CANH DAÀN 2010 257
258 VIEÄT BAÙO TEÁT
CANH DAÀN 2010 259
Voõ Thuaät BAÙT QUAÙI QUYEÀN LÖÔÏC KHAÛO VS. NGUYEÃN LAÂM VS. NGUYEÃN VAÊN THAØNH NHAÂN I. DAÃN NHAÄP Tröôùc khi ñi vaøo löôïc khaûo moân voõ coù caùi teân huyeàn dieäu naøy, xin ñöôïc nhaéc laïi ñoâi doøng veà söï phaân ñònh theå loaïi trong voõ hoïc. Xöa nay caùc hoïc giaû thöôøng phaân loaïi tröôøng phaùi voõ hoïc nhö Noäi Gia vaø Ngoaïi Gia, Nhu vaø Cöông (Hard and Soft Styles). Trong moân Khí Coâng laïi chia ra Khí Coâng Döôõng Sinh vaø Khí Coâng Chieán Ñaáu hay Khí Coâng Voõ Thuaät. Veà Khí Coâng Döôõng Sinh, ngöôøi ta nghieân cöùu vaø luyeän taäp nhieàu hôn caû laø Thieáu Laâm Ñaït Ma Dòch Caân Kinh, Baùt Ñoaïn Caåm... Trong Khí Coâng Voõ Thuaät, thònh haønh phoå quaùt laø Thaùi Cöïc Quyeàn roài môùi ñeán Hình YÙ Quyeàn, coøn Luïc Hôïp Baùt Phaùp vaø Baùt Quaùi Quyeàn ít ñöôïc phoå bieán saâu roäng. Tuy nhieân, khoâng phaûi vì theá maø ngöôøi ta khoâng bieát ñeán vaø khoâng traân troïng giaù trò voõ hoïc cuûa hai moân phaùp naøy. II. SÔ LÖÔÏC NGUOÀN GOÁC Thöïc ra, cuøng vôùi Luïc Hôïp Baùt Phaùp, Baùt Quaùi Quyeàn töø laâu ñaõ noåi tieáng töø Ñoâng sang Taây nhöng ít ñöôïc phoå bieán saâu roäng trong quaàn chuùng nhö Thieáu Laâm Quyeàn vaø Thaùi Cöïc Quyeàn. Taøi lieäu thö tòch veà hai moân naøy cuõng thieáu hieám. Khaûo saùt veà Baùt Quaùi Quyeàn, nhieàu hoïc giaû phöông Ñoâng cho raèng: "Ñoù laø moät loái hyù loäng chieán löôïc vi dieäu..." Hoïc giaû phöông Taây coù nhaän xeùt khoâng khaùc xa maáy: "Baùt Quaùi Quyeàn gioáng nhö troø chôi oâ chöõ, caøng nghieân cöùu saâu, ngöôøi ta caøng thaáy vaø hieåu nhieàu hôn veà kyõ thuaät chieán ñaáu...". Veà teân goïi moân voõ Baùt Quaùi... Xöa nay cuõng coù söï khaùc bieät ñoâi chuùt, duø khoâng quan troïng laém. Moät khuynh höôùng cho raèng moân voõ Baùt Quaùi chuyeân duøng baøn tay môû (CHÖÔÛNG) chöù ñaâu coù naém laïi thaønh naém ñaám (QUYEÀN) maø goïi laø Baùt Quaùi Quyeàn, phaûi goïi laø Baùt Quaùi Chöôûng môùi ñuùng. Nhieàu voõ thuaät gia vaø hoïc giaû khaùc theo khuynh höôùng thöù hai, cöù goïi laø Baùt Quaùi Quyeàn. Rieâng chuùng toâi xin söû duïng thuaät ngöõ BAÙI QUAÙI QUYEÀN ngay töø ñaàu baøi vieát. Khoâng phaûi chuùng toâi theo soá ñoâng (coù tröôøng hôïp soá ñoâng chöa chaéc ñaõ hoaøn toaøn ñuùng, soá ít chöa haún ñaõ laø