Bài giảng cho lớp Y SĨ YHCT ÂU VIỆT ÑAÏI CÖÔNG MOÂN CHAÂM CÖÙU Lƣơng y Đoàn Diệp Trọng

Bản ghi

1 Bài giảng cho lớp Y SĨ YHCT ÂU VIỆT ÑAÏI CÖÔNG MOÂN CHAÂM CÖÙU Lƣơng y Đoàn Diệp Trọng

2 NỘI DUNG 1. ĐẠI CƢƠNG CHÂM CỨU 2. ĐẠI CƢƠNG KINH LẠC 3. ĐẠI CƢƠNG HUYỆT VỊ & PHƢƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ HUYỆT 4. KỲ KINH BÁT MẠCH

3 ĐẠI CƢƠNG CHÂM CỨU

4 ÑAÏI CÖÔNG CHAÂM CÖÙU Chaâm cöùu laø moät trong nhöõng phöông phaùp ñieàu trò cuûa Ñoâng y. Noù baét nguoàn töø Trung Quoác. (Ngaøy 16/11/2010, Hội nghị lần thứ 5 UNESCO dieãn ra taïi Kenia ñaõ quyết định, ñöa Chaâm cứu Trung y của Trung Quốc vaøo danh saùch Di saûn vaên hoùa phi vaät theå cuûa toå chöùc UNESCO.)

5 Töø phöông tieän vaø heä thoáng thoâ thieån con ngöôøi ñaõ tích luõy kinh nghieäm vaø heä thoáng laïi hoaøn chænh cho ñeán ngaøy nay: Phöông tieän chaâm vaø cöùu Heä thoáng kinh laïc huyeät Lyù luaän CHAÂM CÖÙU ACUPUNTURE ACUS PUNTURUS

6 Phöông phaùp duøng thuoác (ngoaøi trong) o o Ñaép, thoa, nheùt, nhoû Cao, ñôn, hoaøn, taùn, thang Phöông phaùp khoâng duøng thuoác : o o o o o PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRÒ CUÛA ÑOÂNG Y Khí coâng (Động Tónh): Luyeän thôû Xoa boùp (AÙn ma): Taùc ñoäng leân toaøn cô theå, khí huyeát löu thoâng. Thö giaõn. Day aán huyeät: Taùc ñoäng leân huyeät vò. TKHLaïc Döôõng sinh: Luyeän thôû, ñieàu trò beänh maïn tinh Chaâm cöùu: Taùc ñoäng leân huyeät vò. TKHLaïc

7 BAÛN NAÊNG NGUOÀN GOÁC ÑAU XOA BOÙP LÖÛA YÙ THÖÙC DAY AÁN CÖÙU GIAÛM ÑAU VAÄT NHOÏN CHAÂM TIEÀN THAÂN KYÕ THUAÄT XOA BOÙP DAY AÁN CHAÂM - CÖÙU

8

9 CÔ CHEÁ ÑAU Ñau laø moät caûm giaùc khoù chòu vaø kinh nghieäm caûm xuùc xuaát hieän cuøng luùc vôùi söï toån thöông thöïc theå hay tieàm taøng cuûa caùc moâ teá baøo hoaëc ñöôïc moâ taû trong caùc ñieàu kieän toån thöông naøy. P = C + V + M + Ps P : Pain (ñau) C : Chemic (hoaù hoïc) V : Vegetable (phaûn xaï thöïc vaät) M : Motion (haønh vi) Ps: Psychology (taâm lyù)

10 CÔ CHEÁ ÑAU Morphin noäi sinh Cô hoïc Hoaù hoïc Taâm linh ÑAU

11 VỊ TRÍ DA MÀNG XƢƠNG THÀNH ĐỘNG MẠCH MẶT KHỚP LỀU NÃO KHUNG VÒM SỌ CÁC MÔ NỘI TẠNG CÓ ÍT CẢM THỤ QUAN ĐAU, NHƢNG NẾU TỔN THƢƠNG RỘNG SẼ GÂY ĐAU.

12 CÁC LOẠI CẢM THỤ QUAN ĐAU: CƠ HỌC (MECHANO SENSITIVE PAIN RECEPTOR) NHIỆT (THERMO SPR) HÓA HỌC (CHEMO SPR)

13 QUAÙ TRÌNH SÖÛ DUÏNG KIM GAI MAÕNH XÖÔNG ÑAÙ KIM LOAÏI TRUÙC CHAÂM COÁT CHAÂM THAÏCH CHAÂM (BIEÂM THAÏCH) ÑOÀNG. VAØNG, BAÏC - THEÙP

