BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG TRIỆU MINH TUẤN C00558 NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH TRUYỀN THÔNG CÔNG TÁC XÃ HỘI THÔNG QUA FACEBOOK TẠI HÀ NỘI

Bản ghi

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG TRIỆU MINH TUẤN C00558 NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH TRUYỀN THÔNG CÔNG TÁC XÃ HỘI THÔNG QUA FACEBOOK TẠI HÀ NỘI TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: CÔNG TÁC XÃ HỘI MÃ SỐ: NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : GS.TS. LÊ THỊ QUÝ Hà Nội Năm 2017

2 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Xin đọc là CTXH Công tác xã hội NVCTXH Nhân viên công tác xã hội

3 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sau gần 15 năm hoạt động, mạng xã hội Facebook đến thời điểm hiện tại đã được coi là một mạng xã hội lớn nhất thế giới. Sự phát triển của trang mạng xã hội này mang một tầm ảnh hưởng lớn tới mức chia lịch sử truyền thông ra làm hai giai đoạn: Trước khi có Facebook và sau khi có Facebook. Theo Mark Zuckerberg nhà sáng lập Facebook, tính đến năm 2016, trang mạng xã hội này có số lượng người dùng truy cập lên tới 1,65 tỷ mỗi tháng. Tính đến hết tháng 6/2015, Việt Nam đã có 45,5 triệu người dùng internet, chiếm đến 48% dân số cả nước (số liệu được công bố bởi Tổ chức thống kê số liệu Internet quốc tế - InternetWorldStats), khoảng 30 triệu người sử dụng Facebook (trong đó có 27 triệu người dùng hoạt động trên di động), đồng nghĩa với việc hơn 1/3 dân số của nước ta đang sở hữu một tài khoản Facebook. Về độ tuổi người dùng, có đến 3/4 người Việt dùng Facebook từ tuổi. Thống kê này cho hay, người Việt hiện dành khoảng 2,5 tiếng mỗi ngày trên Facebook, gấp đôi thời gian dành để xem tivi. Ở Việt Nam, 44% người sử dụng có nhiều hơn 400 bạn và 13% có hơn 1000 bạn. (Ở đất nước phát triển như Nhật Bản thì số bạn trung bình trên một tài khoản Facebook chỉ khoảng 100 người). Mặc dù có một vài xu hướng thay đổi về việc lựa chọn những kênh truyền thông khác ngoài Facebook ở những quốc gia Châu Á khác nhưng Việt Nam thì không. Mọi người sử dụng Facebook để kết bạn, để cung cấp thông tin, để hiểu thêm về cuộc sống của nhau hơn. Điều này đồng nghĩa với việc khả năng lan tỏa thông tin trên Facebook tại Việt Nam sẽ rất mạnh cho bất cứ lĩnh vực nào sử dụng Facebook làm công cụ truyền thông. Thông qua các số liệu trên, có thể dễ dàng nhận thấy mạng xã hội Facebook là một trong những công cụ truyền thông gần gũi, phổ biến và quan trọng ở Việt Nam. Chính vì thế, vai trò truyền thông của mạng xã hội Facebook là điều không ai có thể phủ nhận. 1

4 Đặc biệt hơn, xã hội còn thừa nhận (không chính thức) về truyền thông nói chung như một quyền lực thứ tư (sau lập pháp, hành pháp và tư pháp) giúp soi sáng những góc tối ẩn khuất tiêu cực của xã hội, đưa ra những thông tin tích cực đem lại niềm tin cho nhân dân, xây dựng một xã hội công bằng. Tiêu biểu như vụ việc được mạng xã hội và báo chí trong nước đưa tin là một bé gái 8 tuổi ở Hoàng Mai, Hà Nội bị hàng xóm xâm hại tình dục. Công an thành phố Hà Nội quyết định khởi tố hình sự vụ việc này sau 2 tháng điều tra. Trước đó, 1 vụ xâm hại trẻ em ở Vũng Tàu cũng được phanh phui trên Facebook. Theo Thông tấn xã Việt Nam, chủ tịch nước Trần Đại Quang đã yêu cầu bộ Công an và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo các cơ quan tư pháp làm rõ vụ án dâm ô trẻ em này và sớm đưa ra kết luận. Chính vì những vai trò to lớn mà mạng xã hội đem lại, nên việc đưa truyền thông CTXH vào Facebook hứa hẹn sẽ là bước tiến lớn trên con đường phát triển ngành. Bởi vì từ trước đến nay mạng xã hội Facebook dù đề cập tới nhiều vấn đề trên nhiều lĩnh vực đa dạng như giải trí, kinh doanh, nghệ thuật nhưng riêng về mảng thuộc CTXH lại không hề có gì nổi bật. Nếu như có thể lồng ghép được CTXH vào mạng xã hội Facebook, người làm nghiên cứu tin rằng dần dần cộng đồng sẽ có nhận thức rằng CTXH là cần thiết, đặc biệt là những vấn đề lớn như bạo lực gia đình, bất bình đẳng giới, trị liệu gia đình và các vấn đề bệnh tật xã hội. Trên thực tế, tại một số nước trên thế giới nơi ngành CTXH phát triển như Australia, Vương quốc Anh việc xây dựng các trang Facebook chuyên về CTXH đã không còn xa lạ. Tại đó, người dùng Facebook sẽ tìm thấy thông tin hữu ích về cách làm sao để tham gia vào các tổ chức hỗ trợ nhóm yếu thế, các bức ảnh và video về những ngày quan trọng như Ngày Thế giới Phòng chống AIDS, một số trang còn cung cấp mẹo và thủ thuật để làm việc với thân chủ của mình dễ dàng hơn. Xuất phát từ những lý do thực tiễn trên và nhận thấy được tầm quan trọng khả năng truyền thông của mạng xã hội Facebook đối với CTXH, người nghiên cứu lựa chọn đề tài "Nghiên cứu mô hình truyền thông CTXH thông qua Facebook tại Hà Nội" để nghiên cứu phục vụ luận văn tốt nghiệp cao học. 2

