BÖÔÙC ÑAÀU AÙP DUÏNG KYÕ THUAÄT SIEÂU AÂM XAÙC ÑÒNH TÌNH TRAÏNG MANG THAI, VIEÂM TÖÛ CUNG VAØ U NANG BUOÀNG TRÖÙNG TREÂN CHOÙ CAÙI INITIAL APPLYCATION OF ULTRASOUND TO DIAGNOSE PREGNANT STITUATION, CYSTIC OVARIAN AND POLYMETRA IN THE BITCH Ñoã Hieáu Lieâm Khoa CNTY, ÑHNL Tp. HCM ÑT: 9900808, Fax: 8960713, E mail: dohieuliem@hcm.vnn.vn SUMMARY Conducing to results of diagnostic ultrasound 99 pregnant bitches, there are 20 died foetuses, 5 pseudofoetuses and 74 alive foetuses. To diagnose reproductive deseases in 31 bitches by ultrasound, we have results of 30 cases polymetra and 01 case cystic ovarian. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Taïi caùc nöôùc tieân tieán, ngöôøi ta ñaõ aùp duïng kyõ thuaät sieâu aâm trong thuù y khoa töø 1950 vaø coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu vieäc öùng duïng sieâu aâm trong nhieàu lænh vöïc nhö chaån ñoaùn tình traïng sinh lyù sinh saûn treân boø (W. E. Beal vaø ctv, 1992); trong coâng taùc nuoâi döôõng vaø xaùc ñònh khaû naêng cho thòt cuûa boø, ngöïa, cöøu vaø heo (P. L. Houghton vaø L. M. Turlington, 1992); trong vieäc xaùc ñònh kích thöôùc vaø caáu taïo cô quan sinh duïc cuûa thuù caùi vaø thuù ñöïc treân ngöïa, boø, laïc ñaø...(p. G. Griffin vaø O. J. Ginther, 1992). Ñoái vôùi choù vaø meøo, coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu nhöõng roái loaïn treân ñöôøng sinh duïc cuûa thuù nhö vieâm noäi maïc töû cung, vieâm töû cung coù muû, soá löôïng vaø kích thöôùc cuûa thai nhi, phaùt hieän thai coøn soáng hay ñaõ cheát tröôùc khi sinh qua hình aûnh tim thai, öôùc ñònh tuoåi thai, phaùt hieän caùc tröôøng hôïp thai giaû v..v (John S. Matton vaø Thomas G. Nyland, 1995). Qua nhöõng hình aûnh sieâu aâm, caùc nhaø chuyeân moân coù theå can thieäp kòp thôøi baèng thuoác hay baèng phaåu thuaät ñeå mang laïi söï an toaøn cho thuù. Töø ñoù cho thaáy söï öùng duïng kyõ thuaät sieâu aâm trong coâng taùc chaån ñoaùn tình hình beänh lyù vaø sinh lyù cuûa gia suùc mang laïi hieäu quaû to lôùn. Hieän nay, ôû nöôùc ta, vieäc aùp duïng kyõ thuaät naøy trong thuù y khoa coøn nhieàu haïn cheá vaø chöa coù coâng trình nghieân cöùu treân caùc ñoái töôïng gia suùc ñöôïc coâng boá. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Noäi dung khaûo saùt Ñòa ñieåm khaûo saùt Traïm Chaån Ñoaùn Xeùt Nghieäm vaø Ñieàu Trò Chi Cuïc Thuù Y Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, soá l51 Lyù Thöôøng Kieät Quaän 11 Tp Hoà Chí Minh. Ñoái töôïng khaûo saùt Caùc choù caùi ñöôïc mang ñeán phoøng khaùm vôùi caùc bieåu hieän laâm saøng lieân quan ñeán tình traïng sinh saûn cuûa thuù. Phöông phaùp khaûo saùt - Laäp hoà sô beänh lyù cho töøng caù theå. - Chaån ñoaùn laâm saøng: bieåu hieän haønh vi nhö daùng ñieäu, thaùi ñoä, ño caùc chæ tieâu sinh lyù nhö nhòp tim, nhòp thôû, thaân nhieät, caùc trieäu chöùng beänh lyù v..v - Chaån ñoaùn sieâu aâm phaùt hieän beänh lyù treân ñöôøng sinh duïc cuûa choù caùi. - Chaån ñoaùn giaûi phaåu: nhöõng tröôøng hôïp caàn phaûi can thieäp baèng phaåu thuaät môùi ñaõm baûo söï an toaøn cho thuù nhö vieâm töû cung coù muû, thai cheát v..v Caùc chæ tieâu khaûo saùt - Tyû leä (%) choù caùi coù nhöõng bieåu hieän laâm saøng veà beänh lyù sinh saûn. - Tyû leä (%) choù caùi coù nhöõng baát thöôøng qua hình aûnh sieâu aâm (u nang buoàng tröùng, töû cung coù muû, thai cheát, thai giaû). - Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa kyõ thuaät sieâu aâm vôùi phöông phaùp chaån ñoaùn laâm saøng vaø phaåu thuaät.
KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Trong 138 choù caùi bao goàm 33 choù ta vaø 105 choù ngoaïi ñöôïc mang ñeán phoøng khaùm chaån ñoaùn baèng kyõ thuaät sieâu aâm xaùc ñònh tình traïng mang thai nhö sau: Baûng 1. Tæ leä caùc tröôøng hôïp mang thai treân choù caùi Nhoùm choù ta Nhoùm choù ngoaïi n % n % YÙ nghóa thoáng keâ Keát quaû chaån ñoaùn laâm saøng Coù thai 24/33 72,73 75/105 71,43 Khoâng thai 9/33 27,27 30/105 28,57 P > 0,05 Keát quaû chaån ñoaùn sieâu aâm Thai cheát 8/24 33,33 12/75 16,00 Thai giaû 1/24 4,17 4/75 5,33 P > 0,05 Thai soáng 15/24 62,50 59/75 78,67 Chaån ñoaùn tình traïng mang thai Qua baûng 1, chuùng toâi ghi nhaän trong 138 choù caùi coù 24/33 choù ta mang thai vaø 75/105 choù ngoaïi mang thai vôùi nhöõng bieåu hieän laâm saøng nhö khoâng ñoäng duïc trôû laïi sau khi phoái gioáng, phaùt trieån vuøng buïng, nhuõ tuyeán phaùt trieån vaø thuù coù nhöõng bieåu hieän baûn naêng laøm meï, nhöng chaån ñoaùn sieâu aâm ñaõ phaùt hieän 99 choù caùi mang thai vôùi tình traïng thai nhi nhö sau: 39/138 choù caùi khoâng mang thai, 20/138 thai bò cheát, 05/138 mang thai giaû vaø chæ coù 74 thai coøn soáng vaø ñang phaùt trieån. Tình traïng thai soáng AÛnh sieâu aâm choù caùi Chi Hua Hua 2 naêm tuoåi cho thaáy: - Coù tuùi thai chöùa dòch oái. - Heä thoáng xöông thai phaùt trieån (roõ nhaát laø phaàn ñaàu soï thai vôùi hai baùn caàu ñaïi naõo). - Coù tim thai, tim thai ñaäp ñeàu vaø maïnh. - Baøng quang thai coù chöùa nöôùc tieåu, chöùng toû heä tuaàn hoaøn vaø tieát nieäu hoaït ñoäng bình thöôøng Keát luaän: Choù caùi coù mang thai vaø thai nhi phaùt trieån bình thöôøng. Hình 1. AÛnh sieâu aâm treân choù Chi Hua Hua 2 naêm tuoåi ñang mang thai, thai soáng Tình traïng mang thai giaû Choù caùi Nhaät 2 naêm tuoåi ñaõ phoái gioáng ñöôïc 40 ngaøy vaø khoâng ñoäng duïc trôû laïi.