14 Kim chaâm cöùu xöa

15 Kim chaâm cöùu xöa Cöûu chaâm phi ñaïi vieân haøo ñeà phong Vieân lôïi tröôøng vieân saøm

16 Kim chaâm cöùu xöa

17 CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÂM CÖÙU

18 CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÂM CÖÙU

19 CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÂM CÖÙU

20 CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÂM CÖÙU

21 CAÙC PHÖÔNG TIEÄN CHAÂM CÖÙU

22 CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHAÂM CÖÙU 1/ MAI HOA CHAÂM 2/ THUÛY CHAÂM 3/ NHU CHAÂM ( CAÁY CHÆ CAÙT GUÙT) 4/ ÑIEÄN CHAÂM 5/ LASER CHAÂM 6/ TÖØ CHAÂM

23 7/ THEÅ CHAÂM 8/ NHÓ CHAÂM 9/ DIEÄN CHAÂM 10/ TUÙC CHAÂM 11/ THUÛ CHAÂM 12/ TÎ CHAÂM

24 MAI HOA CHAÂM CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHAÂM CÖÙU

25 THUÛY CHAÂM

26

27 ÑIEÄN CHAÂM

28 LASER CHAÂM

29 TÖØ CHAÂM

30 THEÅ CHAÂM

31 DIEÄN CHAÂM &ø TÎ CHAÂM

32 ÑAÀUCHAÂM

33 DIEÄN CHAÅN

34 NHÓ CHAÂM

35 NHÓ CHAÂM

36

37 ÑAÀU CHAÂM

38 NHU CHAÂM (CAÁY CHÆ)

39 TUÙC CHAÂM

40

41 THUÛ CHAÂM

42 PHƢƠNG TIỆN VÀ PHƢƠNG PHÁP CỨU

43

44 TÁC DỤNG CỦA TIA HỒNG NGOẠI TÁC DỤNG THẤU NHIỆT NÔNG XUYÊN QUA DA KHOẢNG 3MM, LÀM NÓNG DA TẠI CHỖ, NHIỆT ĐỘ DA TĂNG LÊN, GIÃN MẠCH TẠI CHỖ LÀM TĂNG NHIỆT TOÀN THÂN. CÓ TÁC DỤNG CHỮA BỆNH CƠ, XƢƠNG, KHỚP, LÀM GIẢM ĐAU, TĂNG CHUYỂN HÓA VÀ DINH DƢỠNG TẠI CHỖ.

45 ĐIỀU TRỊ VIÊM MẠN TÍNH PHÙ NỀ DO VIÊM ĐAU NÔNG CƠ KHỚP, ĐAU DO THẦN KINH NGOẠI VI THIỂU DƢỠNG DO TUẦN HOÀN KÉM. CƠ TĂNG TRƢƠNG LỰC VẾT THƢƠNG CHẬM LIỀN

46 PHƢƠNG PHẤP TIẾN HÀNH ĐIỀU CHỈNH KHOẢNG CÁCH 40 50CM, VÀ ĐỘ NÓNG THỜI GIAN CHIẾU TRUNG BÌNH PHÚT, MỖI NGÀY CHIẾU KHOẢNG 1 3 LẦN.

47

48

49 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

50 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

51 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

52 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

53 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

54 CÁC THIẾT BỊ CỨU HiỆN NAY

55

56

57

58

59

60 ÑAÏI CÖÔNG KINH LAÏC

61 I. Ñònh nghóa Kinh laïc laø ñöôøng tuaàn hoaøn cuûa khí huyeát trong cô theå, bao goàm hai boä phaän lôùn laø kinh maïch vaø laïc maïch. Kinh laø nhöõng ñöôøng chính ñi doïc theo cô theå vaø laïc laø nhöõng nhaùnh ñi ngang, ñi cheách ñöôïc taùch ra töø kinh chính.

62 II. CAÙC THAØNH PHAÀN CUÛA HEÄ KINH LAÏC : 1. KINH MAÏCH 2. LAÏC MAÏCH

63

64 1/ KINH MAÏCH Kinh chính : Coù 12 kinh chính, goàm coù 6 kinh aâm lieân heä vôùi 6 cô quan (5 taïng + taâm baøo), 6 kinh döông lieân heä vôùi 6 cô quan (6 phuû). Kinh chính laø ñöôøng ñi chính cuûa khí huyeát, moãi kinh chính ñeàu coù moät vuøng phaân boá nhaát ñònh ôû maët ngoaøi cô theå ñeàu thuoäc moät taïng hay moät phuû nhaát ñònh vaø coù quan heä bieåu lyù vôùi phuû hoaëc taïng.

65 PHẾ THUÛ THAÙI AÂM PHEÁ KINH ĐẠI TRƯỜNG

66 PHẾ THUÛ DÖÔNG MINH ÑAÏI TRÖÔØNG KINH ĐẠI TRƯỜNG

67 Kinh nhaùnh (kinh bieät): Coù 12 kinh, noù taùch ra töø 12 kinh chính, ñi vaøo trong cô theå ñeå lieân laïc vôùi caùc nguõ taïng, luïc phuû töông öùng, sau ñoù phaàn lôùn ñi leân ñaàu. 12 kinh nhaùnh phuï traùch söï lieân quan xuaát nhaäp bieåu lyù, taêng cöôøng söï lieân heä giöõa caùc kinh chính vôùi taïng phuû. Vaø kinh aâm vôùi kinh döông coù quan heä bieåu lyù vôùi nhau.

