énùä ÉÉlÉÇ ºÉÉnù ú Eò úhªééié ªÉäiÉÉiÉ. º ÉÒEÞòiÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSÉÒ ]õæeòê±éêjéié ªÉÉnùÒ iéªéé ú Eò úhªééié ªÉä>ðxÉ ÉÖpùhÉɺÉÉ`öÒ ÉɺÉEòÒªÉ ÉÖpùhÉÉ±ÉªÉ ªÉälÉä {ÉÉ`öÊ ÉhªÉÉiÉ ªÉäiÉä. SÉSÉÉÇ É ÉiÉnùÉxÉÉSªÉÉ +Énù±ªÉÉ Ênù É ÉÒ º ÉÒEÞòiÉ Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSªÉÉ ªÉÉnùÒSªÉÉ UôÉ{ÉÒ±É ÉiÉÒ ÉÖpùhÉɱɪÉÉEòb ÚxÉ ÉÉMÉÊ ÉhªÉÉiÉ ªÉäiÉÉiÉ É ºÉx ÉÉxÉxÉÒªÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ SÉSÉæSªÉÉ Ênù É ÉÒ Ê ÉiÉ úòié Eò úhªééié ªÉäiÉÉiÉ. Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉǼ É úò±é ½þÒ ºÉ ÉÇ ÉÊGòªÉÉ Eò úhªééºé òhò SÉÉ ú Ênù ɺÉÉÆSÉÉ EòɱÉÉ ÉvÉÒ Ê É³ýiÉÉä. EòɽþÒ Éä³ýÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ +ÉOɽþÉ É ûxé Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉ º ÉÒEòÉ úhªéésªéé ÉÖnùiÉÒiÉ ÉÉfø Eò úhªééié ªÉäiÉä. iªéé ÉÖ³ýä {ɪÉÉǪÉÉxÉä É ú xé ÉÚnù Eäò±Éä±ÉÒ EòɪÉÇ ÉɽþÒ Eò úhªééºé Eò ÉÒ EòɱÉÉ ÉvÉÒ ÉÉ{iÉ ½þÉäiÉÉä. Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉǼ É úò±é ºÉÖSÉxÉÉÆSªÉÉ ºÉÆnù ÉÉÇiÉ É ú xé ÉÚnù Eäò±Éä±ÉÒ {ÉÊ úêºléiéò É Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSÉÒ Ênù ɺÉåÊnù ÉºÉ ÉÉføiÉÒ ºÉÆJªÉÉ ±ÉIÉÉiÉ PÉäiÉÉ Eò{ÉÉiÉ ºÉÚSÉxÉÉÆSªÉÉ ºÉÆJªÉäSªÉÉ ºÉÆnù ÉÉÇiÉ ÉªÉÉÇnùÉ PÉɱÉhªÉɺÉÉ`öÒ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉiÉ Énù±É Eò úhéä +É É ªÉEò ÉÉ]õ±ªÉÉxÉä iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. Ê ÉÊxɪÉÉäVÉxÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉ É úò±é SÉSÉæºÉÉ`öÒ {ÉÚ ÉÔ BJÉÉnù-nùÖºÉ ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆuùÉ úä VÉɺiÉÒiÉ VÉɺiÉ 8 iéä 10 ÉÖqùä ={ÉʺlÉiÉ Eò úhªééié ªÉäiÉ +ºÉiÉ. ={ÉʺlÉiÉ Eò úé ɪÉÉSªÉÉ ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ ÉªÉÉÇÊnùiÉ +ºÉ±ªÉÉxÉä + ÉÉ ÉÉ{iÉ ÉÖqùªÉÉǼ É ú BEò iééºéésªéé Ê ÉʽþiÉ ÉÖnùiÉÒiÉ iééiéb ÒxÉä EòɪÉÇ ÉɽþÒ Eò úhéä ÉCªÉ ½þÉäiÉ +ºÉä +ÉÊhÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ Ê ÉÊxɪÉÉäVÉxÉ Ê ÉvÉäªÉEò ºÉÆ ÉiÉ Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÒ EòɪÉÇ ÉɽþÒ Ê ÉxÉÉÊ É±ÉÆ É {ÉÉ ú {Éb ié +ºÉä. ( ÉÒºÉ)

