H I {edmor {dúmnrr>, H$moëhmnya Xya{ejU H $Ð E_. E. ^mj-1 : amá`emñì VwcZmË_H$ g gxr` g ñwm (Comparative Parliamentary Institutions) gì 2 : nona E-08 K (e j{uh$ df 2018-19 nmgyz) J
KQ>H$-1 g gxr` ì`dñwomm Eo{Vhm{gH$ AmT>mdm Am{U {dh$mg AZwH«$_{UH$m 1.0 C{ÔîQ>ço 1.1 àmñvm{dh$ 1.2 {df` {ddomz 1.3 gmam e 1.2.1 B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg 1.2.2 ^mavm_yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg 1.2.3 {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMm CJ_ Am{U ñdê$n 1.4 nm[a^m{fh$ eãx, eãxmw 1.5 ñd` AÜ``Z àízm Mr CÎmao 1.6 gamdmgmr>r ñdmü`m` 1.7 A{YH$ dmmzmgmr>r g X^ J«W 1.0 C{ÔîQ>ço "g gxr` ì`dñwomm Eo{Vhm{gH$ AmT>mdm Am{U {dh$mg' `m KQ>H$mÀ`m AÜ``ZmZ Va AmnU - B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg g_omdyz KoUma AmhmoV. ^mavm_yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg g_omdyz KoUma AmhmoV. {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMr g H$ënZm Aä`mgUma AmhmoV. {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMm CJ_ Am{U ñdê$n g_omdyz KoUma AmhmoV. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 1 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
1.1 àmñvm{dh$ "g gxr` cmoh$emhr' hr B ½c S>Zo OJmcm {Xcocr EH$ _hmz XoUJr Amho. B ½c S>À`m g gxr` emgz àumcrcm à_mu _mzyz OJmVrc AZoH$ Xoem Zr `m nx²yvrmm ñdrh$ma Ho$cm Amho. "g gxr` emgz ì`dñwm Mr VwcZm' (Comparative Parliamentary Institutions) `m nona_ü`o AmnU B ½c S>_Yrc emgz nx²yvrmm CJ_ Am{U ñdê$n Aä`mgUma AmhmoV. Ë`mMà_mUo ^mav Am{U pñdëpcªs >_Yrc g gxr` emgz nx²yvr `m Mm VwcZmË_H$ Aä`mg H$aUma AmhmoV. {~«{Q>e dgmhvr AgUmè`m ~hþvm e Xoem Zr g gxr` emgz nx²yvrmm ñdrh$ma Ho$cm Amho. "nmc _ Q>' (Parliament) hm B J«Or eãx 'Parler' `m \«$M eãxmnmgyz {Z_m U Pmcm Amho. "nmc a' åhuoo ~mocuo qh$dm EH$Ì `od$z MMm H$aUo hmo`. Ë`m_wio eãxe: nmc _ Q> åhuoo Ago {R>H$mU H$s, Á`m {R>H$mUr cmoh$ EH$Ì `od$z MMm H$aVmV. Ë`m_wio nmc _ Q> åhuoo amîq >r` Am{U Am VaamîQ >r` {df`mda MMm H$aÊ`mgmR>r EH$Ì O_coë`m à{v{zytmm g_yh hmo`. AZoH$ XoemVrc H$m`Xo_ S>imcm "nmc _ Q>' `m ZmdmZo AmoiIco OmVo. 1.2 {df` {ddomz 1.2.1 B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg B ½c S>Mr Eo{Vhm{gH$ nmíd ^y_r :- B ½c S>À`m g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg g_omdyz KoÊ`mgmR>r àw_ B ½c S>À`m B{VhmgmMo g {jßv AdcmoH$Z H$aUo Amdí`H$ Amho. B ½c S>_Yrc H$mhr _hîdmà`m KQ>Zm "g gxr` ì`dñwm' Am{U "cmoh$emhr ì`dñwm' {Z_m U hmoê`mg H$maUr^yV R>aë`m AmhoV. doëg, CÎma Am`cªS>, B ½c S> Am{U ñh$m Q>c S> `m Mma àxoem Zm {_iyz "J«oQ> {~«Q>Z' (Great Britain) qh$dm `wzm`q>os> qh$js>_ (United Kingdom) Ago åhq>co OmVo. ì`dhmamv "B ½c S>' `m ZmdmZo `m Xoemcm AmoiIco OmVo. emñìr` ^mfov qh$dm g {dymzmë_h$ ^mfov "`wzm`q>os> qh$js>_' ho Zmd dmnaco OmVo. AmnU Aä`mgmÀ`m gmo`rgmr>r B ½c S> ho Zmd dmnaco Amho. Ë`mMà_mUo H$mhr g H$ënZm gmr>r B J«Or eãxm Mm OgmÀ`m Vgm dmna Ho$cm Amho. B ½c S> hm `wamon I S>mVrc EH$ chmz Xoe Amho. B p½ce ImS>r_yio B ½c S>Mm ^y^mj `wamon I S>mnmgyZ AcJ Pmcm Amho. B ½c S>Mo joì\$i gw_mao 2,44,000 Mm.{H$._r. Am{U cmoh$g»`m 6 H$moQ>rÀ`m Amgnmg Amho. B p½ce, doëg, ñh$m {Q>e Am{U Oo{cH$ `m ^mfm B ½c S>_Ü`o ~mocë`m OmVmV. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 2 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
cmoh$emhrmo _mhoaka åhuyz B ½c S>Mr AmoiI Amho. 19ì`m Am{U 20ì`m evh$mà`m nydm Ym V OJmda amá` Ho$cocm Xoe Aer B ½c S>Mr»`mVr Amho. `m H$mimV Am{\«$H$m Am{U Am{e`m I S>mVrc AZoH$ Xoem da B ½c S>Mo amá` hmovo. B ½c S>_Ü`o gü`m AgUmè`m amoh$s` ì`dñwomm {dh$mg CËH«$m VrÀ`m nx²yvrzo Pmcm Amho. H$mimÀ`m AmoKmV {d{dy ì`dñwm {dh${gv Pmë`m AmhoV. B ½c S>_Yrc nmc _ Q>cm gw_mao EH$ homa dfmªmm B{Vhmg Amho. Ë`m_wio B ½c S>cm g gxr` cmoh$emhrmr OZZr Ago åhq>co OmVo. "A{Z` {ÌV amooemhr' Vo "Zm_Ymar amooemhr' Agm B ½c S>Mm amoh$s` àdmg Amho. ê$t>r, àwm, na nam, Ý`m`mc`rZ {ZU `, g gxozo Ho$coco H$mhr _hîdmmo H$m`Xo `m_ü`o B ½c S>Mr amá`kq>zm {diwacocr Amho. Ë`m_wio B ½c S>À`m amá`kq>zocm A{c{IV amá`kq>zm Ago åhq>co OmVo. B ½c S>Mr amá`kq>zm {d{eîq> H$mimV {d{eîq> Aem KQ>Zm g{_vr_m\ $V {Z_m U Ho$cocr Zmhr. B.g. 9 ì`m evh$mv A±½cmo gošgz cmoh$m Zr B ½c S>_Ü`o amooemhrmr gwédmv Ho$cr. Ë`mZ Va Zm _ Z, Q>çwS>a Am{U ñqw>aq> amokamê`mvrc amom Zr B ½c S>da amá` Ho$co. gü`m {ds> ga KamÊ`mVrc Xþgar E{cPm~oW hr B ½c S>Mr amur Amho. gdm V XrK H$mi åhuoo 1952 nmgyz AmOn`ªV (2017) amojmxrda ~gumar Vr EH$_od _hmamur Amho. {VÀ`mZ Va {VMm Á`oîR> nwì {àýg Mmc g² hm B ½c S>Mm amom hmob c. g gxomm CJ_ :- B ½c S>_Yrc g gxomm CJ_ Am{U {dh$mg g_omdyz KoÊ`mgmR>r Amnë`mcm B.g.10 ì`m evh$mnmgyzmm B ½c S>Mm B{Vhmg Aä`mgUo Amdí`H$ Amho. A±½cmo g ŠgZ H$mimV B.g. 10 ì`m evh$mv amomzo Ë`mcm gëcm XoÊ`mgmR>r EH$ {dûmzm Mr n[afx JR>rV Ho$cr. Ë`mg {dq>zoo_m Q> (Witenagemot) qh$dm Council of Wisemen Ago åhq>co OmVo. `m n[afxo_ü`o amomh$sy>z {Z`wŠV gaxma Am{U Y_ Jwê$ `m Mm g_mdoe hmovm. `mcm B ½c S>_Yrc nmc _ Q>Mm Ama ^ q~xÿ _mzco OmVo. _ ½Zm H$mQ>m (1215) B.g. 13 ì`m evh$mà`m àma ^r amom Om Z `mzo XS>nemhr _mjm Zo A{Z` {ÌV amogîmomm dmna gwê$ Ho$cm. amom Om ZÀ`m XS>nemhr{déX²Y CÀM nxñw gaxmam Zr EH$ _mjurnì amomcm {Xco. `m _mjurnìmà`m _mü`_mvyz amomh$sy>z H$mhr AmídmgZo KoÊ`mV Amcr. `mcmm "_ ½Zm H$mQ>m ' (Magna Carta) qh$dm "_hmz gzx' Ago åhuvmv. B ½c S>_Yrc ñdmv Í`mMr _mjur H$aUmam hm n{hcm {c{iv XñVEodO Amho. amomà`m A{YH$mam À`m Xþén`moJmnmgyZ Am{U ga Om_Xma (Ë`m H$mimVrc àñwm{nv dj ) djm À`m hšh$m À`m g ajumgmr>r Amdí`H$ Aem VaVyXtMm g_mdoe `m _hmz gzxo_ü`o H$aÊ`mV <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 3 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Amcm. ga Om_Xmam À`m g^oà`m _ Oyar{dZm amomcm H$a (Tax) cmjy H$aVm `ouma Zmhr. Amamon {gx²y Pmë`m{edm` H$moUmcmhr AQ>H$ H$ê$Z R>odVm `ouma Zmhr AWdm hônma H$aVm `ouma Zmhr AWdm _mc_îmm {hamdyz KoVm `ouma Zmhr. H$m`ÚmÀ`m ÑîQ>rZo lr_ V Jar~ Agm ^ox^md H$aVm `ouma Zmhr. BË`mXr VaVyXtMm g_mdoe _ ½Zm H$mQ>m _Ü`o H$aÊ`mV Amcm. Ë`m_wio M W _ `m Zr _ ½Zm H$mQ>m Mm {~«{Q>e emgz nx²yvrmo ~m`~c _mzco Amho. B ½c S>_Yrc g gxoà`m {dh$mgmvrc hm EH$ _ cmmm XJS> Amho. _m S>oc nmc _ Q> 1295 amom n{hcm ES>dS> `mzo B.g. 1295 _Ü`o "_m S>oc nmc _ Q>' ^a{dco. `mv AmM {~en, {~en, A ~Q>, Ac, ~ aýg, ZmB Q>g² (VËH$mcrZ B ½c S>_Yrc amoh$s` Am{U Ym{_ H$ joìmvrc CÀM nxñwm Zm `m {d{dy ZmdmZo AmoiIco OmV hmovo) Am{U gm_mý` OZVoMo à{v{zyr `m Mo EHy$U 372 à{v{zyr hmovo. ho n{hco nmc _ Q> EH$J hr hmovo. B.g. 1338 Z Va Y_m}nXoeH$ Am{U gaxma `m Zr gm_mý` cmoh$m À`m à{v{zyrgmo~v nmc _ Q>_Ü`o ~gê`mg {damoy Ho$cm. Ë`m_wio 14ì`m evh$mà`m _Ü` Var XmoZ g^mj h {Z_m U Pmcr. Y_m}nXoeH$ Am{U CÀM nxñw gaxma `m À`m g^mj hmcm "hmd$g Am \$ cm S> g²' (House of Lords) Ago åhq>co Joco Am{U gm_mý` OZVoMo à{v{zyr AgUmè`m g^mj hmcm "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' 'House of Commons' `m ZmdmZo AmoiIco Omdy cmjco. amom n{hcm ES>dS> `mzo nmc _ Q>À`m A{YH$mam Zm _mý`vm {Xcr. nmc _ Q>À`m g _Vr{edm` amomzo H$moUVmhr H$a cmxÿ Z`o; {heo~ VnmgUr Am`wŠV (Commissioner to Audit the Accounts) Am{U _ Ìr {Z`wŠV H$aÊ`mMm A{YH$ma nmc _ Q>cm am{hc; àë`oh$ A{YdoeZ gwê$ hmoê`mnydu _ Ìr Amnë`m nxmmm amorzm_m XoVrc Am{U nmc _ Q>À`m àízm Zm qh$dm Amamonm Zm CÎma XoVrc; BË`mXr VÎdo àñwm{nv Pmcr. {gx²ym V åhuyz darc VÎdm Mm Adc ~ Ho$cm Jocm. na Vw àë`jmv nmc _ Q>da amommo dm ñd hmovo. H$maU nmc _ Q>Mo A{YdoeZ ~moc{dê`mmm A{YH$ma Am{U nmc _ Q> {dg{o V H$aÊ`mMm A{YH$ma amomcm hmovm. B.g. 1327 _Ü`o amom Xþgam ES>dS> `mcm nmc _ Q>Zo nxà`wv Ho$co. Ë`mZ Va c ZH$mñQ>a KamÊ`mVrc (Lancaster Dynasty) amom hoýar `mcm amojmxrda ~g{dê`mv Amco. `m H$mimV nmc _ Q>À`m dm ñdmda {ešh$m_mov ~ H$aUmao H$mhr {ZU ` KoÊ`mV Amco. Mm Xmì`m evh$maioa nmc _ Q>À`m Am{W H$ A{YH$mamV dmt> Pmcr. 15 ì`m evh$mà`m CÎmamYm V N>moQ>r-N>moQ>r `mxdr `wx²yo Pmcr. `m `wx²ym Zm Jwcm~mMr `wx²yo (Wars of the Rose) åhuyz AmoiIco OmVo. `m `wx²ymz Va nwýhm amommo A{YH$ma dmt>co Am{U nmc _ Q>Mo A{YH$ma H$_r Pmco. B.g. 1485 Vo 1603 `m H$mimV Q>çyS>a amokamuo gîmoda Amco. `m H$mimV amommr A{Z` {ÌV gîmm nwýhm àñwm{nv Pmcr. {deofv: gmvdm <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 4 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
hoýar, AmR>dm hoýar Am{U amur n{hcr E{cPm~oW `m Zr A{Z` {ÌV gîmomm dmna Ho$cm. Q>çwS>a amokamê`mzo AamOH$Vm g nwîq>mv AmUë`m_wio Ë`m À`m A{Z` {ÌV amogîmocm cmoh$_mý`vm {_imcr. na Vw Ë`m_wio nmc _ Q>Mo _hîd H$_r Pmco. B.g. 1666 À`m `wx²ymv B ½c S>Mm amom hoam ës> `m Mm nam^d H$ê$Z Zm _ Z KamÊ`mVrc {dë`_ amomzo B ½c S>Mr gîmm hñvjv Ho$cr. Ë`mcm "{dë`_ {X H$m±H$aa' `m ZmdmZo AmoiIco OmVo. hm Zm _ Z KamÊ`mVrc n{hcm amom hmovm. Ë`mZo B ½c S>_Yrc amooemhr ì`dñwm {Z_m U H$aÊ`mV _hîdmmo `mojxmz {Xco. Zm _ Z amom À`m H$mimV gošgz H$mimVrc H$mhr g ñwm nwt>o Mmcy am{hë`m Am{U H$mhr ZdrZ g ñwm Mr ^a ns>cr. Zm _ Z H$mimV "_ ½Z_ H$m pýgcr`_' (Magnum Councilium) ZmdmMr g ñwm {Z_m U Pmcr. {VÀ`m dfm VyZ VrZ ~ R>H$m KoVë`m OmV. `mv amo KamÊ`mVrc cmoh$, {~eng, à_wi gaxma `m Mm g_mdoe hmovm. `mmr gxñ`g»`m OmñV hmovr. åhuyz amomzo "Š`w[a`m aoorg' (Curia Regis) ZmdmMr ì`dñwm {dh${gv Ho$cr. "Š`w[a`m aoorg' åhuoo amomcm gëcm XoUmao _ {Ì_ S>i hmovo. 17ì`m Am{U 18ì`m evh$mv Š`w[a`m aoorg _YyZ "àm`ìhr H$m pýgc' (Privy Council) Mm OÝ_ Pmcm. hr g ñwm gü`m H ${~ZoQ> (_ {Ì_ S>i) `m ZmdmZo ApñVËdmV Amho. amom Xþgè`m hoýarà`m H$mimV Š`w[a`m aoorgà`m H$m_mMr {d^mjur Pmcr. Ë`mVyZ {àìhr H$m pýgc d BVa VrZ àh$maà`m Ý`m`g ñwm {Z_m U Pmë`m. `mm H$mimV B ½c S>_Ü`o {\$avo Ý`m`mc` hr g H$ënZm ê$t> Pmë`m_wio EH$ê$n H$m`Xm {Z_m U hmoê`mg _XV Pmcr. ašv{dhrz H«$m Vr 1688 B.g. 1603 Vo B.g. 1714 `m H$mimV ñqw>aq> KamÊ`mH$S>o gîmm hmovr. `m KamÊ`mVrc n{hë`m OoågZo (1603-25) amomà`m A{Z` {ÌV gîmomm dmna gwê$ Ho$cm. Ë`mZo amomà`m X dr A{YH$mamÀ`m {gx²ym VmMm (Divine Right Theory) nwañh$ma Ho$cm. `m {gx²ym VmZwgma amom hm XodmMm à{v{zyr Amho. Vmo B ídammm A e Agë`mZo Ë`mÀ`mda cmoh$m Mo {Z` ÌU Agy eh$v Zmhr. Agm {dmma _m S>cm. Ë`mZo `m {dmmammo g_w Z H$aUmao 'The Law of Free Monarchies' ho nwñvh$ {c{hco, Ë`mZo nmc _ Q>cm S>mdcyZ {ZU ` KoVco, dq>hþhy$_ H$mT>co, H$a cmjy Ho$co. n[aum_v: nmc _ Q> A{YH$mahrZ g ñwm Pmcr. n{hë`m OoågZ Va Ë`mMm _wcjm n{hcm Mmc g² (1625-49) amom Pmcm. Ë`mZohr nmc _ Q>cm S>mdcyZ H$a dgycr gwé Ho$cr. `m{déx²y nmc _ Q>Zo amomh$sy>z 'Pitition of Rights' Mr _mjur Ho$cr. `m _mjurnìmzwgma nmc _ Q>À`m _ Owar{edm` OZVoH$Sy>Z H$moUVmhr H$a AWdm H$moUË`mhr ñdê$nmv n go dgyc Ho$co Omdy Z`oV Aer _mjur H$aÊ`mV Amcr. amomzo 'Pitition of Rights' _mý` Ho$cm, na Vw àë`jmv Ë`mMr A _c~omdur Ho$cr Zmhr. B.g. 1629 Vo B.g. 1640 `m H$mimV amomzo nmc _ Q>{edm` amá` Ho$co. `mm H$mimV ñh$m Q>c S>er gwê$ AgUmè`m `mxdr `wx²ym_wio amommr {VOmoar <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 5 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
[ah$m_r Pmcr. Ë`m_wio amomcm n emmr JaO ^mgcr. amomzo ZmB cmomzo 1640 gmcr nmc _ Q>Mr g^m Am`mo{OV Ho$cr. `m nmc _ Q>Zo amomà`m A{Z~ªY A{YH$mamcm {damoy H$aUmao H$m`Xo g _V Ho$co. Ë`mVyZM "amom' {déx²y "nmc _ Q>' `m Mo loîr>ëdmgmr>r `wx²y gwê$ Pmco. nmc _ Q>Zo OZVocm amom{déx²y ct>ê`mmo AmdmhZ Ho$co. hm g Kf 1649 AIoa gwê$ am{hcm. nmc _ Q>À`m g Ý`mZo Am crìha H«$m _odocà`m _XVrZo amommm nam^d Ho$cm. n{hë`m Mmc g²cm nh$sy>z 1649 gmcr \$mgmda MT>{dÊ`mV Amco. XoemVyZ amooemhr Am{U hmd$g Am \$ cm S> g² ZîQ> H$aÊ`mV Amco Am{U B ½c S>cm àomgîmmh$ Kmo{fV H$aÊ`mV Amco. Am crìha H«$m _doczo àomgîmmh$ B ½c S>Mr gd gyìo Amnë`m hmvr KoVcr. amá`h$ma^mammr g {hvm R>a{dÊ`mgmR>r 1653 gmcr "B ñq >_ Q> Am \$ JìhZ _ Q>' (Instrument of Government) ApñVÎdmV Amco. hr AmYw{ZH$ OJmVrc n{hcr {c{iv amá`kq>zm åhq>co Va dmdjo hmouma Zmhr. H«$m _doczoxoirc nwýhm nmc _ Q>cm S>mdcÊ`mMm à`ëz Ho$cm. Ë`mZo Amnë`m _wcmcm Amncm dmagxma åhuyz {Z`wŠV Ho$co. na Vw nmc _ Q>Zo Ë`mM nxmdê$z Xÿa Ho$co. 1660 _Ü`o hmd$g Am \$ H$m _ÝgZo nwýhm "amonx' Am{U "hmd$g Am \$ cm S> g²mr' nwzñwm nzm Ho$cr. B.g. 1660 Vo 1685 `m H$mimV ñqw>aq> KamÊ`mVrc Xþgam Mmc g² amojmxrda ~gcm. Ë`mZo nmc _ Q>À`m hšh$m Mm AmXa H$aÊ`mMo AmídmgZ {Xco. Ë`mZ Va 1685 gmcr Xþgam Ooåg amonxmda ~gcm, Ë`mZo nmc _ Q>Mo A{YH$ma ZmH$maÊ`mMm à`ëz Ho$cm. Ë`m_wio nmc _ Q>Zo Ë`mcm H$mTy>Z Q>mH$Ê`mgmR>r à`ëz gwê$ Ho$co. hm c S>_Yrc Am a O g ñwmzmmm à_wi "{dë`_ Am \$ Am a O' (William of Orange) `mcm nmc _ Q>À`m ZoË`m Zr nmmmau Ho$co. Ë`mZwgma Vmo Amnco g Ý` KodyZ B ½c S>cm Amcm. Vmo B ½c S>À`m ^y_rda nm` R>odVmM Xþgam Ooåg \«$mýgcm niyz Jocm. H$moUVmhr ašvnmv Pmcm Zmhr, na Vw B ½c S>À`m B{VhmgmV EH$ _hmz ~Xc Pmcm. `m KQ>Zocm "ašv{dhrz H«$m Vr' (Bloodless Revolution) qh$dm "d ^demcr H«$m Vr' (Glorous Revolution) Ago åhq>co OmVo. `m H«$m VrZo B ½c S>_Yrc A{Z` {ÌV amogîmomm eodq> Ho$cm Am{U nmc _ Q>À`m gd loîr>îdmcm _mý`vm XoÊ`mV Amcr. 1688 À`m H«$m VrnmgyZ nmc _ Q>Mo loîr>ëd H$m`_ñdê$nr ahmdo åhuyz H$mhr _hîdmmo H$m`Xo g _V H$aÊ`mV Amco. gmd ^m _ g gx :- Am ŠQ>mo~a 1689 _Ü`o B ½c S>À`m nmc _ Q>Zo "{~c Am \$ amb Q>g²' hm H$m`Xm g _V Ho$cm. `m H$m`ÚmZo {~«{Q>e emgzmmr nm`m^yv VÎdo {ZpíMV H$aÊ`mV Amcr. amomzo nmc _ Q>À`m _ Oyar{edm` H$m`Xm H$ê$ Z`o, nmc _ Q>À`m _ Owar{dZm H$a cmxÿ Z`o, AWdm H$moUË`mhr ñdê$nmv OZVoH$Sy>Z n gm dgyc H$ê$ Z`o, nmc _ Q>Mo A{YdoeZ {Z`{_VnUo ^a{dê`mv `mdo, nmc _ Q>À`m gxñ`m Zm g nyu ^mfu ñdmv Í` d MMm H$aÊ`mMo ñdmv Í` Agmdo BË`mXr _hîdnyu VÎdm Mm g_mdoe "~rc Am \$ amb Q>g²'_Ü`o <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 6 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