68

69 Kinh kyø (Kyø kinh baùt maïch): COÙ BAØI RIEÂNG

70 Kinh caân: Coù 12 kinh, taùch ra töø 12 huyeät tónh khoâng vaøo taïng phuû, chæ chaïy đeán gaân cô, khôùp vaø toûa nhaùnh ôû ngöïc, löng, ñaàu. Ñöôøng ñi vaø bieåu hieän beänh lyù cuûa chuùng thuoäc veà gaân cô. 12 kinh caân laø heä gaân cô cuûa cô theå vì ñöôøng ñi cuûa chuùng gioáng 12 kinh chính, ñöôïc 12 kinh chính nuoâi döôõng neân chuùng gioáng teân 12 kinh chính nhö: Kinh caân thaùi döông ôû chaân, kinh caân thaùi aâm ôû tay

71

72 THAÄP NHÒ CAÂN KINH 1/ THUÛ THAÙI AÂM CAÂN KINH 2/ THUÛ DÖÔNG MINH CAÂN KINH 3/ TUÙC DÖÔNG MINH CAÂN KINH 4/ TUÙC THAÙI AÂM CAÂN KINH 5/ THUÛ THIEÁU AÂM CAÂN KINH 6/ THUÛ THAÙI DÖÔNG CAÂN KINH 7/ TUÙC THAÙI DÖÔNG CAÂN KINH 8/ TUÙC THIEÁU AÂM CAÂN KINH 9/ THUÛ QUYEÁT AÂM CAÂN KINH 10/ THUÛ THIEÁU DÖÔNG CAÂN KINH 11/ TUÙC THIEÁU DÖÔNG CAÂN KINH 12/ TUÙC QUYEÁT AÂM CAÂN KINH (PHEÁ) (ÑAÏI TRÖÔØNG) (VÒ) (TYØ) (TAÂM) (TIEÅU TRÖÔØNG) (BAØNG QUANG) (THAÄN) (TAÂM BAØO) (TAM TIEÂU) (ÑÔÛM) (CAN)

73 2. Laïc maïch : a. Coù taát caû 15 bieät laïc ñi töø 12 kinh chính vaø 2 maïch nhaâm, ñoác vaø 1 toång laïc (Ñaïi laïc tyø) kinh maïch töø khuyûu tay, ñaàu goái trôû xuoáng ñeàu coù moät laïc, lieân laïc giöõa 2 kinh aâm, döông - 15 laïc huyeät cuûa 14 kinh maïch theo thöù töï sau : Lieät khuyeát (Pheá), Thieân lòch (Ñaïi tröôøng), Phong long (Vò), Coâng toân (Tyø), Thoâng lyù (Taâm), Chi chính (Tieåu tröôøng), Phi döông (Baøng quang), Ñaïi chung (Thaän), Noäi quan (Taâm baøo), Quang minh (Ñôûm), Laûi caâu (Can), Vó eá (Nhaâm), Tröôøng cöôøng (Ñoác) vaø Ñaïi bao (Tyø).

74 b- Toân laïc laø nhöõng nhaùnh nhoû phaân ra töø laïc lôùn (bieät laïc). c- Phuø laïc laø nhöõng nhaùnh noåi ôû maët da, taùch ra töø toân laïc laïc treân taïo thaønh maïng löôùi tuaàn hoaøn vaø lieân laïc toaøn thaân ñeå mang caùc chaát dinh döôõng ñi toaøn thaân laøm nhieäm vuï lieân laïc giöõa caùc boä phaän cuûa cô theå.

75

76 1+ HUYỆT LẠC BIỆT LẠC PHÙ LẠC 2- TÔN LẠC KHUỶU ĐẦU CHI 2 ĐƢỜNG KINH ÂM VÀ DƢƠNG LIÊN HỆ VỚI NHAU

77 III. CHÖÙC NAÊNG Ñoái vôùi beân trong kinh laïc noái taïng phuû vôùi nhau, vôùi beân ngoaøi noái thoâng vôùi nguõ quan, töù chi, cöûu khieáu, bì mao, gaân cô, xöông khôùp vôùi nhau. Khí huyeát tuaàn hoaøn lieân tuïc trong kinh maïch laøm cho toå chöùc cô quan lieân heä chaët cheõ vaø thaønh moät theå thoáng nhaát. Luùc bình thöôøng : Kinh laïc laø ñöôøng thoâng haønh khí huyeát trong cô theå ñeå choáng laïi ngoaïi taø xaâm nhaäp, baûo veä cô theå. Luùc coù beänh : Ngoaïi taø theo kinh laïc xaâm nhaäp vaøo taïng phuû ; kinh laïc coøn laø ñöôøng thoâng haønh phaùt huy tính naêng cuûa thuoác vaø caûm thuï söï kích thích cuûa chaâm vaø cöùu.

