OANG LANH DAO CONG CUOC Ddl MOI PHAT TRIEN VAN HOA - XA HOI VUNG TAY NGUYEN THOI KY DAY MANH CONG NGHIEP HOA, HIEN DAI HOA TS DUONG THI HUCTNG* TS DOAN MINH HUAN** Chu truong, chinh saeh cua Dang va Nha nudc ve phat trien van hoa - xa hdi vimg Tay Nguyen trong thdi ky day manh cdng nghiep hoa, hien dai hoa la mgt bg phdn hgp thdnh cua he thdng chii truong, chinh sdch phat trien toan dien vimg. Nd dugc bieu hien d cac hinh thicc the che ldnh dgo ciia Ddng va the che qudn ly ciia Nhd nuac nham dieu chinh linh vuc van hoa - xa hdi d Tay Nguyen, thdng qua cac nhiem ky Dai hdi Vni, IX va X. 1. Dgi hgi dgi biiu todn quoc lan thir VIII (6-1996), quyet dinh dua dit nudc chuyen sang thdi ky diy manh cdng nghiep hoa, hien dai ho4 da ehi rd: "Van de dan tdc cd vi tri chien lugc ldn. Thuc hien "binh dang, doan ket, tuong trg" giira cac dan tdc trong su nghiep ddi mdi, cdng nghiep hoa, hien dai hoa dit nudc... Tir nay den nam 2000, bang nhieu bien phap tich cue va vung chae, thuc hien * Hoc vien Bao chi va Tuyen truyen ** Hoc vien CT-HC Khu vuc 1 cho dugc 3 muc tieu chu yeu: xoa dugc ddi, giam dugc ngheo, dn dinh va cai thien dugc ddi sdng, sire khoe cua ddng bao cac dan tgc, ddng bao vimg cao, vimg bien gidi; xoa dugc mil chii, nang cao dan tri, tdn trgng va phat huy ban sac van hoa tdt dep cua eae dan tdc; xay dung dugc co so chinh tri, ddi ngii can bd va dang vien cua cac dan tdc d cac vimg, cac cap trong saeh va vung manh"'. Trong phuong hudng phat trien dit nuac giai doan 1996-2000, van de phat trien vimg Tay Nguyen dugc de cap tap trung d "Chuong trinh phdt trien cdc viing ldnh thd", "Chuang trinh phdt trien kinh te - xd hgi vung mien niii vd ddng bdo ddn tgc" va "Chuong trinh ve xod ddi, gidm ngheo". The che boa chu truong cua Dai hgi VIII, ngay 13-9-1996, Thu tudng Chinh phii da ban hanh Quyet dinh sd 656/TTg "Ve phdt trien kinh te - xd hgi viing Tdy Nguyen thai ky 1996-2000 vd 2010", trong dd xac dinh vi tri tiem ndng, lgi the, muc tieu chu yeu va gidi phdp ca bdn phat trien kinh te - xa hdi TAP CHI LICH SLF DANG - S6 11/2009 35
DANG LANH DAO CONG CUOC OOl MOI Tay Nguyen. Muc tieu dat ra doi vdi phat trien van hoa - xa hdi la: "- Phin diu din nam 2010 ca ban hoan tiianh phd cap giao due tieu hge, mgi em den tudi di hge deu dugc den trudng, md rdng cac trudng ndi tni va ban tni cho con em ddng bao dan tdc it ngudi. Mdf rdng cac hinh thiic day nghe de dao tao cdng nhan ky thuat. Xay dung he thdng giao triitii giang day trong cac nha trudng bang ca tieng Kinh va tieng dan tdc. - Phat trien y te a Tay Nguyen bang nhieu hinh thiic: nha nudc, dan lap, tu nhan; ket hgp vdi y te dan sir va y te qude phdng, y hge hien dai va y bgc dan tdc; phat trien hinh thiic y te cd dinh va luu thdng de phuc vu vimg cao, vimg xa. Phan diu den nam 2000 dat 100% sd xa cd tram y te de