TỔNG HỢP (từ 19/12 đến 25/12) Sự kiện chính trong tuần Trung Quốc thử tàu sân bay lần thứ ba Trung Quốc triển khai tàu thăm dò biển sâu ở Biển Đông Trung Quốc thành lập Trung tâm nghiên cứu luật về Biển Đông Phó Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Việt Nam Việt-Trung phối hợp thực hiện thỏa thuận cấp cao Philippines muốn mua máy bay F-16 Indonesia đặt mua 3 tàu ngầm của Hàn Quốc Mỹ - Nhật - Ấn đối thoại an ninh ********
I. Động thái của các quốc gia + Trung Quốc: Trung Quốc triển khai tàu thăm dò Trung Quốc tiếp tục thử tàu sân bay. Hàng biển sâu ở Biển không mẫu hạm Shi Lang hôm 21/12 có chuyến Đông. Tàu thăm chạy thử thứ ba và nhiều khả năng sẽ lần đầu tiên hoạt động cùng các máy bay chiến đấu. Cuộc chạy thử lần này sẽ kéo dài trong 9 ngày và được thực hiện tại một khu vực không có các tàu thuyền khác qua lại. Con tàu này có khả năng mang được khoảng 30 chiến đấu cơ, trực thăng và thủy thủ đoàn khoảng 2.000 người1. dò mang ký hiệu HYSY708 đã được xưởng đóng tàu Hoàng Phố ở Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông (miền Nam Trung Quốc) bàn giao cho khách hàng là Công ty Dịch vụ Dầu khí Trung Quốc COSL. Đây là một tàu thăm dò thuộc loại hiện đại nhất do chính Trung Quốc chế tạo. Dài 105 m, rộng Thành lập Trung tâm nghiên cứu luật về Biển 23,4m, trọng tải 11.600 tấn, có khả năng thăm Đông đầu tiên của Trung Quốc. Trung tâm dò ở độ sâu 3.000m dưới mặt biển, và khoan sâu nhằm mục đích tiến hành nghiên cứu các vấn đề 600 m dưới lòng biển3. pháp lý liên quan tới Biển Đông được thành lập hôm 19/12 tại tỉnh Hải Nam phía Nam Trung Quốc. Được đồng sáng lập bởi Trường Đại học Hải nam và Hiệp hội Giới Khoa học Xã hội Hải Nam để thúc đẩy chiến lược phát triển của Trung Quốc ở Biển Đông và hỗ trợ việc xây dựng một hệ thống pháp lý cho khu vực này2. Biển Đông: Điểm gây ra áp lực khi Trung Quốc trỗi dậy của Trương Địch Vũ. Hiển nhiên đối với sự trỗi dậy của Trung Quốc, tư duy của các nước ASEAN giống như ý tưởng chính của các nước phương Tây, tức là cho rằng, nước trỗi dậy nhất định sẽ thông qua thay đổi hiện trạng để giành được vai trò chủ đạo, nhất là ở khu vực Biển Đông. Trong tương lai, Trung Quốc vẫn sẽ áp dụng chính sách tự kiềm chế để 1 http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2011/12/tau-san-bay- trung-quoc-lai-ra-khoi/ 3 2 12/16/c_131311436.htm http://english.peopledaily.com.cn/90882/7681587.html http://news.xinhuanet.com/english/china/2011 BIỂN ĐÔNG 2
đối phó với tranh chấp Biển Đông. Duy trì ổn khôi phục lại uy tín và ảnh hưởng của Trung định môi trường xung quanh, đảm bảo môi Quốc5. trường bên ngoài ổn định để Trung Quốc trỗi dậy, vẫn là lựa chọn chiến lược quan trọng hiện + Philíppin: nay của Trung Quốc. Vấn đề Biển Đông đã Philippines muốn mua máy bay F-16. Ngày không chỉ là việc tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, 21/12, Ngoại trưởng Philíppin Albert del lãnh hải, mà còn trở thành