Ip«nIfn BtcmKyIcamb imcocni am\kni sshimcni t{]mõmln n mw Ip«nbpsS BtcmKyIcamb hnik\hpw hfà bpw t{]mõmln n p Xn\v apxnà hà v Znhkhpw sn m³ Ignbp Ffp hpw ckichpamb Imcy fpï v. {][m\ambpw 1 hbêv apxâ 5 hbêv hscbpå {]mb nâ AÑ\½amÀ v CXn\pÅ Ahkcw [mcmfw e`n p p. Hcp Ip«nbpsS hnik \ n\pw ]T\ n\pw ]n pw \ÂIp c IÀ m Ä pw ]cnncww \ÂIp hà pambn Nne \nàtzi Ä t\m mw. 1
1 hbêv {]mb nâ Ipªp Ä Fs ms sn p p kmaqlniamb/ sshimcniamb A]cnNnXsc ImWpt¼mÄ \mwn p p/ Icbp p. AÑt\m A½tbm ASp v \n v amdpt¼mä Icbp p. Cu {]mb nâ Ip«n v Cãs]«Iptd Ifn m«fpw hyànifpw Dïmbncn pw {i² In«m³ thï n ið tfm BwKy tfm XpSÀ bmbn ImWn p p. Nne kmlncy fnâ `bw ImWn p p. hkv{xw [cn n p kab p ssiifpw ImepIfpw DbÀ pitbm \o«pitbm sn p p. Hfn p Ifn t]mepå IfnIfn Xmev]cyw DïmIp p. `mj/bibhn\nab \nàtzi tfmsv {]XnIcn p p "thï' F v ]dbp Xn\v Xe Ipep nsimï på BwKyw ImWn p p bm{x ]dbpt¼mä ssiiä hoip p. hyxykv- -X kzc nepå ið Ä D ïm p p. "Aѳ', "A½' F n s\ hnfn m³ {ian p p. apxnà hà ]dbp hm piä BhÀ n m³ {ian p p. 2
sshúm\ni Xe nepå (]T\w, Nn, {]iv\ ]cnlmc tajeiä) hkvxp sf sxm«v t\m nbpw Ipep nbpw Fdnªpw Hs Adnbm³ {ian p p. Hfn n p sh p km[\ Ä Is ï p- p. Hcp hkvxphnsâ t]cv ]dbpt¼mä AXnte p t\m p p. apxnà hà ImWn p BwKy Ä A\pIcn p p. ]m{x nte v km[\ Ä CSp p. AXn \n v Xncns Sp p p. Ccp ssiifnepw DÅ km[\ Ä Hcpan p X«n t\m p p (bangs two things together). mknâ \n pw shåw IpSn p p, apsn NoIp p. km[\ Ä Nq ïnimwn p- p. Ne\ nepå ]cklmbanãmsx Ccn p p. hkvxp Ä \nc n \o ns mï v AXnt\msSm w \S m³ {ian p- p. FhnsSbpw ]nsn msx Ht m ct ïm NphSpIÄ sh p p. Nnet mä Aev]t\cw X\nsb \nâ p p. \mw snt ïxv Ip«nsb ]cnncn m³ ]pd p \ns mcmsf \nban pibmsw nâ Abmfpambn CW nhcm\på kabw Ip«n v \ÂIp-I. Ip«n sxämb s]cpamä coxniä ImWn pt¼mä XStbï kabxv XSbp-I. 3
Ip«nbpsS \à s]cpamä Ä {]iwkn pi. Ip«ntbmSpÅ kvt\lhpw IcpXepw Ft mgpw ImWn p-i. sxämb s]cpamä coxnisf in n p Xn\p ]Icw \à s]cpamäs t{]mõmln n m³ kabw Isï p-i. \n Ä sn p Hmtcm {]hr nifnepw Ipªnt\bpw DÄs Sp pi. Hmtcm ns\ Ipdn pw Ipªn\v ]dªpsimsp p-i. Znhkhpw _p piä hmbn psimsp m³ kabw Is ï p-i. Ipªp ]dbp Imcy- Ä a\knem nb tijw AXns\ Ipdn v IqSpX ]dªp simsp p-i. {ItbmWpIfpw t] dpifpw \ÂIn Ipªns\ hcbv m³ t{]mõmln n p-i. Ip«ntbmsSm w Ah\p CãapÅ Ifn m«ä, _vtfm piä, ]e BIrXnIÄ F nh simïp IfnIfn kt mjt mss H w tncp-i. sndnb Ifn m«ä Hfn n p sh n«p Ah Iï p]nsn m³ Ip«ntbmSv Bhiys Smw. \n Ä tnmzn p icoc `mk Ä sxm«pimwn m³ Bhiys Smw. B ³ tkm piä ]Tn n mw. kpc nxambn Ifn m\på CS Ä Hcp nsimsp pi. {i²nt ïxv Ft mä Cgbm³ {ian p nã. HcmfpsS klmbt msp IqSn \nev m³ km[n p nã. hkvxp Ä Nqïn mwn p nã. ssiiä A\ pitbm Ipep pitbm sn p nã. "A½', "Aѳ' F o hm piä ]dbm³ {ian p nã. 4
2 hbêv {]mb nâ Ipªp Ä Fs ms sn p p kmaqlniamb/ sshimcniamb amxm]nxm sfbpw ktlmzc sfbpw A\pIcn p p. aäp Ip«nItfmsSm w Ifn pt¼mä AXnbmbn kt mjn p- p IqSpX Imcy Ä Häbv v sn m³ Xmev]cyw Im«p p. sn cpxv F v ]dbp Imcy Ä sn m\på {]hwx ImWn p p. `mj/bibhn\nab km[\ifpss t]cpiä ]dbpt¼mä Ah Nq ïn m«p p. Ft mgpw ImWp BfpIfpsS t]cpiä a\knem p p. 2 apxâ 4 Nn{X Ä D]tbmKn v hmiy Ä ]dbp p. sndnb \nàtzi Ä a\knem p p. aäpåhà kwkmcn p Xn\nSbn tiä p Nne ]Z Ä BhÀ n p ]dbp p. _p nepå Nn{X Ä Nq ïn m«n kwkmcn p p. icoc`mk fpss t]cpiä ]dªp simsp p Xv thk nâ a\knem p p. 5
sshúm\ni Xe nepå (]T\w, Nn, {]iv\ ]cnlmc tajeiä) ct ïm aqt m IhdpIÄ pånembn Hfn n pshbv p hkvxphns\ Is ï p p. \nd Ä, BIrXnIÄ F nh Xcw Xncn m³ XpS p p. ]cnnbapå sndp]zy fpssbpw (rhymes) hmni fpssbpw _m n ]qcn n p ]dbp p. \mtem AXn IqSpXtem t»m piä D]tbmKn v ShdpIÄ D ïm p p an Imcy Ä sn m\pw Hcp ssi am{xw D]tbmKn p p. cï p L«fpÅ \nàtzi Ä a\knem n sn p p. _p nepå Nn{X fnse hkvxp fpss t]cpiä ]dbm³ {ian p p. Ne\ nepå ImÂhncepIfn Du n \nâ p p. ] v X«p p. HmSm³ XpS p p. ^ÀWn dpiä p apifnte v X\nsb IbdpIbpw Cd pibpw sn p p. ] v Xebv p apifntes dnbp p. \mw snt ïxv dqanâ ]ebns fnembn Ifn m«ä Hfn n p h tijw Ah Isï m³ ]dbmw. BIrXnIÄ, \nd Ä, PohnIÄ F nh D]tbmKn på ]knepiä sn m³ Ip«nsb klmbn mw. Hmtcm v D]tbmKn pt¼mgpw AhbpsS t]cpiä ]dªp simsp mw. 6
t] dpw {ItbmWpIfpw D]tbmKn v Nn{Xw hcbv m³ t{]mõmln n mw. IXIv Xpd m\pw tai Xpd m\pw km[\ Ä FSp psim ïp hcm\pw ]dbmw. Ip«nbpambn Hcpan påt mä ImWp F ns\ pdn pw ]dªpsimsp mw. Ip«n sxämbn D cn p ]Zw Xncp ns msp mw. Ip«n v BhiyapÅ km[\ Ä Nqï n mwn msx t]cv ]dbm³ t{]mõmln n mw. Ip«n ]dbp A]qÀWamb hmiy Ä ]qàwam nsimsp mw. Ip«nItfmsSm w tnà v Ifn mw. {i²nt ïxv {]hr nifpw kwkmchpw A\pIcn mxncn pi. sndnb \nàtzi Ä a\knem m³ IgnbmsX hcp p. {Iam\pKXambn \S m³ IgnbmsX hcp p. 7
