CHIEÁN LÖÔÏC TOAØN CAÀU VEÀ SUYEÃN Baïn vaø gia ñình coù theå laøm gì vôùi beänh suyeãn VIEÄN TIM, PHOÅI VAØ MAÙU TOÅ CHÖÙC Y TEÁ THEÁ GIÔÙI Ngöôøi dòch: LEÂ THÒ TUYEÁT LAN NHAØ XUAÁT BAÛN Y HOÏC Chi nhaùnh Thaønh phoá Hoà Chí Minh 2014
Baïn khoâng theå chöõa khoûi beänh suyeãn, nhöng baïn coù theå khoáng cheá ñöôïc suyeãn Beänh nhaân suyeãn coù theå soáng bình thöôøng, tích cöïc moät khi ñaõ hoïc ñöôïc caùch khoáng cheá beänh suyeãn. Hoï coù theå laøm vieäc, vui chôi vaø hoïc haønh. Hoï coù theå nguû ngon giaác caû ñeâm. Maéc beänh suyeãn khoâng coù gì phaûi maëc caûm. Nhieàu ngöôøi treân theá giôùi maéc beänh naøy. 2
Caùch khoáng cheá suyeãn vaø khoâng cho côn suyeãn khôûi phaùt 1. Traùnh xa nhöõng gì coù theå laøm côn suyeãn khôûi phaùt. 2. Söû duïng thuoác suyeãn ñuùng nhö baùc só chæ daãn. 3. Ñeán baùc só ñeå khaùm suyeãn 2 hoaëc 3 laàn trong 1 naêm, ngay caû khi baïn caûm thaáy khoûe vaø khoâng heà coù vaán ñeà gì veà hoâ haáp. 3
Khi baïn bieát hoï haøng cuûa baïn coù ngöôøi bò suyeãn, baïn coù khaû naêng giöõ cho con cuûa baïn khoâng maéc beänh suyeãn baèng caùch Khi coù thai, baïn khoâng ñöôïc huùt thuoác. Giöõ con nhoû cuûa baïn vaø nhaø baïn traùnh xa khoùi thuoác. Duøng bao choáng buïi ñaëc bieät cho neäm cuûa con baïn. Khoâng cho meøo vaø caùc loaïi thuù coù loâng khaùc vaøo nhaø baïn. 4
Nhöõng ngöôøi maéc beänh suyeãn laâu naêm Beänh nhaân suyeãn coù theå hoâ haáp khoù khaên. Hoï bò nhöõng côn suyeãn taùi ñi taùi laïi. Caùc trieäu chöùng côn suyeãn goàm: Naëng ngöïc Ho Khoø kheø Coù côn suyeãn nheï. Coù côn suyeãn raát nguy hieåm. Beänh nhaân coù theå töû vong trong moät côn suyeãn aùc tính. Beänh nhaân suyeãn coù theå bò thöùc giaác veà ñeâm vì ho hay khoù thôû. 5
Suyeãn laø loaïi beänh cuûa ñöôøng daãn khí trong phoåi Baïn coù theå maéc beänh suyeãn ôû baát cöù ñoä tuoåi naøo. Suyeãn khoâng laây nhöng coù tính di truyeàn neân nhieàu tröôøng hôïp cuøng moät gia ñình coù nhieàu ngöôøi maéc beänh. Ñöôøng daãn khí ñöa khoâng khí vaøo phoåi. Ñöôøng daãn khí ngaøy caøng nhoû daàn nhö caùc caønh caây Khi suyeãn ñöôïc khoáng cheá, ñöôøng daãn khí thoâng thoaùng vaø khoâng khí ra vaøo phoåi deã daøng. Loøng ñöôøng daãn khí troâng gioáng hình veõ beân caïnh 6
Khi suyeãn khoâng ñöôïc khoáng cheá, thaønh ñöôøng daãn khí trong phoåi bao giôø cuõng daøy vaø söng phuø. Côn suyeãn deã daøng xaûy ra. Trong côn suyeãn, khoâng khí ra vaøo phoåi ít hôn. Beänh nhaân ho vaø khoø kheø, coù caûm giaùc naëng ngöïc. Trong côn suyeãn loøng ñöôøng daãn khí troâng gioáng hình veõ beân caïnh. Thaønh ñöôøng daãn khí söng phuø hôn nöõa. Ñöôøng daãn khí bò co thaét. Chaát nhaøy ñöôïc ñöôøng daãn khí tieát ra.. 7
Nhieàu yeáu toá coù theå khôûi phaùt côn suyeãn Thuù coù loâng Khoùi thuoác Khoùi cuûi Buïi treân giöôøng goái Buïi khi queùt nhaø Muøi vaø hôi xòt noàng gaét Phaán hoa Thôøi tieát Caûm cuùm Chaïy, theå thao vaø lao ñoäng naëng Ñaây laø caùc yeáu toá kích phaùt côn suyeãn. 8
