HIỆN TRẠNG CNTT-TT VIỆT NAM QUA SÁCH TRẮNG 2013 ThS. Trần Nguyên Chung Vụ Công nghệ thông tin Bộ Thông tin và Truyền thông TP. Hồ Chí Minh, 9/2013
Nội dung NỘI DUNG 1. GIỚI THIỆU SÁCH TRẮNG 2013 2. HIỆN TRẠNG CNTT-TT VIỆT NAM 3. ĐÁNH GIÁ CỦA THẾ GIỚI VỀ CNTT-TT VIỆT NAM THỜI GIAN QUA 4. KẾT LUẬN
SÁCH TRẮNG VỀ CNTT-TT VIỆT NAM 2013 - Song ngữ Việt Anh - 190 Trang, 16 phần - Tài liệu hính thức phát hành thường niên của Ban Chỉ đạo quốc gia về CNTT và Bộ Thông tin và Truyền thông - Được cộng đồng CNTT trong nước và quốc tế ghi nhận..
MỘT SỐ ĐIỂM MỚI CỦA SÁCH TRẮNG 2013 - Bổ sung đánh giá, xếp hạng một số tổ chức quốc tế về ngành CNTT-TT Việt Nam (ITU, WEF, GARTNER, THOLONS, ). - Các bài viết trong chuyên mục Những nội dung nổi bật năm 2012 gồm: (1) Ngành Thông tin và Truyền thông triển khai Nghị quyết Trung ương 4 về phát triển hạ tầng thông tin; (2) Internet Việt Nam - 15 năm hội nhập và phát triển; (3) Giới thiệu đề án số hóa truyền dẫn phát sóng truyền hình số mặt đất. - Bổ sung thông tin và số liệu thống kê về hạ tầng và thị trường CNTT-TT như: số thuê bao 3G, số doanh nghiệp đăng ký lĩnh vực công nghiệp CNTT và doanh thu dịch vụ truyền hình trả tiền. - Phần nguồn nhân lực được kết cấu lại cho phù hợp với nhu cầu tra cứu. Bổ sung thông tin và số liệu về đào tạo nghề CNTT-TT và nhân lực CNTT trong cơ quan nhà nước. - Cập nhật số liệu về tình hình hoạt động các mô hình khu CNTT tập trung. - Bổ sung danh sách các đơn vị chuyên trách CNTT trong cơ quan nhà nước.
HIỆN TRẠNG NGÀNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG VIỆT NAM
Triệu USD CÔNG NGHIỆP CNTT Tổng doanh thu công nghiệp CNTT năm 2012 đạt gần 25,5 tỷ USD, tăng ngoạn mục 86% so với năm 2011. Sự tăng trưởng cao này tiếp tục do sự duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng của lĩnh vực công nghiệp phần cứng, điện tử với doanh thu chiếm tới 90,4 % tổng doanh thu của Triệu USD 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 25,458 13.663 7.629 5.220 6.167 2008 2009 2010 2011 2012 CNp NDS CNp PM CNp PC ngành công nghiệp CNTT. Công nghiệp phần mềm và nội dung số cũng tăng trưởng nhưng tốc độ khiêm tốn tương ứng là 3,1% và 6,0%, trong đó sự tăng trưởng lĩnh vực phần mềm là thấp nhất trong cả 3 lĩnh vực.
CÔNG NGHIỆP PHẦN CỨNG - ĐIỆN TỬ Doanh thu phần cứng, điện tử Xuất nhập khẩu CNTT-TT - Năm 2012, công nghiệp phần cứng điện tử đạt doanh số trên 23 tỷ USD, tăng ngoạn mục 103% so với năm 2011. Sự tăng trưởng mạnh này do doanh thu xuất khẩu phần cứng, điện tử tăng vẫn trên đà tăng trưởng chủ yếu đến từ các doanh nghiệp FDI như: Samsung, Canon, Intel, - Tổng kim ngạch xuất khẩu máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện và thiết bị viễn thông đạt trên 22,92 tỷ USD tăng trên 110,4% so với năm 2011, và đặc biệt tổng kim ngạch xuất khẩu đã cao hơn nhập khẩu gần 3,5 tỷ USD. Doanh thu xuất khẩu cao nhất thuộc nhóm mặt hàng điện thoại di động (chiếm gần 60%).