khoâng ñuùng) maø laø caên cöù vaøo nghóa roäng phoå quaùt cuûa töø ngöõ QUYEÀN. Theo nghóa thoâng thöôøng, nghóa ñen hay nghóa heïp QUYEÀN laø naém tay hay quaû ñaám (HST). Theo nghóa roäng hay nghóa chuyeân moân, QUYEÀN coøn coù nghóa laø moät baøi quyeàn phaùp (sequence form) hoaëc moät thuaät ngöõ ñeå goïi caû moät heä thoáng quyeàn thuaät nhö Thieáu Laâm Quyeàn, La Haùn Quyeàn, Haàu Quyeàn, Xaø Quyeàn, Ñöôøng Lang Quyeàn, Thaùi Cöïc Quyeàn, Hình YÙ Quyeàn v.v... Baùt Quaùi Quyeàn coù xuaát xöù töø Haø Baéc, do voõ sö Ñoàng Haûi Xuyeân (1806 1880) saùng taïo, nhöng maõi ñeán cuoái trieàu Thanh môùi ñöôïc phoå bieán roäng raõi (khoaûng 1900). Ñoàng tieân sinh phoái hôïp Thieáu Laâm Coâng Phu vôùi chöôûng phaùp ñaëc thuø cuûa Voõ Ñang phaùi, trieån khai khí coâng töông taùc vôùi boä phaùp linh hoaït thaønh moät kyõ thuaät chieán ñaáu uyeån chuyeån, nheï nhaøng maø hieäu quaû. Do ñoù Baùt Quaùi Quyeàn danh traán giang hoà vaø ñöôïc xeáp vaøo theå loaïi Noäi Gia Quyeàn. III. ÑOÂI NEÙT ÑAËC TRÖNG Baùt Quaùi Quyeàn vaän haønh ñoäng taùc theo ñöôøng cong vaø voøng troøn gioáng nhö Luïc Hôïp Baùt Phaùp vaø Thaùi Cöïc Quyeàn, khaùc vôùi loái taán coâng ñöôøng thaúng cuûa Hình YÙ Quyeàn. Maët khaùc, Baùt Quaùi Quyeàn laïi coù toác ñoä taán coâng nhanh vaø phöông phaùp vaän noäi löïc gioáng nhö Hình YÙ Quyeàn vaø khaùc vôùi Luïc Hôïp Baùt Phaùp vaø Thaùi Cöïc Quyeàn. Khi dieãn quyeàn, nguyeân lyù cô baûn cuûa Baùi Quaùi Quyeàn laø "Tam baøn lieân hôïp", lieân keát haøi hoøa giöõa Thöôïng, Trung vaø Haï baøn ñeå phoái hôïp vôùi gia taêng kình löïc. Veà nguyeân taéc cô ñoäng voøng troøn, tieâu bieåu laø Long Boä, voõ só Baùt Quaùi Quyeàn vöøa di chuyeån vöøa xoay troøn ngöôøi theo truïc doïc cuûa moät troïng taâm töôûng töôïng, ñoàng thôøi trieån khai ñöôïc phöông phaùp taán coâng töø taùm höôùng khaùc nhau maø ñoái thuû cuûa hoï chæ coù theå bieát ñöôïc moät ñoøn taán coâng coù theå coù theå xuyeân phaù töø baát cöù höôùng naøo. Nguyeân lyù baùt quaùi naøy giuùp voõ só coù theå tung ñoøn baát ngôø döôùi nhieàu goùc ñoä taán coâng 260 VIEÄT BAÙO TEÁT
