ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ------------------ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC BẬT CHO NAM VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG CHUYỀN ĐỘI TUYỂN HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN VĂN CỪ - TỈNH QUẢNG NAM Giảng viên hướng dẫn : Th.S Phạm Thị Nghi Sinh viên thực hiện : Nguyễn Văn Biển Lớp : 10 STQ Đà Nẵng, tháng 5 năm 2014
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên cho phép em gửi lời cảm ơn chân thành và sự tri ân sâu sắc đối với các thầy cô trường Đại học Sư Phạm Đại Học Đà Nẵng, quý thầy cô khoa Giáo dục Chính trị, xin chân thành cảm ơn quý thầy cô hiện đang công tác tại Trung tâm Giáo dục Thể chất - Đại học Đà Nẵng. Xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám Hiệu trường THPT Nguyễn Văn Cừ, quý thầy cô trong tổ Thể dục cùng các em học sinh thuộc vận động viên của trường. Đây là bước đầu nghiên cứu khoa học, do trình độ lý luận cũng như kinh nghiệm thực tiễn của bản thân còn hạn chế nên bài báo cáo của em không thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ quý Thầy, Cô. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Nguyễn Văn Biển
MỤC LỤC MỞ ĐẦU... 1 1. Đặt vấn đề... 1 2. Mục đích nghiên cứu.... 3 3. Giả thiết khoa học của đề tài... 4 4. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài... 4 5. Nhiệm vụ... 4 6. Phương pháp nghiên cứu... 5 6.1. Phương pháp đọc, phân tích, tổng hợp tài liệu... 5 6.2. Phương pháp quan sát sư phạm... 5 6.3.Phương pháp phỏng vấn tọa đàm... 5 6.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm... 6 6.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm... 6 6.6. Phương pháp toán học thống kê... 7 7. Tổ chức nghiên cứu... 8 7.1. Đối tượng nghiên cứu... 8 7.2. Thời gian nghiên cứu... 8 7.3. Trang thiết bị nghiên cứu... 9 7.4. Địa điểm... 9 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU... 10 1.1. Sức bật và những yếu tố chi phối sức bật... 10 1.1.1. Khái niệm về sức bật... 10 1.1.2. Ý nghĩa của sức bật trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền... 10 1.1.3. Vai trò sức bật trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền.... 12 1.1.4. Những nhân tố chi phối tới sức bật... 14 1.2. Đặc điểm môn bóng chuyền.... 16 1.3. Nguyên tắc tập luyện... 18 1.4. Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi từ 16 19... 19 1.4.1. Về mặt tâm lý... 19
1.4.2. Về mặt sinh lý... 20 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN... 23 2.1.Cơ sở lý luận... 23 2.1.1. Quan điểm đường lối của Đảng, Nhà nước ta về vấn đề giáo dục thể chất trường học... 23 2.1.2. Tổ chức đội tuyển trong học sinh một nhân tố góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong trường THPT Nguyễn Văn Cừ... 25 2.1.3. Quan điểm về yếu tố sức bật... 26 2.1.4. Phương pháp tập luyện phát triển sức mạnh tốc độ( sức bật)... 27 2.1.5. Phương pháp kiểm tra sức bật trong bóng chuyền... 31 2.2. Cơ sở thực tiễn... 32 2.2.1. Sức bật nội dung quan trọng trong huấn luyện thể lực cho vận động viên bóng chuyền... 