H$aÊ`mV Amcm. n[aum_v: 18 ì`m evh$mv B ½c S>_Yrc nmc _ Q> EH$ A{YH$mag nþ g ñwm åhuyz {dh${gv Pmcr. na Vw nmc _ Q>_Ü`o gm_mý` OZVoÀ`m à{v{zytzm ñwmz ZìhVo. Ë`m_wio 1832, 1884, 1918 Am{U 1948 À`m gwymaum H$m`Úm _wio B ½c S>À`m nmc _ Q>_Ü`o eovh$ar, eov_oya, H$m_Jma, ñìr`m `m Zm Q>ßß`mQ>ßß`mZo à{v{zyrëd XoÊ`mV Amco. Ë`mZwgma amá`h$ma^mamv gm_mý` OZVm gh^mjr hmov Jocr. Iè`m AWm Zo 19 ì`m Am{U 20 ì`m evh$mv hmd$g Am \$ H$m _ÝgMo A{YH$ma dmt>v Joco. 1918 À`m H$m`ÚmZo 30 dfm darc gd pñì`m Zm _VXmZmMm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm. 1928 À`m H$m`ÚmZo 21 dfm darc gd ñìr nwéfm Zm _VXmZmMm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm. 1948 À`m H$m`ÚmZwgma "EH$ ì`švr EH$ _V' ho VÎd A _cmv Amco. 1911 À`m nmc _ Q> A ŠQ>Zwgma YZ{dYo`H$ _ Oya H$aÊ`m~m~V hmd$g Am \$ H$m _Ýgcm nyu A{YH$ma XoÊ`mV Amco. Ë`m_wio hmd$g Am \$ cm S> gcm H$moUVohr YZ{dYo`H$ Zm_ Oya H$aÊ`mMm A{YH$ma am{hcm Zmhr. BVa {dyo`h$m À`m ~m~vrv XoIrc H$m _Ýg g^mj hmcm loîr> R>a{dÊ`mV Amco. Ho$di EImXo {dyo`h$ OmñVrV OmñV 2 df} àc {~V R>odÊ`mMm A{YH$ma cm S> g g^mj hmcm Amho. 1949 À`m H$m`ÚmÝd`o hmd$g Am \$ H$m _ÝgMo {Z{d dmx gmd ^m _Ëd _mý` H$aÊ`mV Amco. Ë`m_wio AmO amoor B ½c S>À`m nmc _ Q>Mo gmd ^m _Ëd åhuo Iè`m AWm Zo H$m _Ýg g^mj hmmo gmd ^m _Ëd hmo`. AemàH$mao B.g. 10 ì`m evh$mnmgyz 20 ì`m evh$mn`ªv KS>coë`m {d{dy amoh$s` KS>m_moS>rVyZ B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg Pmcm Amho. ñd` -AÜ``Z àíz-1 EH$m dmš`mv CÎmao {chm. 1. H$moUË`m Xoemcm g gxr` cmoh$emhrmr OZZr Ago åhuvmv? 2. H$moUË`m gmcr _ ½Zm H$mQ>m Kmo{fV H$aÊ`mV Amcm? 3. amom n{hcm Ooåg `m Zr H$moUVo nwñvh$ {c{hco? 4. B ½c S>_Yrc H$moUË`m amomzo "amomà`m X dr A{YH$mamMo' g_w Z Ho$co? 5. ašv{da{hv H«$m Vr Ho$ìhm Pmcr? V ìhm B ½c S>Mm amom H$moU hmovm? 6. "{~c Am \$ amb Q>g²' Ho$ìhm _ Oya Pmco? 7. B ½c S>_Ü`o H$moUË`m gmcr gd àw_ pñì`m Zm _Vm{YH$ma XoÊ`mV Amcm? 8. "B ñq >_ Q> Am \$ JìhZ _ Q>' Ho$ìhm ApñVËdmV Amco? <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 7 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
1.2.2 ^mavm_yrc g gxr` ì`dñwomm CJ_ Am{U {dh$mg nmíd ^y_r :- 17 ì`m evh$mv B ñq> B {S>`m H $nzrzo ^mavm_ü`o ì`mnmamà`m {Z{_ÎmmZo Amncm {dñvma dmt>{dcm. B.g. 1757 _Yrc ßcmgrÀ`m ct>mb Zo ^mavmv {~«{Q>e gm_«má`mmm nm`m amodcm Jocm. ^mavr` àemgz gwairv Mmcmdo, `mgmr>r 1773 gmcr {~«{Q>e nmc _ Q>Zo "ao½`wcoqq>j A ŠQ>' g _V Ho$cm. Ë`mZ Va H$mcmZwê$n {d{dy H$m`Xo g _V Ho$co Joco Am{U 1857 AIoa ^mavmda {~«{Q>em Zr Amncm EH$N>Ìr A _c àñwm{nv Ho$cm. B.g. 1784 À`m {nq>g B {S>`m A ŠQ>Zwgma B ñq> B {S>`m H $nzrà`m amoh$s` Am{U àemgh$s` ~m~tda {Z` ÌU R>odÊ`mMo ì`mnh$ A{YH$ma {~«{Q>e gah$macm àmßv Pmco. dm az hoñq>tj (1772) nmgyz cm S> S>chm gr (1857) n`ªv gd JìhZ a OZacZr {~«{Q>e gm_«má`mmm nm`m {dñvmaê`mmm à`ëz Ho$cm. Ë`m_wio ^mavr`m À`m _ZmV {~«{Q>e gîmo{déx²y Ag Vmof {Z_m U Pmcm. `mmm n[aum_ åhuoo 1857 _Yrc {enm`m Mo ~ S>. 1857 Mo ~ S> {~«{Q>em Zr _mosy>z H$mT>co. `m KQ>Zo_wio ^mavmà`m ñdmv Í` Midircm EH$ ZdrZ àoaum {_imcr. ^mavr` cmoh$m À`m _ZmV {~«{Q>e gm_«má`m{déx²y Ag Vmof hmovm. ^mavmda XrK H$mi amá` H$aÊ`mgmR>r d ^mavr`m Mm Ag Vmof H$_r H$aÊ`mgmR>r ^mavr`m Zm H$mhrVar {Xco nm{hoo `mmr {~«{Q>em Zm OmUrd {Z_m U Pmcr. Ë`m_wio Zmoìh ~a 1858 _Ü`o B ñq> B {S>`m H $nzrh$s>rc gîmm H$mTy>Z KoÊ`mV Amcr. ^mavmmr g nyu gîmm {~«{Q>e gah$mazo àë`j Amnë`m Vmã`mV KoVcr. _hmamur pìhšq>mo[a`mcm ^mavmmr _hmamur åhuyz Kmo{fV Ho$co Joco. 1858 nmgyz 1947 AIoa ^mavmda {~«{Q>e gah$mazo àë`j amá` Ho$co. `m H$mimV ^mavm_ü`o cmoh$emhr g ñwm {dh${gv hmoê`m_ü`o B ½c S>À`m nmc _ Q>Zo AZoH$ H$m`Xo g _V Ho$co. ^mavm_ü`o g gxr` cmoh$emhr {dh${gv hmoê`mg H$maUr^yV H$mhr _hîdmmo H$m`Xo nwt>rc à_muo. 1. MmQ> a A ŠQ> 1833 Am{U 1853 gmcr V`ma H$aÊ`mV Amcoco MmQ> a A ŠQ> ^mavm_yrc g gxomm CJ_ Xe {dvmv. B.g. 1833 À`m MmQ> a A ŠQ> Zwgma gd àw_ ^mavmvrc gd {~«{Q>e àm VmgmR>r EH$ _Ü`dVu {d{y_ S>i (Imperial Legislative Council) ñwmnz H$aÊ`mV Amco. `mg JìhZ a OZacMo {d{y_ S>i (Governor General's Legislative Council) Agohr åhq>co OmV hmovo. `mv Ho$di MmaM gxñ` hmovo. `mmr ì`mßvr Am{U A{YH$ma IynM _`m {XV hmovo. {d{y_ S>i Am{U H$m` H$mar _ S>i `m À`mV ñnîq> \$ah$ Ho$cm Jocm ZìhVm. gwym[av 1853 À`m MmQ> a A ŠQ>Zwgma _Ü`dVu {d{y_ S>imMm AmH$ma dmt>{dê`mv Amcm. `m gwym[av H$m`ÚmZwgma {d{y_ S>imMr gxñ`g»`m 12 H$aÊ`mV Amcr. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 8 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
{d{y_ S>i Am{U H$m` H$mar _ S>i `m À`m ñdv Ì ~ R>H$m KoÊ`mg gwédmv Pmcr. àë`jmv _mì gd A{YH$ma JìhZ a OZaccm hmovo. `m XmoZ H$m`Úm _wio ^mavmà`m g gxoà`m ñwmnzoà`m AZwf JmZo _hîdmmo H$m_ Ho$co. 2. B {S>`Z H$m pýgc A ŠQ>, 1861 `m H$m`ÚmZwgma Iè`m AWm Zo amîq >r` Am{U àm {VH$ nmvirda H$m`Xo V`ma H$aUmar ` ÌUm ^mavmv {Z_m U H$aÊ`mMm à`ëz Pmcm. `mg 'Legislative Council' qh$dm 'Governor General's Legislative Council' `m ZmdmZo AmoiIco Joco. `mgmr>r AmnU _amr>rv "{d{y_ S>i' hm eãx dmnacm Amho. `m H$m`ÚmZwgma JìhZ a OZacÀ`m {d{y_ S>imV 5 gxñ` hmovo. `m{edm` JìhZ a OZac {d{y_ S>imda {H$_mZ 6 Am{U H$_mc 12 gxñ` {Z`wŠV H$ê$ eh$v hmovm. `mn H$s {Zå_o gxñ` ho J a gah$mar (Non-Official) AgmdoV Ago ~ YZ hmovo. Ë`m_wio ^mavr`m Zm {d{y_ S>imV ñwmz {_iê`mmr g Yr àmßv Pmcr. JìhZ a OZac {d{y_ S>imÀ`m _ Oyar{edm` H$m`Xm H$ê$ eh$v ZìhVm. Ë`mÀ`m H$m`Xo{Z{_ VrÀ`m A_`m X A{YH$mam da _`m Xm KmcÊ`mV Amë`m hmoë`m. VWm{n, àë`j ì`dhmamv {d{y_ S>imMo ~hþg»` gxñ` JìhZ a OZacH$Sy>Z {Z`wŠV Agë`mZo Ë`mMo {d{y_ S>imda {Z` ÌU hmovo. Ë`m_wio _wšv nx²yvrzo `m {d{y_ S>imcm Amnë`m A{YH$mam Mm dmna H$aVm `ov ZìhVm. 3. B {S>`Z H$m pýgëg A ŠQ>, 1892 hm H$m`Xm åhuoo 1861 À`m H$m`Úm_Yrc gwymaum hmovm. Xaå`mZÀ`m H$mimV 1885 gmcr ^mavr` amîq >r` H$m±J«ogMr ñwmnzm Pmcr hmovr. ^mavr` amîq >r` H$m±J«ogZo {d{y_ S>imVrc à{v{zyrëdmgmr>r {~«Q>re gah$mah$s>o AmJ«hr ^y{_h$m KoVcr hmovr. Ë`m_wio {~«{Q>e gah$macm 1892 À`m H$m`Úm_Ü`o {d{y_ S>imMm AmH$ma dmt>dmdm cmjcm. Ë`mZwgma {d{y_ S>imV {H$_mZ 10 Am{U H$_mc 16 gxñ` AgmdoV Aer VaVyX H$aÊ`mV Amcr. Ë`m Mr {Z`wŠVr JìhZ a OZacH$Sy>Z Ho$cr OmB c Aer VaVyX hmovr. `m{edm` BVa 5 gxñ` hmovo. Ë`mn H$s 1 gxñ` H$cH$Îmm M ~a Am \$ H$m _g `m À`m {e\$maerzwgma Am{U Cd [av 4 gxñ` àm {VH$ {d{y_ S>imÀ`m {e\$maerzwgma JìhZ a OZac_m\ $V {Z`wŠV Ho$co OmV hmovo. `m H$m`ÚmZo {d{y_ S>imVrc gxñ`m Zm MMm H$aÊ`mMm Am{U àíz {dmmaê`mmm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm. AemàH$mao 1861 _Yrc H$m`Úmnojm gwym[av ñdê$nmmo H$m`Xo_ S>i {Z_m U H$aÊ`mMm à`ëz Pmcm. 4. B {S>`Z H$m pýgëg A ŠQ>, 1909 H$m±J«og njmà`m AmJ«hr ^y{_ho$_wio hm H$m`Xm g _V H$aÊ`mV Amcm. {d{y_ S>imVrc ^mavr`m À`m à{v{zyrëdmv dmt> H$aÊ`mÀ`m CÔoemZo VËH$mcrZ ^mav_ Ìr cm S> _moc} Am{U ìhmb gam ` q_q>mo `m Zr `m <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 9 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