5 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu các vấn dề lý luận trong việc sử dụng công nghệ cao vào nghề CTXH; - Đánh giá thực trạng của hoạt động truyền thông và mối quan tâm chung của mạng xã hội Facebook tại Việt Nam; - Nghiên cứu tính cần thiết và các kỹ năng để thành lập mạng xã hội cho các nhân viên CTXH trên Facebook; - Đề xuất các giải pháp để phát triển mô hình truyền thông CTXH trên Facebook Nhiệm vụ nghiên cứu - Tiếp cận các lý luận về vai trò và sức mạnh truyền thông trên mạng xã hội Facebook trong đời sống xã hội hiện đại; - Thu thập thông tin thứ cấp để tìm hiểu thực trạng hoạt động của Facebook Việt Nam hiện nay; - Điều tra xã hội học để đánh giá khả năng và nhu cầu phát triển mô hình truyền thông CTXH trên Facebook; - Kết nối và thành lập nhóm truyền thông CTXH trên Facebook; - Đề xuất các kiến nghị và giải pháp để phát triển mô hình truyền thông CTXH trên Facebook. 3. Tổng quan tình hình nghiên cứu 3.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu tại nước ngoài "Chính sách truyền thông trên mạng xã hội" của Hiệp hội nhân viên CTXH Anh Quốc (BASW); Tiến sĩ Kathryn Chernack - chủ tịch của Ủy ban Đạo đức - Tiểu bang New York thuộc Hiệp hội Nhân Viên Xã hội Quốc gia Hoa Kỳ với bài chia sẻ trong chương trình InSocialWord - Đại học Buffallo (Hoa Kỳ) với tên gọi Không sử dụng phương tiện xã hội và Thực tiễn CTXH: Các vấn đề về ranh giới và đạo đức ; 3

6 Nghiên cứu khác đề cập Sự ảnh hưởng của mạng xã hội đối với nghề CTXH đã được đưa ra vào ngày 16/10/2014 tại Warwick (Anh) bởi 05 diễn giả bao gồm Tiến sĩ Joanne Westood (Giảng viên chính, Trường Khoa học Xã hội Ứng dụng, Đại học Stirling), Matt Britland (Giám đốc Realize Learning), Shilpa Beliappa (Quản lý Ban Thông báo Trẻ em, The National Society for the Prevention of Cruelty to Children), Tiến sĩ Katharine Dill (Giảng viên, Đại học Queen, Belfast), Jeni Matthewman (Quản lý Truyền thông, Nghiên cứu Thực hành); Nghiên cứu về mối tương quan giữa mạng xã hội và nghề CTXH được thực hiện bởi Tiến sĩ Denise Turner, Giảng viên CTXH tại Đại học Sussex (Anh); Nghiên cứu về thang đo mới để đo lường nghiện Facebook của Cecilie Schou Andreassen (Na Uy). Mặc dù với số lượng hạn chế về nghiên cứu truyền thông mạng xã hội dưới góc nhìn CTXH, nhưng các dự án, nghiên cứu trên cũng đã phần nào thể hiện được sự ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư tới ngành CTXH trên toàn thế giới. Đây cũng là sự khẳng định một cách khoa học, rằng mạng xã hội hoàn toàn có thể sử dụng như một trợ thủ đắc lực cho những người làm nghề CTXH. Mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn trong quá trình vận dụng và phát triển, người nghiên cứu tin rằng từ những dự án nghiên cứu nhỏ này có thể là một bước tiến lớn để thúc đẩy nghề nghiệp và các giá trị cốt lõi của nó thông qua tham gia sáng tạo với các mạng xã hội Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước Tác phẩm Toàn cầu hóa Cơ hội và thách thức đối với sự phát triển của Truyền thông Việt Nam của ThS. Đặng Vũ Cảnh Linh (NXB Chính trị Quốc gia, 2009) nghiên cứu về sự ảnh hưởng của truyền thông đối với xã hội Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa; Cùng nghiên cứu về vấn đề truyền thông, GS.TS. Đặng Cảnh Khanh cũng đề cập tới hoạt động truyền thông và xã hội hóa thanh niên trong cuốn Xã hội học thanh niên (NXB Chính trị Quốc gia, 2006); 4

