Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) ÑAÁT NÖÔÙC - NHAÂN VAÄT VEÀ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NHAØ ÑOÂNG PHÖÔNG HOÏC TRAÀN KINH HOØA ( )

Bản ghi

1 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) ÑAÁT NÖÔÙC - NHAÂN VAÄT VEÀ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NHAØ ÑOÂNG PHÖÔNG HOÏC TRAÀN KINH HOØA ( ) TREÂN ÑAÁT VIEÄT NAM 1. Ñaët vaán ñeà Giaùo sö Traàn Kinh Hoøa ( ). Nguoàn: BEFEO. Nguyeãn Vaên Ñaêng * Nhöõng ngöôøi tham gia coâng taùc quaûn lyù ôû Vieän Ñaïi hoïc Hueá trong nhöõng naêm ñaàu thaønh laäp (1) vaø giôùi nghieân cöùu, giaûng daïy ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên taïi hai phaân khoa Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø Ñaïi hoïc Vaên khoa thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá tröôùc naêm 1975 ñeàu bieát raát roõ moät giaùo sö thænh giaûng veà lòch söû Ñoâng phöông ngöôøi Ñaøi Loan; laø ngöôøi coù vai troø coù theå xem laø lôùn nhaát trong toå chöùc vaø caùc hoaït ñoäng dòch thuaät raát noåi tieáng cuûa UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Ñoù laø GS Traàn Kinh Hoøa (Chen Ching Ho/ 陳荆和 ). Giôùi nghieân cöùu haäu hoïc nhö chuùng toâi, chæ bieát veà GS qua caùc baøi khaûo cöùu söû lieäu vaø baûn dòch Vieät ngöõ moät soá thö tòch coù nguoàn goác töø vaên baûn Haùn Noâm lieân quan ñeán lòch söû coå trung ñaïi Vieät Nam. Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi muoán giôùi thieäu böôùc ñaàu veà thaân theá vaø söï nghieäp cuûa oâng; ñieåm qua vaøi neùt veà nhöõng coâng vieäc oâng ñaõ laøm, ñoàng thôøi ghi nhaän laïi nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng trong vieäc khaûo cöùu vaø khai thaùc nguoàn söû lieäu Haùn Noâm cuûa Vieät Nam löu giöõ ôû Hueá phuïc vuï cho vieäc giaûng daïy vaø nghieân cöùu lòch söû Vieät Nam, ñaëc bieät trong thôøi gian 4 naêm (8/1958-6/1962) GS coäng taùc vôùi Vieän Ñaïi hoïc Hueá. 2. Vaøi neùt veà tieåu söû GS Traàn Kinh Hoøa (2) GS Traàn Kinh Hoøa sinh ngaøy 28/9/1917 taïi Ñaøi Trung, Ñaøi Loan. Doøng hoï Traàn cuûa oâng coù nguoàn goác laâu ñôøi taïi tænh Phuùc Kieán (Trung Hoa). OÂng baét ñaàu hoïc ñaïi hoïc taïi Ñaïi hoïc Keio (Nhaät Baûn) vaø toát nghieäp cöû nhaân naêm 1942 veà lónh vöïc söû Ñoâng phöông, döôùi söï höôùng daãn cuûa GS Matsumoto Nobuhiro. * Khoa Lòch söû, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Hueá.

2 108 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) Töø thaùng 3/1943 ñeán thaùng 9/1945, do söï thoûa thuaän giöõa hai chính phuû Nhaät-Phaùp, oâng ñeán Haø Noäi, thöïc taäp ôû l EÙcole Française d Etreâme- Orient (EFEO, Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå). ÔÛ ñaây oâng hoïc tieáng Vieät vaø lòch söû Ñoâng Nam AÙ. Cuõng taïi ñaây, oâng cöôùi vôï, moät coâ gaùi Baéc Kyø teân laø Ñaëng Thò Hoøa. OÂng coù 5 ngöôøi con, 2 trai vaø 3 gaùi. Hai ngöôøi con trai sau naøy nhaäp quoác tòch Phaùp vaø ba ngöôøi con gaùi laäp nghieäp ôû San Francisco, California, Hoa Kyø. Vieäc thöïc taäp cuûa oâng ôû Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå taïi Haø Noäi chaám döùt khi chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai keát thuùc. Töø thaùng 9/1945 ñeán thaùng 10/1955, nhaø nghieân cöùu treû Traàn Kinh Hoøa trôû veà Ñaøi Loan, oâng trôû thaønh coâng daân cuûa Trung Hoa Daân Quoác (tröôùc ñoù Ñaøi Loan bò phaùt xít Nhaät chieám ñoùng). Töø naêm 1946 ñeán naêm 1958, oâng nghieân cöùu vaø coäng taùc ôû Ñaïi hoïc Ñaøi Loan, ñaët taïi Taipei (Ñaøi Baéc), nhö moät thuyeát trình vieân (Lecture), roài trôï giaûng (Assistant) vaø trôû thaønh giaùo sö (Professeur) cuûa Khoa Lòch söû, giaûng daïy lòch söû Ñoâng Nam AÙ, lòch söû Nhaät Baûn Vaøo cuoái giai ñoaïn naøy oâng nhaän ñöôïc hoïc boång cuûa China Foundation (ôû New York) ñeå tieáp tuïc nghieân cöùu veà lòch söû Vieãn Ñoâng taïi Institude des hautes eùtudes Chinoises de Paris (Vieän nghieân cöùu cao caáp veà Trung Hoa ôû Paris). Töø Phaùp trôû veà (1958), oâng ñeán Hueá coäng taùc nhö moät giaùo sö thænh giaûng cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá theo lôøi môøi cuûa Linh muïc Cao Vaên Luaän, Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Vieän Ñaïi hoïc Hueá trôû thaønh nôi ñaàu tieân ôû nöôùc ngoaøi maø GS ñöôïc tham gia thænh giaûng vaø nghieân cöùu. OÂng ôû Hueá töø thaùng 8/1958 ñeán thaùng 6/1962. Trong thôøi gian naøy, ngoaøi Hueá, GS coøn thænh giaûng ôû Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn vaø Vieän Ñaïi hoïc Ñaø Laït. OÂng giaûng daïy veà lòch söû Ñoâng Nam AÙ, lòch söû Trung Hoa vaø lòch söû Nhaät Baûn. Töø thaùng 8/1959, oâng trôû thaønh Toång thö kyù cuûa UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá (Giaùm ñoác UÛy ban do Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá kieâm nhieäm). Theo chöùc naêng cuûa UÛy ban, nhieàu nhieäm vuï khaûo cöùu vaø dòch thuaät söû lieäu Haùn Noâm ñaõ ñöôïc trieån khai. Moät trong nhöõng nhieäm vuï troïng yeáu laø vieäc saép xeáp vaø laøm muïc luïc chaâu baûn (3) trieàu Nguyeãn. Nhöõng vieäc laøm naøy, duø khi ñaõ veà Hoàng Koâng, GS vaãn kieâm nhieäm cho ñeán thaùng 9 naêm Töø thaùng 6 naêm 1962 ñeán thaùng 5 naêm 1964, oâng nhaän nhieäm vuï laøm Phaân vieän tröôûng Phaân vieän Nghieân cöùu Ñoâng Nam AÙ (Head of Southeast Asian Studies Section) cuûa Ñaïi hoïc Taân AÙ (New Asia), Hoàng Koâng. Naêm 1966, oâng nhaän baèng Tieán só Vaên chöông (Doctorat eøs Lettres) taïi Ñaïi hoïc Keio, Nhaät Baûn. Töø naêm 1969 ñeán naêm 1974, oâng laøm giaùo sö thænh giaûng ôû Ñaïi hoïc Keio, Tokyo, Nhaät Baûn (7/1969-6/1970); Ñaïi hoïc Sud-Illinoise, Hoa Kyø (9/1971-6/1973); (4) Ñaïi hoïc Soka, Tokyo, Nhaät Baûn (1974). Sau ñoù, oâng coøn laøm khaùch môøi cuûa Ñaïi hoïc Korean, Haøn Quoác (6/1976). ÔÛ Ñaïi hoïc Taân AÙ, Hoàng Koâng, oâng laøm Chuû nhieäm boä moân cuûa Khoa Nghieân cöùu Nhaät Baûn töø Nhöõng naêm , oâng laøm Phoù Giaùm ñoác

3 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) roài Giaùm ñoác Vieän Nghieân cöùu Trung Hoa (Institude des EÙtudes Chinoises). Trong giai ñoaïn naøy, oâng ñaõ qua Phaùp 4 laàn theo lôøi môøi cuûa Boä Ngoaïi giao Phaùp trong caùc naêm töø 1978 ñeán Taïi ñaây, oâng ñaõ ñoïc vaø thuyeát trình taïi Ñaïi hoïc Sorbonne, taïi Vieän Nghieân cöùu cao caáp Trung Hoa vaø taïi Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå ôû Paris. Thaùng 9 naêm 1981, oâng rôøi Ñaïi hoïc Taân AÙ qua giaûng daïy ôû Ñaïi hoïc Soka, Tokyo veà lòch söû Ñoâng Nam AÙ vaø lòch söû Trung Quoác. Trong voøng 12 naêm ( ), oâng tieáp tuïc nghieân cöùu lòch söû Ñoâng Nam AÙ, lòch söû Trung Hoa. Vôùi uy tín cuûa mình, trong thôøi gian naøy, oâng cuõng ñöôïc môøi coäng taùc vôùi Ñaïi hoïc Baéc Kinh. OÂng ñeán ôû Baéc Kinh trong 2 thaùng (thaùng 6 vaø 7) naêm OÂng chính thöùc töø giaõ söï nghieäp nghieân cöùu giaûng daïy töø naêm 1993 sau khi bò caên beänh tai bieán maïch maùu naõo haønh haï. OÂng vaø vôï oâng nghó raèng ôû Vieät Nam coù theå chöõa trò thaønh coâng caên beänh naøy baèng chaâm cöùu vôùi söï giuùp ñôõ cuûa GS Nguyeãn Taøi Thu, neân ñaõ sang Vieät Nam ñeå ñieàu trò. Nhöng vieäc chöõa trò khoâng thaønh, oâng maát taïi Saøi Goøn ngaøy 19 thaùng 11 naêm 1995 vì caên beänh treân. Thi haøi oâng ñöôïc hoûa taùng vaø ñöa veà Myõ. (5) 3. Hoaït ñoäng giaûng daïy, khaûo cöùu vaø dòch thuaät söû lieäu Haùn Noâm Vieät Nam cuûa GS Traàn Kinh Hoøa Nhìn vaøo nhöõng hoaït ñoäng khoa hoïc cuûa GS Traàn Kinh Hoøa coù theå xem oâng laø moät nhaø Ñoâng phöông hoïc, moät nhaø Vieät Nam hoïc xuaát saéc. Hoaït ñoäng khoa hoïc cuûa GS ôû Vieät Nam coù theå bao goàm 3 lónh vöïc cô baûn sau Coâng taùc giaûng daïy Vôùi tö caùch laø moät GS thænh giaûng trong thôøi gian töø naêm 1958 ñeán naêm 1962, oâng ñaõ daïy caùc moân chuyeân ngaønh veà Ñoâng phöông hoïc nhö lòch söû Ñoâng Nam AÙ, lòch söû Trung Quoác, lòch söû Nhaät Baûn Sinh vieân caùc khoùa ñaàu tieân cuûa phaân khoa Ñaïi hoïc Vaên khoa vaø phaân khoa Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá ñaõ ñöôïc haân haïnh nghe oâng giaûng. Trong ñoù, coù Ban Söû ñòa khoùa 1 Tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Hueá. (6) Theo nhaän xeùt cuûa moät soá sinh vieân, oâng thaät söï laø moät GS uyeân baùc, caån troïng trong khoa hoïc, maãu möïc veà phong caùch vaø chu ñaùo taän tình vôùi sinh vieân. Ñaàu tieân, coù theå noùi oâng laø moät nhaø khoa hoïc coù kieán thöùc uyeân thaâm. Veà ngoân ngöõ, GS coù theå ñoïc vaø vieát tieáng Trung, tieáng Nhaät, tieáng Vieät, tieáng Anh; noùi ñöôïc caùc thöù tieáng Nhaät, tieáng Vieät, tieáng Anh, tieáng Phaùp, caùc phöông ngöõ Trung Quoác: Quan Thoaïi, Phuùc Kieán vaø Quaûng Ñoâng. Ñaëc bieät, oâng am hieåu saâu roäng lónh vöïc coå söû Trung Hoa. Vôùi voán lieáng ngoân ngöõ vaø vò theá ñieàu haønh UÛy ban Phieân dòch, oâng ñaõ tham khaûo ñöôïc nhieàu taøi lieäu goác trong caùc thö vieän, caùc kho löu tröõ ôû Vieät Nam, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Nhaät Baûn. Laø ngöôøi Coâng giaùo, oâng deã daøng tieáp caän caùc kho löu tröõ ôû phöông Taây. Vôï oâng ñaõ giuùp oâng ñoïc laïi nhöõng giaùo trình oâng vieát baèng tieáng Vieät. Hieám coù GS nöôùc ngoaøi naøo giaûng daïy tieáng Vieät thuaàn thuïc nhö