kham va chira benh thdng thudng cho dan. - Phat huy truyen thdng van hoa ed truyen cua cac dan tdc trong cdng ddng dan cu, xay dung xa, lang, budn, ban, gia dmh cd nep sdng van boa mdi. Xoa bd hu tuc me tin di doan, phat trien cac hinh tiiiic van boa nghe thuat quan chimg, van boa dan gian, bao dam cho mgi tang ldp nhan dan dugc thudng thiic van boa nghe tiiuat. - Phan diu den nam 2000 tren toan vimg Tay Nguyen dugc phu sdng phat thanh, truyen hinh, 100% sd xa cd tram truyin thanh, khoang 80% sd hd dugc nghe dai phat tiianh, khoang 60% hd dugc xem truyin hinh. - Tap trung xay dung 7 hang muc cdng trinh trgng diem df cae xa ngheo: dudng cho cac phuong tien ca gidi di lai thdng sudt ca hai miia khd va mua, dien den trung tam cum xa, phdng hge cho hge sinh, tram y te, tram dien thoai, cd chg cho xa va lien xa, cd du nuac saeh cho dan dimg"^. Tilp dd, ngay 24-9-1998, Thii tudng Chinh phii ban hanh Quyet dinh sd 184/1998/QD-TTg "Vi viic phi duyet quy hogch tdng thi phdt triin kinh ti - xd hgi vung Tdy Nguyin giai dogn tic nay tdi ndm 2010" vdi viec xac dinh mue tieu phat trien cac mat kinh te, xa hgi, mdi trudng, an ninh va qude phdng; nhiem vu va giai phap phat trien cu the ddi vdi ndng va lam nghiep; cdng nghiep, thuong mai va dich vu; ket cau ha ting va dd thi; giao due, khoa hge, van boa, y te va xa hdi''. Cung vdi cac van de xa hdi, bao tdn va phat trien van hoa dugc quan tam: "Giii gin ban sac van hoa dan tdc xiing dang vdi vai trd la ngudn ddng lire phat trien. Timg buac xoa bd cae hu tue, me tin di doan, phat trien cac hinh thiie van hda quin chiing, van hoa dan gian, tao dieu kien cho mgi tang Idp dan cu duge hudng thu van hoa nghe thuat"^ Dieu nay cung thdng nhit vdi tinh than cua Nghi quyet Trung uong nam Khoa Vni (7-1998) vl "Bao tdn, phat huy va phat trien van hoa cac dan tdc thilu sd"^. Cac chinh saeh neu tren da the hien sir quan tam cua Dang va Nha nuac trong khai thac va phat huy cac tiem nang, thi manh cua Tay Nguyen phuc vu sir nghiep diy manh cdng nghiep boa, hien dai hoa. Tuy vay, chinh saeh phat trien van boa - xa hdi vimg Tay 36 TAP CHi LjCH SLF DANG - SO 11/2009
DANG LANH DAO CONG CUOC OOl MOI Nguyen giai doan nay vin bdc Id hgn che a hai van de ldn sau day: mgt Id, chua nhin nhan day du cac mdi quan he giira van hda truyen thdng cac dan tdc vdi phat trien kinh te, tang cudng he thdng ehinh tri, bao ve mdi trudng - sinh thai va giii viing an ninh - qude phdng; hai Id, chua giai quyet hai boa mdi quan he giira truyen thdng va hien dai, yeu td ban dia va phi ban dia. Hay ndi each khac, cac van de van hoa - xa hdi df Tay Nguyen chua dugc dat diing tam vdc cua nd trong qua trinh day manh cdng nghiep boa, hien dai boa, trong phat trien viing lanh thd. Han ehe neu tren da dan tai nhung liing tiing trong td chiic chi dao thuc hien chinh saeh dan