Loaïi nhöõng taùc nhaân kích phaùt côn suyeãn ra khoûi nhaø Nhieàu beänh nhaân dò öùng vôùi loâng thuù. Giöõ thuù nuoâi ôû ngoaøi saân. Ñem cho nhöõng con vaät cöng. Khoâng huùt thuoác trong nhaø. Tìm caùch boû thuoác laù. Giöõ cho trong nhaø khoâng coù muøi noàng gaét. Khoâng söû duïng xaø boâng, daàu goäi ñaàu, hoaëc kem coù muøi nhö daàu thôm. Khoâng ñoát nhang. 9
Thay ñoåi phoøng nguû beänh nhaân suyeãn moät caùch ñaëc bieät Deïp boû thaûm. Chuùng chöùa buïi vaø naám moác. Deïp boû gheá ñeäm, neäm vaø goái. Chuùng tích tuï buïi. Khoâng cho gia suùc leân giöôøng hoaëc vaøo phoøng nguû. Khoâng ñeå cho khoùi thuoác laù hoaëc muøi noàng gaét trong phoøng nguû. 10
Giöõ giöôøng nguû thaät goïn Buïi tích tuï trong neäm, meàn, goái. Buïi naøy laøm ña soá beänh nhaân suyeãn khoù chòu. Duøng bao neäm, bao goái ñaëc bieät, caûn ñöôïc buïi, coù daây keùo. Khoâng söû duïng goái hoaëc neäm ñoän coû, rôm. Taám traûi giöôøng ñôn giaûn toát hôn taám neäm. Giaët khaên traûi giöôøng vaø meàn thöôøng xuyeân vôùi nöôùc thaät noùng. Phôi naéng cho khoâ. 11
Ñoùng, môû cöûa soå ñeå giöõ khoâng khí trong laønh vaø saïch seõ Môû roäng cöûa soå khi trôøi noùng hoaëc ngoät ngaït, khi coù khoùi beáp vaø khi coù caùc muøi noàng gaét Neáu baïn ñoát baèng cuûi hoaëc gaz, heù môû cöûa soå ñeå cho khoùi thoaùt ra. Ñoùng cöûa soå khi ngoaøi trôøi nhieàu khoùi xe, oâ nhieãm töø nhaø maùy, hoaëc coù nhieàu phaán hoa. 12
Nhöõng vieäc neân thöïc hieän khi ngöôøi beänh suyeãn khoâng coù nhaø Lau, queùt nhaø, huùt buïi. Sôn. Phun thuoác dieät coân truøng Söû duïng chaát taåy maïnh. Naáu thöùc aên muøi gaét. Laøm thoâng thoaùng nhaø tröôùc khi ngöôøi beänh suyeãn trôû veà. Neáu beänh nhaân ñôn chieác, phaûi töï lau queùt, neân ñeo khaåu trang hoaëc khaên choaøng. 13
Ña soá beänh nhaân suyeãn caàn hai loaïi thuoác 1. Taát caû beänh nhaân suyeãn caàn coù thuoác taùc duïng nhanh ñeå caét côn. 2. Nhieàu beänh nhaân suyeãn cuõng caàn ñeán thuoác ngöøa moãi ngaøy ñeå baûo veä phoåi vaø khoâng ñeå ñôït suyeãn khôûi phaùt. 14
Yeâu caàu baùc só vieát ra loaïi thuoác suyeãn gì phaûi söû duïng vaø khi naøo söû duïng Baùc só coù theå cho beänh nhaân baûng keá hoaïch söû duïng thuoác nhö trong soå tay naøy. Duøng keá hoaïch söû duïng thuoác ñeå bieát phaûi söû duïng thuoác naøo khi leân côn suyeãn. Duøng keá hoaïch söû duïng thuoác ñeå giuùp beänh nhaân nhôù söû duïng thuoác ngöøa côn moãi ngaøy. Duøng keá hoaïch söû duïng thuoác ñeå bieát baïn coù neân söû duïng thuoác tröôùc khi chôi theå thao hoaëc lao ñoäng naëng khoâng. 15