7 Bài nghiên cứu về "Thực trạng việc sử dụng facebook của thanh thiếu niên tuổi tại thành phố Hồ Chí Minh" của Huỳnh Văn Sơn (PGS TS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM ) và Nguyễn Huỳnh Ngọc Trâm (CN, Trường Đại học Sư phạm TPHCM ) đề cập thực trạng sử dụng Facebook của lứa tuổi vị thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu được tiến hành trên 424 vị thành niên với độ tuổi từ 15 đến 18 tuổi, là học sinh ở các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh; Nghiên cứu "Sử dụng mạng xã hội trong sinh viên Việt Nam" của GS. TS Trần Thị Minh Đức (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) và TS Bùi Thị Hồng Thái (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội). Các nhà nghiên cứu đã tiến hành phương pháp điều tra bằng bảng hỏi trên SV từ năm thứ nhất tới năm thứ 4 với tuổi trung bình là 20,42 (trong đó, nam: người - chiếm 43,2% và nữ là người - chiếm 56,8%) ở 6 thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng, Vinh, Huế, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một nghiên cứu với quy mô khá lớn trong vấn đề sử dụng mạng xã hội Facebook tại Việt Nam. Mặc dù vậy, qua tìm kiếm, người nghiên cứu vẫn chưa tìm thấy nghiên cứu đặc trưng của áp dụng truyền thông mạng xã hội Facebook trong CTXH. Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, tuy nhiên điều này có thể giải thích bởi ba lý do chính như sau: Thứ nhất, đối với nhiều quốc gia trên thế giới, CTXH đã phát triển trở thành một nghề chuyên nghiệp. Tuy nhiên, ở Việt Nam nghề CTXH mới chỉ ở bước đầu phát triển, chưa được hoàn thiện triệt để theo đúng ý nghĩa của nó trên tất cả các khía cạnh. Thứ hai, nhiều cơ quan về CTXH mặc dù có truyền thông nhưng không chú trọng vào mạng xã hội Facebook, các phương pháp truyền thông vẫn còn bị hạn chế trong nội bộ, hoặc vẫn dựa vào truyền thông in ấn thay vì truyền thông số. Thứ ba, tuy mạng xã hội Facebook là mạng xã hội được nhiều người sử dụng nhất tại Việt Nam nhưng bề mặt và xu hướng chung vẫn chỉ được người sử dụng phục vụ cho mục đích giải trí. Số lượng các trang thông tin chuyên ngành CTXH nằm tách biệt 5

8 dưới hình thức hội, nhóm và ít được quan tâm, cập nhật dẫn đến tình trạng số lượng nhiều hơn chất lượng, khó thu hút được người sử dụng Facebook theo dõi. Ngoài ra, các nhân viên CTXH chưa thấy được lợi ích của việc sử dụng Facebook như một công nghệ cao để tuyên truyền về nghề nghiệp. Với các lí do trên, có thể hiểu rõ tại sao còn có sự hạn chế về số lượng đề tài nghiên cứu mô hình truyền thông bằng mạng xã hội Facebook trong CTXH tại Việt Nam. Người làm nghiên cứu hi vọng trong một tương lai gần tình trạng này sẽ được cải thiện, cung cấp cho sinh viên kiến thức và làm đa dạng hơn các nghiên cứu cho ngành CTXH. 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn 4.1. Ý nghĩa khoa học Giúp người nghiên cứu và nhân viên CTXH hiểu được những vấn đề lý luận liên quan đến mô hình truyền thông CTXH trên mạng xã hội Facebook, chỉ ra được tầm quan trọng trong việc áp dụng công nghệ số vào CTXH nói chung và áp dụng công nghệ một cách hiệu quả và thực tế. Từ đó giúp người nghiên cứu và người đọc hình dung, nắm vững kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm khi tiến hành xây dựng mô hình tương tự Ý nghĩa thực tiễn Đề tài xây dựng nhằm nghiên cứu thực trạng, đặc điểm của mạng xã hội Facebook tại Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Từ đó gợi mở ý tưởng việc thành lập trang, nhóm trên mạng xã hội Facebook phục vụ riêng cho nhu cầu CTXH trong tương lai. Đồng thời, tác giả đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động truyền thông trên mạng xã hội Facebook. Qua đó, tác giả đưa ra các giải pháp, khuyến nghị nhằm nâng cao vai trò của cả nhân viên CTXH lẫn mạng xã hội trong truyền thông. 5. Đóng góp mới của luận văn Đề tài đưa ra một hướng tiếp cận và góc nhìn mới trong việc sử dụng mạng xã hội Facebook để truyền thông CTXH. Thông qua đó thiết lập nên trang, nhóm hỗ trợ nhân viên CTXH nhằm chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi thông tin và các vấn đề liên quan tới 6

9 công việc, ngành nghề, khẳng định sự quan trọng của mạng xã hội đối với CTXH tại Hà Nội. 6. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu mô hình truyền thông CTXH thông qua Facebook tại Hà Nội. 7. Khách thể nghiên cứu - Nhân viên CTXH sử dụng mạng xã hội Facebook. - Một số người đang sinh sống tại Hà Nội có sử dụng mạng xã hội Facebook. - Người quản lý truyền thông 8. Câu hỏi nghiên cứu - Những xu hướng chung của người sử dụng Facebook hiện nay? - Ảnh hưởng của mạng xã hội Facebook trong việc phát triển nghề CTXH như thế nào? - Làm thế nào để sử dụng mạng xã hội Facebook phục vụ cho CTXH? 9. Giả thuyết nghiên cứu - Người dùng Facebook tại Việt Nam chủ yếu sử dụng Facebook để giải trí; - Nhiều câu chuyện, vấn đề được chia sẻ trên Facebook hiện nay thể hiện nhu cầu và hoạt động của CTXH nhưng chưa được quan tâm chú ý; - Mạng xã hội Facebook là "vũ khí" lợi hại nhất để tăng cường chức năng, nhiệm vụ của CTXH. 10. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian Do đặc thù nội dung nghiên cứu nên phạm vi nằm trong không gian ảo của mạng xã hội Facebook. 7