tdc, nhat la giai quyet mdi quan he giira phat trien viing lanh thd vai giai quyet quan he dan tdc, giira phat trien kinh te vai phat trien van hoa - xa hdi va bao ve mdi trudng sinh thai. Han che dd cham dugc phat hien va xir ly, edng them ngoai ung tieu cue eua kinh te thi trudng, da lam nay sinh nhieu biic xuc trong ddfi sdng xa hdi tdc ngudfi a Tay Nguyen va bi cac the lire thii djch Igi dung, gay nen nhiing bat dn xa hdi bat dau tir vu bao loan chinh tri thang 2-2001. 2. Dgi hgi dgi biiu todn quoc lan thir IX cua Ddng (4-2001) cd budc tiln mai khi nhan thiic vl vin dl dan tgc. Ciing vdi sir khing dinh vai trd, vi tri cua van de dan tdc trong thdi ky mai, Phuang hudng phdt triin kinh te - xd hgi 5 ndm 2001-2005 neu cu the nhiing ndi dung day manh edng nghiep boa, hien dai boa df Tay Nguyen: phat trien vdi tdc do nhanh theo hudng tham canh cay cdng nghiep xuit khiu va cac loai cay cdng nghiep khae; tap trung phat irien cdng nghiep che bien ca phe, cao su, cdng nghiep thuc pham; phat trien cac tuyen dudng trong khu vuc va tuyen sang Lao va Campuchia; xay dung cac trung tam thuang mai tap trung a cac thanh phd, thi xa; nang cap xay dung mdi he thdng trudng hge, tram xa, benh vien, diem sinh boat van hoa, vui chai giai tri rtiiam dap ting nhu cau dan sinh; nang cao dan tri va dao tao nhan lire tai chd di ddi vdi tiep tuc thu hiit vdn, phan bd dan cu va lao ddng theo quy hoach^. Mac dii vay, cac chii truong cua Dai hdi IX van chua gan ket him ca giira phdt trien vung ldnh thd vdi phdt trien tgc ngudi tgi chd gan vdi nen van boa va cau tnic xa hdi truyen thdng lau ddi cua hg. Phai den Nghi quyet sd 10 cua Bd Chinh tri ngay 18-1-2002 "Vi viic phdt trien kinh te - xd hgi vd bdo dam quoc phdng an ninh vung Tdy Nguyen thdi ky 2001-2010" vai bdn quan diem sau day mdi khdc phuc dugc nhung ban che neu tren: - Phat trien kinh te - xa hdi va dam bao quoc phdng an ninh a Tay Nguyen trong 10 nam tai ciing nhu lau dai phai quan triet sau sac chinh saeh dan tdc cua Dang va Nha nuac; ket hgp ddng bd ca ve kinh te, van boa, xa hdi, qude phdng, an ninh va xay dung he thdng chinh tri, nhat la xay dung ddi ngii can bd, dac biet la ddi ngii can bd ngudfi dan tdc thieu sd tai chd; cae giai phap phai phii hgp vai dac thii Tay Nguyen ve dia TAP CHi LICH SLF DANG - S6 11/2009 37
DANG LANH OAO CONG CUOC OOl MOI ly, lich sir, van boa, xa hdi vai dac diem cua cgng ddng dan cu tren dia ban. - Phat triln kinh tl - xa hdi d Tay Nguyen phai tren ca sd chien lugc va quy hoach tdng thi phat triln kinh tl - xa hdi cua ca nudc va cua ca vimg den nam 2010; thuc hien theo quy hoach, kl hoach toan dien, ddng bg, cu thi, chi tilt cho timg vimg, timg dia phuang, timg nganh va linh vue, khdng de tinh trang phat trien tu phat. Ddng thdi hinh thanh eae hinh thirc quan he san xuat phii hgp tir thap