H$m`ÚmMm gwym[av _gwxm V`ma Ho$cm. åhuyz `mcm _moc}-q_q>mo gwymaum H$m`Xm-1909 Ago XoIrc åhq>co OmVo. `m H$m`ÚmZwgma H $Ðr` {d{y_ S>imMr (Indian Legislative Council) gxñ` g»`m 16 dê$z 60 H$aÊ`mV Amcr. àm {VH$ {d{y_ S>imÀ`m gxñ`m Mr g»`m XþßnQ> H$aÊ`mV Amcr. {d{y_ S>imV {Zdm MrZ Am{U {Z`wŠV gxñ` `m Zm ñwmz XoÊ`mV Amco. {d{y_ S>imVrc gxñ`m Zm A XmOnÌH$ d BVa _hîdmà`m {df`m da R>amd _m S>Ê`mMo A{YH$ma XoÊ`mV Amco. `mda _V{d^mOZ KoÊ`mMr VaVyX H$aÊ`mV Amcr. {d{y_ S>i gxñ`m Zm {d{y_ S>imÀ`m R>amdmÛmao H$m` H$mar à_wimcm (JìhZ a OZaccm) {e\$mag H$aÊ`mMm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm. na Vw `m {e\$maer ñdrh$maê`mmo ~ YZ Ë`mcm ZìhVo. AÜ`jm À`m AZw_VrZo àíz qh$dm nwadur àíz {dmmaê`mmm A{YH$ma {d{y_ S>i gxñ`m Zm XoÊ`mV Amcm. `mm H$m`ÚmZo _wpñc_ O_rZXma Am{U M ~a Am \$ H$m _g `m Mo à{v{zyr {d{y_ S>imMo gxñ` hmovrc `mmr ì`dñwm Ho$cr. _wpñc_ g_wxm`mgmr>r XoÊ`mV Amcoë`m à{v{zyrëdm_wio nwt>o qhxÿ _wpñc_ `m À`mV g Kf gwê$ Pmcm. AemàH$mao ^mavmà`m g gxr` {dh$mgmà`m Q>ßß`m_Ü`o 1909 Mm H$m`Xm _hîdnyu R>aVmo. 5. JìhZ _ Q> Am \$ B {S>`m A ŠQ>, 1919 1909 À`m H$m`Úm_Yrc C{Udm H$_r H$aÊ`mgmR>r 1919 À`m gwym[av H$m`Xm V`ma H$aÊ`mV Amcm. `m H$m`ÚmMm _gwxm VmËH$mcrZ ^mav_ Ìr _m±q>o½`y Am{U ìhmb gam ` Moåg\$moS> `m Zr V`ma Ho$cm. Ë`m_wio `mcm _m±q>o½`y-moåg\$mos> gwymaum H$m`Xm Ago åhuvmv. `m H$m`ÚmZo {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>i {Z_m U H$aÊ`mMr VaVyX Ho$cr. Ë`mZwgma amá`g^m (Council of States) Am{U H $Ðr` {dymzg^m (Central Legislative Assembly) Aer XmoZ g^mj h AgUmao H $Ðr` {d{y_ S>i ApñVËdmV Amco. `m H$m`ÚmZwgma amá`g^omr EHy$U gxñ` g»`m 60 {ZpíMV H$aÊ`mV Amcr. `mvrc 34 {Zdm MrV Am{U Cd [av {Z`wŠV Ho$coco gxñ` hmovo. {Z`wŠV H$aÊ`mV Amcoë`m 26 gxñ`mn H$s 20 emgh$s` gxñ` Am{U 6 J aemgh$s` gxñ` hmovo. H $Ðr` {dymzg^omr EHy$U gxñ` g»`m 144 {ZpíMV H$aÊ`mV Amcr. `mn H$s 104 {Zdm MrV gxñ` hmvoo. Cd [av gxñ`m Zm {Z`wŠV Ho$co OmV hmovo. {Z`wŠV H$aÊ`mV Amcoë`m 40 gxñ`m n H$s 26 emgh$s` gxñ` Am{U Cd [av J aemgh$s` gxñ` hmovo. `m H$m`ÚmZwgma 1921 gmcr n{hco {d{y_ S>i ApñVËdmV Amco. {g_rv _Vm{YH$ma (Restricted Frenchise) nx²yvrzo. `m XmoÝhr g^mj hmmo gxñ` {ZdS>Ê`mV Amco. g nîmr YmaU H$aUmao, H$a ^aumao Am{U {ejummr AQ> nyu H$aUmao ZmJ[aH$ _VXmZmgmR>r nmì R>a{dÊ`mV Amco. Ë`m_wio AË` V Aën g_wxm`mcm _VXmZmMm A{YH$ma àmßv Pmcm. amá`g^m ñwm`r g^mj h hmovo. amá`g^omm H$m` H$mc 3 df} Am{U {dymzg^omm H$m` H$mc 5 df} R>odÊ`mV Amcm. amá`g^omo 1/3 gxñ` Xa 3 dfm Zo {Zd Îm <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 10 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
hmov Joco. XmoÝhr g^mj h _wxvnyd {dg{o V H$aÊ`mMm AWdm `m g^mj hm Mm H$m` H$mc dmt>{dê`mmm A{YH$ma JìhZ a OZaccm hmovm. `m H$m`ÚmZo XoemV cmoh${z`wšv H$m`Xo_ S>i {Z_m U Ho$ë`mMm ^mg {Z_m U H$aÊ`mV Amcm. H$maU `m H$m`Xo_ S>imcm Ho$di MMm H$aÊ`mMm Am{U {e\$mag H$aÊ`mMm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm. JìhZ a OZac hm H$m`Xo_ S>imcm O~m~Xma ZìhVm. Ë`m_wio `m H$m`Xo_ S>imcm H$m`Xo {Z_m U H$aUmao "Agmd ^m _ H$m`Xo_ S>i' Ago åhq>co Joco. Ë`m_wio 1921 À`m {ZdS>UyH$sda H$m±J«og njmzo ~{hîh$ma Q>mH$cm. H$m±J«og njmvrc gwa ÐZmW ~ ZOu `m À`m ZoV ËdmImcrc \w$q>ra JQ> `m {ZdS>UyH$sV {ZdSy>Z Amcm. 1923 gmcr Xoe~ Yy gr.ama.xmg Am{U _movrcmc Zohê$ `m Zr ñdamá` njmmr ñwmnzm Ho$cr. `m njmzo 1923 À`m {ZdS>UyH$sV Mm Jco `e àmßv Ho$co. AZoH$ àg Jm_Ü`o {d{y_ S>imVrc ^mavr`m À`m {damoymvrc R>amd Zm_ Oya H$aÊ`mMo H$m_ ñdamá` njmzo Ho$co. 1926 À`m {ZdS>UyH$sV ñdamá` njmcm `e g nmxz H$aVm Amco Zmhr. Xaå`mZÀ`m H$mimV "gmd ^m _ H$m`Xo_ S>i' Am{U "O~m~Xma emgz nx²yvr' `mgmr>r H$m±J«ogMr _mjur MmcyM hmovr. `mm H$mimV _. Jm YtÀ`m ZoV ËdmImcr ñdmv Í`mgmR>r cmoh$midi gwê$ hmovr. ^mavr`m À`m _mjê`m Mm {dmma H$aÊ`mgmR>r ga Om Z gm`_z `m À`m ZoV ËdmImcr "gm`_z H${_eZ'Mr ñwmnzm H$aÊ`mV Amcr. `mda H$m±J«oggh BVa njm Zr ~{hîh$ma Q>mH$cm. 1929 _Yrc H$m±J«ogÀ`m cmhmoa A{YdoeZmV n.zohê$ `m Zr g nyu ñdamá`mmr _mjur Ho$cr. `m nmíd ^y_r_ü`o ^mavr`m Mm Ag Vmof H$_r H$aÊ`mgmR>r 1935 Mm H$m`Xm g _V H$aÊ`mV Amcm. 6. JìhZ _ Q> Am \$ B {S>`m A ŠQ>, 1935 1935 À`m H$m`ÚmZo ^mavmgmr>r g KamÁ` àmê$nmmr VaVyX Ho$cr. JìhZ a OZac, _ {Ì_ S>i Am{U H$m`Xo_ S>i `m À`m A{YH$mamMm Vnerc `m H$m`Úm_Ü`o XoÊ`mV Amcm. B ½c S>À`m amommm à{v{zyr åhuyz JìhZ a OZac `mg gd H$m` H$mar A{YH$ma XoÊ`mV Amco. H $Ðr` {d{y_ S>imV (Central Legislative Council) amá`g^m ho H${ZîR> g^mj h ho d[aîr> g^mj h (Council of State) Am{U {dymzg^m (Legislative Assembly) `m XmoZ g^mj hm Mm g_mdoe H$aÊ`mV Amcm. `m g "g Kr` {d{y_ S>i' (Federal Legislature) Ago XoIrc åhq>co OmV hmovo. JìhZ a OZac hm {d{y_ S>imMm A{d^mÁ` KQ>H$ hmovm. amá`g^ovrc 156 à{v{zyr {~«{Q>e àm VmVyZ Am{U 104 à{v{zyr g ñwm{zh$m À`mH$Sy>Z {ZdS>Ê`mMr VaVyX H$aÊ`mV Amcr. Ë`mMà_mUo H $Ðr` {dymzg^ovrc 250 à{v{zyr {~«{Q>e àm Vm_YyZ Am{U 125 à{v{zyr g ñwm{zh$m À`mH$Sy>Z {ZdS>Ê`mMr VaVyX H$aÊ`mV Amcr. amá`g^ovrc 1/3 gxñ` Xa VrZ dfm Zo {Zd Îm hmov Ë`m_wio ho ñwm`r g^mj h hmovo. H $Ðr` {dymzg^omm H$m` H$mc nmm <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 11 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
df} hmovm. VËnydu {dymzg^m ~aimñv H$aÊ`mMm {deofm{yh$ma JìhZ a OZaccm XoÊ`mV Amcm hmovm. {dymzg^oà`m gxñ`m Mr {ZdS> àm {VH$ {d{y_ S>imVrc gxñ`m H$Sy>Z Ho$cr OmV hmovr. amá`g^oà`m gxñ`m Mr {ZdS> àm {VH$ _VXmag KmVyZ Ho$cr OmV hmovr. XmoÝhr g^mj hm Zm Amncm g^mnvr Am{U Cng^mnVr {ZdS>Ê`mMm A{YH$ma XoÊ`mV Amcm hmovm. XmoÝhr g^mj hm Zr _ Oya Ho$coë`m àë`oh$ {dyo`h$mcm JìhZ a OZacMr _ Oya ~ YZH$maH$ hmovr. Amdí`H$Vm dmq>ë`mg JìhZ a OZac EImXo {dyo`h$ amomà`m g _VrgmR>r amird R>ody eh$v hmovm. XmoÝhr g^mj hmv _V^oX {Z_m U Pmë`mg g `wšv ~ R>H$ KoVcr OmV hmovr. XmoÝhr g^mj hm Zm OdiOdi g_mz A{YH$ma hmovo. g ñwm{zh$m Zr {damoy Ho$ë`m_wio `m H$m`Úmà_mUo g KamÁ` àë`jmv `ody eh$co Zmhr. VgoM H$m`Xo_ S>imcm O~m~Xma _ Ìr_ S>imMr ì`dñwmxoirc àë`jmv Amcr Zmhr. 7. gmd ^m _ g gx :- 1935 À`m H$m`Úmcm H$m±J«og njmzo {damoy Xe {dcm. H$m±J«og njmà`m _Vo, 1935 Mm H$m`Xm åhuoo {~«{Q>em Zr ^mavr`m da cmxcocr amá`kq>zm Amho. 1935 À`m H$m`ÚmZwgma 1945 gmcr n{hco H$m`Xo_ S>i ApñVËdmV Amco. `m H$m`Xo_ S>imV H$m±J«og ~hþ_v àmßv nj hmovm. JìhZ a OZacÀ`m A{YH$mamda H$mhr _`m Xm KmVë`m_wio `m H$m`Xo_ S>imcm WmoS>o A{YH$ma àmßv Pmco hmovo. na Vw ho gmd ^m _ H$m`Xo_ S>i ZìhVo. 