X-QUANG CHAÁN THÖÔNG COÄT SOÁNG Bs. Nguyeãn Ñaïi Huøng Linh Khoa CÑHA- BV Chôï Raãy 1
Chaán thöông coät soáng Caùc daáu cô baûn treân XQ: -Tröôït coät soáng. -Gaõy caùc moûm ngang, moûm gai vaø maáu khôùp. -Thaân soáng: Luùn, giaät, vôõ. -Coù maûnh vôõ rôøi trong oáng soáng? -Ñaùnh giaù toån thöông daây chaèng. -Ñaùnh giaù moâ meàm. Xaùc ñònh toån thöông CS coù vöõng hay khoâng? 2
Chaán thöông coät soáng coå 3
A A: Ñöùt do taêng duoãi C G (Phöùc hôïp daây chaèng sau): bong hay ñöùt do taêng gaäp A. Daây chaèng doïc tröôùc B. Khoaûng gian ñóa C. Daây chaèng doïc sau D. Bao dieän khôùp E. Daây chaèng vaøng F. Daây chaèng gian gai G. Daây chaèng treân gai. 4
ÑAÙNH GIAÙ COÄT SOÁNG Theá nghieâng: ABCS -A (Alignment and adequacy): töø ñaùy soï C7/T1 -B (Bone): ñöôøng bôø, ñaäm ñoä -C (Cartilage): khoaûng gian soáng ñoàng nhaát, roäng khoaûng gian gai (> 50%) nghi ñöùt daây chaèng -S (Soft tissue): sau haàu (< 7mm möùc C2-C4; <22mm möùc döôùi C5). Coù khí nghi vôõ thöïc quaûn, khí quaûn. 5
ÑAÙNH GIAÙ COÄT SOÁNG Theá thaúng: -Ñænh moûm gai thaúng, treân ñöôøng giöõa -Ñaùnh giaù khoaûng caùch gian gai Theá haù mieäng: ñænh moûm nha so vôùi khoái beân Theá khaùc: cheách, gaäp, öôõn. 6
Caùc ñöôøng cong coät soáng 7
Giaûi phaãu bình thöôøng Bình thöôøng < 3mm ôû ngöôøi lôùn < 5mm ôû treû em. 8
Gaäp bình thöôøng Öôõn bình thöôøng 9
Chaán thöông coät soáng -Taêng gaäp quaù möùc -Taêng duoãi quaù möùc -Taêng cheøn eùp -Ga y xoay 10
Phaân loaïi chaán thöông coät soáng coå Loaïi chaán thöông Ñieàu kieän Tính vöõng Gaäp Di leäch ra tröôùc Traät dieän khôùp moät beân Gaõy eùp hình cheâm Gaõy Clay-shoveler Gaõy gaäp hình gioït leä Traät dieän khôùp hai beân Vöõng Vöõng Vöõng Vöõng Khoâng vöõng Khoâng vöõng Duoãi Gaõy eùp Gaõy cung sau C1 Gaõy baûn soáng Gaõy daïng coät Gaõy duoãi hình gioït leä Gaõy Hangman Gaõy traät quaù möùc Gaõy vôõ Gaõy Jefferson Vöõng Vöõng Vöõng Vöõng Khoâng vöõng Khoâng vöõng Vöõng Khoâng vöõng Gaõy phöùc taïp Gaõy moûm nha Phaân ly chaåm ñoäi Khoâng vöõng Khoâng vöõng 11
Gaõy gaäp -Di leäch ra tröôùc -Traät dieän khôùp moät beân -Gaõy eùp hình cheâm -Gaõy Clay-shoveler -Gaõy gaäp hình gioït leä -Traät dieän khôùp hai beân 12
Traät ra tröôùc: -Ñöùt d/c doïc sau. Gaäp goùc khu truù. -Roäng khoaûng gian gai, gian baûn soáng, gian ñóa phía sau. -Traät maáu khôùp sau. Thaân soáng coù theå di leäch ra tröôùc. 13
Traät maáu khôùp: -2 beân: Gaäp quaù möùc ñaàucoå. -1 beân: Xoay keøm gaäp (vöõng tröø khi ôû C1/C2) -Ba daïng: Khoùa, caøi, baùn traät -Hình caùnh dôi hay hình thaét nô cuûa dieän khôùp khoùa -Dieän khôùp trong loã lieân hôïp treân hình cheách. 1 ben 14
Bình thöôøng Perched facets 15
16
Dieän khôùp khoùa (Thaân soáng treân di leäch ra tröôùc ít nhaát 50% ñöôøng kính tröôùc sau thaân soáng) 17
Quan troïng thaáy toaøn boä coät soáng. 18
Gaõy eùp hình cheâm (Wedge Compression Fracture) -Giaûm chieàu cao thaân soáng phía tröôùc. -Gaõy phía tröôùc treân. -Vöõng (trừ khi phối hợp ñöùt daây chaèng doïc sau) *Phaân bieät gaõy vôõ Phía sau ñoát soáng bình thöôøng 19
Gaõy ngöôøi xuùc ñaát (Clay Shoveler's ) -Gaõy moûm gai sau C6-T1 (C7> C6>T1) -Do gaäp maïnh -Phim thaúng: Ghost sign (Moûm gai ñoâi: Phim AP) 20
21
Gaõy Clay Shoverler s Thöôøng gaëp caàu thuû ñaù boùng, cöû taï 22