78 ĐẠI CƢƠNG HUYỆT

79 ĐÃ HỌC

80 ĐẠI CƢƠNG KỲ KINH BÁT MẠCH

81 Tám mạch khác kinh (Kỳ kinh bát mạch) 1. Mạch Nhâm. 2. Mạch Đốc. 3. Mạch Xung. 4. Mạch Đới. 5. Mạch Âm kiểu. 6. Mạch Dƣơng kiểu. 7. Mạch Âm duy. 8. Mạch Dƣơng duy

82 Những mạch này kinh có nhiệm vụ liên lạc và điều hòa sự thịnh suy của khí huyết trong 12 kinh chính để đảm bảo sự cân bằng của cơ thể. Mạch Nhâm, Đốc, Xung, Đới: chức năng sinh đẻ. Mạch Dƣơng kiểu, âm kiểu: chức năng vận động. Mạch Dƣơng duy, âm duy: chức năng cân bằng.

83 Ý NGHĨA CỦA NHỮNG TÊN GỌI 1. Nhâm (trách nhiệm) có chức năng hƣớng dẫn. quản lý tất cả các kinh âm. 2. Đốc (chỉ huy, cai trị). quản lý tất cả các kinh dƣơng. 3. Xung (tập trung, giao lộ). Mạch Xung nối những huyệt của kinh Thận ở bụng và ngực.

84 4. Đới (đai). Mạch đới chạy vòng quanh thân, bên dƣới các sƣờn và bọc lấy những đƣờng kinh chính (ngoại trừ kinh Can và kinh Bàng quang). 5. Kiểu (thăng bằng, linh hoạt). Hai mạch Kiểu đều bắt nguồn từ mắt cá chân, có nhiệm vụ chỉ đạo các vận động của cơ thể và chấm dứt ở khóe mắt trong để duy trì hoạt động của mí mắt.

85 6. Duy (nối liền). Mạch âm duy nối các kinh âm với nhau. Mạch Dƣơng duy nối các kinh dƣơng với nhau.

86 Tám mạch tạo thành 4 hệ thống, bao gồm: Hệ thống 1: mạch Xung (âm) với mạch âm duy (âm). Hệ thống 2: mạch Nhâm (âm) với mạch âm kiểu (âm). Hệ thống 3: mạch Đốc (dƣơng) với mạch Dƣơng kiểu (dƣơng). Hệ thống 4: mạch Đới (dƣơng) với mạch Dƣơng duy (dƣơng).

87 Những mạch trên không đi sâu vào các tạng phủ, ngoại trừ có một số mạch đi vào phủ khác thƣờng (mạch Đốc, Xung, Nhâm đi từ dạ con (nữ tử bào; mạch Đốc vào não tủy). Tám Mạch là những đƣờng dẫn tinh khí của Thận lên đầu. Trừ mạch Đới đi vòng quanh lƣng, 7 mạch còn lại đều đi từ dƣới lên và tất cả đều bắt nguồn từ Thận Bàng quang

88 Chỉ có 2 mạch Nhâm và Đốc có huyệt riêng, các mạch còn lại đều mượn huyệt của các đường kinh chính khi nó đi qua. Phƣơng pháp sử dụng kỳ kinh bát mạch Tám mạch có quan hệ chặt chẽ với những kinh chính. Ngƣời xƣa đã ví kinh chính nhƣ sông, kỳ kinh nhƣ hồ. Sự quan hệ này đƣợc thể hiện ở bát mạch giao hội huyệt.

89 HUYEÄT GIAO HOÄI CUÛA TAÙM MAÏCH Huyeât giao hoäi Coâng toân Laâm khaáp Lieät khuyeát Haäu kheâ Noäi quan Ngoaïi quan Chieáu haûi Thaân maïch KINH Tyø Ñôûm Pheá Tieåu tröôøng Taâm baøo Tam tieâu Thaän Baøng quang MAÏCH Xung Ñôùi Nhaâm Ñoác AÂâm duy Döông duy Aâm kieåu Döông kieåu

90 Trong bệnh lý rối loạn của 8 mạch, phƣơng pháp chọn huyệt nhƣ sau: 1. Chọn giao hội huyệt của mạch bị bệnh. 2. Kế tiếp là những huyệt điều trị triệu chứng. 3. Cuối cùng là huyệt giao hội của kỳ kinh có quan hệ chủ khách với mạch bị bệnh.

91 1. MẠCH NHÂM Lộ trình đƣờng kinh: Bắt đầu từ Thận, đến vùng hội âm tại huyệt hội âm, chạy vòng ngƣợc lên xƣơng vệ, qua huyệt quan nguyên, theo đƣờng giữa bụng ngực lên mặt đến hàm dƣới tại huyệt thừa tƣơng. Từ huyệt thừa tƣơng có những mạch vòng quanh môi, lợi rồi liên lạc với mạch Đốc tại huyệt ngân giao. Cũng từ huyệt thừa tƣơng xuất phát 2 nhánh đi lên 2 bên đến huyệt thừa khấp rối đi sâu vào trong mắt.