32 2.2.2. Thực trạng sức bật của các vận động viên nam bóng chuyền - Đội tuyển học sinh THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam.... 34 CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN... 36 3.1 Nhiệm vụ 1: Thực trạng việc sử dụng các bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam vận động viên bóng chuyền Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam.... 36 3.1.1 Thực trạng công tác giảng dạy thể dục thể thao nói chung và huấn luyện bóng chuyền nói riêng của trường THPT Nguyễn Văn Cừ.... 36 3.1.2 Cơ sở vật chất và số lượng giáo viên phục vụ công tác giảng dạy môn giáo GDTC tại trường THPT Nguyễn Văn Cừ.... 37 3.1.3. Thực trạng sử dụng các bài tập phát triển sức bật cho nam vận động viên bóng chuyền trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam... 39 3.2. Nhiệm vụ 2: Lựa chọn các bài tập phát triển sức bật cho nam vận động viên - Đội tuyển học sinh trường trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam... 40
3.2.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn để lựa chọn các bài tập phát triển sức bật nhằm nâng cao hiệu quả huấn luyện cho nam VĐV bóng chuyền trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam.... 40 3.2.2 Lựa chọn các bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam VĐV bóng chuyền học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam.... 41 3. Nhiệm vụ 3: Thực nghiệm và đánh giá kết quả các bài tập... 58 3.3.1. Phân tích các chỉ số thực nghiệm... 58 3.3.1.1. Sức khỏe và trình độ sức bật VĐV nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng trước thực nghiệm... 58 3.3.1.2. Đối chiếu kết quả các chỉ số thu được sau thực nghiệm sư phạm với trước thực nghiệm sư phạm của nhóm đối chứng thực hiện các bài tập theo nội dung chương trình huấn luyện hiện hành.... 62 3.3.1.3.Đối chiếu kết quả các chỉ số thu được sau thực nghiệm sư phạm với trước thực nghiệm của nhóm thực nghiệm thực hiện các bài tập đề xuất. 63 3.3.1.4. So sánh để đánh giá sự phát triển của các chỉ tiêu chức năng (mạch, huyết áp), trình độ sức bật của hai nhóm sau 6 tuần thực nghiệm 65 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ... 68 1. Kết luận:... 68 2. Kiến nghị:... 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO... 70 PHỤ LỤC...72
DANH MỤC CÁC BẢNG STT TÊN BẢNG TRANG Bảng 1 Kết quả tổng hợp các ý kiến đã được phỏng vấn 33 Bảng 2 Thực trạng sức bật của nam VĐV - Đội tuyển học sinh THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam. 35 Cơ sở vật chất phục vụ công tác giảng dạy và huấn Bảng 3 luyện TDTT của trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam. 37 Bảng 4 Thống kê số lượng và trình độ cán bộ giáo viên bộ môn thể dục của trường. 38 Phân bố LVĐ các bài tập phát triển sức bật được sử Bảng 5 dụng trong huấn luyện VĐV bóng chuyền tại trường THPT Nguyễn Văn Cừ. 39 Kết quả phỏng vấn đánh giá mức độ phù hợp của các Bảng 6 bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam VĐV bóng chuyền Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn 44 Cừ Tỉnh Quảng Nam. Bảng 7 Kết quả các bài tập phát triển sức bật cho nam VĐV Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ được 47 tán thành. Bảng 8 Phân bố lượng vận động cho các bài tập phát triển sức bật cho nam VĐV bóng chuyền học sinh trường THPT 49 Nguyễn Văn Cừ - Quảng Nam. Bảng 9 Kết quả các chỉ số tim mạch của VĐV đội tuyển bóng chuyền nam học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam (nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng). 60
Bảng 10 Trình độ sức bật của VĐV đội tuyển bóng chuyền nam học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ -Tỉnh Quảng Nam (nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng). 61
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ TDTT GDTC GD & ĐT CT GV THPT VĐV TW BGH TTN STN : Thể dục thể thao : Giáo dục thể chất : Giáo dục và đào tạo : Chỉ thị : Giáo viên : Trung học phổ thông : Vận động viên : Trung ương : Ban giám hiệu : Trước thực nghiệm : Sau thực nghiệm
MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Bóng chuyền là một trong những môn thể thao quần chúng đang được phát triển rộng rãi và phổ biến trên toàn thế giới. Bóng chuyền xuất hiện lần đầu tiên ở nước ta vào những năm 1922. Tuy gặp nhiều khó khăn và trải qua những bước thăng trầm của lịch sử đất nước, môn bóng chuyền vẫn không ngừng được duy trì, củng cố và phát triển. Hình ảnh Bác Hồ tập luyện bóng chuyền ở Chiến khu trong những lúc thư giãn cũng làm gia tăng sự am hiểu và lòng hâm mộ của người dân về môn thể thao này. Chính vì thế mà bóng chuyền ở Việt Nam đã phát triển khá rộng khắp trong nhân dân, bởi lẽ đơn giản là vì tập môn bóng chuyền ngoài tác dụng nâng cao sức khỏe, phát triển các tố chất thể lực như: sức nhanh, sức mạnh, sức bền và sự khéo léo, thì nó còn rèn luyện và phát triển các kỹ năng sống cơ bản như: kỹ năng phối hợp, hợp tác, làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng làm chủ và hoàn thiện bản thân, vươn lên, tự chủ, tự tin, tích cực, sáng tạo, kiên trì, bền bỉ trong quá trình tập luyện và thi đấu. Luyện tập và thi đấu bóng chuyền là hoạt động toàn thân, trong đó chủ yếu là bàn tay và cẳng tay tiếp xúc bóng. Khi thi đấu kỹ chiến thuật luôn thay đổi, biến hóa đa dạng, nhưng vẫn mang tính liên hoàn và nhịp điệu. Chính vì vậy, mà thi đấu bóng chuyền thường diễn ra sôi nổi và có tính hấp dẫn cao, tính đối kháng, đặc biệt là sự tranh chấp trên lưới diễn ra liên tục. Hoạt động bóng chuyền là hoạt động không có chu kỳ, trong thi đấu thường xuyên có các tình huống khác nhau xảy ra và diễn biến liên tục. Vị trí thi đấu của các cầu thủ trên sân luân phiên thay đổi sau mỗi lần giành quyền phát bóng. Do vậy, mỗi cầu thủ bóng chuyền phải có thể lực, trình độ kỹ thuật toàn diện, biết vận dụng nhiều tư thế và kỹ thật đánh bóng khác nhau, có như vậy mới hoàn thành được chức năng, nhiệm vụ ở bất kỳ vị trí nào trên sân. Ngày nay, xu thế bóng chuyền hiện đại là tấn công chiếm ưu thế hơn phòng thủ. Hoàn thiện tấn công trong bóng chuyền hiện đại là nhờ khả năng Trang 1
phối hợp tấn công nhanh với tín hiệu, tấn công từ tuyến hai và ba càng được sử dụng rộng rãi. Lối đánh tốc độ bất ngờ chạy lên đập giả, nhảy giả thường là đập nhảy một chân. Phản công liên tục, tối đa có hiệu quả và tạo áp lực lâu dài cho đối phương. Một trong những yếu tố quyết định đến sự thành công của một pha bóng đó là động tác tấn công trên lưới, nhờ có những cú tấn công quyết định, hiệu quả của các kỹ thuật tấn công mà trận đấu được kết thúc nhanh hay chậm, thắng lợi hay thất bại. Như vậy, ngoài trình độ điêu luyện về kỹ chiến thuật thì người tập phải có trình độ thể lực, đặc biệt là sức mạnh tốc độ tốt mới hoàn thành được nhiệm vụ đề ra. Sức mạnh tốc độ được hiểu là năng lực nhanh - mạnh hay nói cách khác chính là sức bật. Sức bật là năng lực thực hiện bật để nâng trọng tâm cơ thể lên cao hoặc ra xa một cách nhanh nhất. Trong thi đấu bóng chuyền thì sức bật của VĐV rất có ý nghĩa trong các tình huống đối kháng với đấu thủ. Nó rất cần thiết khi thực hiện các thao tác kỹ thuật như phát, chuyền và nhất là khâu đập bóng. Sức bật tốt sẽ mở rộng được tầm quan sát trên không và tăng uy lực tấn công. Trong những năm gần đây, môn thể thao bóng chuyền ở nước ta phát triển đồng đều cả về mở rộng và nâng cao. Đặc biệt kỹ chiến thuật mới cũng đã được đưa vào sử dụng. Phương thức tổ chức thi đấu phù hợp đã tạo điều kiện cho môn bóng chuyền phát