nhân tố quan trọng Rosario cho biết nước này sẽ đề nghị mua phi ảnh hưởng đến môi trường an ninh xung quanh đội 12 máy bay chiến đấu F-16 và một tàu tuần và chiến lược toàn quốc của Trung Quốc4. duyên thứ 3 từ Mỹ để hỗ trợ tuyên bố chủ quyền tại quần đảo Trường Sa. Ngoại trưởng Rosario nói rằng ông và Bộ trưởng quốc phòng Philíppin sẽ gặp những người đồng cấp tại Washington vào năm 2012 để thảo luận về các đề nghị trên và nhấn mạnh Philíppin muốn xây dựng một tư thế phòng thủ đáng tin cậy tối thiểu 6. Dân biểu Philippines cảnh báo về việc Đài Phó Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình Loan củng cố chủ quyền tại Trường Sa. Hôm thăm Việt Nam. Hôm 20/12/2011, ông Tập Cận 13/12/2011, chính quyền Đài Bắc đã khánh Bình - nhân vật được xem là sắp lên nắm quyền thành một hệ thống năng lượng mặt trời đảo Ba lãnh đạo tối cao tại Trung Quốc đã đến Hà Nội Bình. Trước sự kiện này, ngày 16/12/2011, dân trong chuyến thăm sẽ kéo dài cho đến ngày biểu Ben Evardone, chủ tịch Ủy ban Thông tin 22/12. Diễn ra trong bối cảnh hình ảnh của Bắc Hạ viện Philippines đã yêu cầu bộ Ngoại giao là Kinh trong khu vực trong thời gian qua bị sứt phải gởi công hàm chính thức phản đối Đài mẻ nghiêm trọng do các hành động lấn lướt nhằm áp đặt chủ quyền trên Biển Đông, chuyến 5 công du này được giới phân tích cho là nhằm trung-quoc-tham-viet-nam-trong-mot-chien-dich-phan- http://www.viet.rfi.fr/viet-nam/20111220-pho-chu-tich- cong-ngoai-giao 4 Tạp trí Tri thức thế giới (Trung Quốc) số ra ngày 16/12/2011 6 http://www.newsday.com/news/nation/philippines- seeks-12-f-16-fighter-jets-from-us-1.3403426 BIỂN ĐÔNG 3
Loan. Cùng ngày, hai dân biểu Emilio Joseph Abaya và Teddy Baguilat Brawner Jr - cả hai đều là thành viên Ủy ban Quốc phòng Hạ viện cũng kêu gọi chính quyền của tổng thống Aquino phải lên tiếng phản đối Đài Loan7. +Indonesia: Indonesia đặt mua 3 tàu ngầm của Hàn Quốc. Tập đoàn đóng tàu và công trình biển Daewoo (DSME) của Hàn Quốc đã ký kết thỏa thuận bán cho Indonesia 3 chiếc tàu ngầm trị giá 1,1 tỷ đô la. Đây là hợp đồng xuất khẩu vũ khí lớn nhất trong lịch sử Hàn Quốc. Theo hợp đồng, từ nay cho đến nửa đầu năm 2018, Công ty Daewoo sẽ giao cho Indonesia 3 tàu ngầm. Mỗi chiếc tàu ngầm này nặng 1.400 tấn, có sức chứa 40 thủy thủ và được trang bị 8 ống vũ khí để bắn ngư lôi và tên lửa dẫn đường8. 7 http://www.manilastandardtoday.com/insidenation.htm? f=2011/december/17/nation3.isx&d=2011/december/17 8 http://www.viet.rfi.fr/chau-a/20111221-indonesia-dat- mua-3-tau-ngam-cua-han-quoc BIỂN ĐÔNG 4