den cao de thiic diy phat trien kinh te - xa hgi theo dinh hudng xa hdi chu nghia. Huy ddng tdi da cac ngudn lire, chu yeu la ngudn lire trong nuac, trudc bet la ngudn lire tai chd de diu tu phat trien, khai thac tdt nhat cac tiem nang, lgi the eua vimg nham phat trien kmh te - xa hdi nhanh, hieu qua va ben vung. - Phat trien kinh te phai gan lien vdi tien bd va edng bang xa hdi. Tang cudng sir chi dao, du tu cua Nha nuac, ddng thdi phat huy tinh tiian nd lire phan dau cua ddng bao cac dan tdc tai chd, tao siic manh tdng hgp, tranh sir thu ddng va y lai. Chii trgng nang cao chat lugng ngudn nhan lire. Cham lo cai thien ddi sdng nhan dan, xoa ddi, giam ngheo, nhat la ddi vdi ddng bao cac dan tdc vimg sau, viing xa. Cd bien phap sdm khae phuc tinh trang mdt sd hg ddng bao dan tdc thieu sd khdng cd dat de san xuat, lam an smh sdng. - Phat trien kinh te - xa hdi gan liln vdi xay dimg va eung cd he thdng chinh tri vung manh, trudc bet la df ca sd, thuc sir gin vdi dan; tang cudng thi tran qude phdng toan dan, an ninh nhan dan, the tran long dan. Xay dung khdi dai doan ket cac dan tdc tren timg dia ban, xem day la nen tang de phat trien kinh te - xa hgi va bao dam qude phdng, an ninh tren toan viing Tay Nguyen. Thudng xuyen de cao eanh giae, chii dgng ngan ehan va lam that bai mgi am muu thii doan "dien biin hoa binh", bao loan lat do cua cac the lire thil dich, dac biet la ciia FULRO va ciia bgn Igi dimg tin ngudng tdn giao de lira mi, kich ddng chia re dan tgc ngay tu khi cdn mdi manh nha df ca sa^. Nghi quyet 10 cua Bd Chinh trj la budc phdt trien mdi trong quan diem nhan thiic ve cdng nghiep hoa, hien dai hoa df vimg Tay Nguyen duge the hien a giai quyet cac mdi quan he: giiia phat trien vimg lanh thd va phat trien tdc ngudi, nhat la cac tgc ngudi tai chd; giira phat trien kinh te vdi phat trien xa hdi, bao tdn va phat huy ban sac van hoa cac dan tdc; giira khai thac tai nguyen vdi bao ve va tai tao mdi trudng tu nhien; giira phat trien kinh te, van hoa, xa hdi vdi cimg cd he tiidng chinh tri va dam bao qude phdng - an ninh. Trong dd vdn hod dugc xem vica Id muc tieu, vica Id dgng luc cua qua trinh cdng nghiep hoa; cac yeu td xa hdi dugc dat trong mdi quan hi tuong ho vdi qua trinh kinh te, chinh tri, van hoa, xa hdi, qude phdng, an ninh. Nghi quyet Hgi nghi Trung uang bdy Khoa LX "Vl cdng tac dan tdc" (3-2003) ra ddi xuat phat ca tir tdm nhin chiin lugc lan gidi quyit nhimg vdn de tinh thi ve van de dan tdc liie bay gidf, ma ndng bdng nhit la 38 TAP CHi UCH SLF OANG - SO 11/2009