triển mạnh trong cả nước, được người dân ủng hộ, góp phần vào việc nâng cao đời sống văn hóa xã hội. Tại trường học các cấp thì môn bóng chuyền được đưa vào giảng dạy làm môn thể thao tự chọn, ngoài mục đích tăng cường sức khỏe, hoàn thiện thể chất thì nó phù hợp với nhu cầu và sở thích của học sinh, từ đó phát huy được năng lực sở trường của các em. Đây cũng là cái nôi phát hiện tài năng bóng chuyền, đóng góp cho phong trào thể thao của nhà trường và địa phương. Những năm gần đây, phong trào tập luyện môn bóng chuyền của học sinh trong các trường trung học phổ thông tại tỉnh Quảng Nam, trong đó có trường trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ đã có bước phát triển, số học Trang 2
sinh tham gia tập luyện tăng lên rất nhiều so với các môn thể thao khác. Trường cũng xây dựng được đội tuyển bóng chuyền nam, nữ tham gia các kỳ thi Hội khỏe Phù đổng của Tỉnh, nhưng thành tích đạt được còn ở mức khiêm tốn so với các trường trong Tỉnh. Qua thời gian dài quan sát quá trình tập luyện và thi đấu của đội tuyển, chúng tôi thấy về mặt kỹ thuật các em cũng đã phần nào đạt được yêu cầu nhưng về mặt thể lực còn rất yếu nên rất hạn chế khi thực hiện các miếng đánh chiến thuật, dẫn đến kết quả thi đấu thấp. Để nâng cao thành tích và phát triển phong trào tập luyện và thi đấu bóng chuyền cho học sinh trong nhà trường nói chung và đội tuyển nam, nữ bóng chuyền trường trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ nói riêng thì vấn đề đặt ra ở đây là phải giải quyết khâu thể lực cho học sinh. Có như vậy các em mới thực hiện được ý đồ chiến thuật và mới nâng cao được thành tích thi đấu. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi lựa chọn đề tài: NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG CÁC BÀI TẬP PHÁT TRIỂN SỨC BẬT CHO NAM VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG CHUYỀN - ĐỘI TUYỂN HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN VĂN CỪ - TỈNH QUẢNG NAM. 2. Mục đích nghiên cứu. Xuất phát từ mục đích lâu dài của công tác giáo dục thể chất trong nhà trường là góp phần nâng cao sức khỏe, hoàn thiện thể chất và phát triển các tố chất thể lực, phát huy tài năng thể thao trong học sinh. Dựa trên khảo sát thực trạng phong trào thể dục thể thao của nhà trường, đặc biệt là chất lượng tập luyện và thi đấu của đội tuyển nam bóng chuyền trường THPT Nguyễn Văn Cừ và qua giải bóng chuyền của học sinh THPT - Tỉnh Quảng Nam trong khuôn khổ Hội khỏe Phù Đổng. Đề tài tiến hành nghiên cứu ứng dụng các bài tập phát triển sức bật cho nam vận động viên bóng chuyền đội tuyển học sinh THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. Kết quả nghiên cứu sẽ đóng góp thêm cơ sở để nâng cao chất lượng GDTC trong nhà trường nói chung và thành tích thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nói riêng. Trang 3
3. Giả thiết khoa học của đề tài Việc tiến hành nghiên cứu các bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam vận động viên bóng chuyền - đội tuyển học sinh trong các trường THPT là rất cần thiết. Nhiều năm gần đây, vấn đề này đã được đặt ra nhưng chưa được nghiên cứu một cách có khoa học. Nếu biết lựa chọn các bài tập và có phương pháp tập luyện hợp lý thì không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục thể chất cho vận động viên trong đội tuyển mà nó còn phát huy được tài năng của học sinh và nâng cao chất lượng của giải, góp phần đưa đội tuyển nam bóng chuyền THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam đạt thành tích cao hơn nữa. 4. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài là tư liệu cần thiết cho các nhà nghiên cứu về lĩnh vực môn bóng chuyền cũng như lĩnh vực giáo dục thể chất trường học, đặc biệt đối với các huấn luyện viên, giáo viên đang trực tiếp giảng dạy và huấn luyện ở các đội tuyển bóng chuyền. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu ứng dụng các bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam vận động viên - Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam, có thể vận dụng biên soạn nội dung huấn luyện thể lực cho đội tuyển bóng chuyền học sinh THPT tỉnh Quảng Nam. 5. Nhiệm vụ Để giải quyết mục đích của đề tài, chúng tôi tiến hành đặt ra những nhiệm vụ sau. Nhiệm vụ 1: Thực trạng việc sử dụng các bài tập nhằm phát triển sức bật cho nam vận động viên bóng chuyền đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. Nhiệm vụ 2: Lựa chọn các bài tập phát triển sức bật cho nam vận động viên đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. Nhiệm vụ 3: Thực nghiệm và đánh giá các bài tập phát triển sức bật. Trang 4
6. Phương pháp nghiên cứu Để giải quyết các nhiệm vụ trên chúng tôi đã sử dụng phương pháp nghiên cứu sau 6.1. Phương pháp đọc, phân tích, tổng hợp tài liệu Bằng phương pháp này, chúng tôi đã thu thập phân tích được nhiều tài liệu của các tác giả trong và ngoài nước, các văn kiện nghị quyết của Đảng và Nhà nước có liên quan đến vấn đề giáo dục thể chất trong trường học, xác định được hiện trạng phong trào TDTT và quá trình tập luyện, thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nam học sinh THPT Nguyễn Văn Cừ... Để đưa ra hình thức, nội dung, các bài tập không những nâng cao sức khỏe, hoàn thiện thể chất mà còn phát huy được tài năng bóng chuyền trong học sinh, từ đó nâng cao được thành tích của đội tuyển, góp phần nâng cao chất lượng của giải bóng chuyền học sinh THPT tỉnh Quảng Nam. 6.2. Phương pháp quan sát sư phạm Chúng tôi sử dụng phương pháp này để quan sát quá trình tập luyện và thi đấu bóng chuyền, quan sát sức bật và mối liên hệ giữa sức bật với hiệu quả của việc thực hiện kỹ - chiến thuật trong các trận đấu tại giải bóng chuyền học sinh trong khuôn khổ Hội khỏe Phù Đổng tỉnh Quảng Nam năm 2013. Quan sát những trận đấu tập trong thời gian thực nghiệm của đội tuyển nam học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ. Quan sát tình hình sức khỏe của học sinh qua sắc da, hơi thở... để có hướng điều chỉnh kịp thời. Quan sát và thu thập những số liệu, thông tin cần thiết trong quá trình thực nghiệm giúp cho việc rút ra kết luận chính xác hơn. 6.3.Phương pháp phỏng vấn tọa đàm Phương pháp này được chúng tôi sử dụng trong quá trình nghiên cứu nhằm mục đích tìm hiểu thực trạng phong trào TDTT của học sinh, thực trạng tập luyện và thi đấu, mối liên hệ giữa sức bật và hiệu quả của việc thực hiện kỹ chiến thuật. Trang 5
Đối tượng chúng tôi phỏng vấn là các chuyên gia có kinh nghiệm về môn bóng chuyền, các huấn luyện viên quốc gia, các giáo viên giảng dạy và huấn luyên đội tuyển bóng chuyền về vai trò của sức bật trong thực hiện kỹ chiến thuận bóng chuyền... Phỏng vấn đối với học sinh là vận động viên trong đội tuyển bóng chuyền nam trường THPT Nguyễn văn Cừ về tình hình sức khỏe, trình độ tập luyện, cảm giác sau thời gian thực nghiệm. 6.