3 hbêv {]mb nâ Ipªp Ä Fs ms sn p p kmaqlniamb/ sshimcniamb apxnà hsc A\pIcn p p. Iq«pImsc Isï p p. IfnIÄ nsbnâ Hmtcmcp À pw Ahkcw \ÂIp p. Iq«pImÀ Icbp Xv I ïmâ Ahsc kam[m\n n p p. kzbw hkv{xw CSpIbpw amäpibpw sn p p Fsâ, \nsâ, AhcpsS F n s\bpå hyxymk Ä a\knem p p. ]e Xc nepå hnimc Ä {]ISn n p p. AÑ\n \nt m A½bn \nt m amän\nà m³ _p²nap«p ïmhnã. Zn\NcyIfn s]s«p ïmip amäw _p²nap«piä D ïm p p. `mj/bibhn\nab I ïp]cnnbapå an hkvxp fpssbpw t]cv ]dbp p. AI v, ]pd v, api-fnâ XpS nb Bib Ä a\knem p p. kz w t]cv, hbêv, enwkw F nh ]dbp p. Iq«pImcpsS t]cpiä ]dbp p. Rm³, \o, \½Ä, \n Ä XpS n ]pãnwk ]Z Ä D]tbmKn p- p. ct ïm aqt m hmiy Ä D]tbmKn p kwkmcn p p. 8
sshúm\ni Xe nepå (]T\w, Nn, {]iv\ ]cnlmc tajeiä ) _«WpIfpw enhdpifpw Nen p hkvxp fpw D]tbmKn p p. A`n\bn pw, k ev]n papå IfnIÄ (Pretend plays) sn p p. s]³knepifpw {ItbmWpw D]tbmKn v hnhn[ BIrXnIÄ ]IÀ n hc p p. _p nsâ t]ppiä Hmtcm mbn adn m³ ]Tn p p. Ip nifpss AS piä AS pibpw Xpd pibpw sn p p. Ne\ nepå henªp Ibdp p. \ mbn HmSp p ap {I ssk nä Nhn«p p. Hmtcm ]SnIfnepw Hmtcm Imep sh v ]Sn Ibdm³ ]Tn p p. \mw snt ïxv aäpå Ip«nItfmsSm w Ifnbv m³ t{]mõmln n mw. Ip«nIÄ hnja nemipt¼mä AhtcmsSm w \n v {]iv\w ]cnlcn m³ klmbn mw. Hcp {]txyi kmlncy nâ Ip«n p ïmip am\knimhø \ap v a\knemip p F v Ahsc Adnbn mw. Ip«n v thï n ]cnanxnifpw \nba fpw shbv mw. Ahbn Dd p \nâ mw. c-t ïm aq-t m \nàtzi Ä Hcpan p \ÂImw. Ip«n v F pw _p v hmbn p simsp mw. _p nepåhbpss t]cv ]dbpt¼mä Ah Nqïn mwn m³ ]dbmw. 9
Nn{X nâ ImWp hkvxp ho«nâ FhnsSbm- WpÅXv F v Iï p]nsn m³ ]-dbmw. AXv Hcp Ifn B mw. F n Ifn mw (counting games). Ip«ntbmsSm w ]pd pt]mbn Ifn mw. Ifn m«ä CÃmsXbpÅ IfnIfpsS ckw Ip«nsb a\knem mw. Ip«n ]exc nepå hnimc{]is\ Ä ImWn pt¼mä Ahsb hnaàin msx BhiyapÅn-S p ]n pw simsp- p-i. {]iv\ Ä kz-bw ]cnlcn m³ t{]mõmln n- mw. Xq Â, tai pdw hr nbm  t]m-epå sndnb tpmeniä G n mw. \à coxn-bnâ sn p Xn\v t{]mõml\w simsp- mw. hyxykvx BIrXnIÄ h-c p \ndw \ÂImw ]pxnb Ifn m«ä ]cnnbs Sp- mw. bm{xiä