DANG LANH OAO CONG CUOC 06l MOI khu vuc Tay Nguyen vdi nguy ca bat dn sau bao loan chinh tri thang 2-2001. Thdnh tuu tren phuong dien van hoa - xa hdi dugc khang dinh la: "Viec trien khai thuc hien nhieu chinh saeh, chuong trinh, du an dau tu da lam cho ket cau ha tang kinh te - xa hgi va ddi sdng nhan dan d nhieu vimg ddng bao dan tdc dugc cai thien rd ret. Cdng tac xoa ddi, giam ngheo dat dugc nhung ket qua to ldn. Mat bang dan tri dugc nang len. Muc tieu phd cap giao due tieu hge va xoa mil chir da dugc thuc hien; he thdng trudng phd thdng dan tdc ndi tni dugc hinh thanh tir trung uong den tinh, huyen, cum xa. Van boa phat trien phong phii ban; ddfi sdng van hda cua ddng bao dugc nang cao mdt budc; van hoa truyen thdng cua cac dan tdc dugc tdn trgng, giii gin va phat huy. Cac loai dich benh ca ban dugc ngan ehan va timg budc day liii; viec kham, chira benh cho ngudi ngheo vimg sau, vimg xa dugc quan tam hon"^. Yeu kem ve cac mat van boa - xa hdi Cling dugc thang than chi ra: "... Tinh trang du canh, du cu, di cu tu do cdn dien bien phire tap. Mdt sd hd cdn thieu dat san xuat... Kinh te lam nghiep chuyen bien cham, chinh saeh ddi vai lam nghiep chua that sir dam bao cho ddng bao sdng va gan bd vdi nghe rimg... C) nhieu vimg dan tdc va mien niii ty le ddi ngheo hien cdn cao so vdi binh quan chung cua ca nudc; khoang each chenh lech ve miic sdng giira cac viing, giiia cac dan tdc ngay cang tang; chat lugng, hieu qua giao due va dao tao cdn thap, viec dao tao nghe chua dugc quan tam, cdng tac cham sdc siic khoe cho ddng bao a vimg sau, vimg xa cdn nhieu khd khan. Mdt sd tap quan lac hau, me tin di doan cd xu hudng phat trien. Mdt sd ban sac tdt dep trong van hoa cua cac dan tdc thieu sd dang bi mai mdt. Miic hudng thu van hoa cua ddng bao cdn thap... C5 mdt sd noi tdn giao phat trien khdng binh thudng, trai phap luat va truyen thdng, phong tuc, tap quan cua nhan dan; mdt sd noi ddng bao bi cac the luc thii dich va ke xau Igi dung, kich ddng, ldi keo vao cae boat ddng gay chia re khdi dai doan ket dan tdc"'. Tir nhan thiic dd, cac nhiem vu va giai phap de xuat da chii y nhieu den khia canh van boa - xa hdi, dac biet la bao tdn, phat huy va phat trien gia tri van hoa truyen thdng, dam bao cac chinh saeh an sinh xa hdi, thiie day tang trudng kinh te vdi bao ve mdi trudng sinh thai. 3. Dgi hgi dgi biiu todn quoc lan thir X (4-2006), trong dinh hudng phat trien cac vimg lanh thd, ddi vdi trung du mien mii phia Bac va Tay nguyen, da coi trgng yeu cau gan ket giira khai thac tai nguyen vdi bao ve va tai tao mdi trudng sinh thai; phat trien kinh te vdi bao tdn va phat huy ban sac van hda cac dan tdc, giai quyet cac van de xa hdi; phat trien vimg lanh thd vdi phat trien tdc ngudi, dugc dien dat d khai niem "phdt trien ben vicng"^^. The che hoa tinh than Nghi quyet 10 cua Bd Chinh tri, Nghi quyet Trung uong lan thii bay Khoa DC, Nghi quyet Dai hdi X, ngay 5-2-2008, Thil tudng Chinh phu da ban hanh Quylt dinh sd 25/2008/QD-TTg "Ve ca chi. TAP CHi UCH SLF DANG - S6 11/2009 39