92 MẠCH NHÂM

93

94 Những mối liên hệ: Mạch Nhâm có vai trò rất quan trọng trong vận hành khí huyết ở phần âm của cơ thể (vùng bụng ngực). Triệu chứng : Khi mạch Nhâm rối loạn, chủ yếu xuất hiện những triệu chứng sau: + Ở nam: co rút bìu, đau tinh hoàn, tinh hoàn ứ nƣớc. + Ở nữ: khí hƣ, rối loạn kinh nguyệt, hiếm muộn.

95 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt liệt khuyết là huyệt khai của mạch Nhâm. Huyệt liệt khuyết có quan hệ với huyệt chiếu hải của mạch âm kiểu (mối quan hệ chủ khách). Phương pháp sử dụng: Huyệt đầu tiên châm là: huyệt liệt khuyết. Kế tiếp là những huyệt điều trị. Cuối cùng là huyệt Chiếu hải.

96 2. MẠCH ĐỐC Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Đốc bắt nguồn từ Thận, chạy đến huyệt Hội âm, chạy tiếp đến huyệt Trƣờng cƣờng. Từ đây đƣờng kinh chạy tiếp lên trên dọc theo cột sống đến cổ tại huyệt Phong phủ (từ đây đƣờng kinh có nhánh đi sâu vào não), chạy tiếp lên đỉnh đầu đến huyệt bách hội, vòng ra trƣớc trán, xuống mũi, môi trên và Ngân giao ở nƣớu răng hàm trên.

97 Lộ trình đƣờng kinh (tt):...ngân giao ở nƣớu răng hàm trên. Từ huyệt Phong phủ, có nhánh đi ngƣợc xuống 2 bả vai để nối với kinh cân của túc thái dƣơng Bàng quang, chạy tiếp xuống mông và tận cùng ở bộ sinh dục tiết niệu. Từ đây (từ huyệt trung cực) xuất phát 2 nhánh: Nhánh đi lên trên: theo kinh cân Tỳ đến rốn. Tiếp tục đi lên theo mặt sau thành bụng, qua Tâm, xuất hiện trở ra ngoài da ở...

98 Lộ trình đƣờng kinh (tt):...ở ngực để nối với kinh cân của Bàng quang ở ngực, chạy tiếp đến cổ, mặt, đi sâu vào đồng tử và chấm dứt ở huyệt tình minh. Nhánh đi xuống: theo bộ phận sinh dục tiết niệu đến trực tràng, đến mông (nối với kinh cân Bàng quang tại đây) rồi chạy ngƣợc lên đầu đến tận cùng ở huyệt tình minh (từ đây đi sâu vào não). Lại theo kinh chính Thận đi xuống đến thắt lƣng ở huyệt Thận du rồi cho nhánh đi vào Thận.

99 MẠCH ĐỐC

100

101 Những mối liên hệ của mạch Đốc: Mạch Đốc nhận tất cả kinh khí từ các đƣờng kinh dƣơng của cơ thể. Mạch Đốc cùng với tất cả những kinh dƣơng (thái dƣơng, dƣơng minh, thiếu dƣơng) hòa hợp với nhau và tạo thành dƣơng của cơ thể. Mạch Đốc có tác dụng: Điều chỉnh và phấn chấn dƣơng khí toàn thân. Duy trì nguyên khí của cơ thể.

102 Triệu chứng khi mạch Đốc bị rối loạn: Thực chứng: đau và cứng cột sống. Hƣ chứng: cảm giác đầu trống rỗng, váng đầu. Đau thắt lƣng kèm sốt cơn; nếu bệnh nặng, ngƣời bệnh có cảm giác lƣng cứng nhƣ gỗ kèm không giữ đƣợc nƣớc tiểu (Đau vùng hố chậu lan lên ngực. Đau vùng tim lan ra sau lƣng. Cứng và run các chi. Đau đầu, đau mắt, chảy nƣớc mắt, đau răng, sƣng hầu họng.

103 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt Hậu khê. Huyệt có quan hệ với huyệt thân mạch (quan hệ chủ khách). Phương pháp sử dụng: Trƣớc tiên là châm huyệt Hậu khê. Kế tiếp là châm các huyệt trị triệu chứng. Cuối cùng chấm dứt với huyệt Thân mạch.

104 MẠCH XUNG

105 3. MẠCH XUNG Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Xung khởi nguồn từ Thận. Từ Thận, mạch Xung chạy xuống dƣới đến huyệt hội âm của mạch Nhâm. Từ đây, mạch Xung chia làm 2 nhánh: Nhánh sau: chạy đến mặt trong của cột sống. Nhánh trƣớc: theo mạch Nhâm đến huyệt quan nguyên. Từ đây đến nối với huyệt hoành cốt...