11 iélééê{é, Ê ÉÊxɪÉÉäVÉxÉ/{ÉÖ ú ÉhÉÒ Ê ÉÊxɪÉÉäVÉxÉ Ê ÉvÉäªÉEòÉǼ É ú ÉÖqùä nùähéé ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ iéºéäsé ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ Ênù ɺÉåÊnù ÉºÉ ÉÉføiÉ SÉɱɱÉÒ +ɽþä. ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ºÉÚSÉxÉÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ iªéé Ênù ɺÉÉSÉÒ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉSÉÒ Éè`öEò ºÉÖ û ½þÉähªÉÉ{ÉÚ ÉÔ BEò iééºé +MÉÉänù ú nùäiéé ªÉäiÉä. SÉSÉæSªÉÉ ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ÉÉføiÉÒ ºÉÆJªÉÉ ±ÉIÉÉiÉ PÉäiÉÉ B ÉføªÉÉ Eò ÉÒ EòɱÉÉ ÉvÉÒiÉ, ÉÉ{iÉ ZÉɱÉ䱪ÉÉ ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ UôÉxÉxÉÒ Eò ûxé ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ªÉÉnùÒ ]õæeòê±éêjéié Eò úhéä, ÉÉ.+vªÉIÉÉÆEòb ä ÉÉxªÉiÉäºÉÉ`öÒ ÉEò úhé ºÉÉnù ú Eò úhéä, ÉÉ.Ê ÉkÉ ÉÆjÉÒ/ ÉÉ. Ê ÉkÉ ºÉÊSÉ É +ÉÊhÉ ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ºÉnùºªÉ/ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉÒ±É +ÊvÉEòÉ úò ªÉÉÆSÉäEòb ä ÉÖqùªÉÉÆSÉÒ ªÉÉnùÒ ºÉÉnù ú Eò úhéä <iªéénùò EòÉ Éä Eò úhªéé ÉvªÉä +b SÉhÉÒ ªÉäiÉÉiÉ. ºÉnù ú½þú ºÉÚSÉxÉÉǼ É ú EòɪÉÇ ÉɽþÒ Eò úhéä ÉCªÉ ½þÉähªÉɺÉÉ`öÒ +ºÉä ÉÖqùä nùähªéésªéé ºÉÆJªÉä É ú EòɽþÒ É ÉÉhÉÉiÉ ÉÆvÉxÉ PÉɱÉhÉä iéºéäsé ºÉnù ú ÉÖqùªÉÉÆSªÉÉ ºÉÚSÉxÉÉ nùähªééséé BEò iééºééséé +±{É EòɱÉÉ ÉvÉÒ ÉÉfø ÉÚxÉ +Énù±ªÉÉ Ênù É ÉÒ ºÉÆvªÉÉEòɳýÒ 5.00 ÉÉVÉä{ɪÉÈiÉ `öä ÉhÉä +iªéé É ªÉEò +ɽþä.iªÉÉxÉÖºÉÉ ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. ºÉvªÉÉ Ê É Éä¹ÉÉÊvÉEòÉ ú ºÉÊ ÉiÉÒSÉÒ ºÉnùºªÉ ºÉÆJªÉÉ 11 +ºÉÚxÉ MÉhÉ{ÉÚiÉÔºÉÉ`öÒ 3 ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ +É É ªÉEòiÉÉ +ºÉiÉä. MÉhÉ{ÉÚiÉÔºÉÉ`öÒ ºÉÊ ÉiÉÒSÉÒ Éè`öEò ºlÉÊMÉiÉ Eäò±ªÉÉxÉä iªééséé ºÉÊ ÉiÉÒSªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉ É ú {ÉÊ úhéé É ½þÉäiÉÉä. iªéé ÉÖ³ýä ºÉÊ ÉiÉÒ ºÉnùºªÉÉÆSÉÒ ºÉÆJªÉÉ ÉÉføÊ ÉhÉä +É É ªÉEò +ɽþä. iªééxéöºéé ú ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéò ºÉÖvÉÉ úhéé Eò úhªééié +ɱÉÒ. +ÊxɪÉiÉ ÊnùxÉ ÉºiÉÉ ÉÉ É úò±é SÉSÉæºÉÉ`öÒ EòÉähÉiÉɽþÒ Ênù ÉºÉ ÊxÉvÉÉÇ úòié Eäò±Éä±ÉÉ xéºé±ªééxéä ÉÉ.+vªÉIÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉÒ±É xéäiªééæ ÉÒ Ê ÉSÉÉ úê ÉÊxÉ ÉªÉ Eò ûxé + ÉÉ ÉºiÉÉ ÉÉ É úò±é SÉSÉæEò úòiéé Éä³ý xéä ÉÚxÉ nùäiééié. {É úæiéö ªÉÉ +ɪÉÖvÉÉSªÉÉ ÉÉvªÉ ÉÉiÉÚxÉ ºÉ ÉÉMÉÞ½þÉiÉ EòvÉÒSÉ SÉSÉÉÇ ½þÉäiÉ xéé½þò. iªéé ÉÖ³ýä +ÊxɪÉiÉ-ÊnùxÉ ÉºiÉÉ É nùéjé±é Eò úhªééséò ÉlÉÉ EòÉªÉ Éº É û{éò ÉÆnù Eò úhªééºéé`öò ºÉÆ ÉÆÊvÉiÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆ ÉvªÉä +É É ªÉEò iéä Énù±É Eò úhªééié +ɱÉä. ={É úéähò ºÉ ÉÇ äò ú Énù±É ÊnùxÉÉÆEò 9 ÉÉSÉÇ, 2009 úéävéò ɽþÉ úé¹]åõ ÉɺÉxÉ úévé{éjééié ÉʺÉrù Eò úhªééié +ɱÉä. ={É úéähò ºÉ ÉÇ Énù±É ºÉ ÉÉÊ É¹]õ Eäò±Éä±ÉÒ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ ÉÉÆSÉÒ nù½þé ÉÒ +É ÉÞkÉÒ +ÉìC]õÉä É ú, 2009 ÉvªÉä ÉʺÉrùù Eò úhªééié +ɱÉÒ. (BEò ÉÒºÉ) ɽþÉ úé¹]åõ Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉÉ ÊxÉªÉ É +xéögò ÉÊhÉEòÉ +xéögò ÉÉÆEò ÊxÉªÉ É {ÉÞ¹`öä (1) (2) (3) ÉÉ ÆúÊ ÉEò 1 ºÉÆÊIÉ{iÉ xéé É É ÉÉ Æú É ªÉÉJªÉÉ ÉÉMÉ BEò Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSªÉÉ Éè`öEòÒ 3 +É ÉɽþxÉ{ÉjÉ (ºÉ ÉxºÉ) Éè`öEòÒSÉÒ Éä³ý Éè`öEò ºlÉÊMÉiÉ Eò úhªééséé +ÊvÉEòÉ ú ÉÉMÉ nùéäxé Ê ÉvÉÉxÉºÉ ÉäSÉä +ÊvÉEòÉ úò 6 +vªéiééæséò ÊxÉ Éb héúeò ={ÉÉvªÉIÉÉÆSÉÒ ÊxÉ Éb héúeò ºÉ ÉÉvªÉIÉÉÆSÉÒ iééê±éeòé vªéié-{énùºlé ªÉCiÉÓSÉä +ÊvÉEòÉ ú ={ÉÉvªÉIÉÉÆEòbä +ÊvÉEòÉ ú ºÉÉä{ÉÊ ÉhÉä vªéiééæxéé {ÉnùÉ É üxé núù ú Eò úhªééºéæ ÉÆvÉÒSÉÉ ÉºiÉÉ É ÉÉMÉ iéòxé EòÉ ÉEòÉVÉÉSÉÒ ªÉ ɺlÉÉ É xééäê]õºéé näùhéä 12 + ÉɺÉEòÒªÉ ºÉnùºªÉÉÆSªÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉEòÊ úiéé Éä³ý xéä ÉÚxÉ näùhéä +ÉÊhÉ ÉÉ EòÉ ÉEòÉVÉÉSÉÉ Gò É. 13 ÉɺÉEòÒªÉ EòÉ ÉEòÉVÉ (iéä ÉÒºÉ)