DANG LANH DAO CONG CUOC OOl MOI chinh sdch ho trg phdt triin kinh te - xd hgi ddi vdi cdc tinh viing Tdy Nguyen din ndm 2010". Tuy vay, qua trinh day manh cdng nghiep boa, hien dai hoa d Tay Nguyen van gap liing tiing khi giai quyet mdi quan he giiia tang trudng kinh te vdi phat trien xa hdi, bao ve ban sac van hda cac dan tdc; giiia khai thac tai nguyen thien nhien vdi bao ve mdi trudng sinh tiiai; giira day nhanh tdc do phat trien trudc mat vdi phat trien ben viing, nhat la van de bdxit df Tay Nguyen gay nhieu tranh luan trong xa hdi, tham chi cdn bi cac the lire thii dich va co hdi chinh tri lgi dung de pha hoai khdi dai doan ket dan tdc, gay bat dn chinh tri. Ngay 24-4-2009, sau khi tiep thu y kien phdn biin ciia ca nhan cac nha khoa hge, cac td chire khoa bgc va cdng nghe, cac can bd lao thanh each mang,... Bd Chinh tri da ra ban hanh Thdng bao sd 245-TB/TW ve Ket ludn cua Bg Chinh tri ve Quy hogch phdn viing, thdm dd, khai thdc, che bien, sic dung bdxit giai dogn 2007-2015, cd xet din ndm 2025. Ket luan nhan manh "Chu truang tham dd, khai thac bd xit la chu truang nhat quan tir Dai hdi IX va Dai hdi X eua Dang den nay"", nhung dn cd lg trinh phii hgp va dam bao hieu qud tdng hgp, gdm ca hieu qua kinh te va hieu qua xa hgi, tang trudng kinh te vai vai dam bao an sirtii xa hdi, dac biet la "Quan tam diing miic din ddfi sdng va giir gin ban sle van hoa cac dan tdc Tay Nguyen; tao cdng an viec lam cho nhan dan dia phuong; viec sir dung lao dgng nuac ngoai phai diing quy dinh eua phap luat"'^ "Tay Nguyen la khu vuc nhay cam, can dac biet quan tam den van de an ninh, qude phdng eho ea trudfc mat va lau dai, den mdi trudng tu nhien va mdi trudng van hoa"'^ Kit luan ciia Bd Chinh trj khdng chi cd y nghia dinh hudng ddi vdi van de khai thac bdxit df Tay Nguyen, ma cdn cd y nghta rdng hon de nhan thiic va giai quyet cac quan he ca ban trong qua trinh cdng nghiep hoa, hien dai hda a Tay Nguyen vi sir phat trien ben vung. Tir nghien ciiu tien trinh chinh saeh neu tren cd the nit ra ba kinh nghiem sau day ve hoach djnh va thuc thi chinh saeh cua Dang ve phat trien van hoa - xa hdi a Tay Nguyen: - Cdn nhdn thuc day du vai trd, vi tri cua yeu td vdn hpd - xd hgi trong qud trinh ddy mgnh cong nghiep hod, hien dgi hda d Tdy Nguyen. Trong cac vimg lanh thd a nuac ta, Tay Nguyen cd dgc tinh vung khdng the lam lan vdi bat cii vimg lanh thd nao. Sac tiiai van hda va ca tang xa hdi truyen thdng a Tay Nguyen chi phdi rat Idn den khdng chi sinh boat van hoa, ma ca td chiic xa hgi va phuang thiic san xuat. Hay ndi each khac, ylu td van hoa bao trum ca ddi sdng kinh tl - xa hdi. Do dd, nlu cdng nghiep hoa, hien dai hoa a Tay Nguyen khdng xdt phat tir dac thii neu tren tiii se din den did gdy ve truyen thdng van hda, ddo ldn ve cau tnic xa hdi, den lugt nd can tra tien trinh cdng nghiep hoa, hien dai hoa. Vi vay, nhm nhan va phat huy diy du cac ylu td van hoa - xa hdi truyen thdng, xii ly diing din mdi 40 TAP CHi UCH SCFOANG - SO 11/2009