khaùc nhau, döïa vaøo nguyeân taéc chuyeån ñoåi theo trieát lyù Kinh Dòch. Baùi Quaùi Quyeàn ñöôïc coi nhö moät moân voõ Noäi Gia vaän duïng khí coâng trong taùm boä phaùp vi dieäu vaø caùc chöôûng phaùp phoái hôïp ñeå ñaùnh baïi ñòch thuû baèng nhöõng chieâu thöùc oân nhu vaø bieán hoùa linh hoaït. Cuõng nhö trong haàu heát caùc heä thoáng voõ thuaät thuoäc Baéc Phaùi, Baùi Quaùi Quyeàn thöôøng daïy moân sinh tröôùc heát laø phaàn "NHU" hay Noäi Coâng, reøn luyeän söï meàm deûo, nhu nhuyeãn vaø caùch söû duïng toaøn thaân nhö moät vuõ khí thieân nhieân. Sau khi ñaõ thuaàn thuïc veà Nhu Coâng, moân sinh môùi ñöôïc luyeän taäp kình löïc trong phaàn "CÖÔNG" hay Ngoaïi Coâng. Phaàn nhieàu moân sinh Baùt Quaùi Quyeàn khoâng tieán tôùi phaàn Ngoaïi Coâng maø chæ chuyeân luyeän Noäi Coâng, naâng cao tôùi möùc hoaøn thieän ñeå trôû thaønh Noäi Gia quyeàn sö, do ñoù Baùt Quaùi Quyeàn ñöôïc lieät vaøo Voõ Coâng Noäi Gia. Tuy nhieân, gioáng nhö ôû Thaùi Cöïc Quyeàn, söï reøn luyeän noäi löïc ñoøi hoûi nhieàu coâng phu vaø thôøi gian quaù laâu daøi ñeå ñaït trình ñoä cao, maø kình löïc raát caàn phaûi coù trong chieán ñaáu ñeå saùt thöông ñòch thuû, cho neân Baùi Quaùi Quyeàn caàn vaän duïng Cöông Nhu phoái trieån, nghóa laø keát hôïp Noäi Coâng vaø Ngoaïi Coâng hay NHU vôùi CÖÔNG ñeå ñaït hieäu quaû cao trong chieán ñaáu. IV. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KYÕ THUAÄT 1. BOÄ PHAÙP: Kyõ thuaät di chuyeån theo ñöôøng cong hay voøng troøn laø phoå bieán trong moân Baùt Quaùi Quyeàn. Khi cô ñoäng, di chuyeån, moân sinh saõi böôùc voøng troøn, taäp trung chuù yù vaøo moät ñoái thuû höõu hình (ngöôøi hoaëc ñoái thuû coù thöïc) hoaëc voâ hình (ñoái thuû töôûng töôïng). Troïng taâm cuûa boä phaùp laø söï thaêng baèng vaø linh hoaït di ñoäng theo ñöôøng cong troøn. 2. TAÁN PHAÙP: Baùt Quaùi Quyeàn khoâng chuù troïng nhieàu ñeán caùc theá taán vöõng vaøng cöùng nhaéc maø thöôøng söû duïng taán ñôn giaûn, thieân veà töï nhieân ñeå deã di chuyeån. Taán phaùp trong Baùt Quaùi khoâng nhieàu, thöôøng ôû theá töï nhieân, khaù thoaûi maùi vaø ñöùng ôû tö theá cao, thaúng, khoâng phöùc taïp, caàu kyø, khoâng "baùm reã" ñeå tieän "sang soá" khi di chuyeån nhö Baùt Quaùi Taán (coøn goïi laø Baùt Cöôùc Taán), AÂm Döông Taán, thöôøng ñöôïc luyeän taäp trong moân phaùi Kieán An Kung Fu cuûa voõ Vieät Nam. Khi öùng duïng caùc taán naøy, voõ só deã phaùt chöôûng (Baùt Quaùi Quyeàn) hoaëc phoùng cöôùc (Kieán An Kung Fu). Ñieåm khaùc bieät chieán thuaät giöõa hai tröôøng