CÔNG NGHIỆP PHẦN MỀM Doanh thu công nghiệp phần mềm Do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế nên lĩnh vực công nghiệp phần mềm không còn giữ được tốc độ tăng trưởng cao như trước. Năm 2012, doanh thu công nghiệp phần mềm chỉ đạt gần 1,21 tỷ USD tăng trưởng khiêm tốn 3%. Nguyên nhân là thị trường tiêu thụ trong nước bị giảm sút mạnh tuy nhiên năm 2012 lại là năm thăng hoa của xuất khẩu phần mềm do vậy đã giúp cho lĩnh vực tăng trưởng mặc dù khá thấp. Nhật Bản là thị trường xuất khẩu phần mềm lớn nhất của Việt Nam. Đem lại 35% doanh thu và 40% lợi nhuận đều đặn hàng năm. Sau đó là các thị trường Bắc Mỹ, châu Âu và một số nước châu Á. FPT là doanh nghiệp xuất khẩu phần mềm chủ lực tại Việt Nam trong năm 2012.
CÔNG NGHIỆP NỘI DUNG SỐ Doanh thu công nghiệp nội dung số Lĩnh vực nội dung số cũng tiếp tục ảnh hưởng của suy thoái kinh tế, tốc độ tăng trưởng cũng bị giảm sút. Năm 2012, doanh thu lĩnh vực này đạt 1,24 tỷ USD tăng 6% so với năm 2011 thấp hơn rất nhiều so với tăng trưởng năm 2011 là 25%. Sự tăng trưởng này phần nhiều là do doanh thu games online vẫn tăng trưởng ổn định song doanh thu dịch vụ giá trị gia tăng trên nền mạng di động đang có nguy cơ chững lại. Việt Nam trở thành thị trường game lớn nhất khu vực Đông Nam Á và trở thành 1 trong 10 thị trường game online có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới. Trong năm 2012, doanh thu Game online Việt Nam đạt vào khoảng 5.000 tỷ VNĐ tăng khoảng 20% so với năm 2011. Doanh nghiệp chủ lực: VNG, VTC và FPT Online, v.v... Thị trường xuất khẩu chủ đạo: Nhật Bản, Trung Quốc, các nước Mỹ la tinh và một số nước châu Âu
VIỄN THÔNG Cơ cấu doanh thu viễn thông - Năm 2012, lĩnh vực viễn thông đã tăng trở lại (sau khi suy giảm trong năm 2011), với tổng doanh thu viễn thông đạt 8,5 tỷ USD tăng trên 21% so với năm 2011. Trong đó, doanh thu dịch vụ di động tăng hơn 1 tỷ USD từ 5,4 tỷ lên 6,5 tỷ USD và vẫn chiếm phần lớn trong cơ cấu doanh thu với 76,43%. Đây cũng là nguyên nhân chủ yếu giúp thị trường viễn thông tăng trưởng. Trong khi đó,doanh thu dịch vụ cố định và Internet đều tăng song khiêm tốn với số liệu lần lượt là 394,2 triệu USD (tăng 8,9%) và 474,8 triệu USD (tăng 1,42%). -Trong năm 2012, thị trường viễn thông có sự biến động nhỏ về số lượng nhà cung cấp dịch vụ với số lượng nhà cung cấp thực tế là: 09 đối với dịch vụ cố định (tăng 3), 06 đối với dịch vụ di động (giảm 1) và 57 đối với dịch vụ Internet (tăng 7).
THỊ TRƢỜNG DỊCH VỤ VIỄN THÔNG
BƢU CHÍNH - Năm 2012, doanh thu dịch vụ BC đạt trên 273,7 triệu USD tăng 11% so với năm 2011. - Tính đến tháng 12/2012, cả nước có 63 doanh nghiệp chính thức được cấp giấy phép (tăng 25 doanh nghiệp) và 50 doanh nghiệp xác nhận thông báo hoạt động (tăng 16 doanh nghiệp). - Về thị phần cung cấp dịch vụ bưu chính: Tổng công ty Bưu điện Việt Nam là nhà cung cấp chiếm thị phần lớn nhất với 37% tiếp theo là liên doanh DHL-VNPT với 15,28%. Đây vẫn là hai nhà cung cấp dịch vụ chủ đạo lĩnh vực BC.