10 10.2. Phạm vi thời gian Từ 01/09/2017 đến 15/10/ Phạm vi nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu vào thực trạng truyền thông của CTXH trên mạng xã hội Facebook; mối liên hệ giữa CTXH và mạng xã hội Facebook; phân tích xu hướng chung của người sử dụng tại Hà Nội và phân tích quá trình thiết lập một trang mạng xã hội truyền thông với mục đích hỗ trợ các nhân viên CTXH và thân chủ (nếu có) cĩmg như quan điểm của người quản lý truyền thông về Facebook và CTXH. 11. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu văn bản Dựa trên những nghiên cứu trước đó và những tài liệu có sẵn để phân tích thông tin và đưa ra những kết luận về thực trạng chung của truyền thông trên mạng xã hội Facebook tại Việt Nam. Trong suốt tiến trình nghiên cứu, tác giả tiến hành tìm kiếm và tham khảo những tài liệu chứa đựng thông tin liên quan đề tài nghiên cứu trong và ngoài nước như: các văn bản, các bài báo cáo tổng kết, các bảng thống kê, các tài liệu sách báo liên quan đến truyền thông, tình hàng mạng xã hội Facebook và CTXH; các tiểu luận hay các đề tài nghiên cứu, các khóa luận tốt nghiệp cử nhân hay các luận văn thạc sĩ nghiên cứu về vấn đề truyền thông/ctxh Bên cạnh đó, tác giả còn tiến hành tìm hiểu thông qua các kênh phương tiện thông tin đại chúng như phát thanh truyền hình và đặc biệt là qua các địa chỉ truy cập tìm kiếm thông tin tin cậy qua Internet như google.com.vn, socialwork.vn, Trên cơ sở đó, tác giả tiến hành phân tích, so sánh, kế thừa có chọn lọc những kết quả nghiên cứu của các tài liệu đó nhằm mục đích phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài đang quan tâm đảm bảo đề tài vừa mang tính lý luận vừa đảm bảo tính khoa học. 8

11 11.2. Phương pháp điều tra xã hội học Để đảm bảo thu thập được những thông tin mang tính chiều sâu của vấn đề cần nghiên cứu, tác giả đã tiến hành phỏng vấn sâu 10 người, bao gồm: - 03 chuyên gia chuyên ngành truyền thông đa phương tiện; - 07 chuyên gia chuyên ngành CTXH. Ngoài ra, tác giả sẽ tiến hành điều tra bằng bảng khảo sát 50 người sử dụng mạng xã hội Facebook tại Hà Nội ngẫu nhiên để đánh giá về nhu cầu CTXH Phương pháp xử lý số liệu Trong luận văn này tôi sử dụng phương pháp xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 24.0 để xử lý bảng hỏi, bảng phỏng vấn nhằm thu được những số liệu cụ thể cho phần mối liên hệ giữa mạng xã hội Facebook và CTXH. PHẦN NỘI DUNG Chương 1: Phương pháp luận và Lý thuyết áp dụng 1. Các khái niệm nghiên cứu liên quan đến đề tài Bao gồm các khái niệm: CTXH, NVCTXH, Mạng xã hội Facebook, truyền thông, mô hình, mô hình truyền thông. 2. Phương pháp luận 2.1. Chủ nghĩa Duy vật biện chứng Theo phương pháp này, trong quá trình nghiên cứu, người nghiên cứu phải đặt vị trí của nhân viên CTXH trong mối quan hệ tương tác khách quan với các yếu tố khác như truyền thông, người sử dụng mạng xã hội, 9

12 2.2. Chủ nghĩa Duy vật lịch sử Phương pháp duy vật lịch sử khi nghiên cứu đòi hỏi phải đặt vấn đề nghiên cứu trong hoàn cảnh môi trường xã hội Việt Nam. Đồng thời, đòi hỏi nghiên cứu phải nắm vững quan điểm, chủ trương, đường lối của từng thời điểm, giai đoạn cụ thể để đề ra những phương hướng, giải pháp phù hợp Hướng tiếp cận nghiên cứu Việc thiết lập mô hình truyền thông CTXH trên Facebook được thực hiện trên cách tiếp cận của các khoa học liên ngành. Hướng tiếp cận hai chiều vĩ mô và vi mô, tiếp cận giải quyết vấn đề và tiếp cận theo quan điểm hệ thống, quan điểm phát triển. 3. Các lý thuyết vận dụng trong khóa luận, luận văn 3.1. Lý thuyết tương tác xã hội Dựa trên lý thuyết tương tác xã hội, người nghiên cứu chỉ ra sức mạnh của truyền thông có thể làm thay đổi các khái niệm truyền thống, đưa ra cái nhìn đa chiều và đúng đắn về ngành công tác xã hội tới toàn thể xã hội Lý thuyết nhận thức hành vi Đặt vào bối cảnh của đề tài nghiên cứu, lý thuyết nhận thức hành vi phần nào lý giải được sự đánh giá một chiều của xã hội đối với CTXH, không chỉ ở trên mạng xã hội Facebook mà còn cả trong đời sống thực tế. Tần suất xuất hiện của CTXH trên mạng xã hội hiện nay vẫn thường chỉ được phản ánh hạn chế thông qua những hoạt động từ thiện, từ đó cung cấp cái nhìn một chiều của xã hội đối với người hoạt động CTXH. 4. Chính sách, pháp luật của Nhà nước Nêu ra những văn bản pháp lý là cơ sở cho sự hình thành và phát triển nghề CTXH tại Việt Nam cũng như ứng dụng phát triển truyền thông trên mạng xã hội. 10