106 Lộ trình đƣờng kinh (tt):...hoành cốt (ngang trung cực, cách 1/2 thốn), chạy dọc theo kinh Thận đoạn ở bụng đến huyệt u môn (ngang cự khuyết, cách 1/2 thốn). Trên đoạn ở bụng này, mạch Xung có những nhánh nhỏ nối với kinh cân ở trƣờng vị. Đƣờng kinh chạy tiếp tục lên trên theo kinh Thận đến huyệt du phủ. Trên đoạn đƣờng ở ngực, mạch Xung lại cũng cho nhiều nhánh nối với các khoảng liên sƣờn. Đƣờng kinh chạy tiếp...

107 Lộ trình đƣờng kinh (tt):...đƣờng kinh chạy tiếp tục lên hầu họng và nối với huyệt liêm tuyền của mạch Nhâm và sau đó lên mặt, vòng quanh môi. Từ huyệt hoành cốt có nhánh đi xuống theo mặt trong đùi để đi chung với kinh Thận Cũng từ huyệt Hoành cốt, có 1 nhánh khác đến huyệt khí xung của kinh Vị, sau đó tiếp tục đi chéo xuống mặt sau cẳng chân và chấm dứt ở ngón chân cái.

108 Những mối liên hệ của mạch Xung: Liên hệ với kinh chính Thận: ở đoạn bụng ngực, mạch Xung mƣợn những huyệt của kinh Thận (hoành cốt, u môn, du phủ). Liên hệ với mạch Nhâm: mạch Xung có những nhánh đến nối với mạch Nhâm ở mặt tại huyệt liêm tuyền và thừa tƣơng, đến vùng bụng dƣới nối với huyệt quan nguyên, âm giao. Liên hệ với kinh chính Vị: tại huyệt Khí xung để từ đó chạy tiếp xuống mặt trong cẳng chân.

109 Triệu chứng khi mạch Xung rối loạn: Dựa vào lộ trình đƣờng kinh, chúng ta có thể thấy những biểu hiện sau: Do rối loạn nhánh ở bụng: Đau vùng thắt lƣng, cảm giác hơi bốc từ bụng dƣới. Đau tức bụng dƣới, ói mửa sau khi ăn. + Ở phụ nữ: Ngứa âm hộ, đau sƣng âm hộ. Kinh kéo dài, sa tử cung, thống kinh. Co thắt âm hộ, huyết trắng, hiếm muộn.

110 Triệu chứng khi mạch Xung rối loạn: +. + Ở đàn ông: Sƣng đau dƣơng vật, tinh hoàn; viêm niệu đạo. Liệt dƣơng, di tinh. Do rối loạn nhánh ngực và mặt: Đau vùng trƣớc tim. Khó thở kèm cảm giác hơi bốc ngƣợc lên. Khô họng, nói khó.

111 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt Công tôn là huyệt khai của mạch Xung, nằm ở mặt trong bàn chân, trƣớc đầu sau của xƣơng bàn ngón 1. Huyệt công tôn có quan hệ với huyệt nội quan trong bát mạch giao hội huyệt (mối quan hệ chủ khách). Phương pháp sử dụng: Huyệt đầu tiên châm là: huyệt Công tôn. Kế tiếp là những huyệt điều trị. Cuối cùng là huyệt nội quan.

112 4. MẠCH ĐỚI Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Đới xuất phát từ huyệt đới mạch (kinh Đởm), chạy chếch xuống vùng thắt lƣng và chạy nối vùng quanh bụng.

113 MẠCH ĐỚI Ngũ xu Duy đạo Đới mạch

114 Những mối liên hệ của mạch Đới: Kinh Đởm tại những huyệt mà nó mƣợn sử dụng (Đới mạch, Ngũ xu, Duy đạo), ngoài ra còn có huyệt Lâm khấp là huyệt khai của mạch. khi mạch đới bị rối loạn sẽ xuất hiện rối loạn vận động. Những kinh chính mà nó bao quanh: kinh dƣơng minh, mạch Xung, kinh thiếu âm, kinh thái âm, mạch Nhâm và mạch Đốc là những kinh mạch đƣợc bao bọc và chỉ huy bởi mạch Đới.

115 Những triệu chứng mạch Đới rối loạn: Bụng đầy chƣớng, kinh nguyệt không đều. Cảm giác nhƣ ngồi trong nƣớc (tê từ thắt lƣng xuống hai chi dƣới). Yếu, liệt 2 chi dƣới.

116 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt Túc lâm khấp là huyệt khai của mạch Đới. Huyệt Túc lâm khấp có quan hệ với huyệt Ngoại quan. Huyệt Túc lâm khấp có tác dụng với kinh kỳ trên những bệnh lý yếu chi dƣới và hệ sinh dục. Phương pháp sử dụng: Trƣớc tiên là châm huyệt lâm khấp. Kế tiếp là châm những huyệt điều trị. Cuối cùng chấm dứt với huyệt ngoại quan.