Keá hoaïch ñieàu trò suyeãn Hoï teân: Baùc só Ngaøy: Ñieän thoaïi Baùc só/beänh vieän: Ñieän thoaïi taxi/baïn: Baïn coù theå söû duïng maøu tín hieäu giao thoâng ñeå giuùp baïn hoïc caùch duøng thuoác suyeãn. 1. Xanh nghóa laø Ñi. Söû duïng thuoác ngöøa. 2. Vaøng nghóa laø Caån thaän Söû duïng thuoác caét côn. 3. Ñoû nghóa laø Ngöøng. Ñi gaëp baùc só. 1. Xanh - Ñi Söû duïng thuoác ngöøa Hoâ haáp toát Khoâng ho hoaëc khoø kheø Coù theå laøm vieäc vui chôi Loaïi thuoác Lieàu duøng Luùc söû duïng 20 phuùt tröôùc khi chôi theå thao, söû duïng thuoác naøy: Trò soá löu löôïng ñænh ñeán 2. Vaøng Caån thaän Söû duïng thuoác caét côn ñeå ngaên khoâng cho côn suyeãn xaûy ra Loaïi thuoác Lieàu duøng Luùc söû duïng Ho Khoø kheø Naëng ngöïc Thöùc giaác ban ñeâm Trò soá löu löôïng ñænh ñeán 3. Ñoû Nguy hieåm Gaëp baùc só ngay! Söû duïng loaïi thuoác naøy tröôùc khi noùi chuyeän vôùi baùc só. Thuoác khoâng coâng hieäu Thôû khoù vaø nhanh Caùnh muõi nôû roäng Khoâng theå ñi laïi Xöông söôøn loä Noùi khoù Loaïi thuoác Lieàu duøng Luùc söû duïng Trò soá löu löôïng ñænh ñeán _
Thuoác phoøng ngöøa suyeãn coù theå duøng moãi ngaøy moät caùch an toaøn Baïn khoâng theå nghieän thuoác ngöøa suyeãn ngay caû khi baïn söû duïng trong nhieàu naêm. Thuoác ngöøa suyeãn laøm ñöôøng daãn khí khoâng coøn söng phuø. Baùc só coù theå yeâu caàu baïn duøng thuoác ngöøa suyeãn moãi ngaøy khi: 18 + Baïn ho, khoø kheø, hoaëc töùc ngöïc moãi tuaàn nhieàu hôn 1 laàn. + Baïn thöùc giaác veà ñeâm do suyeãn. + Baïn coù nhieàu côn suyeãn. + Baïn phaûi söû duïng thuoác caét côn moãi ngaøy.
Haõy baùo cho baùc só bieát baát cöù vaán ñeà gì lieân quan ñeán thuoác suyeãn cuûa baïn Baùc só coù theå thay ñoåi loaïi thuoác hoaëc thay ñoåi lieàu duøng. Coù nhieàu loaïi thuoác suyeãn. Ñeán baùc só khaùm suyeãn moãi naêm 2 ñeán 3 laàn, ñeå baùc só coù theå bieát thuoác suyeãn hieäu quaû ñeán ñaâu. Suyeãn coù theå caûi thieän hoaëc trôû naëng qua töøng naêm. Baùc só coù theå caàn phaûi ñoåi loaïi thuoác suyeãn. 19
Thuoác suyeãn coù theå ñöôïc söû duïng theo nhieàu caùch khaùc nhau Khi thuoác suyeãn ñöôïc hít vaøo, seõ ñeán ngay ñöôøng daãn khí trong phoåi, nôi caàn ñeán. OÁng hít coù nhieàu kieåu. Ña soá thuoäc loaïi phun söông. Moät soá söû duïng daïng boät. Cuõng coù loaïi thuoác suyeãn daïng vieân vaø xiroâ. 20
Phaûi chuaån bò Bao giôø cuõng phaûi coù saün thuoác suyeãn Daønh rieâng tieàn ñeå mua thuoác suyeãn. Mua theâm thuoác suyeãn tröôùc khi baïn heát thuoác. Luoân luoân mang theo thuoác caét côn moãi khi baïn ra khoûi nhaø. 21
Caùch söû duïng bình thuoác ñònh lieàu Nhôù phaûi hít vaøo chaäm. 1. Môû naép. Laéc oáng hít. 2. Ñöùng thaúng. Thôû ra. 3. Ñaët oáng hít vaøo mieäng hoaëc ñaët ngay tröôùc mieäng. Khi baïn baét ñaàu hít vaøo, aán ñaùy oáng hít xuoáng vaø tieáp tuïc hít vaøo töø töø. 4. Nín thôû trong 10 giaây. Thôû ra. 22
Buoàng ñeäm giuùp söû duïng bình hít ñònh lieàu deã daøng hôn 1. Phun thuoác suyeãn vaøo buoàng ñeäm moät laàn. 2. Hít saâu vaøo vaø nín thôû trong 10 giaây. 3. Thôû ra vaøo buoàng ñeäm. 4. Hít vaøo moät laàn nöõa, nhöng khoâng phun theâm thuoác. Coù nhieàu loaïi buoàng ñeäm. Coù loaïi duøng oáng ngaäm. Coù loaïi duøng maët naï. 23
Haønh ñoäng nhanh khi côn suyeãn khôûi phaùt Phaûi nhaän bieát daáu hieäu côn suyeãn khôûi phaùt Ho Khoø kheø Naëng ngöïc Thöùc giaác veà ñeâm Traùnh xa taùc nhaân kích phaùt suyeãn. Söû duïng thuoác caét côn. Giöõ yeân trong 1 giôø, ñeå xem hoâ haáp coù caûi thieän khoâng. 24