4 110 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) oâng. Nhöõng giaùo trình cuûa oâng coù theå xem laø nhöõng coâng trình nghieân cöùu, coù caùch haønh vaên löu loaùt, chaët cheõ ñeán noãi ngöôøi hoïc Vieät Nam khoâng nghó ñoù laø cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi. Khi leân lôùp, bao giôø giaùo trình cuûa oâng cuõng ñöôïc ñaùnh maùy (3 baûn) caån thaän vaø giuùp GS coù theå boå sung kieán thöùc baát cöù luùc naøo. Khi giaûng, GS vieát leân baûng nhöõng khaùi nieäm, nhöõng thuaät ngöõ baèng tieáng Anh, tieáng Phaùp, tieáng Haùn vaø ít khi xoùa ngay. Sinh vieân raát thích thuù ñöôïc döï nhöõng tieát giaûng cuûa GS. Veà noäi dung giaûng daïy, kieán thöùc saâu roäng nhaát cuûa GS laø lòch söû Ñoâng Nam AÙ. Phaàn coå söû Ñoâng Nam AÙ coù trong thö tòch Trung Quoác raát doài daøo, laïi ñöôïc tham khaûo ôû nhieàu kho löu tröõ, ñoïc ñöôïc nhieàu hoài kyù cuûa caùc nhaø haøng haûi ñaõ giuùp GS coù nhöõng baøi giaûng veà lòch söû Ñoâng Nam AÙ sinh ñoäng vôùi nhieàu thoâng tin quyù giaù vaø boå ích. GS coù söï ñoái saùnh raát thuyeát phuïc giöõa lòch söû caùc nöôùc Vieät Nam, Indonesia, Malaysia, Cambodia, AÁn Ñoä Moät soá chuyeân ñeà cuõng ñöôïc GS giaûng, trong ñoù chuyeân ñeà Danh xöng Giao Chæ raát thu huùt sinh vieân, ngöôøi hoïc ghi cheùp nhieàu ñeán moät cuoán vôû côõ 200 trang. (7) Ngöôøi hoïc coù theå naâng cao phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc trong chuyeân ñeà Veà caùch xöû lyù vaø dieãn giaûi söû lieäu, giuùp xöû lyù, ñoái chieáu söû lieäu vaø caùch trình baøy, luaän giaûi quan ñieåm cuûa baûn thaân. Khi tieáp caän moät soá taùc phaåm söû hoïc, GS höôùng daãn sinh vieân phaûi ñoïc nguyeân baûn Haùn vaên nhö Vieät söû löôïc... OÂng ñöa sinh vieân khoùa 1 vaø khoùa 2 ñi daõ ngoaïi ôû Hoäi An vaø thuyeát trình ngay taïi thöïc ñòa. Veà taùc phong, GS chöa bao giôø leân lôùp treã, khi laøm vieäc ôû nhaø, bao giôø GS cuõng maëc aùo quaàn chænh teà, ñeå khaùch khöùa vaø gia ñình khoûi laøm maát thôøi gian cuûa oâng. Trong quan heä vôùi sinh vieân, GS toû ra thaân aùi, gaàn guõi vaø höôùng daãn aân caàn chu ñaùo cho hoï. OÂng tìm choã daïy theâm cho sinh vieân nhöng khoâng vì theá maø bò sinh vieân lôïi duïng. Nhöõng theá heä hoïc troø ñöôïc oâng daïy ñeàu ít nhieàu coù aûnh höôûng bôûi tính töï troïng vaø söï mieät maøi, nghieâm caån trong taùc phong laøm vieäc vaø nhaân caùch soáng cuûa oâng Coâng taùc dòch thuaät Coâng taùc dòch thuaät cuûa oâng gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng cuûa UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Nhaän thaáy ôû Hueá coøn löu tröõ moät khoái löôïng lôùn vaên baûn Haùn Noâm cuûa trieàu ñình Nguyeãn, vì traûi qua chieán tranh choáng Phaùp ( ), kho chaâu baûn vaø caùc thö tòch trong Hoaøng Thaønh noùi chung khoâng ñöôïc quan taâm baûo quaûn, bò hö hoûng vaø maát maùt khaù nhieàu, neân ngaøy 7/7/1959, Vieän Ñaïi hoïc Hueá xin tieáp nhaän vaø baûo quaûn toaøn boä kho chaâu baûn vaø caùc vaên kieän trieàu Nguyeãn ñang ñöôïc löu giöõ taïi Vieän Vaên hoùa Trung Kyø. Treân cô sôû ñoù, moät UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu ra ñôøi do Vieän tröôûng tröïc tieáp phuï traùch, coù truï sôû rieâng vaø moät soá löôïng nhaân vieân khoaûng 15 ngöôøi. (8) GS Traàn Kinh Hoøa ñöôïc môøi laøm Toång thö kyù vôùi hoaït ñoäng ñaàu tieân laø chænh ñoán, nghieân cöùu vaø xuaát baûn muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn. Sau 2 thaùng laøm vieäc, thaùng 9 naêm 1959, UÛy ban ñaõ kieåm tra vaø thoáng keâ ñöôïc 611 taäp chaâu baûn thuoäc 10 trieàu vua nhö sau: (9)

5 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) TT Trieàu vua Soá taäp TT Trieàu vua Soá taäp 1 Gia Long ( ) 5 6 Ñoàng Khaùnh ( ) 4 2 Minh Maïng ( ) 83 7 Thaønh Thaùi ( ) 74 3 Thieäu Trò ( ) 51 8 Duy Taân ( ) 35 4 Töï Ñöùc ( ) Khaûi Ñònh ( ) 4 5 Kieán Phuùc (1884) 1 10 Baûo Ñaïi ( ) 2 Coäng: 611 Trang bìa Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp I - trieàu Gia Long. Trang bìa Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp II - trieàu Minh Maïng. Sau khi kieåm keâ, UÛy ban tieán haønh ñaùnh soá trang cho caùc taäp chaâu baûn vaø ñoùng caùc taäp thaønh quyeån ñeå tieän kieåm keâ vaø taøng tröõ. Töø ñaàu thaùng 9/1959, UÛy ban baét ñaàu laøm muïc luïc chaâu baûn theo moät maãu phieáu thoáng nhaát goàm caùc yeáu toá: trieàu ñaïi, ngaøy, thaùng, naêm, taäp, trang, loaïi, xuaát xöù, trích yeáu, ñeà taøi vaø bò chuù, baèng tieáng Vieät vaø chöõ Haùn. Sau ñoù, UÛy ban laàn löôït cho xuaát baûn 2 taäp: Taäp I trieàu Gia Long, naêm 1960 vaø taäp II trieàu Minh Maïng 1-5, naêm Khi GS Traàn Kinh Hoøa veà Ñaøi Loan, oâng vaãn tieáp tuïc chæ ñaïo coâng vieäc laøm phieáu chaâu baûn cho ñeán khi keát thuùc, nhöng vieäc xuaát baûn caùc taäp muïc luïc bò döøng laïi do ñieàu kieän chieán tranh vaø moät phaàn cuõng coù theå laø do GS khoâng coøn tröïc tieáp ñieàu haønh coâng vieäc naøy nöõa. Sau ñoù, UÛy ban coøn tieáp tuïc söu taàm, bieân dòch, bieân khaûo vaø xuaát baûn nhieàu aán phaåm phuïc vuï cho nghieân cöùu vaø giaûng daïy söû hoïc... Chuùng ta chæ coù theå bieát ñöôïc coâng vieäc cuûa UÛy ban naøy thoâng qua nhöõng taùc phaåm dòch thuaät ñaõ ñöôïc coâng boá trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén. Nhöõng thaønh töïu coù ñöôïc gaén lieàn vôùi thôøi gian maø GS Traàn Kinh Hoøa tröïc tieáp ñieàu haønh UÛy ban khi coøn ôû Hueá. Sau ñoù, khi GS veà Hoàng Koâng (thaùng 6/1962), tuy

