Nguyễn Văn Đông: 'Đường đời mưa bay gió cuốn' Jason Gibbs viết cho BBC Tiếng Việt - 23 tháng 3 2018 Nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông từng là sĩ quan Bộ binh của Quân lực Việt Nam Cộng hòa Tôi c g à n i chuyện i nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông hai l n, năm 2009 à năm 2015. ng ngoài 5 tu i nh ng y nhiệt huyết nh một con h m. ng Đông n i ng ông c c s ch của tôi. nh nh c ài th c m c hông tiện n i s ch này, ông th y tôi là một ng i ng tin. ng nh n mạnh ng g n nh hông cho ai hỏng n ông. T ong bài này tôi sẽ hông n i nhi u c c t c h m của nhạc sĩ tài hoa này. Tôi mu n n i ến hiện t ng của Nguyễn Văn Đông t ong b i c nh th t ng nhạc th i Việt Nam Cộng òa. Đ i ông b làm chia ôi. năm 19 2-19 5 ông làm hết m nh - ông h c hỏi, s n u t, à làm iệc n c. 43 năm nữa 19 5-201 ông im l ng t n tại. c sau năm 19 5 ông s ng nh một ng i ô h nh, nh ng tôi c g một àn ông t tự tin à biết gi t của m nh. T ong nửa i s n u t t òn năm, ông ạt c những thành công hi th ng. Nguyễn Văn Đông sinh qu n 1, ài òn. B m g c Tây Ninh là i n chủ từng b b t t th i chiến t anh ch ng h. c b y gi c một sĩ quan h, ại y Vi u coi Nguyễn Văn Đông nh ng i m ết nghĩa nh n ông là con nuôi à cho h c tại col 'enfants de troupe (T ng Thiếu sinh quân Đông ng. Đây là một ngôi t ng u t, chỉ c con c i của sĩ quan h c ào h c. T ng này ạy ăn h a à quân sự. i o s âm nhạc là Cha l s a tin, một nhạc sĩ h từng ạy hòa âm à h i hí từ những năm 1920 ài Gòn.
Thu y Nguyễn Văn Đông h c th i èn t om tt à tham gia àn nhạc fanfa của ngôi t ng. Năm 19 hi lên tu i 16 ông cũng s ng t c "Thiếu sinh quân hành h c" c nh n là bài ca của t ng. Năm 1951 ông thi ào col ilitai Ca aint Jacqu s T ng Võ b sĩ quan Vũng T u à năm 1952 ông h c ong i c sous li ut nant thiếu y. Năm 1952 ông h c thêm col ilitai Int a m s alat T ng õ b liên quân Đà ạt à năm sau ông lên c t ung y. R i sau ông a B c à h c tiế col Tactiqu anoi T ng chiến thu t à Nội. T ong những th ng cu i c ng của cuộc chiến t anh Đông ng thứ nh t, ông chỉ huy một Đại ội T ng h o hai tỉnh ng C i à ạng n. au biến c thua t n Điện Biên hủ, ông c chuy n mi n Nam. Từ năm 195 ến 195 Nguyễn Văn Đông ng quân Đ ng Th i. hu này c coi nh một "chiến t ng c liệt" su t 0 năm chiến t anh Đông ng. N cũng là căn cứ a của bên cộng s n n m cạnh anh gi i Việt Nam - Cambodia. Nguy n Văn Đông là một hiện t ng t hiếm là một nhạc sĩ chuyên nghiệ nh ng từng c m s ng t ên t n a. Năm 1956, Nguyễn Văn Đông soạn hai t c h m "Chi u m a biên gi i" à " hiên g c êm uân." C c ca khúc này ph n nh i s ng của lính chiến hu y. ng n i i tôi ng ông " iết thực tế lính." ng "c th y chết nhi u l m, au h nhi u l m." hi m i cho h biến hai bài ca y ông tên b t V ân nh nửa mu n gi u tên m nh. ai ca h c u c l i gi i thiệu: ính t ng c c Chiến sĩ một n ng hai s ng lao m nh n i ti n tuyến, âng m nh cho t n c à c c Bạn thanhniên s ho c chiến y. Chiều mưa biên giới Tôi hỏi ông ca h c "Chi u m a biên gi i" ông suy nghĩ sâu. Cũng c th ca h c của m nh làm gi m sức chiến u của quân lực mi n Nam ít hay nhi u. Nh ng ông n i là "t ong ng i c t ch nhiệm i l ng t í."
