Giải pháp nào để bảo vệ tên miền cho doanh nghiệp tại Việt Nam? Hồ Tường Vy Lê Tiến Đạt Là một loại tài sản có giá trị nên tên miền, đặc biệt là tên miền chứa đựng một phần hoặc toàn bộ nhãn hiệu và tên thương mại của các doanh nghiệp nổi tiếng đang là đối tượng bị xâm phạm nghiêm trọng, và rất nhiều vụ tranh chấp liên quan đến tên miền đã xảy ra không chỉ ở Việt Nam mà còn ở các quốc gia khác trên thế giới. Vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi xin đề cập đến một số giải pháp thực tế thường được sử dụng trong việc bảo vệ tên miền tại Việt Nam. Đăng ký bảo vệ tên miền.vn và các tên miền bao vây Đa phần các doanh nghiệp thường chỉ quan tâm đến việc đăng ký các tên miền quốc tế như.com,.net,.edu,.org hoặc.int mà quên đăng ký tên miền quốc gia Việt Nam bao gồm tên miền.vn và tên miền Tiếng Việt. Việc này đã dẫn đến nhiều vụ tranh chấp giữa các tên miền tương tự gần giống nhau, là kết quả của sự nhầm lẫn giữa tên miền và nhãn hiệu hàng hoá, hoặc tên miền và tên thương mại tại Việt Nam. Điển hình như tranh chấp giữa tên miền samsungmobile.com.vn và nhãn hiệu Samsung, hoặc tên miền ebay.com.vn với nhãn hiệu ebay 1. Do đó, cách bảo vệ hữu hiệu nhất tên miền của doanh nghiệp tại Việt Nam là đăng ký bảo vệ tên miền với các Nhà đăng ký tên miền.vn như FPT, SPT, Netsoft, Hi-Tek. Thông thường, doanh nghiệp bên cạnh một tên miền chính có thể đăng ký thêm một số tên miền bao vây là các tên miền được sử dụng phổ biến phân theo lĩnh vực nhằm mở rộng khả năng bảo hộ cho tên miền chính của doanh nghiệp. Dưới đây là một vài ví dụ của việc sử dụng tên miền bao vây: com.vn cho các tổ chức, cá nhân trong hoạt động thương mại; biz.vn trong hoạt động kinh doanh; edu.vn trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo; info.vn trong lĩnh vực sản xuất, phân phối và cung cấp thông tin; net.vn trong lĩnh vực thiết lập và cung cấp các dịch vụ trên mạng; org.vn trong lĩnh vực chính trị, văn hoá, xã hội; ac.vn trong lĩnh vực nghiên cứu; pro.vn trong những lĩnh vực có tính chuyên ngành cao; health.vn trong lĩnh vực dược, y tế; int.vn dành cho các tổ chức quốc tế tại Việt Nam; name.vn dành cho tên riêng của cá nhân tham gia hoạt động Internet; và 1 Tham khảo tại website của Trung Tâm Internet Việt Nam: www.vnnic.vn 1/6
những tên miền khác do Bộ Thông tin và Truyền thông 2 quy định. Hạn chế trước mắt của giải pháp này là tốn kém chi phí, tạm hiểu là có càng nhiều tên miền bao vây được đăng ký thì càng tốn kém. Tuy nhiên, căn cứ theo biểu mức thu lệ phí đăng ký sử dụng và phí duy trì tên miền được ban hành kèm theo Thông tư số 189/2010/TT-BTC ngày 24 tháng 11 năm 2010 của Bộ Tài Chính thì các chi phí liên quan đã được điều chỉnh giảm đáng kể, trung bình từ 20 đến 30% so với trước đây, trừ trường hợp các tên miền cấp 2 có một hoặc hai ký tự. Đây là một trong những ưu điểm của giải pháp này. Để có thêm thông tin về thủ tục đăng ký tên miền.vn, doanh nghiệp có thể liên hệ các Nhà đăng ký tên miền tại Việt Nam (Danh sách đầy đủ các Nhà đăng ký tên miền có thể tham khảo tại