6 112 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) vaãn coøn coù traùch nhieäm chæ ñaïo vieäc bieân dòch vaø khaûo cöùu muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn cho ñeán thaùng 9/1965 nhöng hoaït ñoäng cuûa UÛy ban cuõng khoâng coøn hieäu quaû cao nhö tröôùc. Cuøng vôùi vieäc bieân soaïn muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn vaø coâng vieäc bieân dòch, oâng ñaõ vieát nhieàu baøi khaûo cöùu veà söû lieäu hoïc (giaùm ñònh nieân ñaïi, giôùi thieäu taùc giaû, giôùi thieäu noäi dung ) goùp phaàn raát lôùn cho coâng taùc nghieân cöùu vaø tham khaûo taøi lieäu coå söû Vieät Nam Coâng taùc nghieân cöùu, bieân khaûo Khaùi quaùt veà caùc thaønh quaû nghieân cöùu, bieân khaûo vaø dòch thuaät (10) GS Traàn Kinh Hoøa ñeå laïi moät khoái löôïng lôùn caùc coâng trình khoa hoïc nghieâm tuùc baèng nhieàu thöù tieáng, ñoùng goùp cho ngaønh Ñoâng phöông hoïc cuûa caùc quoác gia trong khu vöïc Ñoâng AÙ. Trong ñoù, phaàn lôùn tröôùc taùc oâng daønh ñeå khaûo cöùu, bieân dòch caùc nguoàn söû lieäu veà coå söû Vieät Nam vôùi nhieàu noäi dung phong phuù vaø moät buùt löïc doài daøo; ñeå laïi cho giôùi nghieân cöùu Vieät Nam nhieàu coâng trình quyù giaù trong lónh vöïc söû hoïc, Haùn Noâm hoïc. Baûng thoáng keâ soá löôïng coâng trình nghieân cöùu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa Phaân loaïi coâng trình nghieân cöùu Baøi baùo, coâng trình (Articles) Ngoân ngöõ Soá baøi Soá baøi lieân quan ñeán Vieät Nam Trung Quoác Anh 3 3 Nhaät Vieät 3 3 Coäng Saùch vaø bieân khaûo (Books and Compilations) Trung Quoác 6 6 Trung Quoác hoaëc Vieät nhöng coù giôùi thieäu hoaëc toùm taét baèng 9 8 tieáng Anh Anh 3 2 Nhaät 1 1 Coäng Caùc baøi baùo, coâng trình (Articles): OÂng ñaõ bieân khaûo raát nhieàu baøi baùo khoa hoïc coù giaù trò baèng nhieàu thöù tieáng khaùc nhau. Chieám soá löôïng lôùn nhaát laø tieáng Trung Quoác: 34 baøi, trong ñoù coù 19 baøi lieân quan ñeán Vieät Nam; tieáng Anh: 3 baøi, ñeàu lieân quan ñeán Vieät Nam; tieáng Vieät: 3 baøi; Tieáng Nhaät: 19 baøi, coù 11 baøi lieân quan ñeán Vieät Nam. Ba baøi tieáng Vieät laø: 1) Maáy ñieàu nhaän xeùt veà Minh Höông xaõ vaø coå tích taïi Hoäi An (ñaêng trong taïp chí Vieät Nam khaûo coå taäp san, soá 1 naêm 1960 vaø soá 3 naêm 1962). 2) Nguoàn söû lieäu cuûa lòch söû Trung Quoác lieân heä ñeán coå söû Ñoâng Nam AÙ vaø AÁn Ñoä (ñaêng trong ñaëc san Ñaïi hoïc Sö phaïm, soá 1, Hueá, 1960). 3) Lôøi môû ñaàu cuûa cuoán An Nam chí löôïc.

7 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) Saùch vaø bieân khaûo (Books and Compilations): GS cuõng vieát baèng nhieàu thöù tieáng: Tieáng Trung Quoác: 6 cuoán, ñeàu coù noäi dung veà Vieät Nam hay lieân heä ñeán Vieät Nam (nhö vaán ñeà Champa); vieát baèng tieáng Trung Quoác hay tieáng Vieät Nam (Quoác ngöõ Latinh) nhöng coù lôøi giôùi thieäu hay toùm taét baèng tieáng Anh: 9 cuoán, trong ñoù coù 8 cuoán lieân quan ñeán Vieät Nam, 1 cuoán vieát veà Philippines; tieáng Anh: 3 cuoán, coù 2 cuoán lieân quan ñeán Vieät Nam; tieáng Nhaät: 1 cuoán. Trong 9 taùc phaåm baèng tieáng Trung Quoác hay tieáng Vieät Nam coù lôøi giôùi thieäu hay toùm taét baèng tieáng Anh thì coù 8 cuoán vieát veà Vieät Nam noåi tieáng ñöôïc GS bieân khaûo (giôùi thieäu, toùm taét, hieäu chænh, chuù giaûi ) sau ñaây: 1) Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp 1. 2) An Nam chí löôïc. 3) Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp 2. 4) Trònh Hoaøi Ñöùc vaø Caán Trai thi taäp. 5) Thöøa Thieân Minh Höông xaõ Traàn thò chính phaû. 6) Phan Thuùc Tröïc - Quoác söû di bieân (in taïi Hoàng Koâng naêm 1965). 7) Xieâm La quoác loä trình taäp luïc cuûa Toáng Phöôùc Ngoaïn vaø Döông Vaên Chaâu. 8) Töï Ñöùc thaùnh cheá töï hoïc giaûi nghóa ca. Ngoaøi ra, GS döï ñònh vieát, dòch vaø cho in nhieàu coâng trình ñaõ hoaøn taát baûn thaûo nhöng chöa hoaøn thaønh thì oâng ñaõ maát. Trong ñoù, chính GS ñaõ lieät keâ nhö sau: 1) Dòch, chuù thích, lôøi môû ñaàu tieáng Trung Quoác cuoán Moät côn gioù buïi cuûa Traàn Troïng Kim. 2) Nhöõng vaên baûn chöõ Noâm phieân aâm Quoác ngöõ (Latinh), vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Ñaïi hoïc Harvard Yenching ( ). 3) Nguoàn taøi lieäu veà lòch söû Vieät Nam: Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö (30 taäp), Ñaïi Nam nhaát thoáng chí (mieàn Baéc vaø mieàn Nam), Gia Ñònh thoâng chí, (6 taäp), Vieät söû löôïc (3 taäp) 4) Di daân Trung Hoa ñeán Ñaøng Trong theá kyû XVII-XVIII, bieân taäp 400 trang baèng tieáng Phaùp (seõ xuaát baûn) Moät soá coâng trình khaûo cöùu tieâu bieåu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa Khoái löôïng tröôùc taùc cuûa GS raát ñoà soä baèng nhieàu thöù tieáng, chuùng toâi chæ ñieåm qua moät soá taùc phaåm xuaát baûn baèng tieáng Vieät hieän ñang löu haønh khaù phoå bieán ôû Hueá. 1) Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn: Coù theå coi chaâu baûn laø vaên thö löu tröõ cuûa trieàu ñình. Ñaây laø loaïi taøi lieäu quyù hieám cuûa Vieät Nam. GS Traàn