DANG LANH OAO CONG CUOC 06l MOI quan he giira van boa va phat triln cd y nghia quan trgng dam bao sir thanh cdng trong hoach djnh va td chiic thuc thi dudng ldi cdng nghiep boa, hien dai hoa d Tay Nguyen. - Coi trgng dieu tra, nghien cicu ca bdn vd thu hut su tham gia cua ngudi ddn trong qud trinh hogch dinh chinh sdch phdt trien vdn hod - xd hgi a Tdy Nguyen. Trong dd, dam bao tinh ljch sir - cu the la yeu cau rat quan trgng trong hoach djnh ehinh saeh phat trien van boa - xa hdi a Tay Nguyen. Mudn vay, viec dieu tra, nghien ciiu CO ban tdc ngudi ddng vai trd thiet yeu, qua dd tim luan cii khoa bgc hoach djnh chinh saeh dan tdc. - Phdt triin vdn hod - xd hgi a Tdy Nguyen viec phat huy vai trd luat tuc, gia lang trong quan trj xa hdi; viec khai thac cac Igi the ban sac van hoa tdc ngudi phuc vu cho phat trien kinh te-xa hdi... 1,2. Dang Cdng san Viet Nam: Vdn kiin Dgi hdi dgi bieu todn qude ldn thie VIII, CTQG, H, 1996, tr. 125-126,209-224 3,4,5. Hgi dong Dan tgc ciia Quoc hgi Khoa X: Chinh sdch ciia Ddng Nhd nudc ve ddn tgc, Nxb Van boa Dan tgc, 2000, tr. 595-596, 686-692, 690-691 6. Dang Cgng san Viet Nam: Vdn kien Hgi nghi ldn thie ndm Ban Chdp hdnh Trung uong phdi thdng nhdt vdri chinh sdch phdt trien todn Khod vm, CTQG, H, 1998, tr.65-66 dien vung ldnh thd Tdy Nguyen. 7. Dang Cgng san Viet Nam: Nghj quyet sd Chinh saeh phat trien van boa - xa hdi d 10-NQ-TW ngay 18-1-2002 ciia Bg Chinh trj Tay Nguyen khdng the biet lap ma dat trong " Ve phdt trien kinh te - xd hgi vd bdo ddm quoc sir tuong tac vdi he chinh saeh phat trien vimg phdng, an ninh viing Tdy Nguyen thai ky 2001- lanh thd Tay Nguyen. Phai tim ddng luc cho 2010", tr.3 sir phat trien kinh te, tang cudng he thdng 8,9. Dang Cdng san Viet Nam: Nghi quyet chinh trj, giir vung qude phdng - an ninh, bao Ban Chdp hdnh Trung uong ldn thie bdy Khod ve mdi trudng sinh thai tir cac yeu td van hda Di, CTQG, H, 2003, tr.30-31, 31-32 xa hdi. Den lugt nd, kinh te phat trien, he 10. Dang Cgng san Viet Nam: Vdn kien Dgi thdng chinh tri vung manh, qude phdng va an hdi dgi bieu todn qude ldn thir X, CTQG, H, ninh dugc giir vung, mdi trudng smh thai 2006, tr.226 dugc bao ve se gdp phan bao tdn, phat huy gia 11, 12, 13. Bg Chinh tri Ban Chip hanh trj van boa truyen thdng cac dan tdc va cd tac Trung uong Dang: Thong bdo sd 245-TB/TW dung tich cue trong giai quyet cac van de xa Kit ludn cita Bg Chinh tri vi Quy hogch phdn hdi. Dd chinh la viee iing dung tri thiic ban viing thdm dd, khai thdc, che bien, sir dung bd dja phuc vu cho phat trien kinh te, quan ly xa xit giai dogn 2007-2015, cd xet den ndm 2025. hdi, bao ve va tai tao mdi trudng sinh thai; http://www.moit.gov.vn, ngay 28-4-2009 TAP CHi LICH SLF DANG - S6 11/2009 41