PHÁT THANH - TRUYỀN HÌNH Cả nước có 67 đài PT TH Tổng doanh thu truyền hình trả tiền đạt hơn 200 triệu USD (Doanh thu TH cáp chiếm 97%). - Thuê bao truyền hình trả tiền cũng tăng trưởng ấn tượng, truyền hình cáp và truyền hình số mặt đất vẫn là dịch vụ có số thuê bao nhiều nhất đạt lần lượt 4,4 triệu và 3,6 triệu
ỨNG DỤNG CNTT TRONG CƠ QUAN NHÀ NƢỚC - 87,86% máy tính trong cơ quan Bộ và 85,69% máy tính trong cơ quan tỉnh/thành phố được kết nối Internet. -30/30 Bộ, cơ quan ngang Bộ và 63/63 các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trang/cổng thông tin điện tử. -100% cơ quan nhà nước có mạng nội bộ -100% cơ quan nhà nước có đơn vị chuyên trách về CNTT. - Dịch vụ công tăng trưởng về cả số lượng và số địa phương triển khai với dịch vụ công mức độ 1,2 chiếm đa số với gần 102.000 dịch vụ. Số lượng dịch vụ công mức độ 3 năm 2012 là 1.662 (tăng gần gấp đôi so với 2011) và số lượng dịch vụ công mức độ 4 năm 2011 là 9 (giảm 2 so với 2011). - Trong danh sách xếp hạng về ứng dụng CNTT mới được bổ sung vào Sách trắng 2012: + Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công Thƣơng và Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam dẫn đầu khối Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. + Đà Nẵng, Hà Nội và Thanh Hóa dẫn dầu khối các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
ỨNG DỤNG CNTT TRONG DOANH NGHIỆP - 99% doanh nghiệp có kết nối Internet trong đó 79% là sử dụng mạng ADSL. - 97% doanh nghiệp đã và đang sử dụng thư điện tử thường xuyên trong ca c ta c vụ hàng ngày. - 83% sử dụng phần mềm diệt virus, 74% sử dụng phần mềm Tài chính Kế toán và 48% sử dụng phần mềm quản lý nhân sự. - 42% doanh nghiệp có Website trong đó doanh nghiệp có website dẫn đầu vẫn là các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực tài chính, bất động sản (73%); giáo dục, đào tạo (68%); CNTT-TT (63%) và Hà Nội vẫn dẫn đầu cả nước về số doanh nghiệp có website. - 17% tham gia sàn giao dịch điện tử trong đó lĩnh vực bất động sản và công nghiệp là chủ yếu chiếm lần lượt 37% và 30%. - 46% doanh nghiệp thường xuyên sử dụng các dịch vụ công trực tuyến với 87% đa nh giá hài lòng với dịch vụ.
AN TOÀN THÔNG TIN Trong năm 2012, tỷ lệ trung bình áp dụng các giải pháp đảm bảo an toàn thông tin là 30,5%. Quản lý an toàn thông tin đã được tăng cường với 64% đơn vị có đơn vị chuyên trách. Trong khi đó, các biện pháp kỹ thuật được các cơ quan, tổ chức áp dụng để ngăn chặn các cuộc tấn công chủ yếu là các nhóm thiết bị, phần mềm, giải pháp bảo vệ hệ thống chiếm 42,9%.
NGUỒN NHÂN LỰC CNTT-TT - Lao động ngành CNTT-TT khoảng 497 nghìn, trong đó công nghiệp CNTT áp đảo với trên 350 nghìn, viễn thông với trên 80.000, bưu chính trên 47 nghìn và phát thanh truyền hình dưới 20 nghìn. - Không có sự biến động về số lượng trường đại học, cao đẳng về CNTT-TT (đạt 290 trường). -Tổng số chỉ tiêu tuyển sinh ĐH, CĐ CNTT-TT là 65.501 sinh viên (tăng gần 800 chỉ tiêu so với năm 2011) và đang có xu hướng tăng chậm lại chiếm 10,83% tổng chỉ tiêu tuyển sinh Trong đó, số học sinh viên nhập học thực tế chỉ đạt 88%. - Trong năm 2012, đã có trên 40.000 sinh viên ĐH, CĐ CNTT-TT tốt nghiệp và trên 169.000 sinh viên đang tiếp tục theo học.