Ñeán baùc só caáp cöùu ngay neáu baïn thaáy khoâng caûi thieän Caáp cöùu neáu baïn thaáy baát cöù daáu hieäu nguy hieåm naøo sau ñaây: Thuoác caét côn khoâng hieäu quaû chuùt naøo, hoaëc hieäu quaû keùo daøi khoâng laâu. Beänh nhaân vaãn thôû nhanh vaø khoù khaên. Noùi naêng khoù khaên. Moâi hoaëc moùng tay tim taùi. Caùnh muõi nôû roäng khi beänh nhaân thôû. Co keùo xöông söôøn vaø hoõm öùc khi thôû. Nhòp tim hoaëc maïch raát nhanh. Ñi laïi khoù khaên. 25
Haõy caån thaän! Söû duïng quaù lieàu thuoác caét côn coù theå coù haïi Thuoác caét côn khieán baïn caûm thaáy deã chòu moät thôøi gian. Noù coù theå caét côn. Baïn coù theå nghó raèng baïn khoûe hôn, nhöng thöïc ra ñöôøng daãn khí ñang ngaøy caøng söng phuø nhieàu hôn. Baïn coù nguy cô rôi vaøo côn suyeãn raát teä haïi, coù theå laøm baïn töû vong. Neáu baïn phaûi söû duïng thuoác caét côn moãi ngaøy, baïn caàn söû duïng thuoác ngöøa suyeãn. Neáu baïn phaûi söû duïng thuoác caét côn nhieàu hôn 4 laàn moät ngaøy, baïn caàn gaëp baùc só ngay hoâm nay. 26
Löu löôïng ñænh keá coù theå ñöôïc söû duïng ôû beänh vieän hoaëc ôû nhaø ñeå bieát ñöôïc beänh nhaân hoâ haáp toát ñeán möùc naøo Noù giuùp baùc só xaùc ñònh moät ngöôøi maéc beänh suyeãn hay khoâng. Noù giuùp bieát ñöôïc côn suyeãn naëng ñeán ñaâu. Noù giuùp baùc só bieát ñöôïc ñaõ khoáng cheá suyeãn toát ñeán möùc naøo. Neáu löu löôïng ñænh keá ñöôïc söû duïng moãi ngaøy taïi nhaø, beänh nhaân coù theå phaùt hieän hoâ haáp coù vaán ñeà tröôùc khi hoï baét ñaàu khoø kheø hoaëc ho. Nhôø vaäy beänh nhaân bieát ñöôïc khi naøo phaûi söû duïng theâm thuoác suyeãn. Coù nhieàu loaïi löu löôïng ñænh keá. 27
Caùch söû duïng löu löôïng ñænh keá 1. Keùo con troû xuoáng ñeán taän cuøng, töùc laø traû löu löôïng ñænh keá veà soá khoâng. 2. Ñöùng thaúng. Môû mieäng hít vaøo thaät saâu. Moät tay caàm löu löôïng ñænh keá. Caùc ngoùn tay traùnh con troû. 3. Mím moâi chaët quanh oáng thôû, thaät nhanh. Khoâng ñeå löôõi vaøo loã oáng thôû. Thoåi ra moät laàn nhanh vaø maïnh heát söùc. 28
4. Con troû seõ chaïy leân vaø ôû yeân vò trí ñoù. Khoâng chaïm vaøo con troû. Ñoïc trò soá nôi con troû döøng. 5. Vieát trò soá leân giaáy hoaëc leân moät baûng ghi. 6. Thoåi hai laàn nöõa. Keùo con troû xuoáng tröôùc khi thoåi. Vieát trò soá leân giaáy sau moãi laàn thoåi. 29
Ngaøy maãu Ngaøy 1 Ngaøy 2 Ngaøy 3 saùng chieàu saùng chieàu saùng chieàu saùng chieàu 30
Caùch söû duïng baûng ghi löu löôïng ñænh taïi nhaø 1. Tìm trò soá löu löôïng ñænh vaøo buoåi saùng vaø buoåi chieàu. 2. Moãi buoåi saùng vaø moãi buoåi chieàu, thoåi 3 laàn. 3. Sau moãi laàn thoåi, ñaùnh daáu nôi con troû döøng. 4. Ñaët löu löôïng ñænh keá caïnh baûng ghi ñeå deã ñaùnh daáu. 5. Voøng trò soá cao nhaát trong 3 trò soá. Ñoù laø trò soá löu löôïng ñænh cuûa baïn. Ngaøy 4 Ngaøy 5 Ngaøy 6 Ngaøy 7 saùng chieàu saùng chieàu saùng chieàu saùng chieàu 31