15 Am JñQ> 1947 nmgyz ho H$m`Xo_ S>i gmd ^m _ Pmco. ZdrZ amá`kq>zozwgma H$m`Xo_ S>i ApñVËdmV `ob n`ªv ho h Jm_r H$m`Xo_ S>i åhuyz H$m_ H$aV hmovo. ñdv Ì ^mavmà`m amá`kq>zozwgma 1951-52 gmcr n{hcr gmd {ÌH$ {ZdS>UyH$ KoÊ`mV Amcr. 1952 gmcr gmd {ÌH$ àm T> _VXmZ nx²yvrmm Adc ~ H$ê$Z XoemMo n{hco H$m`Xo_ S>i ApñVÎdmV Amco. `m H$m`Xo_ S>imcm "g gx' AWm V "nmc _ Q>' `m ZmdmZo AmoiIco Omdy cmjco. g gxoà`m d[aîr> g^mj hmcm "amá`g^m' (Council of State) Am{U H${ZîR> g^mj hmcm "cmoh$g^m' (House of People) Ago Zm_H$aU H$aÊ`mV Amco. KQ>H$ amá`mvrc H$m`Xo_ S>imcm "amá` {d{y_ S>i' (State Legislature) hm eãxà`moj ê$t> Pmcm. amá` {d{y_ S>imÀ`m H${ZîR> g^mj hmcm "{dymzg^m' (Legislative Assembly) Am{U d[aîr> g^mj hmcm "{dymz n[afx' (Legislative Council) Ago Zm_H$aU H$aÊ`mV Amco. Ë`m_wio {~«{Q>em À`m H$mimV H$m`Xo_ S>imgmR>r àm{cv AgUmao eãx Am{U gü`m àm{cv AgUmao eãx `mv A Va {XgyZ `ovo. ^mavmà`m amá`kq>zozwgma ñdv Ì ^mavmmr g gx gmd ^m _ Amho. amîq >nvr, cmoh$g^m Am{U amá`g^m `m Zm {_iyz g gx ApñVËdmV `ovo. amîq >nvr hm H$moUË`mhr g^mj hmmm gxñ` Zmhr, na Vw Vmo g gxomm A{d^mÁ` ^mj Amho. n VàYmZ Am{U _ {Ì_ S>i g gxocm O~m~Xma AmhoV. cmoh$g^omm {dídmg Agon`ªV n VàYmZ Am{U _ {Ì_ S>i gîmoda amhÿ eh$vmv. {d{dy g gxr` _mjm Zo n VàYmZ <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 12 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Am{U _ {Ì_ S>i `m À`mda {Z` ÌU R>odco OmVo, `mmm g{dñva Aä`mg AmnU Mm Ï`m KQ>H$mV H$aUma AmhmoV. [ah$må`m OmJr `mo½` eãx ^am. ñd` -AÜ``Z àíz-2 1. 1773 gmcr {~«{Q>e nmc _ Q>Zo ^mavmgmr>r... g _V Ho$cm. 2.... gmcr {~«{Q>e gah$mazo B ñq> B {S>`m H $nzrmr gîmm g nwîq>mv AmUcr. 3.... gmcr _moc}-q_q>mo gwymaum H$m`Xm g _V H$aÊ`mV Amcm. 4.... H$m`ÚmZwgma ^mavmv gd àw_ {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMr nx²yv ñdrh$maê`mv Amcr. 5.... ho g gxomo g^mj h OZVoMo à{v{zyrëd H$aVo. 6. cmoh$g^m, amá`g^m Am{U... ho ^mavmà`m g gxomo A{d^mÁ` KQ>H$ AmhoV. 1.2.3 {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMm CJ_ Am{U ñdê$n AW Am{U ñdê$n :- H$m`Xo_ S>imMr {H$Vr g^mj ho AgmdrV? hm EH$ dmxj«ñv àíz Amho. `m~m~v XmoZ _Vàdmh AmhoV. n{hcm _Vàdmh "EH$J hr' H$m`Xo_ S>imMm Amho. Xþgam _Vàdmh "{ÛJ hr' H$m`Xo_ S>imMm Amho. Ho$di EH$M g^mj h AgUmè`m H$m`Xo_ S>imcm EH$J hr H$m`Xo_ S>i (Unicameral Legislature) Ago åhuvmv. ho g^mj h åhuoo H${ZîR> g^mj h hmo`. `mccq> XmoZ g^mj h AgUmè`m H$m`Xo_ S>imcm "{ÛJ hr H$m`Xo_ S>i' (Bicameral Legilsature) Ago åhuvmv. `mv EH$ H${ZîR> g^mj h AgVo Am{U Xþgao d[aîr> g^mj h AgVo. AmYw{ZH$ H$mimV {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMr g H$ënZm OmñV _mý`vmàmßv Amho. B ½c S>, \«$mýg, A_o[aH$m (USA), H $ZS>m, pñdëpcªs>, Am ñq >o{c`m B. àjv cmoh$emhr Xoem_Ü`o {ÛJ hr H$m`Xo_ S>i ApñVËdmV Amho. ^mavmgh Am{\«$H$m Am{U Am{e`m I S>mVrc AZoH$ Xoem Zr {ÛJ hr H$m`Xo_ S>i ApñVËdmV Amho. ^mavmgh Am{\«$H$m Am{U Am{e`m I S>mVrc AZoH$ Xoem Zr {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMr ì`dñwm ñdrh$macr Amho. {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>i AgUmè`m Xoem_Ü`o XmoÝhr g^mj hm Mm CÔoe, amzm, H$m` H$mc, A{YH$ma `m À`mV \$ah$ {XgyZ `ovmo. àë`oh$ XoemV {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>i {Z_m U hmoê`m_mjrc g X^ dojdojio <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 13 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
AmhoV. {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMm CJ_ H$gm Pmcm `mgmr>r XmoZ g X^ Aä`mgUo Amdí`H$ Amho. B ½c S> Am{U A_o[aH$m (USA) `m àjv cmoh$emhr Xoem_Ü`o H$m`Xo_ S>imMr XmoZ g^mj h XmoZ dojiçm g X^m V {Z_m U Pmcr AmhoV. B ½c S> :- B ½c S>_Yrc {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMm {dh$mg CËH«$m V nx²yvrzo Pmcm Amho, `mmm AmnU Aä`mg Ho$cmM Amho. B ½c S>_Ü`o AmYw{ZH$ H$mimVrc nmc _ Q>Mr gwédmv 13ì`m evh$mnmgyz Pmcr. amom n{hcm ES>dS> `mzo 1295 gmcr n{hco _m S>oc nmc _ Q> Am`mo{OV Ho$co. `m_ü`o {d{dy djm À`m à{v{zytzm {Z_ {ÌV H$aÊ`mV Amco ho EH$J hr nmc _ Q> hmovo. H$mcm VamZo nx Am{U à{vîr>oà`m H$maUmdê$Z Y_ Jwê$ amokamê`mvrc cmoh$ ga Om_Xma BË`mXtZr gm_mý` cmoh$m À`m à{v{zyrgmo~v nmc _ Q>_Ü`o EH$Ì ~gê`mg hah$v KoVcr. Ë`m_wio gm_mý` OZVoMo à{v{zyr Am{U H${ZîR> ZmB Q>g² ho dojiçm g^mj hmv ~gy cmjco. `mvyzm 14 ì`m evh$mà`m _Ü`mg "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' ho gm_mý` OZVoMo g^mj h {Z_m U Pmco. AemàH$mao 14 ì`m evh$mà`m AIoa B ½c S>À`m nmc _ Q>À`m XmoZ g^mj hm Mm {dh$mg Pmcm. `mvrc "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' ho H${ZîR> g^mj h hmovo Am{U "hmd$g Am \$ cm S> g²' ho d[aîr> g^mj h hmovo. Ë`mMà_mUo "amom' hm XoIrc nmc _ Q>Mm EH$ A{d^mÁ` KQ>H$ ~Zcm. àma ^rà`m H$mimV "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' `m g^mj hmcm _`m {XV A{YH$ma hmovo. cmoh$emhr _yë`m À`m {dh$mgm~amo~a "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' Mo A{YH$ma hiyhiy dmt>v Joco. 19ì`m Am{U 20ì`m evh$mv hmd$g Am \$ H$m _Ýgcm H$mhr {deofm{yh$ma XoÊ`mg X^m V H$m`Xo g _V Pmco. Ë`m_wio gü`m OJmVrc gdm V OmñV A{YH$mag nýz H${ZîR> g^mj h Aer H$m _Ýg g^mj hmmr AmoiI {Z_m U Pmcr Amho. `mccq> hmd$g Am \$ cm S> Mo A{YH$ma Zm mì {eëch$ AmhoV. amokamê`mvrc amonwì, d ena namjv {nag, AmOrd {nag, ñh$m Q>c S> Am{U Am` c S>Mo à{v{zyr, cm cm S> g², Y_ Jwê$ `m Mm g_mdoe hmd$g Am \$ cm S> g²_ü`o hmovmo. hr g»`m gw_mao 1100 nojm OmñV Amho. gm_mý` OZVoZo cmoh$emhr _mjm Zo nmm dfmªgmr>r {ZdSy>Z {Xcoco à{v{zyr "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' `m g^mj hmv AgVmV. A_o[aH$m :- A_o[aHo$Mr amá`kq>zm {Z_m U H$aVodoir VoWrc H$m`Xo_ S>im_Ü`o (H$m±J«og_Ü`o) H$moUË`m VÎdmZwgma à{v{zyrëd Úmdo `mdê$z _V^oX Pmco. ìh{o Zr`mgma»`m _mor>çm amá`m Zr cmoh$g»`oà`m à_mumv H$m±J«og_Ü`o à{v{zyrëd {Xco Omdo, Aer _mjur Ho$cr. `mccq> Ý`y Ogugma»`m chmz amá`m Zr g_mzvoà`m VÎdmZwgma gd amá`m Zm EH$g_mZ à{v{zyrëd {Xco Omdo Aer _mjur Ho$cr. `màh$mao _mor>r <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 14 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
amá`o Am{U chmz amá`o `m À`mVrc g Kfm VyZ _mj H$mT>Ê`mgmR>r H$m±J«ogMr XmoZ g^mj ho {Z_m U H$aÊ`mV Amcr. EH$m g^mj hmv amá`mà`m cmoh$g»`oà`m AmYmao à{v{zyrëd XoÊ`mMo VÎd ñdrh$maco Omdo Ago R>aco. `mmm _mor>çm amá`m Zm \$m`xm Pmcm. Xþgè`m g^mj hmv g_mzvoà`m VÎdmZwgma àë`oh$ amá`mcm XmoZM à{v{zyr {ZdSy>Z nmr>{dê`mmr VaVyX H$aÊ`mV Amcr. `m VÎdmMm chmz amá`m Zm \$m`xm Pmcm. Aem[aVrZo 1789 À`m A_o[aH$Z amá`kq>zozo "H$m±J«og' ho XmoZ g^mj h AgUmao H$m`Xo_ S>i {Z_m U Ho$co. "à{v{zyrj h' (House of Representative) ho cmoh$g»`oà`m à_mumv OZVoMo à{v{zyrëd H$aUmao H${ZîR> g^mj h {Z_m U H$aÊ`mV Amco. KQ>H$ amá`m Mo à{v{zyrëd H$aÊ`mgmR>r "{gzoq>' (Senate) ho d[aîr> g^mj h {Z_m U H$aÊ`mV Amco. `mvyzm nwt>o g KamÁ` ì`dñwm AgUmè`m Xoem_Ü`o KQ>H$ amá`m Mo à{v{zyrëd H$aÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj h {Z_m U H$aÊ`mMr na nam {dh${gv Pmcr. Ë`m_wio AmYw{ZH$ H$mimV gd g KamÁ`mV d[aîr> g^mj h KQ>H$ amá`m Mo à{v{zyrëd H$aVmV. ^mav :- ^mavm_ü`o n{hë`m Xm 1919 À`m H$m`ÚmZwgma {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>i {Z_m U H$aÊ`mV Amco. 1950 À`m amá`kq>zozo XoIrc {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMm (g gx qh$dm nmc _ Q>Mm) ñdrh$ma H$aÊ`mV Amcm. "cmoh$g^m' ho OZVoMo à{v{zyrëd H$aUmao H${ZîR> g^mj h Amho. "amá`g^m' ho KQ>H$ amá`m Mo à{v{zyrëd H$aUmao d[aîr> g^mj