II. Quan hệ các nước phối tiên tiến hành cuộc đối thoại ba bên về những hợp thực hiện thỏa vấn đề khu vực và thế giới cùng quan tâm. Cuộc thuận cấp cao. Bên đối thoại này diễn ra ở cấp trợ lý ngoại trưởng lề Hội nghị Thượng do Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực đỉnh các nước Tiểu Nam và Trung Á Robert Blake và Trợ lý Ngoại vùng Mekong mở rộng lần thứ 4 (GMS-4), Thủ trưởng Mỹ phụ trách khu vực Đông Á và Thái tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tiếp Ủy viên Quốc Bình Dương Kurt Campbell đồng chủ tọa. Đây vụ Trung Quốc Đới Bỉnh Quốc. Thủ tướng là bước khởi đầu cho hàng loạt các cuộc tham Nguyễn Tấn Dũng cho rằng hai bên cần phối vấn trong tương lai giữa ba chính phủ cùng chia hợp thực hiện nghiêm túc các thỏa thuận đã đạt sẻ các giá trị và lợi ích chung tại khu vực Châu được trong chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Á - Thái Bình Dương nói riêng và toàn cầu nói Bí thư Nguyễn Phú Trọng, nhất là Thỏa thuận về chung10. Việt-Trung các nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển. Ủy viên Quốc vụ Đới Bỉnh Quốc khẳng định lãnh đạo cấp cao Trung Quốc hết sức coi trọng đại cục quan hệ hữu nghị hợp tác ViệtTrung, quyết tâm cùng phía Việt Nam bàn bạc, giải quyết thỏa đáng những tồn tại giữa hai nước về vấn đề trên biển. Trung Quốc cũng mong muốn cùng ASEAN thực hiện tốt DOC và khởi động đàm phán COC9. Mỹ - Nhật - Ấn đối thoại an ninh. Ngày 20/12, tại Washington, Mỹ, Ấn Độ và Nhật bản lần đầu 9 Phó chủ tịch Trung Quốc kết thúc chuyến thăm Việt Nam: Hai bên cố gắng làm dịu tình hình ở Biển Đông. Trên vấn đề Biển Đông, cả hai phía đều đưa ra những lời lẽ hòa dịu, cam kết giải quyết tranh chấp một cách hòa bình. Điểm đáng chú ý là trong buổi tiếp xúc với ông Tập Cận Bình sáng 22/12, thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã nhắc lại «lập trường của Việt Nam trong vấn đề Biển Đông», cho rằng hai bên đều phải «cùng tôn trọng và quan tâm tới lợi ích chính đáng của nhau» để «giải quyết thỏa đáng các vấn đề tranh chấp trên biển», http://www.vietnamplus.vn/home/phoi-hop-thuc-hien- thoa-thuan-cap-cao-viettrung/201112/118235.vnplus 10 http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2011/12/179172.htm BIỂN ĐÔNG 5
trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982 và bản Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông DOC ký năm 2002 giữa Trung Quốc và ASEAN11. Top 10 câu chuyện của ASEAN trong năm 2011. Một trong số đó là Biển Đông. Các quốc gia Đông Nam Á đã chứng kiến sự gia tăng căng thẳng không mong muốn trong vấn đề Quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa khi Trung Quốc cố gắng biểu thị sức mạnh quân sự và kinh tế của nước này. Những căng thẳng trong năm nay có thể là tồi tệ nhất với sự hiếu chiến của Trung Quốc đã dẫn đến những cuộc biểu tình hiếm thấy ở Việt Nam12. 11 http://www.viet.rfi.fr/viet-nam/20111222-pho-chu-tich- trung-quoc-ket-thuc-chuyen-tham-viet-nam-hai-ben-cogang-lam-diu-tinh 12 http://the-diplomat.com/asean-beat/2011/12/23/top-10- asean-stories-of-2011/ BIỂN ĐÔNG 6