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm Qua nghiên cứu, tham khảo các test kiểm tra đánh giá thể lực học sinh theo chương trình giáo dục thể chất Bộ Giáo dục và đào tạo và test kiểm tra thể lực của vận động viên bóng chuyền chúng tôi tiến hành các test kiểm tra sau để thực nghiệm. - Chạy đà bật với bảng - Bật với bảng không đà - Bật xa tại chỗ - Bật xa ba bước - Test kiểm tra hiệu quả đập bóng 6.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Trong đề tài này, phương pháp thực nghiệm sư phạm được chúng tôi sử dụng để kiểm nghiệm, đánh giá hiệu quả ứng dụng các bài tập phát triển sức bật trong huấn luyện thể lực cho nam vận động viên bóng chuyền - Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ. Căn cứ vào điều kiện cụ thể của trường (đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất giảng dạy, hiện trạng nam vận động viên trong đội tuyển...). Chúng tôi tiến hành thực nghiệm so sánh học sinh ở 2 nhóm được lựa chọn có trình độ chuyên môn, thể lực, sức khỏe tương đương nhau, số lượng thành viên của mỗi nhóm là 15 người. Nhóm thực nghiệm: 15 Nhóm đối chứng: 15 Trang 6
Bài tập thực nghiệm được kéo dài trong thời gian là 6 tuần. Nhóm đối chứng tập luyện các bài tập theo chương trình hiện hành. Nhóm thực nghiệm tập các bài tập mà chúng tôi đã lựa chọn. Đương nhiên hai nhóm đều phải hoàn thành nội dung học của kỳ đó. chọn Từ đó xác định được hiệu quả của các bài tập đã được nghiên cứu lựa 6.6. Phương pháp toán học thống kê Chúng tôi đã sử dụng các phương pháp, công thức trong toán học thống kê của tác giả Nguyễn Đức Văn, trong đó có các thông số: x i 1 i Công thức tính số trung bình cộng: x (i =1,2,3 n) n Trong đó: x : Là giá trị trung bình x i : Là giá trị đơn n : Số lượng quan sát : Là ký hiệu tổng cộng n Tính phương sai: 2 x n i 1 ( x x) i n 2, (n > 30) Tính độ lệch chuẩn: x 2 x So sánh 2 số trung bình quan sát: t x A B 2 2 n n A x i i xi x yi y Tính hệ số tương quan: r 2 2 x x y y B, (n > 30) Chỉ số Browdy: Để đánh giá nhịp độ tăng trưởng Trang 7
A xb x W 100% x x 0.5 A Trong đó: B W: Nhịp độ tăng trưởng (%). x A : Chỉ số trung bình của lần kiểm tra thứ nhất (trước thực nghiệm). x B : Chỉ số trung bình của lần kiểm tra thứ hai (sau thực nghiệm). 0.5 và 100%: Hằng số. 7. Tổ chức nghiên cứu 7.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Các bài tập phát triển sức bật cho nam vận động viên - Đội tuyển học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. - Đối tượng phỏng vấn của đề tài là: Các giáo viên chuyên về môn bóng chuyền trong các trường đại học, trung học phổ thông, huấn luyện viên, vận động viên bóng chuyền chuyên nghiệp, các chuyên gia có kinh nghiệm về huấn luyện thể lực và nhóm học sinh được thực nghiệm. - Đối tượng thực nghiệm của đề tài: 30 VĐV nam trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam trong đó 15 học sinh là nhóm đối chứng, 15 học sinh tham gia nhóm thực nghiệm, tuổi đời từ 16-19 tuổi, phần lớn các học sinh sống ở nông thôn, có trình độ kỹ chiến thuật, sức khỏe và thể lực tương đương nhau. 7.2. Thời gian nghiên cứu Đề tài này được tiến hành nghiên cứu từ tháng 10/2013 đến cuối tháng 5/2014 chia làm 3 giai đoạn. * Giai đoạn 1: Từ tháng 10 năm 2013 đến tháng 12 năm 2013 thực hiện các nhiệm vụ sau: - Lựa chọn tên đề tài và lập đề cương kế hoạch nghiên cứu - Thông qua đề cương Trang 8