h Amho. na Vw ^mavmv XmoÝhr g^mj hmvrc à{v{zyrëd cmoh$g»`oà`m à_mumv XoÊ`mV Amco Amho. darc _m{hvrdê$z ho ñnîq> hmovo H$s, B ½c S>, A_o[aH$m Am{U ^mav `m {VÝhr Xoem _Yrc H$m`Xo_ S>imMr XmoZ g^mj h dojdojiçm g X^m V {Z_m U Pmcr AmhoV. gmymauv: d[aîr> g^mj h ho Á`oîR> AZw^dr cmoh$m Mo g^mj h åhuyz AmoiIco OmVo. H${ZîR> g^mj hmh$sy>z KmB JS>~S>rV EImXo {df`h$ _ Oya hmov Agoc Va Ë`mcm à{v~ Y H$aÊ`mMo H$m_ d[aîr> g^mj hmzo H$aUo Ano{jV Amho. EImÚm XoemMo H$m`Xo_ S>i {ÛJ hr Agmdo AWdm Zmhr `m~m~v nañna XmoZ {déx²y _Vàdmh AmhoV. H$mhr Aä`mgH$m Zr `mmo g_w Z Ho$co Amho. Va H$mhr Aä`mgH$m Zr `mmo I S>U Ho$co Amho. ga hoýar _oz, _ {S>gZ, _ [aam Q>, cm S> ~«mbg BË`mXtZr {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMo g_w Z Ho$co Amho. Ooa_r ~ W _, hoam ës> cmñh$s Am{U ~ Om{_Z \«±$H$crZ `m Zr {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMo OmoaXma I S>U Ho$co Amho. g_w Z H$aUmè`m Mr `m ì`dñwomo JwU gm {JVco AmhoV, Va I S>U H$aUmè`m Zr Ë`mMo Xmof XmI{dco AmhoV. {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>imMo JwU Am{U Xmof nwt>rcà_muo :- <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 15 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
JwU :- 1) H${ZîR> g^mj hmà`m _Z_mZr H$ma^mamda {Z` ÌU R>odÊ`mg darîr> g^mj h Cn`wŠV R>aVo. 2) H${ZîR> g^mj hmvrc ~hþ_v àmßv njmà`m EH$m{YH$maemhr d Îmrda {Z` ÌU R>odÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj h Amdí`H$ AgVo. 3) g_momvrc {d{dy gm_m{oh$, Ym{_ H$, Am{W H$ KQ>H$m Zm à{v{zyrëd XoÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj h Cn`wŠV R>aVo. 4) {ÛJ hr H$m`Xo_ S>im_wio EH$mM g^mj hmmr hþhy$_emhr àñwm{nv hmoê`mmm YmoH$m Q>miVm `ovmo. 5) g KamÁ` ì`dñwo_ü`o KQ>H$ amá`mmo {hvg ~ Y OmonmgÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj h Amdí`H$ AgVo. 6) H${ZîR> g^mj hmdarc H$m_mMm VmU H$_r H$aÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj hmmr _XV {_ivo, Ë`m_wio d[aîr> g^mj h Cn`wŠV R>aVo. 7) gm{hë`, {eju, H«$sS>m, {dkmz Am{U V ÌkmZ BË`mXr joìmvrc VÁk _ S>itZm H$m`Xo_ S>imda ñwmz XoÊ`mgmR>r d[aîr> g^mj h Cn`wŠV R>aVo. Xmof :- 1) {ÛJ hr H$m`Xo_ S>im_wio H$m`Xo {Z{_ VrMr O~m~Xmar {d^mjcr OmVo. 2) d[aîr> g^mj h {Z_m U H$aUo ho cmoh$emhr{damoyr VÎd Amho. 3) H$m_mMr nwzamd Îmr hmovo, Ë`m_wio H$m`Xm{Z{_ VrÀ`m à{h«$`ocm AZmdí`H$ {dc ~ hmovmo. 4) {ÛJ hmë_h$ H$m`Xo_ S>im_wio AZoH$Xm XmoZ g^mj hmvrc _V^oXm_wio H$m`Xo{Z{_ VrÀ`m à{h«$`ov g Kf {Z_m U hmovmo. EH$m g^mj hmzo _ Oya Ho$coco {dyo`h$ Xþgao g^mj h Zm_ Oya H$aVo. 5) ~ Om{_Z \«$H${cZ `m À`m _Vo, ""{ÛJ hr H$m`Xo_ S>i åhuoo Agm aw Á`mcm nañna {déx²y ~moycm XmoZ KmoS>o ~m Yco AmhoV.'' <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 16 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
[ah$må`m OmJm ^am. ñd` -AÜ``Z àíz-3 1. XmoZ g^mj h AgUmè`m H$m`Xo_ S>imcm... H$m`Xo_ S>i Ago åhuvmv. 2.... ho B ½c S>_Yrc nmc _ Q>Mo d[aîr> g^mj h Amho. 3. A_o[aHo$Vrc... `m g^mj hm_ü`o g_mzvoà`m VÎdmZwgma à{v{zyrëd XoÊ`mV Amco Amho. 4. ^mavm_ü`o... ho KQ>H$amÁ`mMo à{v{zyrëd H$aUmao g^mj h Amho. 5. ga hoýar _oz Am{U cms> ~«mb g `m Zr H$m`Xo_ S>imMo g_w Z Ho$co Amho. 1.3 gmam e Eo{Vhm{gH$ nmíd ^y_r :- B ½c S>cm g gxr` cmoh$emhrmr OZZr Ago åhuvmv. B ½c S>À`m YVuda OJmVrc AZoH$ Xoem Zr g gxr` cmoh$emhrmo àmê$n ñdrh$maco Amho. B ½c S> EH$ `wamon I S>mVrc àjv amîq > åhuyz AmoiIco OmVo. OJmda amá` Ho$cocm Xoe AergwÕm B ½c S>Mr AmoiI Amho. B ½c S>À`m amoh$s` ì`dñwo_ü`o {Z_m U Pmcoë`m AZoH$ g ñwm `m CËH«$m VrÀ`m _mü`_mvyz {Z_m U Pmë`m AmhoV. B.g. 10 À`m evh$mnmgyz {d{dy g {dymzmë_h$ g ñwm Mm B ½c S>_Ü`o {dh$mg hmov Jocm. H$mimÀ`m AmoKmV A{Z` {ÌV amooemhrmo Zm_Ymar amooemhrv ê$nm Va hiyhiy cmoh$emhr ~ih$q> H$ê$Z g gxomo gmd ^m _Ëd àñwm{nv H$aÊ`mV Amco. B ½c S>À`m amoh$s` ì`dñwo_yrc AZoH$ JmoîQ>r àwm na nam À`m ñdê$nmv AmT>iVmV. A{c{IV amá`kq>zm ho B ½c S>Mo d {eîq>ç Amho. nmc _ Q>Mm {dh$mg :- B.g. 10 ì`m evh$mv A ½cmo g ŠgZ H$mimV amooemhr ì`dñwm {dh${gv Pmcr. Ë`mZ Va AZoH$ amokamê`mvrc amom Zr B ½c S>da amá` Ho$co. Zm _ Z amo KamÊ`mVrc H$mimV "_ ½Z_ H$m pýg{ca_' Am{U "Š`w[a`m aoorg' `m g ñwm Mm {dh$mg Pmcm. AmOÀ`m nmc _ Q>À`m {dh$mgmvrc EH$ àma ^rmm Q>ßnm hmovm. B.g. 1215 _Ü`o amomh$sy>z _ Oya H$ê$Z KoVcocm "_ ½Zm H$mQ>m ' qh$dm "_hmz gzx' B ½c S>À`mM Zìho Va OJmÀ`m B{VhmgmVrc _hîdmmr KQ>Zm hmovr. B.g. 1295 _Ü`o amom n{hcm ES>dS> `mzo Am`mo{OV Ho$cocr n{hcr "_m S>oc nmc _ Q>' hr XoIrc EH$ _hîdmmr KQ>Zm Amho. Mm Xmì`m evh$mv nmc _ Q>À`m XmoZ g^mj hmmr {Z{_ Vr Pmcr. nmc _ Q>Mo _hîd dmt>v Joco. VWm{n, 16 ì`m <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 17 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
evh$mv nwýhm amooemhrmo dm ñd àñwm{nv Pmco. 17 ì`m evh$mv amomà`m A{Z` {ÌV gîmocm nmc _ Q>Zo {damoy gwê$ Ho$cm. 1649 gmcr n{hë`m Mmc gcm \$mgmda MT>{dÊ`mV Amco Am{U amooemhr g nwîq>mv AmUcr Jocr. VWm{n, nwýhm 1660 gmcr amooemhrmr ñwmnzm Pmcr. Xþgè`m OoågZo nwýhm g gxomm A{YH$ma S>mdcÊ`mMm à`ëz Ho$cm. n[aum_v: 1688 gmcr nmc _ Q> Am{U amom `m À`mV `wx²y Pmco. nmc _ Q>À`m g Ý`m er ct>ê`meodor Xþgam Ooåg niyz Jocm. H$moUVmhr ašvnmv Pmcm Zmhr, Ë`m_wio `m H«$m Vrcm ašv{da{hv H«$m Vr Ago åhuvmv. `m H«$m VrZo A{Z` {ÌV amooemhrmm A V Pmcm. nmc _ Q>Mo gd loîr>ëd _mý` H$aÊ`mV Amco. 19 ì`m Am{U 20 ì`m evh$mv H$mhr H$m`Xo g _V H$aÊ`mV Amco. `m H$mimV "hmd$g Am \$ H$m _Ýg' A{YH$ à~i Pmco. WmoS>Š`mV, AZoH$ amoh$s` KS>m_moS>rVyZ B ½c S>_Ü`o g gxr` cmoh$emhrmm {dh$mg Pmcm Amho. ^mavr` g ñwomm {dh$mg :- ^mavm_yrc g gxr` ì`dñwomm {dh$mg hr XoIrc {~«{Q>em Mr XoUJr Amho. {~«{Q>em À`m H$mimV g _V Pmcoë`m H$m`Úm _Ü`o ^mavr` g gxomo _yi AmT>iVo. Zmoìh ~a 1958 _Ü`o ^mavmmm amá`h$ma^ma àë`j {~«{Q>e gah$maà`m AIË`m[aV Amcm. Ë`mZ Va 1861 Am{U 1892 Mo B {S>`Z H$m pýgëg A ŠQ>. `m XmoZ H$m`Úm_Ü`o ^mavmv A ev: àm{v{zyrh$ H$m`Xo_ S>i {Z_m U H$aÊ`mMm à`ëz Pmcm. _mc}-q_q>mo gwymaum H$m`Xm 1909 Am{U _m±q>o½`y-moåg\$mos> gwymaum H$m`Xm, 1919 `m XmoZ H$m`ÚmÝd`o ^mavmvrc nmc _ Q>À`m {dh$mgmv _mocmmo `mojxmz {Xco Amho. Ë`mZ Va 1935 À`m H$m`Xm Am{U ^mavmmr amá`kq>zm `m Zr nmc _ Q>À`m {dú_mz ñdê$nmcm AmH$ma {Xcm. Aem àh$mao ^mavr` g gxocm gw_mao XmoZ evh$mmm B{Vhmg Amho. {ÛJ hr H$m`Xo_ S>i :- H$m`Xo_ S>imMr amzm EH$J hr AWdm {ÛJ hr Agy eh$vo. `m~m~v XmoZ _Vàdmh AmhoV. H$m hr Aä`mgH$m Zr EH$J hr H$m`Xo_ S>imMo g_w Z Ho$co Amho. `mccq> H$m hr Aä`mgH$m Zr {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMo g_w Z Ho$co Amho. AmYw{ZH$ H$mimV ~hþvm e {dh${gv cmoh$emhr Xoem _Ü`o {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMo g_w Z Ho$co Joco Amho. {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMo H$mhr JwU Am{U Xmof AmhoV. àë`oh$ XoemV {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imÀ`m {Z{_ VrMm CÔoe Am{U g X^ dojdojio AmhoV. WmoS>Š`mV, g gxr` cmoh$emhrmm _mor>m B{Vhmg Amho. 1.4 nm[a^m{fh$ eãx, eãxmw AmM, AmM {~en : {¼íMZ Y_ Jwê $gmr>r dmnaë`m OmUmè`m CnmYr. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 18 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