13 Chương 2: Phân tích vấn đề nghiên cứu 1. Nghề CTXH tại Việt Nam Ngược dòng thời gian, nghề CTXH tại Việt Nam thường không được ghi chép nhiều trong lịch sử. Cho tới hiện nay, người nghiên cứu cũng chưa tìm thấy cuốn sách lịch sử nào ghi lại về nghề CTXH Việt Nam. Mặc dù vậy, những hoạt động mang tính chất từ thiện từ xưa đã được sử sách đề cập rất nhiều mỗi khi xảy ra thiên tai, mất mùa, thảm họa chiến tranh, đê điều vỡ gây ra lũ lụt Những hoạt động này tồn tại dưới hình thức hỗ trợ, tương hỗ giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với cộng đồng, cộng đồng với cá nhân, cộng đồng với cộng đồng và nhà nước với cá nhân hoặc với cộng đồng, mặc dù khi đó các hoạt động CTXH chưa mang tính chuyên nghiệp như hiện nay. 2. Đánh giá chung về tình hình mạng xã hội Facebook tại Hà Nội Hà Nội thủ đô và đồng thời là một trong những thành phố trực thuộc trung ương lớn nhất đất nước sở hữu lượng người sử dụng Facebook khổng lồ. Với dân số vào khoảng 7,588 triệu (2015) người, hiện nay, Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đang dẫn đầu về lượng người sử dụng mạng xã hội Facebook với con số xấp xỉ 14 triệu người sử dụng, chiếm hơn 1% lượng người sử dụng Facebook trên toàn thế giới. 3. Mối liên hệ giữa mạng xã hội Facebook và CTXH Người nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra bằng cách phát bảng hỏi 50 người (trong đó, nam: 23 người - chiếm 46% và nữ là 27 người - chiếm 54%) được lựa chọn ngẫu nhiên tại trung tâm thương mại Hồ Gươm Plaza (Hà Nội) - một trung tâm thương mại sầm uất tại quận Hà Đông. Người nghiên cứu ưu tiên lựa chọn phát bảng hỏi cho những người đang trong độ tuổi lao động vì những người quá lớn tuổi hoặc nhỏ tuổi thường không quan tâm tới các khái niệm trong đề tài nghiên cứu được nhắc đến. 11

14 Với 18 câu hỏi được chọn lọc nhằm khai thác đầy đủ các khía cạnh liên quan của đề tài nghiên cứu, thông qua kết quả điều tra, người nghiên cứu đã đưa ra các số liệu nhằm mang tới cho người đọc cái nhìn rõ nét hơn về mối tương quan giữa CTXH và mạng xã hội, đặc biệt là mạng xã hội Facebook Mạng xã hội Facebook và tình trạng người sử dụng Mạng xã hội Facebook đã chứng minh được mức độ phổ biến của mình khi có đến 94% số lượng người được khảo sát trả lời họ đã từng hoặc đang sử dụng mạng xã hội Facebook. Sự thông dụng của Facebook còn thể hiện về độ phủ của nó so với các mạng xã hội có tên tuổi khác tại thị trường Việt Nam. Ngoài Facebook, Zalo - Ứng dụng gọi video và nhắn tin miễn phí có 34% lượng người sử dụng, tiếp theo là Youtube Mạng chia sẻ video trực tuyến với 30%, sau đó đến Instagram Mạng xã hội chia sẻ ảnh (26% - cũng thuộc quản lý của Facebook) và các mạng xã hội ứng dụng khác như Pinterest, Tumblr... chiếm 11%. Người nghiên cứu cũng đào sâu tìm hiểu về thời gian sử dụng Facebook mỗi ngày của người tham gia khảo sát. Kết quả cho thấy, đa phần mọi người thường dành cho Facebook từ 1 giờ đến 3 giờ mỗi ngày. Thời lượng này cũng khá trùng khớp với kết quả thống kê từ Facebook. Theo đó, người Việt trung bình sử dụng Facebook 2,5 giờ mỗi ngày, gấp đôi thời gian dành để xem TV. Mặc dù phần lớn mọi người đều công nhận thời gian dành cho Facebook chiếm khá nhiều trong một ngày của họ với lí do công việc hoặc giáo dục, nhưng kết quả khảo sát lại chỉ ra điều ngược lại: chỉ có 10% cho rằng mình sử dụng Facebook với mục đích làm việc, học tập. Điều này cho thấy một sự thực khá hài hước nhưng đáng quan ngại rằng mạng xã hội Facebook hay nói đúng hơn là người sử dụng mạng xã hội Facebook tận dụng nó để giải trí, thỏa mãn các nhu cầu cá nhân trong khi lao động. Số lượng người sử dụng Facebook từ 3 giờ đến 7 giờ mỗi ngày cũng chiếm tới 23%, cá biệt có 6% sử dụng Facebook trên 8 giờ mỗi ngày. 12