8 114 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) Kinh Hoøa ñaõ vieát moät baøi Giôùi thieäu veà chaâu baûn trieàu Nguyeãn khaù kyõ caøng nhaân khi UÛy ban Phieân dòch cho xuaát baûn Muïc luïc chaâu baûn, taäp I, trieàu Gia Long, naêm Baøi vieát ñöôïc in vaøo phaàn ñaàu vaø ñöôïc dòch ra tieáng Anh, goàm 4 noäi dung: 1. Tieåu daãn; 2. Duyeân caùch vaø chöùc traùch cuûa Noäi Caùc trieàu Nguyeãn; 3. Caùch truyeàn ñaït vaø baûo toàn chaâu baûn; 4. Caùc chaâu baûn hieän coøn, soá muïc vaø caùch chænh ñoán. GS cho raèng: Naêm 1942, ñaõ coù moät hoäi ñoàng do oâng Ngoâ Ñình Nhu laõnh ñaïo baét ñaàu chænh ñoán vaø phaân muïc cho boä aáy, nhöng söï thöïc tröø moät soá nhaân vieân Quoác Söû Quaùn vaø Noäi Caùc trieàu Nguyeãn, ngoaøi ra ñoái vôùi caùc söû gia theá giôùi, chaâu baûn trieàu Nguyeãn vaãn laø moät boä bí tòch khoâng theå deã daøng tham khaûo ñöôïc. Vì vaäy, GS ñaõ löôïc thuaät veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán chaâu baûn trieàu Nguyeãn ñeå caùc nhaø söû hoïc vaø caùc nhaân só coù quan taâm ñeán lòch söû Vieät Nam tieän beà tham khaûo. Ñoàng thôøi GS cuõng cho bieát soá chaâu baûn hieän coøn khoâng baèng 1/5 cuûa ngaøy tröôùc. (11) 2) Maáy ñieàu nhaän xeùt veà Minh Höông xaõ vaø coå tích taïi Hoäi An. (12) Ñaây laø moät baøi nghieân cöùu coâng phu, tæ mæ vaø ñöôïc xem laø khaù ñaày ñuû, chi tieát vaø thuyeát phuïc nhaát veà Minh Höông xaõ ôû Hoäi An. Ngoaøi lôøi môû ñaàu, baøi vieát ñeà caäp ñeán caùc noäi dung: 1. Nieân ñaïi saùng laäp phoá Khaùch vaø Minh Höông xaõ; 2. Caùc baäc Tieàn hieàn, Thaäp laõo, Luïc tính vaø Tam gia ; 3. Dieän tích, haønh chính vaø thueá leä cuûa Minh Höông xaõ; 4. Caùc mieáu töø vaø hoäi quaùn. Baøi naøy ñoùng goùp raát lôùn cho vieäc nghieân cöùu veà ngöôøi Trung Hoa du nhaäp vaøo xöù Ñaøng Trong ôû Vieät Nam trong caùc theá kyû XVII-XVIII. Ñaây laø cô sôû cho vieäc nghieân cöùu veà ngöôøi Minh Höông vaø Hoa kieàu ôû Hoäi An sau naøy. 3) Cuõng trong chuû ñeà nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa nhaäp cö ôû xöù Ñaøng Trong, GS coù baøi vieát Moät trang söû cuûa Hoa kieàu ôû Thuaän Hoùa (Vieät Nam) ñaêng laàn ñaàu trong Taân AÙ hoïc baùo, quyeån 4, kyø ñaàu ra ngaøy 1/8/1959 cuûa Hoàng Koâng. Sau ñoù, ñöôïc dòch vaø ñaêng laïi döôùi nhan ñeà Laøng Minh Höông vaø phoá Thanh Haø treân taïp chí Ñaïi hoïc (13) naêm 1961 cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Ñaây laø moät baøi vieát raát coâng phu vôùi caùc noäi dung: 1. Nieân ñaïi baét ñaàu kieán thieát phoá Thanh Haø; 2. Söï thay ñoåi cuûa phoá Thanh Haø; 3. Coâng vieäc dinh thöông, theå leä naïp thueá vaø caùc coâng vuï phaûi thöøa haønh cuûa Thanh Haø phoá; 4. Kieán laäp Thieân Haäu Cung; 5. Phoá Thanh Haø suy taøn vaø khu Hoa kieàu môùi ñöôïc thaønh laäp Veà toå chöùc Minh Höông xaõ vaø caùc bang, taùc giaû coù söï khaûo cöùu tæ mæ vaø khaù thuyeát phuïc... 4) Ñoái vôùi cuoán An Nam chí löôïc, 20 quyeån cuûa Leâ Taéc, duø löu haønh roäng raõi ôû nöôùc ngoaøi nhöng ôû Vieät Nam thì ít ñöôïc ñeà caäp vì lyù do taùc giaû cuûa noù laø keû ñaàu haøng nhaø Nguyeân (nhö taùc giaû töï nhaän). Maõi ñeán naêm 1960, UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá do GS Traàn Kinh Hoøa laøm coá vaán toå chöùc phieân dòch, thì môùi hoaøn thaønh baûn phieân dòch Vieät vaên. Ñeå xuaát baûn taäp saùch naøy naêm 1961, GS ñaõ vieát moät baøi nghieân cöùu coâng phu vôùi töïa ñeà Soaïn nieân, taøi lieäu vaø truyeàn baûn cuûa An Nam chí löôïc vaø ñöôïc in ngay nhöõng trang ñaàu cuûa baûn dòch. Ñaây laø