117 5. MẠCH ÂM KIỂU Lộ trình đƣờng kinh: Mạch âm kiểu xuất phát từ kinh chính Thận (từ huyệt Nhiên cốc), chạy đến huyệt Chiếu hải (nằm ngay dƣới mắt cá trong) rồi đến huyệt Giao tín; chạy lên theo mặt trong cẳng chân và đùi, đi vào trong bụng dƣới; chạy theo mặt trong thành bụng lên ngực và xuất hiện ở hố thƣợng đòn tại huyệt Khuyết bồn, chạy tiếp đến huyệt Nhân nghinh; chạy tiếp...

118 MẠCH ÂM KIỂU

119 ...lên mặt, đi sâu vào xƣơng hàm trên và đến tận cùng ở khóe mắt trong để nối với túc thái dƣơng Bàng quang kinh tại huyệt tình minh (huyệt giao hội của các kinh thái dƣơng, dƣơng minh và mạch âm kiểu).

120 Những mối liên hệ của mạch Âm kiểu: Mạch âm kiểu có những liên hệ với: Kinh chính Thận qua việc xuất phát từ huyệt Nhiên cốc của kinh Thận và thông qua những huyệt Chiếu hải, Giao tín. Kinh chính của Vị thông qua những huyệt Khuyết bồn và Nhân nghinh. Mạch Nhâm trong mối quan hệ chủ khách và thông qua huyệt Trung cực.

121 Triệu chứng khi mạch Âm kiểu rối loạn: Triệu chứng chủ yếu xuất hiện khi mạch âm kiểu bị rối loạn là tình trạng ngủ gà hoặc ly bì. Khi mạch âm kiểu bị rối loạn, dƣơng khí của cơ thể bị hƣ, âm khí trở nên thịnh. Vì thế ngƣời bệnh luôn luôn cảm thấy buồn ngủ. Một triệu chứng khác cũng đƣợc đề cập trong những tài liệu kinh điển khi mạch âm kiểu bị rối loạn là chứng nói khó.

122 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt khai của mạch Âm kiểu là huyệt Chiếu hải của kinh Thận, nằm ở hõm dƣới mắt cá trong. Huyệt Chiếu hải có quan hệ với huyệt Liệt khuyết trong mối quan hệ chủ khách của hệ thống mạch Nhâm và mạch âm kiểu. Phương pháp sử dụng: Trƣớc tiên là châm huyệt chiếu hải. Kế tiếp là châm nhữmg huyệt điều trị. Cuối cùng châm huyệt Liệt khuyết.

123 6. MẠCH DƢƠNG KIỂU Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Dƣơng kiểu xuất phát từ huyệt Thân mạch, nằm dƣới mắt cá ngoài, chạy đến huyệt Bộc tham, chạy lên theo mặt ngoài cẳng chân đến huyệt dƣơng phụ, chạy tiếp lên theo mặt ngoài đùi, mông nối với kinh chính Đởm tại huyệt Cự liêu, chạy tiếp theo mặt ngoài thân đến vai nối với kinh chính Tiểu trƣờng và mạch...

124 ... Dƣơng duy tại huyệt Nhu du, nối với kinh Tam tiêu tại huyệt Kiên liêu và kinh chính đại trƣờng tại huyệt Cự cốt; sau đó nối với kinh Vị và mạch Nhâm tại huyệt Địa Thƣơng, Cự liêu và Thừa khấp. Chạy tiếp lên trên đến khóe mắt trong tại huyệt Tình minh chạy tiếp lên trán vòng ra sau gáy để tận cùng tại huyệt Phong trì.

125 MẠCH DƢƠNG KIỂU

126 Những mối liên hệ của mạch Dƣơng kiểu: Mạch Dƣơng kiểu có quan hệ với: Tất cả những kinh dƣơng chính của tay và chân: liên hệ với kinh Đởm tại huyệt dƣơng Phụ, cự liêu, liên hệ với kinh bàng quang tại huyệt bộc Tham, Thân mạch, liên hệ với kinh Vị tại huyệt Địa thƣơng, Cự liêu, Thừa khấp; liên hệ với kinh...

127 ...Tiểu trƣờng tại huyệt Nhu du; liên hệ kinh Tam tiêu tại huyệt kiên liêu và kinh Đại trƣờng tại huyệt Cự cốt. Mạch âm kiểu tại huyệt Tình minh..

128 Triệu chứng khi mạch Dƣơng kiểu rối loạn: Đau thắt lƣng nhƣ bị đập, có thể kèm sƣng tại chỗ. Đau mắt, chảy nƣớc mắt, luôn khởi phát từ khóe mắt trong. Cứng cột sống.phù các chi.đau đầu, đau mắt, sƣng đỏ mắt, đau vùng mi mắt. Ít sữa.