website www.nhadangky.vn). Đăng ký sử dụng tên miền Tiếng Việt Các doanh nghiệp đang hoặc dự định tiến hành hoạt động kinh doanh tại Việt Nam được khuyến khích nên xem xét đăng ký thêm tên miền Tiếng Việt với Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) nếu tên miền của doanh nghiệp có chứa đựng các ký tự được quy định trong bảng mã Tiếng Việt vì những lợi ích nhất định sau đây: Tên miền Tiếng Việt nằm trong Hệ thống tên miền đa ngữ (Internationalizing Domain Names System-IDNS) đã được quốc tế công nhận và là xu thế phát triển của công nghiệp nội dung Internet 3 ; Người tiêu dùng bản địa, đặc biệt là những người không thông thạo ngoại ngữ, có thể dễ dàng truy cập vào website của doanh nghiệp bằng cách gõ tên miền Tiếng Việt của doanh nghiệp đó; và VNNIC đã chính thức triển khai cấp phát và duy trì tên miền Tiếng Việt miễn phí từ ngày 28 tháng 04 năm 2011 4. Theo quy định, tên miền tiếng Việt gồm có tên miền cấp 2 và tên miền cấp 3 dưới tên miền cấp 2 theo địa giới hành chính viết theo tiếng Việt 5. Ngoài ra, tên miền Tiếng Việt phải rõ nghĩa trong ngôn ngữ Tiếng Việt và không được viết tắt. Để có thêm thông tin hướng dẫn về thủ tục đăng ký, các doanh nghiệp có thể truy cập vào website http://www.tenmientiengviet.vn hoặc www.ten.vn 6. 2 Mục II, Điều 1.2, Thông tư 09/2008/TT-BTTTT ngày 24 tháng 12 năm 2008 về việc quản lý và sử dụng tài nguyên Internet ( Thông tư 09 ) 3 http://tenmientiengviet.vn/jsp/index.jsp 4 VNNIC 5 Mục II, Điều 1.4(b), Thông tư 09 6 http://tenmientiengviet.vn/jsp/index.jsp 2/6
Đóng phí duy trì tên miền Theo quy định tại Điều 1.2, Quyết định 18/QĐ-VNNIC ngày 10 tháng 01 năm 2011, sau 20 ngày liên tục kể từ khi tên miền hết thời hạn sử dụng mà chủ thể không đóng phí duy trì tiếp thì tên miền sẽ được thu hồi và các chủ thể khác có thể đăng ký lại tên miền đó. Vì vậy, doanh nghiệp nên đặc biệt chú ý đến thời hạn sử dụng của tên miền và tiến hành thủ tục duy trì tên miền với Nhà đăng ký tên miền đúng lúc để tránh tình trạng bị chủ thể khác đăng ký tên miền của mình vì lý do quên đóng phí duy trì hàng năm. Thương lượng mua lại tên miền Trong một vài trường hợp, doanh nghiệp không chú ý đến việc đăng ký bảo vệ tên miền của họ với Nhà đăng ký tên miền Việt Nam và/hoặc VNNIC đã đưa đến hậu quả các tên miền của họ trở thành tài sản của các chủ thể khác. Thông thường, doanh nghiệp lựa chọn tiến hành thương lượng với các chủ thể khác để mua lại tên miền của họ. Theo Điều 76 của Luật Công Nghệ Thông Tin số 67/2006/QH11 ngày 29 tháng 06 năm 2006 thương lượng và hoà giải là một trong ba hình thức giải quyết tranh chấp về đăng ký, sử dụng tên miền quốc gia Việt Nam.vn. Trong trường hợp các bên lựa chọn giải pháp thương lượng để giải quyết tranh chấp và thông qua đó đồng ý chuyển nhượng tên miền cho nhau, thì việc chuyển nhượng này sẽ không thực hiện được nếu căn cứ theo quy định pháp luật hiện hành. Lý do cực kỳ đơn giản đó là vấn đề chuyển nhượng tên miền vẫn chưa được ghi nhận trong bất kỳ văn bản pháp luật nào của Việt Nam. Cụ thể, theo Thông tư 