15 Có thể nói, Facebook là sự thống nhất của hai mặt đối lập, lợi và hại. Nếu chúng ta biết khai thác các giá trị của nó để sử dụng đúng mục đích thì nó mang lại các giá trị rất đáng kể Đánh giá nhu cầu CTXH trên Mạng xã hội Facebook Ngành CTXH tại Việt Nam đang dần chuyển mình và đạt được những thành tựu chuyên nghiệp hơn. Mặc dù vậy, lịch sử phát triển ngành cũng chưa thật sự ghi được dấu ấn mạnh mẽ trong đông đảo quần chúng. Có tới 26% số người tham dự khảo sát cho biết CTXH là một khái niệm hoàn toàn lạ lẫm và họ không biết đó cụ thể là nghề gì. Đây mới chỉ là con số tương đối, khi mà trong số 74% còn lại khi được hỏi kĩ hơn, vẫn có người cho rằng CTXH là một ngành học chuyên làm từ thiện hoặc tốt nghiệp xong công tác ở phường. Những nguồn thông tin giúp người tham gia khảo sát biết tới CTXH có thể là do bạn bè, người thân đang học hoặc làm trong ngành (25%); các trang thông tin điện tử thường cập nhật các tin tức về tấm gương người tốt việc tốt, kêu gọi ủng hộ từ thiện cũng đóng góp một phần không nhỏ vào việc phác họa rõ nét nghề CTXH (21%). Và hơn cả, chính những câu lạc bộ, hội nhóm tại các trường Đại học và tổ chức phi chính phủ là những tập thể đem CTXH tới gần hơn với cộng đồng một cách xuất sắc nhất (38%). Trong toàn cảnh bức tranh xây dựng và phát triển ấy, thông tin về CTXH đến từ mạng xã hội Facebook chỉ chiếm một phần khiêm tốn với tỉ lệ 17%. Hơn một phần ba người tham gia khảo sát chưa từng thấy bất kỳ thông tin về CTXH nào hiển thị trên mạng xã hội Facebook của họ, 44% cho rằng thỉnh thoảng mới đọc được một vài tin tức liên quan tới ngành, 19% thường xuyên và 6% rất thường xuyên thấy các tin liên quan tới CTXH. Đa phần người tham gia khảo sát đều có hy vọng tích cực về sự phát triển của mô hình truyền thông CTXH trên Facebook. Vì vậy, người nghiên cứu tiến hành lựa chọn xây dựng một hình thức truyền thông phù hợp với khả năng của bản thân sao cho đảm bảo được 02 tiêu chí: mô hình truyền thông liên quan tới ngành CTXH và phục vụ cho nhân viên CTXH. 13

16 4. Nhu cầu hoạt động CTXH trên mạng xã hội Facebook 4.1. Nhu cầu về truyền thông Mặc dù nhu cầu lớn đi cùng sự cố gắng phát triển không ngừng nghỉ, nhưng chúng ta không thể phủ nhận mạng lưới các cơ sở cung cấp dịch vụ CTXH lại thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Chưa kể đến các nhân viên CTXH mặc dù có sử dụng mạng xã hội Facebook nhưng vẫn chưa vận dụng được Facebook như một công nghệ cao để hỗ trợ phát triển nghề nghiệp và dự án Nhu cầu về các hoạt động CTXH Tất cả các nguồn tin đăng trên Facebook đều được người dùng tự tạo ra hoặc chia sẻ từ những nguồn khác. Điều đó đồng nghĩa với việc tuy Facebook là chủ sở hữu mạng truyền thông lớn nhất thế giới nhưng không tự tạo ra nội dung gì. Nhiều người thường nói rằng mạng xã hội là ảo, nhưng người nghiên cứu tin rằng với sự phát triển bùng nổ và nhu cầu sử dụng thường nhật, Facebook chính là một con dao hai lưỡi có thể ảnh hưởng tới đời sống thực một cách mạnh mẽ cả về tích cực lẫn tiêu cực. CTXH cần tới Facebook để truyền thông, nhưng ngược lại, Facebook cũng cần đến CTXH để điều tiết và giải quyết những vấn đề do chính nó tạo ra. Đó cũng là tác nhân truyền cảm hứng cho người nghiên cứu xây dựng một mô hình truyền thông trên mạng xã hội Facebook nhằm hỗ trợ nhân viên CTXH nói riêng và ngành CTXH nói chung. Chương 3: Lập mô hình thử nghiệm truyền thông CTXH trên mạng xã hội Facebook 1. Khả năng lập mô hình truyền thông Đa phần các kết quả đưa về từ từ khóa "CTXH" trên mạng Facebook đều dẫn về các trang fanpage của các tập thể lớn mạnh như Phòng CTXH - Bệnh viện E, Đội CTXH Trường Đại Học Giao Thông Vận Tải Thành phố Hồ Chí Minh, Pho ng Công ta c Xa hội - Bệnh viện Bạch Mai,Đội CTXH Đại Học Nguyễn Tất Thành Mặc dù 14