III. Phân tích và đánh giá Việt Nam và Biển Đông: Những kịch bản giả Nam sẽ mong muốn tiếp tục mối quan hệ tốt với định của Amruta Karambelkar. Năm nay, Trung Quốc. Kịch bản 3: Điều gì có khả năng Công ty ONGC Videsh limited (OVL) của Ấn nhất? Mặc dù Việt Nam gần đây bắt đầu phát Độ đã ký một hợp đồng 3 năm với PetroVietnam triển sức mạnh quân sự nhưng nước này không để tiến hành hoạt động đầu tư mới và tăng cường tìm kiếm một cuộc đối đầu quân sự với Trung khai thác năng lượng. Khu vực này nằm bên Quốc. Việt Nam sẽ âm thầm ủng hộ lợi ích của trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam ở Ấn Độ ở Biển Đông. Tuy nhiên, vì lợi ích của Biển Đông. Tuy nhiên Trung Quốc đã phản đối mối quan hệ với Ấn Độ, Việt Nam có thể cũng thỏa thuận này (giữa OVL và PetroVietnam) với hỗ trợ Ấn Độ nếu có sự can dự của lực lượng Ấn lý do rằng Ấn Độ đã vi phạm chủ quyền của Độ13. Trung Quốc. Phản ứng của Việt Nam sẽ là gì Trung Quốc bắt nếu có sự khiêu khích từ phía Trung Quốc? Kịch đầu thử nghiệm bản 1: Việt Nam ủng hộ Ấn Độ. Lý do của điều ngoại này là (i) nhân tố khu vực: Tranh chấp Biển nhất trí chống lại Trung Quốc về vấn đề trên. Lập trường của khu vực đem lại cho Việt Nam sự ủng hộ. (ii) nhân tố song phương: Ấn Độ và Việt Nam đã truyền hơi thở mới vào mối quan hệ hai nước thông qua Hiệp định Đối tác Chiến lược năm 2007. Việt Nam coi Ấn Độ là một đồng minh đáng tinh cậy. Kịch bản 2: Việt Nam của Eremy Page. Khi Đông liên quan một số nước có chung lợi ích, cả ở khu vực và quốc tế. Các nước yêu sách này giao Phó Chủ Tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thăm Việt Nam vào ngày 20/12, ngoại giao Trung Quốc sẽ đứng trước thách thức nghiêm trọng. Bởi vì, trước tình hình tranh chấp lãnh thổ ngày càng căng thẳng với Bắc Kinh, Việt Nam đang thắt chặt quan hệ với Mỹ. Từ năm 2009 đến nay, quan hệ giữa Trung Quốc với nhiều nước láng giềng đã xấu đứng về phía Trung Quốc. Việt Nam và Trung 13 Quốc chia s lịch sử chung có từ hàng nghìn năm Sea: Hypothetical Scenarios, trước. Bất kể sự thù địch trong lịch sử và thực http://www.eurasiareview.com/22122011-vietnam-and- trạng hiện nay trong mối quan hệ hai nước, Việt the-south-china-sea-hypothetical-scenarios-analysis/ Amruta Karambelkar, Vietnam And The South China BIỂN ĐÔNG 7
đi, do lực lượng quân sự của Trung Quốc ngày hệ Trung - Mỹ thuộc Đại học Thanh Hoa Tôn càng lớn mạnh và không minh bạch, đồng thời Triết cho rằng, Trung Quốc cần đề ra chiến lược việc Trung Quốc ngày càng có lập trường quyết Biển Đông gồm 3 tầng nấc. Tầng nấc thứ nhất đoán hơn trong vấn đề Biển Đông đã khiến các cần vượt khỏi phạm vi Biển Đông, xây dựng nước lo ngại. Một thất bại khác trong ngoại giao khái niệm Biển Đông, bao gồm việc bảo đảm của Trung Quốc ở khu vực là việc Myanmar vào an ninh vận chuyển năng lượng của Trung Quốc tháng 9/2011 đã tuyên bố ngừng một công trình ở eo biển Malacca, hợp tác cứu hộ cứu nạn trên đập thủy điện do Trung Quốc xây dựng ở biển và diễn tập với các nước. Tầng nấc thứ hai Myanmar. Myanmar đã bắt đầu khôi phục quan là cần ra sách trắng về vấn đề Biển Đông, chứng hệ với Mỹ. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc công bố, minh những khu vực nào thuộc lãnh thổ Trung sau khi thăm Việt Nam 3 ngày, Phó ChủTịch Quốc, bảo đảm qua lại vô hại của các nước ở Tập Cận Bình sẽ thăm Thái Lan 3 ngày. Đồng Biển Đông. Tầng nấc thứ ba là lập kế hoạch thời, quan chức cấp cao nhất phụ trách ngoại cùng khai thác cụ thể ở khu vực các đảo có tranh giao của Trung Quốc Đới Bỉnh Quốc sẽ thăm chấp và việc xem xét như thế nào đối với tập Myanmar. Giới ngoại giao và giới phân tích cho quán truyền thống của các nước xung quanh. rằng, sau khi Mỹ công khai tuyên bố chiến lược Nghiên cứu viên Viện nghiên cứu quân sự Hải chuyển sang Châu Á vào tháng trước, Bắc Kinh quân Trung Quốc Lý Kiệt cho rằng, Trung Quốc mong muốn cải thiện quan hệ với các nước láng cần phát triển lực lượng hải quân và không quân, giềng14. tăng cường pháp chế ở Biển Đông, xây dựng Hội nghị Cục diện thế giới năm 2012 và chiến lược của Trung Quốc do Thời báo Hoàn cầu tổ chức ngày 17/12. Chủ nhiệm Trung tâm nghiên cứu quan 14 Eremy Page, China's Xi Starts Diplomacy Test, luật về vùng đặc quyền kinh tế ven biển, tăng cường lực lượng chấp pháp trên biển. Phó Thư ký Ủy ban chính sách an ninh quốc gia Trung Quốc Bành Quang Khiêm cho rằng, lực lượng quân sự của quân đội Trung Quốc hiện nay chỉ sử dụng để bảo vệ an ninh chủ quyền quốc gia, đánh bại các thế lực xâm lược Trung Quốc. Giáo sư Đại học Quốc phòng Trung Quốc Đới Húc http://online.wsj.com/article/sb10001424052970204553 cho rằng, Trung Quốc là một nước lớn có chủ 904577101951103459654.html?mod=googlenews_wsj quyền, việc phát triển lực lượng quân sự không BIỂN ĐÔNG 8
nên bị ảnh hưởng bởi dư luận của bất kỳ nước Bình Dương là thuộc về tất cả các nước hai bờ nào, cần kiên định lấy việc bảo vệ lợi ích quốc Thái Bình Dương16. gia làm điểm xuất phát cơ bản, cần cái gì thì phải phát triển cái đó15. Cuộc gặp ba bên trước thách thức Trung Quốc của Harsh V.Pant. Hôm thứ hai, Mỹ, Thế kỷ Thái Bình Dương sẽ thuộc về ai của Nhật và Ấn độ đã tổ Ruan Zongze. Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton chức đối thoại an đã đăng một bài trên tạp chí Chính sách Đối ninh ba bên lần đầu ngoại vào tháng 11 và sau đó có bài phát biểu tại tiên để thảo luận về Trung tâm Đông - Tây với tuyên bố rằng Thế kỷ các vấn đề an ninh ở Đông Á, sự kiện ở Thái Bình Dương là thế kỷ của Mỹ và Mỹ sẽ Washington này là sự khởi đầu của một xu đóng vai trò trụ cột. Khi chiến tranh tại I - rắc hướng. Có thể đoán được là Bắc Kinh không kết thúc, khu vực Châu Á Thái Bình Dương mấy vui vẻ đối với cuộc tụ họp của siêu cường đang dần trở thành trung tâm kinh tế chiến lược thế giới, nền kinh tế lớn thứ hai ở Châu Á và toàn cầu trong thế kỷ 21 và sẽ là trọng tâm trong quốc gia rộng lớn đang phát triển khác, nhưng chiến lược ngoại giao của Mỹ. Thực tế việc xây Trung Quốc sẽ phải tự chuẩn bị trước việc có dựng cơ chế hiện nay tại Châu Á Thái Bình thêm nhiều cuộc họp như vậy. Một cách nghiêm Dương