09/2008/TT-BTTTT ngày 24 tháng 12 năm 2008, chúng tôi chỉ tìm thấy các quy định pháp luật liên quan đến quản lý và sử dụng tài nguyên Internet cũng như thủ tục trả lại, tạm ngừng và thu hồi tên miền quốc gia Việt Nam.vn mà không có thủ tục chuyển nhượng tên miền. Do đó, một giải pháp thường được doanh nghiệp sử dụng và cũng được VNNIC cho phép theo các hướng dẫn không chính thức như sau: chủ sở hữu tên miền sẽ tiến hành trả lại tên miền cho Nhà đăng ký tên miền trước và sau đó doanh nghiệp nhận chuyển nhượng sẽ nộp đơn đăng ký mới cho tên miền này theo thủ tục đăng ký thông thường. Ưu điểm thứ nhất của giải pháp này là thông qua việc thương lượng, thời gian giải quyết tranh chấp được rút ngắn rất nhiều so với thủ tục của cơ quan trọng tài hoặc Toà án. Ưu điểm tiếp theo là giúp tiết kiệm hoặc giảm thiểu các chi phí có thể phát sinh từ, cho hoặc liên quan đến, ví dụ như tư vấn pháp lý hoặc luật sư. Hơn thế nữa, thương lượng thành công các tên miền tranh chấp có thể giúp doanh nghiệp giảm thiểu đến mức thấp nhất các thiệt hại và tổn thất về mặt kinh tế và danh tiếng của chính họ. Tuy nhiên, giải pháp này cũng tạo ra tiền lệ xấu vì bên đăng ký trước tên miền đạt được mục đích của họ khi chuyển nhượng thành công tên miền này cho bên nhận chuyển nhượng thì họ sẽ được một khoản chuyển nhượng khá hời so với chi phí bỏ ra ban đầu. 3/6
Thông qua Trọng tài hoặc khởi kiện tại Toà Án Hai hình thức khác để giải quyết tranh chấp là thông qua trọng tài hoặc khởi kiện tại Toà án ngày càng được nhiều doanh nghiệp lựa chọn khi các giải pháp nêu trên không thực hiện được. Thông qua Trọng tài Xin lưu ý rằng theo quy định của Luật Trọng tài thương mại số 54/2010/QH12 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2011 thì hình thức giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài là hình thức do các bên thoả thuận. Chính vì vậy, tất cả các bên trong tranh chấp được yêu cầu phải cùng đồng ý lựa chọn trọng tài để giải quyết các tranh chấp liên quan đến tên miền giữa họ với nhau. Nếu một bên không đồng ý thì các bên còn lại không thể lựa chọn phương thức này để giải quyết tranh chấp. Giải quyết thông qua trọng tài có nhiều điểm thuận lợi đáng kể, chẳng hạn như: Giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài sẽ được tiến hành không công khai trừ khi có các bên thỏa thuận khác; Các bên có quyền quyết định địa điểm giải quyết tranh chấp; và Các bên có quyền lựa chọn trọng tài viên. Khởi kiện tại Toà án Để người khiếu kiện khởi kiện tranh chấp tên miền tại Tòa án Việt Nam, tất cả ba điều kiện dưới đây phải được thoả mãn ngoài các yêu cầu về điều kiện khởi kiện và nội dung đơn khởi kiện: 7 Điều kiện thứ nhất: Tên miền tranh chấp trùng hoặc giống đến mức nhầm lẫn với tên của người khiếu kiện; hoặc nhãn hiệu thương mại/nhãn hiệu dịch vụ mà người khiếu kiện là người có quyền hoặc lợi ích hợp pháp. Điều kiện thứ hai: Người bị khiếu kiện không có quyền hoặc lợi ích hợp pháp liên quan đến tên miền đó. Như vậy, người bị khiếu kiện sẽ được coi là không