- Chuẩn bị biểu mẫu, phiếu hỏi và các phương tiện cho công tác nghiên cứu, phỏng vấn đợt một. * Giai đoạn 2: Từ tháng 1 năm 2014 đến tháng 4 năm 2014: tìm hiểu, tham khảo các tài liệu có liên quan đến vấn đề giảng dạy, huấn luyện môn bóng chuyền, đến sức bật, nhằm giải quyết vấn đề cơ sở lý luận của đề tài. - Tiến hành khảo sát phong trào tập luyện TDTT, tình hình sức khỏe, trình độ thể lực, sức bật, mối liên hệ giữa sức bật với thực hiện các kỹ chiến thuật của nam vận động viên - Đội tuyển bóng chuyền học sinh trường Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. - Tiến hành xây dựng và phỏng vấn đợt 2 - Tiến hành thử nghiệm các bài tập phát triển sức bật mới lựa chọn cho nam vận động viên - Đội tuyển bóng chuyền học sinh trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Tỉnh Quảng Nam. - Kiểm tra sức khỏe, sức bật và hiệu quả đập bóng của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. * Giai đoạn 3: Từ tháng 4 năm 2014 đến tháng 5 năm 2014 với các nhiệm vụ sau: - Tổng hợp phân tích các số liệu nghiên cứu và viết luận văn khoa học. - Hoàn chỉnh và báo cáo kết quả nghiên cứu. 7.3. Trang thiết bị nghiên cứu - Sân thể dục Trường THPT Nguyễn Văn Cừ Tỉnh Quảng Nam. - Bảng đo sức bật. - Thước dây, đồng hồ bấm giây, bục, còi, cờ, dây nhảy, tạ và các dụng cụ hỗ trợ khác. 7.4. Địa điểm - Trường ĐHSP Đà Nẵng - Trường THPT Nguyễn Văn Cừ Tỉnh Quảng Nam. Trang 9
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Sức bật và những yếu tố chi phối sức bật 1.1.1. Khái niệm về sức bật Sức bật là tố chất thể lực liên quan đến năng lực nhanh - mạnh đòi hỏi mức độ phối hợp cao. Sức bật là năng lực thực hiện bật để nâng trọng tâm cơ thể lên cao hoặc bật xa không có chạy đà. Năng lực nhanh - mạnh (sức mạnh - tốc độ) thực hiện trong hoạt động co cơ theo chế độ động học (chế độ nhượng bộ - độ dài cơ tăng và chế độ khắc phục - độ dài cơ giảm) nhằm đảm bảo vận chuyển thân thể và các bộ phận một cách nhanh nhất. Sức bật phụ thuộc vào công xuất phát sinh khi bật, công xuất đó lại tùy thuộc vào sức mạnh bột phát của vận động viên. Sức mạnh bột phát được hiểu là lực phát huy lớn nhất trong một thời khắc tối thiểu. Thể hiện sức mạnh bột phát rất đặc thù đối với các môn thể thao khác nhau. Như trong môn bóng chuyền sức mạnh bột phát thường thể hiện trong tình huống đối kháng với đối thủ. Sức mạnh bột phát rất cần thiết khi thực hiện các thao tác kỹ thuật như chuyền, phát, đập, chắn... 1.1.2. Ý nghĩa của sức bật trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền Bóng chuyền là môn thể thao rất được yêu thích trên đất nước ta, ngày nay các phong trào bóng chuyền phát triển rộng khắp trên toàn quốc và được mọi tầng lớp yêu thích. Là môn thể thao đồng đội nên người tập bóng chuyền luôn rèn luyện được một ý chí đanh thép và tâm lý rất vững vàng, vì trong thi đấu môn bóng chuyền mà không có ý chí và tâm lý tốt sẽ rất khó thi đấu và thi đấu không hiệu quả. Vì thế nên tập bóng chuyền sẽ làm cho con người chúng ta có một tâm lý vững chắc và luôn sẵn sàng đánh bại mọi thử thách của xã hội. Từ những đặc điểm của bóng chuyền cho thấy: Tập luyện và thi đấu bóng chuyền có ảnh hưởng và tác dụng tốt đến người tập. Mỗi kỹ thuật bóng chuyền dù đơn giản hay phức tạp như: Chuyền bóng cao tay, phát bóng, chắn bóng, đập bóng tấn công... đòi hỏi người tập vận Trang 10