lại bị rơi ở ngã ba đường và vai trò của túc, sự trỗi dậy của Trung Quốc không phải là Trung Quốc và Mỹ là vô cùng quan trọng, vì chủ đề chính trong cuộc gặp. Đảm bảo an toàn mang tính quyết định liệu tương lai của Châu Á các tuyến đường biển, phối hợp hỗ trợ nhân đạo Thái Bình Dương sẽ là chia rẽ hay là một khối và khủng bố toàn cầu là những điểm tập trung hoàn toàn. Nhìn chung, chiến lược Thái Bình thảo luận. Nhưng Trung Quốc sẽ là một chủ đề Dương mới của Mỹ sẽ bị hạn chế bởi nhiều nhân ngầm hiểu trong cuộc gặp ba bên này. Xét cho tố trong và bên ngoài và triển vọng vẫn chưa rõ cùng, một trong những mối đe dọa lớn nhất đối ràng. Do đó, Trung Quốc cũng cần có kế hoạch với tự do hàng hải ở Châu Á là sự quyết đoán Châu Á Thái Bình Dương của Trung Quốc mà ngày càng tăng của Trung Quốc trong việc theo xây dựng một Châu Á Thái Bình Dương hoàn toàn mở dựa trên cơ sở cùng có lợi. Thế kỷ Thái 15 Mạng nhân dân ngày 18/12 16 http://english.peopledaily.com.cn/90780/7682650.html BIỂN ĐÔNG 9
đuổi các yêu sách lãnh thổ vô lý ở Biển Đông và cường phát triển và bảo đảm an ninh thực sự là những tranh chấp về đảo với phía Nhật bản 17. có lợi cho tất cả mọi người. Giáo sư M.D. Palapat, giám đốc Viện Địa chính trị thuộc Đại học Manipal của Ấn Độ cho rằng, châu Á không chấp nhận chiến thuật chia để trị. Với sự nổi lên của Trung Quốc trong thế kỷ 21, Mỹ đã có đối thủ tiềm tàng có thể mạnh hơn cả Mỹ ở châu Á. Vì vậy, Mỹ tập trung vào vấn đề có thể biến các nước láng giềng châu Á chống lại Trung Tình trạng bế tắc vẫn sẽ còn kéo dài ở Biển Đông. Ông Joseph Gerson, Giám đốc Văn phòng khu vực của Uỷ Ban Chương trình những người bạn Mỹ của New England cho rằng, an ninh chung có thể làm dịu sóng gió trên biển. Trong kỷ nguyên gia tăng tranh chấp nguồn tài nguyên thì dầu, khí tự nhiên và các nguồn khoáng sản khác ở đáy Biển Đông và việc kiểm soát các tuyến đường hàng hải đã trở thành Quốc đó là vấn đề tranh chấp ở Biển Đông. Ông Sun Zhe, giám đốc Trung tâm Quan hệ Mỹ - Trung Đại học Thanh Hoa cho rằng sức mạnh mềm tốt hơn là đấu trường ác liệt giành giật các đảo. Trung Quốc cần ra Sách trắng để chứng minh cho các nước khác rằng các khu vực còn tranh cãi là thuộc lãnh thổ lịch sử của Trung Quốc và bảo đảm quyền thông thương an toàn của các nước khác18. Thực hiện: Tuấn Anh những phần thưởng ngoạn mục đối với các nước tranh chấp lãnh thổ ở đây. Với việc Mỹ, Trung Quốc, Việt Nam, Philippines, Nhật Bản và Ấn Độ ráo riết hành động (quân sự hoặc kinh tế và ngoại giao) thì nguy cơ tính toán sai làm dẫn đến xung đột vũ trang tàn khốc cũng tăng lên. Giảm căng thẳng và giảm chi tiêu quân sự để tăng 17 Harsh V.Pant, Meeting the China Challenge, 18 Stalemate lingers in South China Sea, http://online.wsj.com/article/sb10001424052970204791 http://www.globaltimes.cn/news/tabid/99/id/689030/st 104577105661820462858.html?mod=googlenews_wsj alemate-lingers-in-south-china-sea.aspx BIỂN ĐÔNG 10