có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan đến tên miền nếu không đáp ứng những điều kiện sau đây tại Mục II, Điểm 3, Thông tư 10: Đã sử dụng hoặc có bằng chứng rõ ràng đang chuẩn bị sử dụng tên miền hoặc tên tương ứng với tên miền đó liên quan đến việc cung cấp sản phẩm, hàng hóa hoặc dịch vụ một cách thực sự trước khi có tranh chấp; hoặc 7 Mục II, Điều 1, Thông tư 10/2008/TT-BTTTT ngày 24-12-2008 về việc giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia Việt Nam.vn ( Thông tư 10 ) 4/6
Được công chúng biết đến bởi tên miền đó cho dù không có quyền nhãn hiệu thương mại, nhãn hiệu dịch vụ; hoặc Đang sử dụng tên miền một cách hợp pháp không liên quan tới thương mại hoặc sử dụng tên miền một cách chính đáng, không vì mục đích thương mại hoặc làm cho công chúng hiểu sai hoặc nhầm lẫn, ảnh hưởng tới tên, nhãn hiệu thương mại, nhãn hiệu dịch vụ của Người khiếu kiện; hoặc Các bằng chứng khác chứng minh được tính hợp pháp (của việc sử dụng tên miền) Điều kiện thứ ba: Tên miền đã được người bị khiếu kiện sử dụng với ý đồ xấu đối với người khiếu kiện. Theo hướng dẫn tại Mục II, Điểm 2, Thông tư 10, tên miền được coi là sử dụng với ý đồ xấu nếu nhằm thực hiện một trong các hành vi sau: Cho thuê hay chuyển giao tên miền cho Người khiếu kiện là người chủ của tên, nhãn hiệu thương mại, nhãn hiệu dịch vụ trùng hoặc giống đến mức gây nhầm lẫn với tên miền đó; Cho thuê hay chuyển giao cho đối thủ cạnh tranh của Người khiếu kiện vì lợi ích riêng hoặc để kiếm lời bất chính; Chiếm dụng, ngăn không cho người chủ của tên, nhãn hiệu thương mại, nhãn hiệu dịch vụ đăng ký tên miền tương ứng với tên, nhãn hiệu thương mại hay nhãn hiệu dịch vụ đó; Hủy hoại danh tiếng của Người khiếu kiện, cản trở hoạt động kinh doanh của Người khiếu kiện hoặc gây sự nhầm lẫn, gây mất lòng tin cho công chúng đối với tên, nhãn hiệu thương mại, nhãn hiệu dịch vụ của Người khiếu kiện; hoặc Các trường hợp khác chứng minh được việc sử dụng tên miền với ý đồ xấu. Kết luận Thiết nghĩ các loại chi phí dành cho đăng ký và duy trì hàng năm tên miền không phải là một con số quá lớn so với chi phí, thời gian và công sức mà doanh nghiệp phải bỏ ra để thương lượng mua lại tên miền từ chủ thể khác, hoặc tiến hành các thủ tục liên quan để lấy lại tên miền, chưa kể những ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh doanh hoặc danh tiếng của chính doanh nghiệp đó. Chúng tôi không cổ vũ các doanh nghiệp phải đăng ký nhiều tên miền bao vây nhưng khuyến khích việc lựa chọn đúng và đăng ký kịp thời một vài tên miền bao vây phổ biến có khả năng xảy ra tranh chấp với cơ quan quản lý tên miền tại Việt Nam. Với nguyên tắc đăng ký và sử dụng tên miền quốc gia Việt Nam.vn là đăng ký trước, được quyền sử dụng trước, doanh nghiệp nên chú ý đăng ký sớm tên miền của mình trước khi bị người khác nhanh chân đăng ký mất. Xin luôn nhớ rằng đăng ký sớm tên 5/6
miền là cách tốt nhất để đảm bảo quyền và lợi ích của doanh nghiệp luôn được bảo vệ khi giải quyết các vấn đề liên quan đến loại tài sản này thay vì mất bò mới lo làm chuồng. 6/6