17 phát triển lớn mạnh và rộng khắp, các mô hình truyền thông CTXH đang được xây dựng thường mang chung một mẫu số là truyền tải thông tin, sư kiện của Hội nhóm, bệnh viện, cơ sở y tế chủ quản tới người đọc. Ở một khía cạnh khác, các kết quả tìm kiếm vẫn còn giới hạn trong những chủ đề thường thấy và còn thiếu trầm trọng ở các những mục thông tin cho những lớp trẻ có đam mê đi theo nghề. Ngay cả bản thân người nghiên cứu và các bạn đồng môn cùng trang lứa khi ra trường cũng rất vất vả để tìm được "đúng ngành, đúng nghề". Đứng trước những lý do thực tiễn trên, người nghiên cứu nghĩ ra ý tưởng xây dựng một mô hình truyền thông trên mạng xã hội Facebook bằng cách hỗ trợ trực tiếp các bạn sinh viên chuyên ngành CTXH nói riêng và những ngành ít được quan tâm nói chung. Đó cũng là lúc fanpage Better You mô hình truyền thông dành cho sinh viên CTXH nói riêng và những chuyên ngành ít phổ biến hơn ra đời. 2. Giới thiệu mô hình Better You được xây dựng dưới dạng Fanpage mở - đồng nghĩa với việc bất cứ ai có nhu cầu cũng có thể tìm hiểu dự án một cách chủ động. Với dự án nghiên cứu, tác giả chủ động đánh giá nguồn lực và khả năng của bản thân và đưa ra thời gian thử nghiệm dự án trong 45 ngày. 3. Ý nghĩa mô hình Với mong muốn tạo nên thương hiệu riêng trong việc phát triển mô hình truyền thông hỗ trợ các bạn sinh viên, đặc biệt là sinh viên chuyên ngành CTXH. Trang fanpage Better You xây dựng hình ảnh thân thiện nhưng vẫn đảm bảo tính chuyên nghiệp, độ tin tưởng cao. 4. Mục tiêu hoạt động Fanpage Better You ra đời với 03 mục tiêu chính: Hỗ trợ, Thảo luận và Chia sẻ. Thống nhất được mục tiêu hoạt động của Fanpage giúp người nghiên cứu dưới tư cách Quản lý trang sẽ dễ dàng quản lý được các đầu mục việc cần làm, những thông tin cần cập nhật định kỳ và cách thức để lên kế hoạch duy trì dự án. Với mỗi mục tiêu riêng 15

18 biệt, người quản lý đưa ra các nội dung phù hợp nhằm thu hút lượng người quan tâm tới fanpage. 5. Nội dung hoạt động Người nghiên cứu vạch ra kế hoạch ngắn hạn xây dựng Fanpage với giai đoạn thử nghiệm trong 45 ngày (từ 01/09/2017 đến 15/10/2017). Dưới đây là bảng kế hoạch phát triển dự án fanpage Better You - mô hình truyền thông dành cho sinh viên CTXH nói riêng và những chuyên ngành ít phổ biến. STT Các hoạt động/ Nội dung Tuần Thu thập tài liệu, xây dựng X X Plan Content 2 Công bố fanpage Better You X 3 Minigame tặng CV tăng X lượt thích 4 Quảng cáo Fanpage tại các X X X hội, nhóm CTXH 5 Thu thập thông tin tuyển X X X X X dụng 6 Triển khai nội dung theo X X X X X chủ đề đã chuẩn bị 7 Thông báo dự án chuẩn bị X kết thúc 8 Tiếp nhận phản hồi X X X X X 9 Kết thúc giai đoạn thử nghiệm X dự án Bảng 5.1. Kế hoạch xây dựng dự án fanpage Better You 16

19 6. Kết quả hoạt động Hình 6.1. Số lượng like của fanpage vào ngày cuối của dự án (15/10/2017) Đi vào hoạt động từ ngày 07/09/2017, chỉ sau hơn 1 tháng, số lượng người ưa thích và theo dõi fanpage Better You đã đạt đến hơn 700 người. Với tần suất khoảng 2 ngày 1 bài viết, mỗi bài đăng lên thu về từ người ấn nút likes và 5 10 lượt shares. Cần phải biết, thông thường các trang mạng xã hội Facebook chỉ hiển thị bài viết tới 5-10% tổng số người ưa thích trang đó. Tức là về cơ bản, Better You đã có lượng tiếp cận và tương tác cao gấp 1,4 đến 2 lần so với những trang fanpage thông thường. Người nghiên cứu đánh giá cao những con số này bởi nó thể hiện rõ sự yêu thích của người sử dụng Facebook tại Hà Nội nói riêng và trên cả nước nói chung. Ngoài ra, Better You cũng đã gửi tới hơn 150 bạn chuyên ngành CTXH bộ 10 CV bản word thông qua , hòm thư; chia sẻ các đầu sách, tài liệu về Tâm lý học và CTXH dưới dạng PDF; đăng tải nhiều thông tin tuyển dụng cho các bạn trẻ nhân viên CTXH và tạo chủ đề trao đổi với thành viên tham gia. Các bài đăng đều nhận được sự phản hồi tích cực từ những người tham gia. 17