động tay chân, toàn thân một cách hợp lý và kịp thời. Khi thực hiện động tác yêu cầu phải tập trung chú ý cao và lặp lại nhiều lần giúp người tập tăng cường sức mạnh tay, chân, toàn thân, hình thành khả năng xử lý nhanh nhẹn, khéo léo, tạo điều kiện thích ứng với những hoạt động phức tạp trong lao động sản xuất, trong chiến đấu cũng như trong cuộc sống hàng ngày. Tập luyện và thi đấu bóng chuyền là quá trình rèn luyện, bồi dưỡng con người phát triển toàn diện về phẩm chất tâm lý - ý chí, tinh thần tập thể, tính kiên trì, dũng cảm. Sự đa dạng của các kỹ năng - kỹ xảo vận động và hành động thi đấu khác nhau không chỉ về cường độ dùng sức mà cả về cấu trúc phối hợp sẽ tạo điều kiện phát triển các tố chất thể lực của con người như: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, mềm dẻo và tính khéo léo trong những động tác phối hợp hài hoà. Tập luyện, thi đấu bóng chuyền có tác động tích cực tới sự phát triển, hoàn thiện khả năng thích ứng và định hướng nhanh cho người tập, xử lý nhanh những tình huống thường xuyên thay đổi, biết lựa chọn kỹ thuật hợp lý nhất trong vốn dự trữ phong phú về kỹ thuật của mình, biết nhanh chóng chuyển từ hành động này sang hành động khác giúp họ đạt được tính linh hoạt cao của các quá trình thần kinh. Sự đa dạng các kỹ năng - kỹ xảo vận động, hành động thi đấu khác nhau sẽ tạo điều kiện phát triển các tố chất thể lực: nhanh, mạnh, bền, mềm dẻo và khéo léo. Tập luyện và thi đấu bóng chuyền ảnh hưởng tích cực tới sự hình thành cho người tập lòng dũng cảm, tính kiên định, tính quyết đoán, tính sáng tạo và kỷ luật. Người tập biết hành động tập thể, thường xuyên hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau, điều đó sẽ góp phần giáo dục ý thức trách nhiệm tập thể, tình cảm bạn bè, tính tập thể... cho người tập. Tập luyện bóng chuyền giúp cơ thể phát triển hài hòa. Sự phối hợp hành động khi thực hiện các chiến thuật tạo vẻ đẹp và sức lôi cuốn người xem. Trang 11
Điều đó chứng tỏ bóng chuyền là môn thể thao có sức hấp dẫn với quần chúng ở các lứa tuổi, đối tượng, ngành nghề khác nhau và đội ngũ người tập bóng chuyền ngày càng phát triển và lớn mạnh. Để đáp ứng được các yêu cầu kỹ, chiến thuật của môn bóng chuyền, tiến tới thực hiện có hiệu quả các miếng đánh, đòi hỏi vận động viên phải có kỹ thuật, thể lực tốt. Đặc biệt là sức bật, nó có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo uy lực trong khâu đập bóng, chắn bóng, nhảy chuyền, phát bóng Ngày nay xu thế bóng chuyền hiện đại là tấn công chiếm ưu thế hơn phòng thủ. Hoàn thiện tấn công trong bóng chuyền hiện đại là nhờ nâng cao khả năng phối hợp tấn công nhanh với tín hiệu. Chuyền hai thấp, nhanh kết hợp nhảy chuyền được đưa lên vị trí hàng đầu. Trong giai đoạn tấn công có xu thế là giãn vị trí tấn công từ khu vực gần lưới, hơn nữa tấn công từ tuyến hai và ba càng sử dụng rộng rãi. Lối đánh tốc độ bất ngờ nhảy lên đập giả, nhảy giả thường là đập nhảy một chân nhiều hơn. Phản công xảy ra liên tục, tối đa có hiệu quả và tạo áp lực lâu dài đến đối phương. Bóng chuyền hiện đại đòi hỏi các vận động viên phải có thể lực tốt. Tỷ lệ bật nhảy chuyền bóng, đập bóng đối với người chuyền hai và người cầu công là rất lớn (hiện nay ở những đội có trình độ cao, chuyền hai kết hợp với bật nhảy chiếm 80%). Như vậy yêu cầu đặt ra đối với vận động viên bóng chuyền ngoài việc phải đạt được sự điêu luyện về kỹ thuật, chiến thuật phong phú đa dạng thì các tố chất thể lực phải hoàn thiện ở mức độ cao, phải có sức bật và sức bền bật nhảy tốt đảm bảo thi đấu trong thời gian dài căng thẳng. 1.1.3. Vai trò sức bật trong tập luyện và thi đấu bóng chuyền. Hoạt động thể lực, nhất là hoạt động thể lực trong hoạt động TDTT rất đa dạng và phức tạp, phụ thuộc vào công suất hoạt động, cơ cấu động tác và thời gian gắng sức. Mỗi một loại hoạt động đòi hỏi cơ thể phải thể hiện khả năng hoạt động thể lực của mình về một khía cạnh nào đó. Trong bất kỳ hoạt động thể lực nào, các tố chất thể lực cũng không biểu hiện đơn độc mà luôn Trang 12