9 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) moät coâng trình dòch thuaät coù giaù trò, vaø laàn ñaàu tieân An Nam chí löôïc ñöôïc nhieàu ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi khoâng coù ñieàu kieän tieáp caän nguyeân baûn Haùn vaên, traân troïng ñoùn nhaän, coi laø moät taøi lieäu tham khaûo quyù hieám. (14) Naêm 1989, khi GS Chöông Thaâu ñeán Tokyo, GS Traàn Kinh Hoøa ñaõ taëng laïi baûn chuïp nguyeân baûn vaø baûn dòch An Nam chí löôïc, baûn khaûo cöùu ñoàng thôøi cho pheùp taùi baûn maø khoâng baän taâm gì veà vaán ñeà taùc quyeàn. 5) Boä Haûi ngoaïi kyû söï, 7 quyeån ñöôïc GS tìm thaáy trong Ñoâng Döông vaên khoá taøng thö ôû Nhaät Baûn vaø ñöôïc UÛy ban Phieân dòch xuaát baûn taïi Hueá naêm Saùch naøy cuõng ñöôïc GS Traàn giôùi thieäu trong moät baøi khaûo cöùu baèng Haùn vaên, cheùp raát coâng phu. GS cho chuùng ta bieát nhieàu ñieàu veà boä saùch, cuõng nhö veà thaân theá vaø söï nghieäp cuûa Ñaïi Saùn, nhôø ñoù chuùng ta caøng hieåu roõ lôøi cuûa Ñaïi Saùn hôn. (15) Baøi giôùi thieäu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa ñöôïc dòch ra tieáng Vieät vaø in vaøo cuoái saùch naøy. 6) Cuoán Quoác söû di bieân cuûa Phan Thuùc Tröïc (16) ñöôïc xuaát baûn laàn ñaàu taïi Trung Vaên Ñaïi hoïc ñöôøng ôû Hoàng Koâng thaùng 10 naêm Trong laàn xuaát baûn naøy coù baøi giôùi thieäu veà boä saùch döôùi nhan ñeà Quoác söû di bieân, ñích bieân giaû döõ noäi dung cuûa GS Traàn Kinh Hoøa. Trong laàn ñaàu tieân xuaát baûn taïi Vieät Nam (1973), ñaõ ñaêng laïi baøi khaûo cöùu coâng phu naøy cuûa GS. Trong lôøi giôùi thieäu saùch cuûa dòch giaû Hoàng Lieân Leâ Xuaân Giaùo, coù nhaän ñònh: Traàn Kinh Hoøa tieân sinh, trong moät baøi khaù daøi, nhan ñeà Ñích thöïc ngöôøi ñaõ tröôùc taùc quyeån Quoác söû di bieân cuøng noäi dung quyeån saùch aáy nhö theá naøo? ñaõ ca tuïng Phan Thuùc Tröïc tieân sinh laø moät thieân taøi, moät vò Giaùp baûng cao khoa, ñoàng thôøi laø moät vò quan vieân öu tuù vaø taân tieán. Coøn ñoái vôùi quyeån Quoác söû di bieân, thì GS Hoøa cho ñoù laø moät boä lòch söû chieám moät ñòa vò troïng yeáu nhaát trong caùc söû thi cuûa nhaø Nguyeãn, vaø ñöôïc hoïc giôùi coi troïng, vì quyeån söû aáy quaû laø moät boä tín söû coù giaù trò ñaëc bieät. (17) 4. Vaøi keát luaän - GS Traàn Kinh Hoøa laø moät trong nhöõng GS thænh giaûng ñaàu tieân cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Coù theå xem oâng laø nhaø Ñoâng phöông hoïc ñaàu tieân nghieân cöùu vaø giaûng daïy taïi Vieän Ñaïi hoïc Hueá, roài sau ñoù giaûng daïy vaø nghieân cöùu taïi nhieàu nöôùc Ñoâng AÙ khaùc, vôùi moät taùc phong nghieân cöùu vaø phöông phaùp sö phaïm maãu möïc ñaùng ñeå cho nhieàu caùn boä khoa hoïc hieän nay hoïc taäp... - OÂng laø nhaø Vieät Nam hoïc, nhaø söû lieäu hoïc noåi tieáng, coù theå saùnh ngang vôùi caùc nhaø Vieät Nam hoïc ngöôøi nöôùc ngoaøi tieàn phong nhö L. Cadieøre, L. Aurousseaux, G. Maspeùro Vôùi moät phong caùch laøm vieäc caån troïng, tæ maån, vôùi moät phöông phaùp söû hoïc taân tieán, GS Traàn Kinh Hoøa ñaõ ñeå laïi nhieàu coâng trình khaûo cöùu söû lieäu voâ cuøng giaù trò cho neàn söû hoïc Vieät Nam, ñaëc bieät laø giôùi nghieân cöùu coå söû Vieät Nam, coå söû Ñoâng Nam AÙ. - OÂng laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñaët neàn moùng cho moái quan heä vaø vieäc hôïp taùc trong lónh vöïc giaûng daïy ñaïi hoïc giöõa caùc ñaïi hoïc Ñaøi

10 116 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) Loan vôùi caùc ñaïi hoïc Vieät Nam maø baét ñaàu laø vôùi Vieän Ñaïi hoïc Hueá trong buoåi ñaàu thaønh laäp; ñaëc bieät laø trong lónh vöïc trao ñoåi caùn boä vaø sinh vieân, trong giaûng daïy, dòch thuaät vaø nghieân cöùu lòch söû Vieät Nam vaø lòch söû Ñoâng Nam AÙ. - Neàn taûng cho nhöõng coáng hieán cuûa GS, theo chuùng toâi, chính laø döïa treân nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà vaên hoùa-lòch söû coå thoâng qua loaïi chöõ vieát töôïng hình söû duïng phoå bieán trong khu vöïc Ñoâng AÙ xöa vaø nay. Nhöõng ñoùng goùp lôùn lao cuûa GS chính laø bieát khai thaùc vaø nghieân cöùu nguoàn söû lieäu Vieät Nam ñöôïc vieát baèng chöõ Noâm, loaïi chöõ vieát ñaõ töøng laø quoác ngöõ ôû Vieät Nam, chuyeån taûi nhöõng giaù trò vaên hoùa, lòch söû truyeàn thoáng cuûa Vieät Nam. Ñieàu naøy ñaët ra nhieàu vaán ñeà ñaùng ñeå suy ngaãm trong hôïp taùc vaø phaùt trieån caùc ngaønh Haùn-Noâm hoïc, Ñoâng phöông hoïc, Vieät Nam hoïc ôû Hueá hieän nay. 5) Baøi vieát naøy nhö laø moät neùn nhang töôûng nieäm nhaân dòp kyû nieäm 95 naêm ngaøy sinh cuûa coá GS Traàn Kinh Hoøa ( ), ngöôøi ñaõ choïn Vieät Nam laøm queâ höông thöù hai trong cuoäc ñôøi hoaït ñoäng khoa hoïc ñaày say meâ vaø nhieàu coáng hieán cuûa mình. Keå töø khi ñaët chaân ñeán Vieät Nam laøm thöïc taäp sinh luùc môùi 26 tuoåi, roài laáy vôï Vieät Nam, thænh giaûng ôû caùc ñaïi hoïc, Toång thö kyù UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieän Ñaïi hoïc Hueá, chöõa beänh, gôûi gaém söï nghieäp cho caùc theá heä hoïc troø ngöôøi Vieät cho ñeán khi maát, Vieät Nam ñaõ laø moät phaàn maùu thòt trong cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa vò giaùo sö ngöôøi Ñaøi Loan naøy. CHUÙ THÍCH N V Ñ (1) Vieän Ñaïi hoïc Hueá thaønh laäp theo Saéc leänh soá 45-GD ngaøy 01 thaùng 3 naêm 1957 cuûa chính