NGUỒN NHÂN LỰC CNTT-TT - Xét về loại hình đào tạo nghề, theo số liệu cung cấp của Tổng cục Dạy nghề, tổng số trường cao đẳng nghề, trung cấp nghề có đào tạo ngành CNTT-TT tính đến năm 2012 là 143 trường (tăng 30). -Trong khi đó, tổng số học viên nghề CNTT-TT thực tế đạt trên 25.500 học viên và đang có xu hướng giảm so với các năm trước. Điều này cũng khiến cho tỷ lệ tuyển sinh thực tế nghề ngành CNTT-TT so với tổng số chỉ tiêu tuyển sinh của tất cả các ngành chỉ cũng có xu hướng giảm. Năm 2012, tỷ lệ này đạt 11,97% trong khi năm 2011 là 14,74%.
. HẠ TẦNG CNTT-TT
HẠ TẦNG CNTT-TT Mạng lưới bưu chính công cộng với số lượng điểm phục vụ bưu chính đạt 13.612 điểm. Số dân phục vụ bình quân trên 01 điểm phục vụ bưu chính đạt 6.486 người. - Đến cuối năm 2012, cả nước đạt số thuê bao di động/100 dân là 148,3 trong khi số thuê bao cố định/100 dân chỉ đạt 10,76. - Số thuê bao Internet băng rộng cố định đạt 4,78 triệu thuê bao tăng 24,7% - Mật độ người sử dụng Internet đạt 35.3% (với 31,3 triệu người). Tỷ lệ số hộ gia đình có máy tính đạt khoảng 18,8% và gần 21,3 triệu hộ sử dụng máy thu hình (đạt 91,7%).
MÔI TRƢỜNG PHÁP LÝ VỀ CNTT-TT (1) Năm 2012 đánh dấu sự ra đời của Nghị quyết số 13-NQ/TW về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, trong đó CNTT-TT được xem là hạ tầng và là 1 trong 10 hạ tầng quan trọng được xác định tập trung đầu tư phát triển. Tiếp đó, Chính phủ cũng ban hành Nghị quyết 16-NQ/CP ngày 8/6/2012 để triển khai Nghị quyết này. (2) Giai đoạn 2012-2013 cũng là năm Bộ Thông tin và Truyền thông đẩy mạnh triển khai Nghị quyết 13-NQ/TW, xây dựng nhiều chính sách quan trọng như Dự thảo Luật An toàn thông tin, Nghị định quản lý về sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng (mới ban hành Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013) và sửa đổi Nghị định về chống thư rác, Quyết định về Quy chế quản lý dịch vụ truyền hình trả tiền (mới ban hành tại Quyết định số 18a/QĐ-TTg ngày 27/3/2013). Đồng thời, Bộ cũng chỉ đạo triển khai một số chương trình, đề án như: Đề án số hóa truyền hình mặt đất, Chương trình viễn thông công ích 2011-2015, Chương trình đưa thông tin về cơ sở.
Đánh giá của thế giới về CNTT-TT Việt Nam trong thời gian qua
XẾP HẠNG CHUNG VỀ NGÀNH CNTT-TT Theo xếp hạng trong Báo cáo đa nh giá về xã hội thông tin của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), Chỉ số phát triển CNTT-TT của Việt Nam năm 2012 tiếp tục tăng 5 bậc, từ 86/152 lên 81/161, vươn lên xếp vị trí thứ 4 khu vực Đông Nam Á, và đứng 12/27 nƣớc châu Á - Thái Bình Dương. Nếu tính cả giai đoạn 10 năm (2002-2012), Việt Nam đã bứt phá ngoạn mục từ vị trí 107 lên vị trí 81, tăng 26 bậc.
CHỈ SỐ SẴN SÀNG KẾT NỐI (NRI) Theo đa nh giá của Diễn đàn kinh tế thế giới, sau nhiều năm tăng, Chỉ số NRI của Việt Nam giảm đột biến 28 bậc từ vị trí 55/134 giai đoạn 2010-2011 xuống 83/142 giai đoạn 2011-2012 và giảm tiếp 1 bậc trong năm 2013. Nguyên nhân chính là các chỉ số cấu thành nên NRI được thay có sự thay đổi về tiêu chí đa nh giá mới khiến Việt Nam cùng nhiều nước trong khu vực tiếp tục bị tụt hạng.