20 7. Đánh giá hiệu quả hoạt động Sau 45 ngày thử nghiệm dự án phát triển mô hình truyền thông nhắm tới đối tượng mục tiêu chính là sinh viên CTXH trên mạng xã hội Facebook mang tên Better You, nhìn chung, người nghiên cứu hài lòng và đánh giá cao về dự án. Mặc dù vậy, sự hạn hẹp về mặt thời gian, kiến thức và nhân sự là điều khiến người nghiên cứu lưu tâm hơn cả. Cho tới tận khi kết thúc dự án, số lượng ủng hộ fanpage vẫn tăng đều hàng ngày. Lượng tài liệu, thông tin về nghề thu thập được vẫn dựa trên sự đóng góp của các anh chị trong ngành CTXH, xã hội học, tâm lý học thay vì tạo ra những nội dung riêng của trang. Mặt khác, việc điều hành và quản lý dự án Better You chỉ là một phần công việc nhỏ của người nghiên cứu song song với công việc chính. Chính vì vậy, khả năng đầu tư và phát triển dự án bị giới hạn mặc dù tiềm năng của dự án lớn. Người nghiên cứu hi vọng trong một tương lai gần, dự án sẽ được kế thừa và phát triển nhằm tạo một địa chỉ quen thuộc hỗ trợ hiệu quả cho những ai có đam mê với ngành CTXH. KHUYẾN NGHỊ VÀ KẾT LUẬN 1. Khuyến nghị Dưới góc nhìn và dựa trên các vấn đề của CTXH, người làm nghiên cứu xin phép đưa ra một số khuyến nghị dành riêng như sau: 1.1. Đối với nhà nước, chính quyền địa phương và các cơ quan, ban ngành đoàn thể Để nâng cao hoạt động truyền thông của CTXH trong bối cảnh công nghệ hiện nay, Nhà nước cần đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu để đưa ra những quan điểm cơ bản mang tính chiến lược lâu dài nhằm phát huy vị thế, vai trò của truyền thông nhằm phát triển xây dựng ngành CTXH nói riêng và xã hội nói chung. Ngoài ra, Nhà nước cần xây dựng và điều chỉnh các chính sách phù hợp với xu hướng phát triển của truyền thông, đặc biệt lưu ý các phương pháp thông qua mạng xã hội bởi đây là nguồn tài nguyên quý giá, phổ thông và tiết kiệm; tăng cường các trang 18

21 thiết bị công nghệ hiện đại để củng cố truyền thông; giáo dục và nâng cao trình độ nhận thức của nhân sự chuyên ngành. Vì vậy, kính mong các cơ quan cấp cao có thể lưu ý, tạo điều kiện phổ biến cũng như nâng cao nhận thức của người dân về CTXH, áp dụng các công nghệ cao trong việc truyền thông CTXH tới cộng đồng nhằm tăng thêm tính hiệu quả trong công việc Đối với các nhân viên CTXH Chúng ta cũng cần phải thực hiện một cách nghiêm túc công tác đào tạo, bồi dưỡng bản thân. Cần rà soát, bố trí đúng cán bộ lãnh đạo và đội ngũ nhân viên CTXH sao cho phù hợp, đảm bảo tiêu chuẩn chính trị, nghề nghiệp; cần kiên quyết thay thế những cán bộ, nhân viên chuyên ngành yếu kém về phẩm chất, năng lực, có quan điểm sai trái và khuyết điểm kéo dài. Mỗi cá nhân đều được khuyến khích sáng tạo trong các hoạt động công tác truyền thông cũng như thực hiện nghề. Tránh tình trạng dập khuôn sáo rỗng, tạo ra một thế hệ nhân viên CTXH thụ động, lâu dài kìm hãm sự phát triển của cả bản thân và ngành CTXH, thậm chí gây ảnh hưởng tới các thân chủ và xã hội. Người nhân viên CTXH cần phải xác định được tầm quan trọng của những công cụ mình đang sở hữu như mạng xã hội Facebook nhằm quảng bá hình ảnh nghề một cách đa chiều tới xã hội. 2. Kết luận Đề tài Nghiên cứu mô hình truyền thông CTXH thông qua Facebook tại Hà Nội cùng với kinh nghiệm tích lũy từ quá trình thực hiện dự án Better You đánh dấu sự phát triển của người làm nghiên cứu khi thử sức ở một khía cạnh mới hỗ trợ chính những người làm nghề trước khi họ có thể hỗ trợ những cá nhân khác. Mặc dù vậy, trong quá trình nghiên cứu, người nghiên cứu nhận ra vấn đề lớn nhất chính là nhận thức về nghề CTXH của mỗi cá nhân được tiếp cận vẫn còn chưa được định hình cụ thể. Chúng ta cũng chưa có được một chiến lược phát triển truyền thông cho nghề CTXH một cách cụ thể. Việc chủ động xây dựng những mạng lưới truyền 19

22 thông đa phần chưa xuất hiện, hầu hết chỉ thực hiện khi có mệnh lệnh từ cấp trên và xảy ra hạn chế. Chính vì thế, mạng lưới truyền thông cho ngành CTXH còn chưa phát triển đồng đều và tương xứng với các hệ thống trên tòan thế giới. 20

23 21