Gaõy gaäp gioït leä (khoâng vöõng) -Vôõ goùc tröôùc-döôùi thaân soáng, maûnh vôõ di leäch ra tröôùc. -Thöôøng keát hôïp ñöùt daây chaèng. -Baùn traät ra sau thaân soáng. -Cheøn eùp naëng khi baùn traät thaân soáng vaø maáu khôùp -Phaân bieät: +Gaõy duoãi gioït leä (giaät C2) +Gaõy vôõ nhieàu maûnh khoâng vöõng 23
Gaõy duoãi -Gaõy cung sau C1 -Gaõy baûn soáng -Gaõy daïng coät -Gaõy duoãi hình gioït leä -Gaõy Hangman -Gaõy traät quaù möùc 24
Gaõy duoãi gioït leä C2. -Taêng duoãi. -Gaõy giaät phía tröôùc döôùi C2. -Chieàu cao maûnh vôõ Chieàu ngang 25
Taêng duoãi quaù möùc cuûa coå ôû maët phaúng doïc Maïnh vaøo caèm Gaõy Hangman. 26
Gaõy Hangman -Do taêng duoãi vaø keùo cuûa C2(gaõy). -Gaõy maáu khôùp hai beân hay cuoáng soáng C2. -Traät vaø baùn traät thaân C2. -Xoaén vaën goùc tröôùc-döôùi C2. -Söng moâ meàm. 27
Gaõy Hangman 28
Gaõy eùp Gaõy Jefferson Gaõy vôõ 29
Gaõy Jefferson -Löïc eùp thaân C1 gaõy moät beân hoaëc hai beân cuûa cung tröôùc hay sau. -Chuïp haù mieäng. Gaõy khoâng vöõng. -Di leäch cuûa khoái beân C1: > 2mm hai beân laø baát thöôøng(<1-2mm hay di leäch moät beân coù theå do nghieâng, xoay ñaàu). 30
Bình thöôøng Gaõy Jefferson 31
Gaõy vôõ (Burst Fracture) -Thöôøng vôõ töø C3 C7 -Toån thöông tuûy (Maûnh vôõ di leäch ra sau) 32
Gaõy vôõ 33
Gaõy phöùc taïp -Gaõy moûm nha -Phaân ly chaåm ñoäi 34
I II Gaõy moûm nha III -Loaïi I: Ñænh moûm nha: ít (5-8%) -Loaïi II: Ñaùy moûm nha (54-67%). -Loaïi III: Xuyeân ñaùy Thaân C2 (30-33%) 35
Gaõy moûm nha Type II 36
Type II 37
Type III 38
Opisthion A C BDI, BAI > 12mm coù yù nghóa traät khôùp chaåm-ñoäi. BC/OA > 1 coù yù nghóa 39
40
Traät khôùp truïc ñoäi 41
42
Gaõy coät soáng ngöïc-thaét löng -90% T11-L4. Daáu hieäu Xquang: -Roäng khoaûng gian cuoáng. -Tuï maùu caïnh soáng. -Gaõy khoâng vöõng: +Gaõy eùp > 50% +Roäng gian baûn soáng +Vôõ thaønh phaàn sau +Caùc loaïi gaõy gaây di leäch 43
44
45
PHAÂN CHIA THEO DENIS 46
47
Chaán thöông coät soáng * CS chia 3 coät trong ñaùnh giaù tình traïng vöõng: -Tröôùc:d/c doïc tröôùc,2/3 tröôùc thaân soáng,voøng xô vaø ñóa ñeäm -Giöõa :d/c doïc sau,1/3 sau thaân soáng,voøng xô vaø ñóa ñeäm. -Sau Thaønh phaàn sau: cuoáng soáng, baûn soáng, dieän khôùp, moûm gai, daây chaèng phía sau. *Toån thöông khoâng vöõng khi lieân quan hai coät. 48
Chaán thöông coät soáng Gaõy eùp hình cheâm + ñöùt daây chaèng gian gai laø gaõy khoâng vöõng 49
CHAÁN THÖÔNG TAÊNG GAÄP Coù lieân quan ít phaàn sau thaân soáng xu höôùng ñieàu trò baûo toàn 50
GAÕY JUMPER Gaõy xöông goùt vaø coät soáng löng Goïi laø Jumper s fracture hay lover s fracture ( vì thöôøng nhaûy cöûa soå do troán caûnh saùt hoaëc töï töû vì yeâu ) Bò coät tröôùc vaø coät giöõa. Phaàn meàm phía sau toån thöông coät sau 51
GAÕY JUMPER 52
Gaõy eùp hay hình cheâm -Gaäp ra tröôùc hay sang beân. +Bieán daïng thaân ñoát soáng hình cheâm +Giaûm chieàu cao thaân soáng. 53
54
55
Gaõy vôõ -EÙp theo truïc. -Vôõ thaân soáng. -Maûnh vôõ trong oáng soáng thöôøng gaëp. -Xa hai cuoáng soáng. 56
57
58
Gaõy khaùc -Gaõy Chance(seatbelt): Thöôøng L2 hay L3 +Taùch ngang thaân soáng, moûm gai. +Thöôøng phoái hôïp toån thöông xöông, moâ meàm, maïch maùu -Tröôït gaõy: Phoái hôïp maïnh tröôït vaø gaõy-> toån thöông tuûy. -Gaõy nhoû: moûm gai, moûm ngang, gian maáu khôùp 59
Gaõy CHANCE 60
Gaõy CHANCE 61
62
Xin caùm ôn 63