XẾP HẠNG VỀ GIA CÔNG PHẦN MỀM Theo xếp hạng của tập đoàn A.T. Kearney: năm 2011 Việt Nam đƣợc xếp hạng thứ 8 trong tổng số 50 nước hấp dẫn nhất về gia công phần mềm, tăng 2 bậc so với 2009 và 11 bậc so với 2007, vượt lên trên Philipine và tiến sát Thái Lan. Báo cáo căn cứ vào các chỉ số tài chính (giá) với 40%, kỹ năng và sự sẵn sàng của nguồn nhân lực (30%) và môi trường kinh doanh (30%). Việt Nam được đa nh giá đứng đầu về chỉ số tài chính.
XẾP HẠNG VỀ GIA CÔNG PHẦN MỀM (2) Theo Báo cáo của Gartner, Việt Nam vẫn nằm trong danh sách top 30 nước dẫn đầu thế giới về gia công dịch vụ và top 10 châu Á - Thái Bình Dương (vị trí 8). Theo Báo cáo về 100 thành phố hấp dẫn nhất thế giới về gia công phần mềm được Công ty tư vấn Tholons công bố đầu năm 2013, TP.HCM đang đứng ở vị trí 16 (tăng 1 bậc) còn Hà Nội ở vị trí 23 (giảm 2 bậc).
XẾP HẠNG VỀ PHÁT TRIỂN CHÍNH PHỦ ĐIỆN TỬ The xếp hạng Chính phủ điện tử của Liên Hiệp Quốc (EGDI - E-Government Development Index) năm 2012 Việt Nam xếp thứ 83/190 tăng 7 bậc so với thứ hạng 90/183 của năm 2010, vươn lên xếp vị trí thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á (sau Singapore, Malaysia và Brunei). Việt Nam đƣợc đánh giá cao bởi các dịch vụ công trực tuyến và ứng dụng CNTT trong cơ quan Chính phủ.
XẾP HẠNG VỀ NHÂN LỰC CNTT-TT Trong báo cáo Đo lường xã hội thông tin 2012 (Measuring the Information Society 2012) của ITU, Chỉ số kỹ năng CNTT-TT của Việt Nam đứng ở vị trí Xếp thứ 101/161 quốc gia (tăng 7 bậc),. Xếp hạng ca c một số chỉ tiêu kỹ năng CNTT theo ba o ca o Global IT Report của WEF
XẾP HẠNG VỀ PHÁT TRIỂN INTERNET - Top 10 nước Châu Á có tốc độ tăng trưởng người dùng Internet nhanh nhất. - Tính đến tháng 6/2012, Việt Nam xếp vị trí thứ 7 với 31 triệu người sử dụng, xếp thứ 3 Đông Nam Á (sau Indonesia và Philippines) và 19 thế giới về số người dùng Internet
KẾT LUẬN Trong bối cảnh sự phục hồi chậm của nền kinh tế, với sự giải thể, phá sản của hàng loạt doanh nghiệp, ngành CNTT-TT vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng ổn định. Năm 2012 ghi nhận sự sụt giảm tăng trưởng của doanh thu lĩnh vực phần mềm và nội dung số và sự chững lại của các thuê bao di động và tiếp tục sụt giảm thuê bao cố định. Song bù lại, lĩnh vực công nghiệp phần cứng tăng trưởng cao và sự phục hồi của doanh thu viễn thông và doanh thu các lĩnh vực khác như Internet, bưu chính, phát thanh truyền hình vẫn tăng mặc dù chậm lại giúp tổng doanh thu toàn ngành CNTT-TT vẫn đạt tốc độ tăng trưởng khá. Các chỉ số CNTT-TT của Việt Nam tiếp tục được cải thiện nhất là trong lĩnh vực công nghiệp CNTT, Chính phủ điện tử và lĩnh vực Internet. Năm 2013 theo dự báo vẫn tiếp tục là năm khó khăn của do nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành CNTT-TT nói riêng, Điều này cần sự nỗ lực mạnh mẽ của các doanh nghiệp CNTT-TT cũng như nhiều chính sách hỗ trợ của nhà nước nhằm đưa ngành CNTT-TT tăng trưởng ổn định và bền vững.
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN Liên hệ: ThS. Trần Nguyên Chung Vụ Công nghệ thông tin Bộ Thông tin và Truyền thông 18 Nguyễn Du, Hà Nội, Việt Nam Tel: (+84) 4 3943 7720 Fax: (+84) 4 3943 6404 Email: tnchung@mic.gov.vn 31