Hình 2. Choù Nhaät 2 naêm tuoåi mang thai giaû vaø aûnh chaån ñoaùn sieâu aâm (hình 2) - Vuøng buïng phaùt trieån. - Baàu vuù (nhaát laø 2 ñoâi vuù sau) cöông phoàng. - Naën ñaàu vuù coù ræ söõa. - Sôø naén vuøng buïng khoâng phaùt hieän söï cöû ñoäng cuûa thai nhi. * Chaån ñoaùn sieâu aâm (hình 2) - Töû cung bình thöôøng, nhoû, khoâng phaùt trieån. - Thaønh giaûm hoài aâm, daày ra ñeán phaàn ngoaïi bieân. - Vaùch töû cung khoâng theå nhìn thaáy, maëc duø khu vöïc trung taâm cho hoài aâm trong saùng vaø moät vaøi vuøng khoâng hoài aâm hoaëc giaûm aâm xaùc ñònh coù ít dòch chaát hieän dieän. Keát luaän: Choù caùi mang thai giaû. Tình traïng khoâng mang thai vaø vieâm töû cung Choù ta 5 naêm tuoåi ñöôïc chaån ñoaùn laâm saøng: - Choù caùi ñaõ trieät saûn ñöôïc 2 naêm, coù nhöõng bieåu hieän baát thöôøng nhö soát cao. - Coù dòch nhaày, ñuïc chaûy ra töø aâm hoä. - Sôø naén vuøng buïng thuù ñau ñôùn. * Chaån ñoaùn sieâu aâm (hình 3) - Hoài aâm troáng xuaát hieän ôû vuøng söøng vaø thaân töû cung, tích dòch trong thaân vaø söøng töû cung. - Khoâng phaùt hieän buoàng tröùng. Keát luaän: Choù ñaõ bò caét boû buoàng tröùng, thaân vaø söøng töû cung bò vieâm naëng. Caàn giaûi phaåu caét boû töû cung (hình 3) Hình 3. AÛnh sieâu aâm vaø hình giaûi phaåu choù ta 5 tuoåi ñaõ bò caét boû buoàng tröùng, vieâm ôû phaàn söøng vaø thaân töû cung
Chaån ñoaùn tình traïng vieâm töû cung Keát quaû chaån ñoaùn sieâu aâm treân 31 choù caùi bò beänh lyù ôû cô quan sinh duïc xaùc ñònh 30 choù bò vieâm töû cung vaø 1 bò u nang buoàng tröùng. Baûng 2. Tæ leä caùc tröôøng hôïp beänh lyù sinh saûn treân choù caùi Nhoùm gioáng Choù ta Choù ngoaïi Toång n % n % n % Vieâm Töû cung 16 94,12 14 100 30 96,77 U nang buoàng tröùng 1 5,88 1 3,23 Tình traïng töû cung bò xoaén vaø vieâm Choù ta 5 naêm tuoåi khoâng mang thai coù nhöõng bieåu hieän baát thöôøng - Ñau vuøng buïng. - soát cao. - Traïng thaùi ñi ñöùng khoâng vöõng. - Thôû chuû yeáu ôû theå ngöïc. * Chaån ñoaùn sieâu aâm - Vuøng hoài aâm troáng xuaát hieän ôû phaàn söøng vaø thaân töû cung - Taïi söøng töû cung xuaát hieän vuøng hoài aâm daøy, roäng vaø phaân caét roõ reät 2 söøng. Keát luaän Choù ta 5 naêm tuoåi bò vieâm vaø xoaén ôû söøng töû cung, caàn giaûi phaåu. (hình 4) Hình 4. AÛnh sieâu aâm vaø giaûi phaåu choù ta 5 tuoåi bò xoaén vaø vieâm söøng töû cung Tình traïng vieâm töû cung Hình 5. AÛnh sieâu aâm vaø giaûi phaåu choù ta 3 tuoåi bò vieâm phaàn söøng töû cung