quyeàn Saøi Goøn. Ñieàu thöù nhaát cuûa saéc leänh ghi: Nay thieát laäp taïi Hueá moät Vieän Ñaïi hoïc vaø moät soá tröôøng chuyeân moân phuï thuoäc, laáy teân laø Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Trung taâm Löu tröõ Quoác gia II. Kyù hieäu taøi lieäu Ñeä I CH (2) Phaàn naøy ñöôïc toång hôïp chuû yeáu töø hai taøi lieäu: - Ching Ho A. CHEN ( ) cuûa taùc giaû Leùon Vandermeersch, Ancien Directeur de l EFEO, Bulletin de l Ecole Française d Extreâme-Orient, (1996), pp.10-17, do GS Nguyeãn Theá Anh cung caáp. - Töï truyeän baèng tieáng Phaùp do chính GS vieát khi ñeán Saøi Goøn chöõa beänh, do dòch giaû Nguyeãn Nghò ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh cung caáp. ÔÛ Hueá, GS Traàn Kinh Hoøa giaûng daïy lòch söû cho nhieàu theá heä hoïc troø. Trong ñoù, coù nhaø nghieân cöùu Nguyeãn Höõu Chaâu Phan, chuû bieân tôø Nghieân cöùu Hueá. Baøi vieát naøy hoaøn thaønh coù söï giuùp ñôõ veà tö lieäu cuûa oâng Nguyeãn Höõu Chaâu Phan. Nhaân ñaây toâi xin chaân thaønh caùm ôn oâng. (3) Chaâu baûn laø nhöõng vaên baûn cuûa trieàu ñình ñaõ ñöôïc nhaø vua ngöï pheâ hay ngöï laõm vaø thöôøng coù buùt tích ngöï pheâ baèng maøu möïc son ñoû. (4) Theo oâng Traàn Vieát Ngaïc, hieän ôû taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, sau khi rôøi Hoàng Koâng, GS veà Ñaïi hoïc Cao Huøng (Kaohsiung University, Ñaøi Loan). Sau ñoù khoaûng naêm 1967, GS coù sang coäng taùc ôû Ñaïi hoïc Cornell, Hoa Kyø. ÔÛ tröôøng naøy coù trung taâm Vieät hoïc, coù uûy ban dòch thuaät vaø oâng cuõng laøm tö lieäu ôû ñoù Nhöng theo moät laù thö ñaùnh maùy cuûa GS Hoøa gôûi cho hoïc troø Tröông Ngoïc Phuù (khoùa 2, Ñaïi hoïc Sö phaïm, ñang soáng ôû Hueá) ñeà ngaøy 07/5/1971,

11 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) coù nhaéc ñeán chi tieát laø GS saép sang thænh giaûng ôû SIU (South Illinoise University), ôû ñaây coù trung taâm Vieät hoïc (Center for Vietnamese Studies). Chuùng toâi ghi laïi ñeå boå khuyeát sau naøy. (5) Trong thôøi gian chöõa beänh ôû Vieät Nam, chuùng toâi ghi theo lôøi keå cuûa oâng Traàn Vieát Ngaïc. (6) Khoùa 1 goàm 5 giaùo sinh. Trong naêm hoïc , 5 giaùo sinh Ban Söû Ñòa khoùa Nguyeãn Tröôøng Toä ( ), Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá toát nghieäp laø: Nguyeãn Höõu Chaâu Phan, Toân Thaát Tueä, Ñoã Vieát Leâ, Leâ Thò Lieân, Traàn Vieát Ngaïc. Nguyeãn Höõu Chaâu Phan trôû thaønh phuï khaûo taïi Ñaïi hoïc Sö phaïm, phuï traùch phoøng Söû Ñòa. Traàn Vieát Ngaïc trôû thaønh giaûng vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá, Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Khoùa 2 goàm coù 9 giaùo sinh, trong ñoù coù Tröông Ngoïc Phuù sau trôû thaønh giaùo nghieäm vieân cuûa Ñaïi hoïc Vaên khoa. (7) Döïa theo lôøi keå caùc hoïc troø cuõ laø caùc oâng Traàn Vieát Ngaïc, Nguyeãn Höõu Chaâu Phan, Tröông Ngoïc Phuù. (8) Truï sôû cuûa UÛy ban luùc ñaàu ôû khu vöïc Morin cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa, sau ñoù dôøi leân beân phaûi Thö vieän Ñaïi hoïc Toång hôïp cuõ (Trung taâm Hoïc lieäu cuûa Ñaïi hoïc Hueá hieän nay), voán laø cô sôû Thö vieän tænh Thöøa Thieân Hueá sau naêm Nhaân vieân chuû yeáu laø hôïp ñoàng töø Vieän Haùn hoïc cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá. Kinh phí hoaït ñoäng chuû yeáu do caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi taøi trôï. Chaúng haïn, ñeå xuaát baûn Muïc luïc chaâu baûn, coù söï tieán cöû cuûa UÛy ban Nghieân cöùu hoïc thuaät Ñoâng AÙ (China Council for Eastern Asian Studies), söï vieän trôï nhaân vieân cuûa Harvard Yenching Institute vaø kinh phí aán loaùt do Hoäi Vieän trôï Vaên hoùa AÙ Chaâu (The Asia Foundation) taøi trôï. (9) Tröôùc naêm 1975, chính quyeàn Saøi Goøn chuyeån khoái taøi lieäu chaâu baûn töø Hueá leân Ñaø Laït, roài ñöa veà Saøi Goøn. Sau naêm 1975, Trung taâm Löu tröõ Quoác gia II taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh quaûn lyù (thoáng keâ naêm 1975 ñöôïc 602 taäp). Naêm 1991, chaâu baûn ñöôïc chuyeån ra Haø Noäi do Trung taâm Löu tröõ Quoác gia I quaûn lyù. Keá tuïc coâng vieäc phaùt huy giaù trò cuûa nguoàn söû lieäu naøy, naêm 1993 coù thoáng keâ laïi ñöôïc 734 taäp (do ñaõ xöû lyù moät phaàn caùc taäp bò keát dính); caùc cô quan höõu quan nhö Cuïc Löu tröõ Nhaø nöôùc, Ñaïi hoïc Hueá, Trung taâm Nghieân cöùu Vieät Nam vaø Giao löu Vaên hoùa ñaõ phoái hôïp ñeå tieáp tuïc xöû lyù, cöùu vaõn vaø chænh lyù, bieân taäp, coâng boá. Böôùc ñaàu ñaõ xuaát baûn ñöôïc Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp II, Minh Meänh 6-7, (10) Caùc coâng trình cuûa GS, chuùng toâi trích trong Töï truyeän cuûa GS taëng cho ngöôøi thaân, baïn beø khi ñeán Thaønh phoá Hoà Chí Minh chöõa beänh, do oâng Nguyeãn Nghò ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh cung caáp. (11) Traàn Kinh Hoøa. Giôùi thieäu veà chaâu baûn trieàu Nguyeãn, Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp I, Hueá, 1960, tr. VIII-XIX. (12) Taïp chí Vieät Nam khaûo coå taäp san, soá 1 naêm 1960, trang 1-30 vaø soá 3 naêm 1962, tr (13) Taïp chí Ñaïi hoïc, soá 3 naêm 1961, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, tr (14) Leâ Taéc, An Nam chí löôïc, Nxb Thuaän Hoùa vaø Trung taâm Vaên hoùa Ngoân ngöõ Ñoâng Taây, Hueá, 2002, trích Lôøi noùi ñaàu. Baøi khaûo cöùu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa ñöôïc in laïi baèng khoå chöõ nhoû töø trang 25 ñeán trang 36. (15) Thích Ñaïi Saùn, Haûi ngoaïi kyû söï, söû lieäu nöôùc Ñaïi Vieät theá kyû XVII, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam xuaát baûn, Trích Lôøi giôùi thieäu cuûa Linh muïc Cao Vaên Luaän, Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá naêm 1962, trang 6. Baøi giôùi thieäu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa töø trang 237 ñeán trang 280. (16) Phan Thuùc Tröïc ( ), ngöôøi laøng Vaân Tuï, huyeän Yeân Thaønh, tænh Ngheä An, ñaäu tieán só naêm 1847, laøm vieäc ôû Haøn Laâm Vieän, toøa Noäi Caùc, Thò giaûng Taäp Hieàn Vieän, sung chöùc Kinh dieân khôûi cö chuù. Naêm 1851, vaâng meänh vua, oâng ra Baéc Kyø tìm kieám nhöõng saùch vôû cuõ coøn soùt laïi. Naêm 1852, oâng trôû veà ñeán ñòa phaän Thanh Hoùa thì maát vì beänh naëng ôû giöõa ñöôøng, ñöôïc truy taëng haøm Thò ñoäc hoïc só. (17) Phan Thuùc Tröïc, Quoác söû di bieân, Taäp thöôïng, baûn dòch cuûa Hoàng Lieân Leâ Xuaân Giaùo, Tuû saùch Coå vaên, UÛy ban Dòch thuaät, Phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch vaên hoùa xuaát baûn, Trích Lôøi giôùi thieäu cuûa ngöôøi dòch, tr. XIII. Baøi khaûo cöùu cuûa GS Traàn Kinh Hoøa töø trang 21 ñeán trang 48.

12 118 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (90) TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH 1. Chen Ching Ho. Maáy ñieàu nhaän xeùt veà Minh Höông xaõ vaø coå tích taïi Hoäi An, taïp chí Vieät Nam khaûo coå taäp san, soá 1 naêm 1960, trang 1-30 vaø soá 3 naêm 1962, tr Cuïc Löu tröõ Nhaø nöôùc, Ñaïi hoïc Hueá, Trung taâm Nghieân cöùu Vieät Nam vaø Giao löu vaên hoùa. Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp II, naêm Minh Meänh 6 (1825) vaø 7 (1826), Nxb Vaên hoùa, Haø Noäi, Traàn Kinh Hoøa. Giôùi thieäu veà chaâu baûn trieàu Nguyeãn, Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, taäp I, Hueá, 1960, tr. VIII-XIX. 4. Traàn Kinh Hoøa. Nguoàn söû lieäu cuûa lòch söû Trung Quoác lieân heä ñeán lòch söû Ñoâng Nam AÙ vaø AÁn Ñoä, ñaëc san Ñaïi hoïc Sö phaïm soá 1, Hueá, Traàn Kinh Hoøa. Laøng Minh Höông vaø phoá Thanh Haø, taïp chí Ñaïi hoïc, soá 3 naêm 1961, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, tr Leùon Vandermeersch. Ching Ho A. CHEN ( ), baøi vieát do GS Nguyeãn Theá Anh cung caáp. 7. Thích Ñaïi Saùn. Haûi ngoaïi kyû söï, söû lieäu nöôùc Ñaïi Vieät theá kyû XVII, Vieän Ñaïi hoïc Hueá, UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam xuaát baûn, Hueá, Leâ Taéc. An Nam chí löôïc, Nxb Thuaän Hoùa vaø Trung taâm Vaên hoùa Ngoân ngöõ Ñoâng Taây, Hueá, Phan Thuùc Tröïc. Quoác söû di bieân, Taäp thöôïng, baûn dòch cuûa Hoàng Lieân Leâ Xuaân Giaùo, Tuû saùch Coå vaên, UÛy ban Dòch thuaät, Phuû Quoác vuï khanh ñaëc traùch vaên hoùa xuaát baûn, TOÙM TAÉT Baøi vieát ñieåm qua thaân theá vaø söï nghieäp cuûa Giaùo sö Traàn Kinh Hoøa, ghi nhaän nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng treân caùc lónh vöïc giaûng daïy, nghieân cöùu khoa hoïc, nhaát laø coâng lao to lôùn cuûa oâng trong vieäc khai thaùc nguoàn söû lieäu Haùn Noâm cuûa Vieät Nam trong thôøi gian coäng taùc vôùi Vieän Ñaïi hoïc Hueá ( ). Nhìn laïi nhöõng coáng hieán cuûa Giaùo sö Traàn Kinh Hoøa, coù theå xem oâng laø moät nhaø Ñoâng phöông hoïc, moät nhaø Vieät Nam hoïc xuaát saéc, ñeå laïi nhieàu coâng trình khaûo cöùu söû lieäu raát coù giaù trò cho neàn söû hoïc Vieät Nam, ñaëc bieät cho giôùi nghieân cöùu coå söû Vieät Nam vaø coå söû Ñoâng Nam AÙ. ABSTRACT CAREER OF THE ORIENTALIST TRAÀN KINH HOØA ( ) IN VIETNAM The article tells about the life and career of Prof. Traàn Kinh Hoøa, noting his contributions in the fields of teaching, scientific research, especially his credit for exploiting historical source of Sino-Noâm language during his collaboration with the University of Hueá ( ). Looking back to the dedication of Prof. Traàn Kinh Hoøa, we can consider him as an excellent professor of Oriental and Vietnamese Studies who left many works of historical research valuable for the history of Vietnam, especially for researchers of ancient history of Vietnam and Southeast Asia.