ng " hông làm chủ - hông l nh ạo c c i t í của m nh." ng mu n bi u lộ c m c thực của m nh. "Tôi hông c ý mu n h n bội. Tôi mu n ng i ta hi u m nh." "Chi u m a biên gi i" c u t b n năm 1959 i hông biết bao nhiêu lâu sau lại b c m chung i c c bài ca " hiên g c êm uân," " y m s n hê," à "Nh một chi u uân." T ên b a sau ca h c "Nh ng i iễn ứ" s ng t c chung i âm Tuy n à c c hé u t b n 26 th ng 196 c anh s ch b n ca h c này i l i nh n c c "quí bạn yêu nhạc ừng g i th in chữ ý t ên c c nhạc h m này nữa." T ên b a cũng c ến hai ca h c "Cu n th o chi u gi " "Bến ò biên gi i" mà "ch ng tôi cũng hông u t b n. n a m t quí hi c hoàn c nh thu n tiện." au hi chế ộ Ngô Đ nh iệm b l t th l c "thu n tiện" m i ến à c c t c h m y c h biến ộng i. Thực a "Chi u m a biên gi i" c ngh h m i n i nh làm huây i ân mi n Nam c m th y h h h i hong c ch cai t ch t chẽ của chế ộ y. Nguyễn Văn Đông tâm sự: " àm ăn nghệ t là h - hông c sự hỗ t hông ào cuộc chiến t anh tâm lý."
V bài ca "Chi u m a biên gi i" ông b quân ội hạt, nh ng ông cũng giỏi iệc tự lăng-xê mình. Các bài h t b c m th một i u t t nhiên là qu n ch ng sẽ càng thích à t m ến. Nhạc sĩ - doanh nhân ng là sĩ quan quân ội, là nhạc sĩ s ng t c, nh ng c ng th i ông là một oanh nhân. ng từng l a một s h ng ĩa à nhà u t b n. ng m h ng ĩa h t Contin ntal năm 1960 16 th ng Nguyễn uệ. ng ĩa Contin ntal c nh n hiệu chữ iết hoa in ệm à g n. Tên Contin ntal là tên g i c tính qu c tế mà c nghĩa c Đ a c iết thế t ông oai nghi à nghiêm t ang. au năm 1966 ông l nhà u t b n T ăm oa i n Nam 10 ng Nguyễn Th i c.
Nh n hiệu T ăm oa i n Nam c tao nh in i chân chữ t ang i m i h nh l cây. ột thiếu nữ t c bay th i hạt à c nh của n hoa. "T ăm hoa" ch c g c từ chữ "b ch hoa" nghĩa là nhi u loài hoa. Năm 196 c thêm h ng ĩa h t n Ca 1 5/116 ng Nguyễn uệ " o nhạc sĩ h ng inh t nh bày" h ng inh là tên b t chính của Nguyễn Văn Đông. Nh n hiệu n Ca hiện ại h n, hai chữ ghé i nhau t ên h nh t i t c con chim h t t ên. Ở i c h nh àn guita l th nhi u s c màu.
ng s ng l thêm một nhà u t b n năm 196 là "chủ t ng o Đông h ng Tử." Đông h ng Tử là tên b t của Nguyễn Văn Đông hi làm c nhạc hay soạn l i tân c. Chữ của nh n hiệu ừa t òn, ừa nét ẻ. Nguyễn Văn Đông l nhà u t oa B n h ng năm 19 1 i nh n hiệu c hong c ch thí nghiệm. Chữ màu cam h c t ên n n cây cỏ nâu. hông chữ cũng hỗn ộn chữ hoa i chữ th ng, chân chữ i sans s if t ông t hiện ại. Năm 1966 Việt Nam b t u c ỹ thu t m i h t thành nhạc là băng c t ét. Đến năm 1969 th ỹ thu t này thành h ng tiện chính của ng i tiêu th âm nhạc c s n u t à b n ẻ ti n h n.
ng Contin ntal thực hiện c c ch ng t nh m i à ch ng t nh c biên soạn th o c c ĩa h t 5 tua từ t c. ng n Ca từng làm c c ch ng t nh c t ét chỉ c một nghệ sĩ n i tiếng nh t là n Ca i h nh y ca nhạc T nh Công n. C c băng c t ét n Ca c nhạc " n Ca, n Ca, n Ca" i ba gi ng ca nữ h t h âm u ng của Nguyễn Văn Đông soạn à ê Văn Thiện h i hí. ng băng nhạc mi mà Nguyễn Văn Đông l năm 19 1 hông s n u t ĩa. Chữ mi iết hoa c u n cong nh h nh t òn của cu n băng. Qu ng th i gian hữu ích nh t t ong sự nghiệ ăn nghệ của Nguyễn Văn Đông là hi ông c chuy n làm Bộ T ng Tham u ài òn. c Bộ Qu c hòng hông thích ông làm ăn nghệ, nh ng mỗi cu i tu n Nguyễn Văn Đông làm âm nhạc à ế ch ng t nh ĩa băng. ng tự mô t m nh là "ng i chia làm hai." Đến t a thứ B y ông làm quân sự, nh ng "t i thứ B y, Chủ Nh t th thuộc m nh." Thị trường âm nhạc à oanh nhân th Nguy n Văn Đông h i nghiên cứu à t m hi u th t ng âm nhạc. ng của ông hân h i ĩa i 6 ại lý h mi n Nam. ng hỏi ỹ c c ại lý s thích của ng i mua ĩa s ế c c ch ng t nh ăn h i th hiếu của qu n ch ng ngh nhạc. ng ng một ch ng t nh c i l ng c h t hành i 10,000 ĩa mỗi l t, nh ng một ch ng t nh tân nhạc chỉ c h t hành 5,000. Th ng lệ một ch ng t nh c i l ng hay tân c sẽ b n c 0,000 ĩa à một ch ng t nh tân nhạc chỉ b n c 5,000 ĩa. ng gi i thích ng l c b y gi "c i l ng nuôi tân nhạc." ng thừa nh n "tân nhạc chỉ ăn thành h." Qu n ch ng c c tỉnh chỉ a mua ĩa ng c à c i l ng.