A ~Q> : Y_ Jwê$ `m AWm Zo dmnacm OmUmam eãx. ZmB Q> : gaxma `m AWm Zo hm eãx dmnacm OmVmo. dgmhv : {~«{Q>em Mr gîmm AgUmao Xoe. {nag > : cm S> g² : B ½c S>_Yrc d[aîr> g^mj hmvrc gxñ`m Zm gý_mznyd H$ {Xcocr CnmYr. gmd ^m _ : amá`mmm gd loîr> A{YH$ma. 1.5 ñd` AÜ``Z àízm Mr CÎmao àíz-1 Mr CÎmao : (1) B ½c S>, (2) B.g. 1215, (3) "{X cm Am \$ \«$s _mozmh$s O', (4) amom n{hcm Ooåg, (5) B.g. 1688, (6) B.g. 1689, (7) 1918, (8) 1653. àíz-2 Mr CÎmao : (1) ao½`wcoqq>j A ŠQ>, (2) B.g. 1885, (3) B.g. 1909, (4) _m±q>o½`y Moåg\$moS> gwymaum H$m`Xm, 1919, (5) cmoh$g^m. àíz-3 Mr CÎmao : (1) {ÛJ hmë_h$, (2) hmd$g Am \$ cm S> g², (3) {gzoq>, (4) amá`g^m, (5) {ÛJ hmë_h$. 1.6 gamdmgmr>r ñdmü`m` Imcrc àízm Mr g{dñva CÎmao {chm. 1. B ½c S>_Yrc nmc _ Q>À`m {dh$mgmmm AmT>mdm `m. 2. ^mavmà`m g gxomm B{Vhmg ñnîq> H$am. 3. {ÛJ hr H$m`Xo_ S>i åhuoo H$m`? ^mavmvrc {ÛJ hr H$m`Xo_ S>imMr ì`dñwm ñnîq> H$am. 4. 1919 Am{U 1935 À`m H$m`Úm_Yrc H$m`Xo_ S>imÀ`m VaVyXrMo VwcZmË_H$ {dícofu H$am. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 19 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Q>rnm {chm. 1. _ ½Zm H$mQ>m, 1215. 2. ašv{da{hv H«$m Vr, 1688. 3. B {S>`Z H$m pýgëg A ŠQ>, 1861 Am{U 1892. 4. EH$J hr Am{U {ÛJ hr H$m`Xo_ S>i. 1.7 A{YH$ dmmzmgmr>r g X^ J«W 1. Kashyap Subhash : "Our Parliament : An Introduction to the Parliment of India", 2000, Publisher : NBT, New Delhi. 2. Ashirvatham, Eddy : "Political Theory". 3. Basu D. D. : "Introduction to the Constitution of India", 2007, Publisher : Wadhwa, Nagpur. 4. Kapur A. C. : "Select Constitution", 1956, Publisher : S. Chand, New Delhi. 5. Das H. H. : "Select Modern Government", 2000, Publisher : Anmol Publication, New Delhi. 6. WoaUH$a, lram_ : ""VwcZmË_H$ emgz Am{U amoh$mau'', 2005, àh$meh$-gmb ZmW àh$mez, ZmJnya. 7. nmq>rc, ~r.~r. : ""VwcZmË_H$ emgz Am{U amoh$mau'', 2009, àh$meh$-\$s>ho$ àh$mez, H$moëhmnya. 8. cmoq>o, am.o. : ""VwcZmË_H$ emgz Am{U amoh$mau'', 2012, àh$meh$-qnnimnwao npãceg, ZmJnya. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 20 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
àm.zohm dms>oh$a/ghm.àmü`mnh$, Xÿa {eju H $Ð 31 E_.E.^mJ-1 : amá`emñì : nona-e08 : gì-2 : g gxr` emgz ì`dñwm Mr VwcZm (M.A.Part-1 : Political Science : Paper-E08 : Sem-I : Comparative Parliamentary Institutions) KQ>H$-2 {d{dy amoh$s` ì`dñwm _Yrc g gx AZwH«$_{UH$m 2.0 C{ÔîQ>ço 2.1 àmñvm{dh$ 2.2 {df` {ddomz 2.3 gmam e 2.2.1 g gxr` ì`dñwm : AW d d {eîq>ço 2.2.2 g gxr` ì`dñwm _Yrc g gx 2.2.2.1 B ½c S>_Yrc g gx 2.2.2.2 ^mavm_yrc g gx 2.2.3 AÜ`jr` ì`dñwo_yrc g gx 2.2.3.1 A_o[aHo$_Yrc g gx 2.2.4 pñdg ì`dñwo_yrc g gx 2.4 ñd` :AÜ``Z àíz 2.5 ñd` :AÜ``Z àízm Mr CÎmao 2.6 gamdmgmr>r ñdmü`m` 2.7 g X^ J«W 2.0 C{ÔîQ>ço `m KQ>H$mÀ`m Aä`mgmZ Va AmnUmg, 1. g gxr` ì`dñwo_yrc g gxr` g ñwm Mm Aä`mg H$aVm `ob c. 2. AÜ`jr` ì`dñwo_yrc g gxr` g ñwm Mo ñdê$n g_oyz KoVm `ob c. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 1 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
3. pñdg ì`dñwo_yrc g gxr` g ñwm Mm Aä`mg hmob c. 4. g gxr`, AÜ`jr` d pñdg ì`dñwm _Yrc g gxr` g ñwm Mo VwcZmË_H$ {dícofu H$aVm `ob c. 5. ~XcË`m amoh$s` n[apñwvr_ü`o A{YH$m{YH$ O~m~Xma d pñwa emgz ì`dñwm {Z_m U H$aÊ`mÀ`m ÑîQ>rZo g emoyz H$aVm `ob c. 2.1 àmñvm{dh$ AJmoXaÀ`m KQ>H$mV AmnU g gxr` g ñwm À`m CX`mMm VgoM {ÛJ hr nüxvrà`m CX`mMm AmT>mdm KoVcm. AmVm `m KQ>H$m_Ü`o AmnU g gxr` ì`dñwm, AÜ`jr` ì`dñwm d pñdg ì`dñwm _Yrc g gxr` g ñwm Mm Aä`mg H$aUma AmhmoV. `m_ü`o B ½c S> d ^mav `m g gxr` ì`dñwm _Yrc g gxr` g ñwm Mo ñdê$n amzm d H$m`} g_oyz KoD$. AÜ`jr` ì`dñwm gmr>r AmnU A_o[aHo$Mo CXmhaU Aä`mgy. VgoM pñdg åhuoom pñdëpcªs>_yrc g gxomm Aä`mg AmnU `m KQ>H$mV H$aUma AmhmoV. 2.2 {df` {ddomz 2.2.1 g gxr` ì`dñwm : AW d d {eîq>ço g gxr` ì`dñwm åhuoo Aer cmoh$emhr emgz ì`dñwm Á`m_Ü`o H$m` H$mar _ S>imMr A{Y_mÝ`Vm hr H$m`Xo_ S>imÀ`m åhuoom g gxomm {dídmg g nmxz H$aÊ`mÀ`m j_voda Adc ~yz AgVo. VgoM Vo g gxocm O~m~Xma AgVo. g gxr` ì`dñwo_ü`o gm_mý`nuo amîq > à_wi hr ì`pšv emgz à_wi `m ì`pšvnojm dojir AgVo. AÜ`jr` ì`dñwo_ü`o _mì `mnojm CcQ> n[apñwvr AgVo. VoWo amá`mmm (amîq >mmm) à_wi hmm emgzmmm à_wi AgVmo, VgoM AÜ`j hm H$m`Xo_ S>imH$Sy>Z cmoh$gîmmh$ A{Y_mÝ`Vm àmßv H$aV Zmhr. g gxr` ì`dñwo_ü`o gmymauv: XmoZ àh$ma nmhê`mg {_ivmv. åhuoom amooemhr ì`dñwm _Ü`o AmT>iUmar g gxr` ì`dñwm d àomgîmmh$ ì`dñwm _Ü`o AmT>iUmar g g{x` ì`dñwm. B ½c S>, S>oÝ_mH $, ñdrs>z, OnmZ `mgma»`m Xoem _Ü`o OoWo KQ>ZmË_H$ amooemhr ApñVËdmV Amho Aem Xoem _Ü`o amom hm amá`mmm à_wi AgVmo Va emgz à_wi hm Zoh_rM g gxomm gxñ` AgVmo. Va àomgîmmh$ ì`dñwm _Y`o Am`cªS>, O_ Zr, ^mav Am{U BQ>cr `mgma»`m g gxr` àomgîmmh$ Xoem _Ü`o ~hþxm Zm_Ymar amîq >nvr hm amîq > à_wi AgVmo, Va emgz à_wi hm Zoh_rà_mUo H$m`Xo _ S>imMm gxñ` AgVmo. <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 2 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
g gxr` ì`dñwomo gd lwv àmê$n åhuoo doñq>{_zñq>a åhuoom B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwm. Ia Va AZoH$ AWm Zo g gxr` ì`dñwm d doñq>{_zñq>a àmê$n ho g_mzawu eãx åhuyz dmnaco OmVmV. qh$~hþzm Vo EH$_oH$m nmgyz dojio Z H$aVm `oê`mgmaio AmhoV. g gxr` ì`dñwomm CX` gd àw_ J«oQ> {~«Q>Z_Ü`o Pmcm, Á`m nüxvrzo AÜ`jr` ì`dñwo~amo~a A_o[aHo$Mo Zmd OmoS>co Joco Amho, Ë`mM àh$mao g gxr` ì`dñwo~amo~a B ½c S>Mo Zmd OmoS>co Joco Amho. g gxr` ì`dñwoà`m doñq>{_zñq>a àmê$nmmr d {eîq>ço Imcrcà_mUo gm JVm `ovrc. 1. XmoZ dojio H$m` H$mar à_wi AgVmV. amá`mmo à_wi Agcoco B ½c S>_Yrc amom Am{U ^mavm_yrc amîq >nvr ho Zm_Ymar à_wi AgVmV, Ë`m Zm Am nmm[ah$ d KQ>ZmË_H$ ñdê$nmmo A{YH$ma AgVmV Va emgzmà`m àë`j d à^mdr A{YH$ma ho amoh$s` H$m` H$mar _ S>imH$S>o åhuoom àymz_ Ìr d Ë`mMo _ Ìr_ S>i `m Zm AgVmV. 2. amoh$s` H$m` H$mar _ S>i ho H$m`Xo _ S>imÀ`m gxñ`m _YyZ {Z_m U Ho$co OmVo Am{U H$m`Xo _ S>imMm EH$ ^mj AgVo. g gxoà`m H${ZîR> J hm_yyz ~hþ_v AgUmè`m amoh$s` njmh$sy>z n VàYmZ d Ë`m Mo _ {Ì_ S>i V`ma Ho$co OmVo. 3. amá`mmm à_wi H$m`Xo _ S>im_Ü`o ~hþ_v AgUmè`m amoh$s` njmà`m ZoË`mcm gah$ma ñwmnz H$aÊ`mgmR>r nmmmau H$aVmo. Vmo àymz_ Í`m Mr {Z`wŠVrH$aVmo Am{U àymz_ Í`m À`m gëë`mzo BVa _ Í`m Mr Zo_UyH$ H$aVmo. gm_mý`v: amá` à_wimcm {Z`wŠVrg X^m V Šd{MVM {ZdS> H$aVm `ovo, H$maU Ë`mcm ~hþ_v AgUmè`m njmà`m ZoË`mcmM ~mocmdmdo cmjvo. 4. amoh$s` H$m` H$mar _ S>i H$m`Xo _ S>imcm O~m~Xma AgVo Am{U H$m`Xo _ S>imMm {dídmg Agon`ªVM H$m` H$mar _ S>i gîmov Agy eh$vo. 5. H$m`Xo _ S>i ho {Zdm {MV AgVo na Vw n VàYmZmÀ`m nwt>mh$mamzo Vo H$m` H$mc g nê`mamyr Vo {dg{o V hmod$ eh$vo. 2.2.2 g gxr` ì`dñwm _Yrc g gx Joë`m àh$aum_ü`o AmnU B ½c S> d ^mavmà`m g gxr` ì`dñwoà`m CX`mMm AmT>mdm KoVcm. AmVm `m àh$aum_y`o AmnU g gxr` ì`dñwm _Yrc g gx `m _wúm VJ V AmnU B ½c S> d ^mavm_yrc g gxr` ì`dñwomo ñdê$n amzm d H$m` OmUyZ KoD$. 2.2.2.1 B ½c S>_Yrc g gx B J«c S>_Yrc g gxr` ì`dñwm hr gdm V OwZr Am{U gd lwv Aer ì`dñwm Amho. VgoM <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 3 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