129 Huyệt khai của mạch Dƣơng kiểu và cách sử dụng: Huyệt Thân mạch (1 thốn dƣới mắt cá ngoài), là huyệt khai của mạch Dƣơng kiểu. Huyệt Thân mạch có quan hệ với huyệt Hậu khê trong mối quan hệ chủ khách. Phương pháp sử dụng: Trƣớc tiên là châm huyệt thân mạch. Kế tiếp là châm những huyệt điều trị. Cuối cùng châm với huyệt Hậu khê.

130 7. MẠCH ÂM DUY Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Âm duy xuất phát từ huyệt Trúc tân của kinh Thận, đi dọc lên trên theo mặt trong của đùi đến nếp bẹn tại huyệt Phú xá (kinh Tỳ), đến bụng tại huyệt Đại hoành và Phúc ai (kinh Tỳ), đến cạnh sƣờn tại huyệt Kỳ môn (kinh can), xuyên cơ hoành lên ngực vào vú, lên cổ tại huyệt Thiên đột và Liêm tuyền của mạch Nhâm.

131 MẠCH ÂM DUY

132 Những mối liên hệ của mạch Âm duy: Mạch âm duy có quan hệ với: Kinh chính của Thận: mạch Âm duy khởi phát từ huyệt Trúc tân của kinh Thận. Kinh chính Tỳ (Phú xá, Đại hoành, Phúc ai), kinh Can (Kỳ môn) và mạch Nhâm (Liêm tuyền, Thiên đột). Vì những mối quan hệ trên mà mạch âm duy có chức năng nối liền tất cả các kinh âm của cơ thể, điều hòa quan hệ giữa các kinh âm để duy trì sự thăng bằng của cơ thể.

133 Triệu chứng khi mạch Âm duy bị rối loạn: Rối loạn chủ yếu khi mạch âm duy bị bệnh là đau vùng ngực.

134 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt khai của mạch Âm duy là Nội quan. Huyệt Nội quan có quan hệ với huyệt Công tôn (mối quan hệ chủ khách) trong bát mạch giao hội huyệt. Phương pháp sử dụng: Huyệt đầu tiên châm là: huyệt nội quan. Kế tiếp là những huyệt điều trị. Cuối cùng là huyệt công tôn.

135 8. MẠCH DƢƠNG QUY Lộ trình đƣờng kinh: Mạch Dƣơng duy bắt đầu từ huyệt Kim môn (kinh Bàng quang), chạy theo mặt ngoài cẳng chân đến huyệt Dƣơng giao (kinh Đởm), chạy tiếp lên vùng mông đến huyệt Cự liêu (kinh Đởm), chạy theo mặt ngoài thân lên vai đến huyệt Nhu du (kinh Tiểu trƣờng), chạy đến huyệt Kiên liêu (kinh Tam tiêu) rồi đến Kiên tỉnh (kinh Đởm,...

136 MẠCH DƢƠNG DUY

137 ...cũng là giao hội với túc dƣơng minh Vị), chạy tiếp đến Á môn, Phong phủ (mạch Đốc), sau đó vòng từ phía sau đầu ra trƣớc để đến tận cùng ở Dƣơng bạch sau khi đã đến các huyệt Chính doanh, Bản thần, Lâm khấp (kinh Đởm). Với lộ trình nhƣ trên, mạch Dƣơng duy (cũng nhƣ mạch Âm duy) đã nối với toàn bộ các kinh dƣơng của cơ thể (thái dƣơng, dƣơng minh và mạch Đốc).

138 Những mối liên hệ của mạch Dƣơng duy: Mạch Dƣơng duy có những mối liên hệ với: Kinh chính Thái dƣơng nơi nó xuất phát (Kim môn). Kinh chính Thiếu dƣơng mà nó chủ yếu mƣợn đƣờng để đi và qua đó đã nối với tất cả các kinh dƣơng của cơ thể

139 Triệu chứng khi mạch Dƣơng duy rối loạn: Triệu chứng chủ yếu của rối loạn mạch Dƣơng duy là sốt và ớn lạnh. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ thâm nhập của tà khí vào phần dƣơng nào của cơ thể mà có thể xuất hiện kèm các triệu chứng nhƣ: Đau đầu, miệng đắng, chóng mặt, ù tai, buồn nôn (nếu bệnh ở vùng đầu). Đau cứng cổ gáy sợ gió (nếu bệnh ở vùng gáy). Đau vai lan đến cổ (nếu bệnh ở vùng vai).

140 Huyệt khai và cách sử dụng: Huyệt ngoại quan là huyệt khai của mạch Dƣơng duy, nằm ở 2 thốn trên nếp cổ tay mặt ngoài cẳng tay. Huyệt ngoại quan có quan hệ với huyệt lâm khấp (quan hệ chủ khách). Phương pháp sử dụng: Trƣớc tiên là châm huyệt ngoại quan. Kế tiếp là châm những huyệt điều trị. Cuối cùng chấm dứt với huyệt lâm khấp

141 Chuùc caùc anh chò hoïc thaät toát trong suoát khoùa hoïc