Choù ta 3 naêm tuoåi coù caùc trieäu chöùng - Thuù bò soát cao. - Coù dòch nhaày ñuïc vaø hoâi thoái chaûy ra töø aâm hoä. - Buïng hôi to, sôø naén vuïng buïng thuù coù bieåu hieän ñau ñôùn. * Chaån ñoaùn sieâu aâm - Thaân töû cung vaø phaàn söøng töû cung to ra. - Hoài aâm troáng vôùi khoaûng caùch roäng vaø phình to. - Maët caét sieâu aâm ghi nhaän caùc vuøng hoài aâm luùc thì lieân tuïc, luùc coù giôùi haïn. Keát luaän: Choù ta 2 naêm tuoåi bò vieâm phaàn söøng töû cung, caàn giaûi phaåu. KEÁT LUAÄN Qua keát quaû khaûo saùt cho thaáy kyõ thuaät sieâu aâm ñaõ mang laïi hieäu quaû raát lôùn trong coâng taùc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò beänh cho gia suùc, ñaëc bieät treân choù vôùi caùc tröôøng hôïp lieân quan ñeán tình traïng sinh lyù vaø beänh lyù sinh saûn cuûa choù caùi. - Phaân tích keát quaû baèng phöông phaùp chaån ñoaùn sieâu aâm ñaõ xaùc ñònh chính xaùc trong 24 choù ta mang thai coù 8 thai cheát, 01 thai giaû vaø 15 thai soáng. Trong 75 choù gioáng ngoaïi mang thai coù 12 thai cheát, 4 thai giaû vaø 59 thai soáng. - Ngoaøi ra caùc tröôøng hôïp beänh lyù sinh saûn treân choù caùi nhö vieâm töû cung, xoaén töû cung hoaëc u buoàng tröùng ñöôïc phaùt hieän baèng kyõ thuaät sieâu aâm. Keát quaû ghi nhaän coù 30 choù caùi bò vieâm töû cung vaø 1 choù caùi bò u buoàng tröùng. Vôùi nhöõng keát quaû treân ñaây cho thaáy phöông phaùp chaåån ñoaùn beänh baèng kyõ thuaät sieâu aâm ñaõ phaùt hieän raát chính xaùc caùc tröôøng hôïp sinh lyù sinh saûn vaø beänh lyù treân ñöôøng sinh duïc cuûa choù caùi goùp phaàn khoâng nhoû trong coâng taùc chaån ñoaùn, giuùp cho nhaø chuyeân moân coù theå can thieäp kòp thôøi vaø ñaït hieäu quaû caùc tröôøng hôïp ñieàu trò nhö giaûi phaåu khaån caáp khi thuù bò vieâm töû cung coù muû hoaëc thai cheát v.v TAØI LIEÄU THAM KHAÛO NGUYEÃN THU LIEÂN, MINORU AKYAMA, VOÕ XUAÂN QUANG, 1998. Höôùng daãn thöïc haønh sieâu aâm buïng toång quaùt. Beänh vieän Chôï Raãy. NGUYEÃN PHÖÔÙC BAÛO QUAÂN, NGUYEÃN THÒ THANH PHÖÔNG, 1999. Nguyeân lyù vaø cô sôû kyõ thuaät cuûa sieâu aâm chaån ñoaùn. Nhaø xuaát baûn y hoïc. Tr.5, 21. DAVOL PAMELA A., 2002. Canine Reproduction. Part 1: Reproduction and the Bitch. http/www labbie. com/ reproduction 1.html NYLAND THOMAS G.; MATTOON JOHNS; WISNER ERIK R., 1995. Veterinary Diagnostic Ultrasound. Sauder W. B. Company. USA. Chapter 1. p.3 29. NYLAND THOMAS G.; MATTOON JOHNS, 1995. Veterinary Diagnostic Ultrasound. Sauder W. B. Company. USA. Chapter 10: Ultra sonography of the genital system. p.141 163.