t]mipt¼mä hgnbnâ ImWp ImgvNIÄ Fs ms bmsw v ]dbm³ t{]mõmln n- mw. ]m«ns\m w \r w sn- mw. \à kv]ài\w tamiw kv]cv-i\w F nh ]dªp a\knem n simsp pi.. sndnb Duªm X\nsb BSm³ ]Tn n- mw. Ip«nIÄ ]dbp hm piä \mw {i²n p p F Xncn dnhv D ïm nsbsp pi, AXphgn AhcpsS `mjm]mshw hà[n- pw. IqSpX ]pkvxi -fpw IYI-fpw ]cnnbs Sp- mw. {i²nt ïxv Hcp]mSv {]mhiyw adnªphogp p. ]SnIÄ Ibdm³ ]ämsx hcp p. Ahyàamb kwkm-cw. efnxamb IfnIfn t]mepw GÀs Sm³ ]ämsx hcp p. sndnb \nàtzi Ä a\knem m³ IgnbmsX hcp p. Eye contact simsp mxncn p p. (I p-i-fn-te-bv- v t\m- m³ XmÂ-]cyw Im-Wn- m-xn-cn- p p.) aäv Ip«nItfmsSm w Ifnbv m³ Xmev]cyw ImWn mxncn p p. 10
4 hbêv {]mb nâ Ipªp Ä Fs ms sn p p kmaqlniamb/ sshimcniamb ]pxnb Imcy Ä sn m³ Cãs Sp p. A`n\bn pw, k ev]n papå IfnIÄ IqSpXÂ {InbmßIambn sn p p. IqSpXÂ kabhpw aäv Ip«nItfmsSm w Ifnbv m³ Cãs]Sp p. AOsâbpw A½bpsSbpw tdmfpiä Ifn p p. Xmev]cyapÅ Imcy sf pdn p kwkmcn p p. `mj/bibhn\nab IYIÄ ]dbp p sndp ]Zy Ä HmÀs Sp p p, Ah snmãp p Ahsâ, AhfpsS F o Bib Ä a\knem p p 11
sshúm\ni Xe nepå (]T\w, Nn, {]iv\ ]cnlmc tajeiä) Ne\ nepå Hä menâ \nâ p p. IpXn p hcp ] v ssisim ïp ]nsn p p. F- m³ \- m-bn ]Tn- p p. kabs pdn p a\knem p p. IYbpsS _m n `mkw HmÀ p ]dbp p. Hcpt]msebpÅXv, hyxymkapåxp F o Bib Ä a\knem p p. a\pjycpss Nn{Xw hcbv pt¼mä Ahbh fpw tnà v hc p p. I{XnI D]tbmKn p p. t_mà-uvskbnapifpw ImÀUvsKbnapIfpw Ifn p p. IYbn ASp Xmbn F mwv kw`hn p sx v `mh\bnâ \n v ]dbp p. \mw snt ïxv Ip«ntbmsSm w tnà v A`n\bn pw, k ev]n papå IfnIÄ I-fn mw. hkv{xw [cn p Imcy nepw kv\m v Ign p Imcy nepw Hs Ip«n v tnmbnkv simsp mw. aäp Ip«nIfpambn Ifn p kab p D ïmip {]iv\ Ä kzbw ]cnlcn m³ Ip«n v Ahkcw simsp mw. ssz\wzn\ {]hr nifnâ BZyt Xv c ïmat Xv Ahkm\t Xv F o ]Z Ä D]tbmKn pi. Cu Bib Ä Ip«n v a\ênem m\mipw. Ip«nIfpsS kwib Ä v adp]sn ]dbm³ kabw Isï mw. D cw Adnbm h 12