B ½c S>À`m g gxr` ì`dñwocm g gxr` ì`dñwomr OZZr Ago XoIrc åhq>co OmVo. B ½c S>Mr g gx hr {ÛJ hr Amho. VgoM B ½c S>À`m g gxomo Imcrcà_mUo VrZ ^mj AmhoV. 1) gmd ^m _ amom qh$dm amur (g gxo_yrc amur) (A) C_amdm Mo g^mj h. (~) gm_mý`m Mo g^mj h. ho KQ>H$ Imcrcà_mUo ñnîq> H$aVm `ovrc. 1. g gxo_yrc amur (Queen-in-parliament) B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomm n{hcm KQ>H$ åhuoo g gxo_yrc amom qh$dm AmO g gxo_yrc amur. B ½c S>_Ü`o KQ>ZmË_H$ amooemhr VgoM cmoh$emhr ì`dñwm Amho. gü`m VoWo amur E{cPm~oW Xþgar qghmgzmda Amho. B ½c S>_Yrc amooemhr {Q>Hy$Z amhê`m~ôc AZoH$ eãxm V du Z Ho$co OmVo. CXm. ""amom _ Ë`y nmdcm, amom {Mam`y hmodmo.'' na Vw EHo$H$mir gd gîmm hmvmv AgUmam amom qh$dm amur AmOhr H$m` H$mar à_wi Amho, na Vw Iar gîmm àymz_ Ìr d _ Ìr n[afxoh$s>o AgyZ amom qh$dm amur Zm mì àvrh$më_h$ à_wi Amho. amom hm AZwdm {eh$vozo JmXrda {damo_mz hmovmo. Joë`m àh$aum_ü`o Eo{Vhm{gH$ AmT>mdm KoVmZm Amnë`mcm ho g_oyz AmcoM Amho. `m àh$aum_ü`o AmnU B ½c S>À`m g gxr` ì`dñwomm Aä`mg H$aUma AmhmoV. B ½c S>Mr g gxr` ì`dñwm {ÛJ hr Agcr Var {VMo EHy$U VrZ KQ>H$ AmhoV. Ë`m_Yrc àw_ åhuoo g gxo_yrc amur qh$dm amonx. g gxo_yrc amur qh$dm amonx `mmm AW amurmr g gxoà`m gëë`mzo ~Omdcocr H$m`Xo{df`H$ ^y{_h$m. amur Amncr H$m`Xo{df`H$ ^y{_h$m g gxoà`m gëë`mzo ~OmdV AgVo. g gxo_yyz nm[av Pmcoco {dyo`h$ ho amur qh$dm {VMo à{v{zyr åhuyz JìhZ a OZac, coâq>z Q> JìhZ a qh$dm JìhZ a `m À`mH$S>o "emhr _mý`vogmr>r' (Royal Assent) nmr>{dco OmVo Am{U hr _mý`vm {_imë`mz Va {dyo`h$mmo H$m`ÚmV ê$nm Va hmovo. `m àmw{_h$ H $VtZm g gxr` `m àmw{_h$ H$m`Xo{df`H$ H $VtZm g gxr` H $Vr Ago åhuq>co OmVo. VgoM H$mhr H $Vr `m Xþæ`_ H$m`Xo{df`H$ H $VrXoIrc AgVmV. Á`m H $Vt gmü`m _mý`vozo qh$dm g gxoà`m _mý`vo{edm` KS>VmV, Ë`m Zm Xþæ`_ H$m`Xo{df`H$ H $Vr åhuvmv. B ½c S>À`m dgmhvr Agcoë`m AZoH$ Xoem _Ü`o ñdmv Í`àmßVrZ Va B ½c S>_Yrc g gxr` ì`dñwomo AZwH$aU Ho$co Joco, Ho$di g gxo_yrc amur EodOr VoWo g gxoà`m amîq >nvr g^mj hm ~amo~am amîq >nvr hm g gxomm EH$ KQ>H$ ~Zcm. gîmomm g `moj :- amonx qh$dm amîq >nvr g gxomm KQ>H$ AgUo hr H$ënZm "gîmomm g `moj' `m g H$ënZoer OmoS>cr <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 4 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Jocr Amho. `mmm AW H$m` H$mar _ S>i Am{U H$m`Xo _ S>i `m À`m A{YH$ma d gîmo_ü`o g `moj AgUo AWm VM "gîmomm g `moj' hr g H$ënZm B ½c S> d Ë`mMo AZwH$aU H$aUmè`m gd ì`dñwm Mo d {eîq>çnyu d {eîq>ç Amho. ho "gîmm {d^moz' `m g H$ënZoÀ`m AJXr {déüx Amho. gîmomm g `moj `m g H$ënZoà_mUo A {V_ gîmm qh$dm gmd ^m _Ëd ho "amonx' amom qh$dm amur `m À`mH$S>o AgVmV na Vw Vo A{YH$ma Ë`m Mo {Zdm {MV à{v{zyth$s>o àxîmrh$au Ho$co OmVo. B ½c S>À`m g gxomr XmoZ J hr ({ÛJ hr) ì`dñwm :- B ½c S>Mr g gx {ÛJ hr AgyZ g gxo_yrc amurxoirc g gxomm EH$ KQ>H$ AgVo ho AmnU nm{hco, VgoM g gxo_yrc amurmr ^y{_h$m AmnU darc ^mjmv OmUyZ KoVcr. AmVm AmnU B ½c S>À`m g gxoà`m XmoZ J hm Mr ^y{_h$m OmUyZ KoD$. C_amd g^mj h (House of Lords) ho d[aîr> J h, Va gm_mý`m Mo g^mj h (House of Commons) ho H${ZîR> J h åhuyz AmoiIco OmVo. (A) C_amdm Mo g^mj h (House of Lords) C_amd g^mj h ho g gxomo d[aîr> g^mj h åhuyz AmoiIco OmVo. B ½c S>Mr amá`kq>zm {c{iv Zgë`mZo C_amd g^mj hmmr {Z{_ Vr OmUrdnyd H$ Pmcocr Zmhr. amomcm ñdm^m{dh$nuo gëcm XoUmao Y{ZH$ cmoh$, Y_ à_wi, gaxma, O_rZXma `m À`m dvw imvyzm {Z_m U Pmcoco {XgVo. 14 Am{U 16ì`m evh$mv nmc _ Q> g ñwomm CX` Pmcocm AmT>iyZ `ovmo. amzm : C_amd g^mj h Imcrc Mma KQ>H$m Mo ~Zcoco Amho. AmO OdiOdi 90% gxñ` nrag AmhoV. Zmhr. 1) AZwdm {eh$ nrag 800. 1964 nmgyz EH$hr AZwd {eh$ nrag V`ma H$aÊ`mV Amcm 2) ñh$m {Q>e nrag à{v{zyr 16, 3) Y_ à_wi Am` {den 26, 4) cm S> g² H$m`Xo{df`H$ gxñ`-10. gü`m hr g»`m dmty>z 934 Vo 1100 Amho. C_amd g^mj hmà`m amzo_ü`o {ZdS>UyH$sMo VÎd Zmhr. darc g^mgxm n H$s 1/3 gxñ` ho H $ný`m Mo g MmcH$ AmhoV. AZoH$m Mo Am{W H$ {hvg ~ Y Jw Vcoco AgVmV. 1/3 _mor>çm BñQ>oQ>rMo _mch$ AmhoV. ~è`mm gxñ`m Mo gm_mý`m À`m g^mj hmvrc gxñ`m er H$m Qw> {~H$ Am{U ì`mnma{df`h$ g ~ Y <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 5 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
AgVmV. ga Om_Xma C_amd gxñ` AmO g_mßv Pmco AmhoV. 1832 nmgyz nrag À`m ñdê$nm_ü`o ~Xc {XgyZ `ovmo. gü`mmo nrag ho 1900 nmgyz gxñ` Agë`mMo {XgyZ `ovo. eovr. `m joìmeodor ì`mnma d CÚmoJ `m joìm_yyz nrag Amcoco AmhoV. amoh$maê`m _YyZ VgoM {d{dy godm _YyZhr nrag KoÊ`mV Amco AmhoV. A Q>cr, A±WZr, ES>Z `m Zm Ë`m Zr ~Omdcoë`m godo~ôc nraaoo XOm XoÊ`mV Amcm hmovm. njm Zm {ZYr XoUmè`m Zmhr hm XOm XoÊ`mV Amcm. 1963 _Ü`o amurzo n{hë`m 4 nrag Mr {Z{_ Vr Ho$cr. _Oya gah$maà`m H$mimV nraa nxdr gmos>umam H$m`Xm Pmcm. Ë`m_wio Aem ì`švr gm_mý`m À`m g^mj hmmr {ZdS>UyH$ ct>dy eh$vmv. C_amd g^mj hmmo A{YH$ma :- C_amdm Mo g^mj h ho B ½c S>À`m g gxomo Xþgao J h Amho. Vo gm_mý`m À`m g^mj hmnmgyz ñdv Ì AgVo Am{U gm_mý`m À`m g^mj hmà`m H$m`m cm nyah$ Ago H$m` H$aV AgVo. C_amdm Mo g^mj h H$m`Xo {Z{_ Vr H$aÊ`mMo VgoM Ë`m Zm AmH$ma XoÊ`mMo Am{U emgzmà`m H$m`m da {Z` ÌU R>odÊ`mMo VgoM AmìhmZ XoÊ`mMo H$m` H$aVo. `m g^mj hmmr H$m`} nwt>rcà_muo gm JVm `ovrc. 1. H$m`Xo{df`H$ : C_amd g^mj hmmo gxñ` Ë`m Mm ~ammgm doi {dyo`h$m Mm Aä`mg H$aÊ`mV OmVmo. EImXo {dyo`h$ H$m`ÚmV ê$nm Va hmoê`mnydu XmoÝhr g^mj hm _YyZ OmUo JaOoMo Amho, {dyo`h$ ho g gxomr H $Vr åhuoom dmñvd H$m`Úm_Ü`o ê$nm VarV hmoê`mnydu gxñ` àë`oh$ nmvirda AJXr Vnercm_Ü`o narju H$aVmV. ~armer {dyo`ho$ hr X Z {XZ OrdZmer CXmhaUmW H$ë`mU, Amamo½` qh$dm {eju `mg ~ Yr AgVmV. C_amd g^mj hmmo ñwmz :- EHo$H$mir C_amd g^mj h ho epšvemcr g^mj h hmovo. 1832 n`ªv C_amd g^mj hmda H$moUVrhr {Q>H$m Pmcr Zmhr. 19ì`m evh$mn`ªv H${ZîR> g^mj h ho Iè`m AWm ZoM H${ZîR> hmovo. _ Ìrn[afXoMr amzm, _hîdmmr YmoaUo `m~m~v C_amd g^mj h gm_mý`m À`m g^mj hmnojm damt> hmovo. Ë`m H$mimVrc g_mo amzm lr_ VmMm à^md C_amd g^mj hmcm AZwHy$c KQ>H$ hmovo. 1832 nmgyz ZdrZ epšvkq>h$ nwt>o `od$ cmjco d gwymaum H$m`Úm _wio XoIrc Ë`m Zm ~i àmßv Pmco. ~hþ_vmmo emgz ho cmoh$emhr emgz ho cmoh$emhr VÎd àñwm{nv Pmë`mda {Zdm {MV Zgcoë`m C_amd g^mj hmmr Cn`wŠVVm g ncr. (~) gm_mý`m Mo g^mj h (House of Commons) {~«{Q>e g gxomo epšvemcr g^mj h åhuoo gm_mý`m Mo g^mj h hmo`. cmoh$emhrmm Adc ~, amoh$s` njm Mm CJ_ `m_wio gm_mý`m À`m g^mj hmcm ~i àmßv Pmco Amho. H$maU ho {Zdm {MV <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<< 6 >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>