ng thực sự là một nhà s n u t tài ba. ỗi ch ng t nh ĩa tân nhạc g m b n ca h c th ông ch n từng bài, tuy n c c ca sĩ à àn nhạc. V i c c ĩa c i l ng ông làm ạo iễn ch n tài ch n nghệ sĩ à thuê t c gi soạn ch. ỗi iệc y a từ huya êm thứ B y. au mỗi bu i c i l ng ết th c th c c nghệ sĩ i ến hòng thâu c quan h ng Contin ntal tại 16 th ng Nguyễn uệ. C c ca sĩ tân nhạc th ng h t hòng t à i cũng ến hòng thâu từ huya à làm iệc su t ngày Chủ Nh t. Đ gi ui ông i c c nghệ sĩ những ăn à u ng ngon nh t. C c nhạc công t ui mừng hi c làm iệc i ông m c là êm huya c tăng l ng thêm một nửa. Nguyễn Văn Đông làm iệc tích cực nhi u lĩnh ực - soạn c nhạc, iết ca h c, s n u t ĩa, u t b n nhạc h m, hân h i ĩa à b n nhạc, à i u hành một hòng thu âm. Tài năng chính của ông là "c t chức l m." Nh Nguyễn Văn Đông làm inh oanh giỏi, nhi u nghệ sĩ, nhạc sĩ, nhạc công, c ỹ s âm thanh, h a sĩ, tiệm b n ĩa à b n nhạc cũng c iếm s ng. Nh ng ông cũng làm c c iệc nhỏ nhoi nh iết cha au tức "c i n n, thực là l i gi i thiệu cho c c ch ng t nh băng nhạc. Sau 1975 Sau 19 5 ông m t hết. V ông là Đại t của quân ội Việt Nam Cộng òa từng nh n m ay của quân ội t ng th ng, nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông b giam 10 năm. ỹ T ong những năm u ông một t ại tại Biên òa, nh ng từ năm 19-19 5 ông h m Chí òa. Tại c c t ại ngoài t i c chế ộ lao ộng th ông sung s ng h n, hi b giam nhà t h i ng i i t ong im l ng. à một con ng i ham hành ộng th b b t h i ng i hông t là au h.
hi c th tự o à c sum h i gia nh ông s ng t hé ín. ột i u t t nhiên là ông từng th ng b công an thăm hỏi à th o õi. hông mu n b nghi ng th ông h i tiế c i mỗi ng i t c n th n. ột thí là hi m tài ho n mail ông ch n một công ty Việt Nam c công hai à ễ i m so t h n. Tôi nghĩ ng ông hi u õ t í của một ng i lính bên thua cuộc à ch nh n hay ch u ựng c i i s ng m i y m c i s ng y ch a c chỗ ứng cho m nh c hoạt ộng. Nh ng ông t n tại. Ngay sau biến c năm 19 5 c c s n h m ăn nghệ ông từng thực hiện b hội m i coi u, th m chí là ộc c. àng h a của c c công ty ông b t ch thu luôn. Nh ng m i ây th n n tân nhạc th i Việt Nam Cộng òa c ét lại à n n c ch nh n c t n ng. iện nay nhi u ng i than hi n th t ng lộn ộn của âm nhạc Việt Nam. ong th t ng y chỉ h i u từ những năm 1990 mà c ây lại từ u t ong những năm i m i. T c năm 19 5 th mi n Nam Việt Nam từng c một th t ng âm nhạc mà cũng c những nét lộn ộn. Nh ng th t ng y cũng c m t tao nhã. Nguyễn Văn Đông là một tay mạnh ng sau th t ng âm nhạc mi n Nam l c b y gi. ng soạn ca h c th o i u h ng Tây, nh ng ông cũng là một " h ng Đông tử" nâng cao nhạc t uy n th ng. C c ch ng t nh ông c thực hiện t ỹ càng. ng ch ý ến ỹ thu t âm thanh à h a tiết từng b a à qu ng c o hiện ại h a ăn nghệ Việt Nam. Thực a ông chế tạo những s n h m ăn h a h u tân th i à t cá tính. Jason Gibbs có bằng tiến sĩ về Lý thuyết và Sáng tác âm nhạc từ Đại học Pittsburgh, chuyên nghiên cứu âm nhạc Việt Nam. Bài viết gửi BBC được ông viết trực tiếp bằng tiếng Việt.