Adnbnà F v Xs ]dbmw. CâÀs\än \nt m _p pifnâ \nt m D cw Isï m³ Ip«nsb klmbn mw. ^psvt_mä t]mepå ImbnI hnt\mz nâ ]cnioe\w XpS mw. ]mà pifnâ t]mipt¼mä monkey bar, jungle gym t]mepå ssdup- Ifn Ibdm³ A\phZn mw. CXv imcocni ax hà[n n pw. Ip«n sn p \à Imcy sf t{]mõmln n mw. Ifn m«ä ] psh m\pw IfnIÄ nsbnâ Hmtcmcp À pw Ahkc Ä simsp m\pw t{]mõmln n mw. Ip«nIfpsS Nn miàn hà[n n m\pxip Ifn m«ä \ÂImw. {Im^väv sn m³ ]cnioen n mw. Ifnamhv D]tbmKn v cq] Ä Dïm m³ ]Tn n mw. {i²nt ïxv NmSm³ Ignbp nã. t] dnâ Ip nhc p Xnt\msSm pw XmXv]cyanÃ. aäv Ip«nItfmsSm w tnà v Ifnbv m³ Xmev]cyw ImWn p nã. hkv{xw CSp Xnepw Dd p Xnepsams _p²nap«v ImWn p p. hyàx CÃmsX kwkmcn p p. Dï mbncp Hcp Ignhv ]ns ImWn mxncn p p. 13
5 hbêv {]mb nâ Ipªp Ä Fs ms sn p p kmaqlniamb/ sshimcniamb Iq«pImcpsS {]oxn t\sm³ t\m p p. Iq«pImsct msebmim³ t\m p p. \nba Ä A\pkcn p p. ]m«v ]msm\pw, Um³kv sn m\pw Cãs Sp p. IqSpX Imcy Ä Häbv v sn m³ {]m]vxcm p p. (DZmlcWw: Abev] s hospifnâ Häbv v t]mip p) `mj/bibhn\nab hfsc hyàambn kwkmcn p p sndnb IYIÄ hmiy nâ ]qàwambpw ]dbp p. Ne\ nepå 10 sk ³Un IqSpX Hcp Imen \nev m³ Ignbp p. hån m«w (skipping) NmSp p. XeIp n adnbp p. 14
sshúm\ni Xe nepå (]T\w, Nn, {]iv\ ]cnlmc tajeiä) F pi F Bibw hyàambn a\knem p p. a\pjycq] Ä hcbv pt¼mä icocmhbh Ä FÃmw DÄs Sp n hc p p. F pw D]tbmKn p hkvxp sf pdn p hfsc \ mbn a\knem p p. {i²nt ï Xv km[mcw coxnbnâ Ip«nIÄ ImWn p hnimc {]IS\ Ä ImWn p nã F nâ. GsXmcp s]cpamähpw AXnsâ At bäw ImWn p p F nâ. H nepw kpohaãmsx Ccn p p F nâ. snbvxpsimï ncn p {]hr nbnâ \n v hfscthkw {i² amdp p F nâ. \mw snt ï Xv F v Ifn Ww BtcmsSm w Ifn Ww F Imcy Ä Xocpam\n m³ Ip«n p Ahkcw simsp mw. FÃmw X\nsb sn msa coxn ssihcp Xv simï v Xs ]e Imcy Ä pw AhÀ \n tfmsv XÀ nt mw. Ch ti«nsã p \Sn pi. Ip«nbpsS \Ã kwkmc coxnisf ]pigv pi. Nn{X Ä t\m n IY Duln p ]dbm³ t{]cn n mw. Ip«n v Xmev]cyapÅ tajeiä Xncn dnªp Ah Ipd p \ mbn ASp dnbm\på Ahkcw simsp pi. kabs pdn p Aht_m[ap ïm mw 15
Structured and Timely Empowerment Program for Parents of Persons with Disabilities STEPP (Funded by State Initiative on Disabilities) NATIONAL INSTITUTE OF SPEECH & HEARING Accredited as Excellent Institution by RCI ISO 9001:2015 Certified Accredited by NAAC with A Grade NISH Road, Sreekariyam P.O., Thiruvananthapuram-695 017, Kerala, Indi a Tel: +91 471 2944 666, 2596 919 Fax: +91 471 2944 699 E-mail: nishinfo@nish.ac.in Web: ww w.nish.ac.in GVGX+6G Layout & design: CCMD, NISH Images: pexels.com