phaùi BAÙT QUAÙI vaø KIEÁN AN trong boä phaùp laø: baùt quaùi quyeàn di chuyeån theo ñöôøng cong vaø voøng troøn ñeå aùp duïng chieán thuaät phaùt chöôûng töø 8 höôùng, kieán an quyeàn di chuyeån theo ñöôøng thaúng vaø chöõ chi (hay chöõ z trong anh ngöõ, ngoaèn ngoeøo, zigzag) ñeå trieån khai chieán thuaät phaûn coâng nhanh baèng cöôùc phaùp vaø neù ñoøn, gaây khoù khaên cho ñoøn taán coâng cuûa ñòch thuû. 3. THUÛ PHAÙP: Döôøng nhö thuû phaùp ñöôïc "öa chuoäng" hôn cöôùc phaùp trong Baùt Quaùi Quyeàn. Coù ñeán 90% thuû phaùp laø CHÖÔÛNG, coù leõ vì theá maø nhieàu hoïc giaû muoán goïi moân voõ naøy laø Baùt Quaùi Chöôûng thay vì Baùt Quaùi Quyeàn. Caùc nhaø voõ Baùt Quaùi Quyeàn lyù luaän raèng khi baøn tay laøm thaønh quyeàn (quaû ñaám) thì khi naém caùc ngoùn tay laïi, töï nhieân caùnh tay seõ goàng cöùng ngaét, traùi vôùi nguyeân lyù Baùt Quaùi Quyeàn laø caùc cô phaän toaøn thaân buoâng loûng cho ñeán khi ñoøn ñaùnh chaïm muïc tieâu. Töø ñoù, caùc voõ só Baùt Quaùi Quyeàn thieân duïng caùch ñaùnh baèng baøn tay môû (CHÖÔÛNG) thay vì baøn tay naém chaët (QUYEÀN). Ñaëc bieät hôn nöõa laø baøn tay môû ôû Baùt Quaùi Quyeàn cuõng nhu nhuyeãn töï nhieân, khoâng goàng quaù cöùng, kheùp chaët caùc ngoùn tay saùt laïi nhau, coù khi laïi xoøe roäng, caùc ngoùn hôi cong cong troâng gioáng nhö Hoå Traûo maø khoâng phaûi laø Hoå Traûo. 4. CÖÔÙC PHAÙP: Nhö treân ñaõ noùi, Baùt Quaùi Quyeàn "sính" thuû phaùp hôn cöôùc phaùp neân ñoøn chaân trong voõ phaùi naøy khoâng coù nhieàu. Trong thuû phaùp coù ñeán hôn 90% laø Chöôûng, khi chieán ñaáu thì hôn 80% laø ñoøn tay, ñoøn chaân ít söû duïng. Tuy nhieân ÍT khoâng coù nghóa laø khoâng coù vaø khoâng xaøi. Cöôùc phaùp trong Baùt Quaùi Quyeàn thöôøng laø caùc ñoøn ñaù thaáp hoaëc raát thaáp, ñôn giaûn vaø thöïc duïng nhaèm trieät tieâu haï baøn ñoái thuû. Cöôùc phaùp khoâng caàu kyø, phoái hôïp cuøng taán phaùp ñôn giaûn töï nhieân, khoâng ngoaøi muïc ñích chuû ñaïo: giöõ vöõng thaêng baèng, phaùt huy khaû naêng di ñoäng mau leï ñeå ñaït hieäu quaû chieán ñaáu cao. 5. VOØNG BAÙT QUAÙI: Heä thoáng Baùt Quaùi Quyeàn daønh nhieàu thôøi löôïng khoå luyeän boä phaùp di ñoäng theo ñöôøng cong vaø voøng troøn baùt quaùi. Khi di chuyeån theo voøng troøn baùt quaùi, moân sinh phaûi taäp trung tinh thaàn baûo veä hai vuøng "caám ñòa": ÑAÏI MOÂN hay "CÖÛA LÔÙN" töùc thaân mình, TIEÅU MOÂN hay "CÖÛA NHOÛ" töùc vuøng vai vaø caùnh tay. Theo caùc voõ hoïc gia Baùt Quaùi Quyeàn: Thoâng thöôøng, do baûn baêng, ngöôøi ta (keå caû caùc voõ só tröôøng phaùi khaùc) phaàn lôùn chuù troïng baûo veä phaàn thöôïng ñaúng vaø thaân mình maø boû ngoû vuøng vai vaø caùnh tay. Do ñoù hai vuøng naøy trôû thaønh "cöûa hoâng" hay "cöûa nhoû" ñeå ñoøn ñaùnh thaâm nhaäp vaøo. Khi ñaõ trieät haï hoaëc loït qua ñöôïc ngoõ ngaùch "cöûa nhoû" naøy, voõ só Baùt Quaùi Quyeàn seõ ñeán saùt ñoái thuû maø ñaùnh hoaëc ít ra laøm cho ñoái thuû phaûi di chuyeån, rôøi khoûi vò trí phoøng thuû, taïo thôøi cô thuaän lôïi cho ñoøn taán coâng töø 8 höôùng hay taùm goùc ñoä khaùc nhau cuûa voõ só Baùt Quaùi Quyeàn. 6. BINH KHÍ: Neàn voõ thuaät Trung Hoa vaø Vieät Nam noùi chung, hay Thieáu Laâm noùi rieâng coù boä moân binh khí raát phong phuù vaø ña daïng. Moät caùch chính thoáng, ít ra ñaõ coù 18 moân binh khí, trong ñoù Thöông, Ñao, Kieám, Coân ñöôïc traân troïng, öa chuoäng nhaát. Ngoaøi ra coøn coù bao nhieâu laø binh khí "khoâng chính thöùc" hay nhöõng "duïng cuï giang hoà" nhö baøn gheá, daây thöøng, loøi toùi (xích saét), giaûi luïa v.v... Thoâng thöôøng moãi moân phaùi thuû ñaéc daêm baûy loaïi binh khí, chuyeân luyeän thaønh thaïo chæ vaøi ba, khoå luyeän tinh thuïc ñeå laøm vuõ khí sôû tröôøng boån moân coù khi chæ moät moân binh khí thoâi. Khaûo saùt ñoái chieáu cho ta thaáy Thieáu Laâm Kung Fu Kieán An hay Kieán An Voõ Ñaïo Vieät Nam cuõng chæ baûo löu truyeàn thuï choïn loïc 4 moân binh khí chính thoáng moät caùch thöôøng xuyeân vaø tröôøng cöûu laø: COÂN, KIEÁM, ÑAO, THÖÔNG. Rieâng Coân Thuaät cuûa Kieán An Voõ Ñaïo bao goàm ngaén (Ñoaûn coân), trung (Teà mi) vaø daøi (Tröôøng coân), laïi coøn theâm Song Tieát (2 gaäy ngaén) vaø Löôõng Tieát Coân (nhò khuùc). ÔÛ Baùt Quaùi Quyeàn cuõng töông töï, 4 binh khí cuûa moân phaùi naøy laø Thöông, Ñao, Kieám, Coân. Ñieàu ñaëc bieät ôû Baùt Quaùi Moân laø hoï hay söû duïng song khí, binh khí duøng caû hai tay nhö Song Ñao, Song Kieám... Moân binh khí ñaëc thuø cuûa Baùt Quaùi Quyeàn laø Loäc Ñaàu Ñao raát lôïi haïi, löôõi ñao cong voøng nhö hình söøng nai hay baùn nguyeät (cuõng coøn goïi laø Loäc Giaùc Ñao). Voõ Sö Nguyeãn Laâm CANH DAÀN 2010 261