VƯỜN QUỐC GIA CHƯ YANG SIN VQG Chư Yang Sin nằm trên địa bàn Đắc Lắc, với nhiệm vụ chính là bảo vệ các hệ sinh thái rừng, bảo tồn động thực vật quý hiếm. Vườn có tổng diện tích là 58.947 ha, bao gồm 3 phân khu và 1 vùng đệm Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt 19.401 ha Phân khu phục hồi sinh thái 39.526 ha Phân khu dịch vụ hành chính 20 ha Vùng đệm với diện tích khoảng 183.479 ha Thuộc địa phận 4 huyện Lạc Dương, Đam Rông (Lâm Đồng), Lắc, Krông Bông (Đắc Lắc). Nguồn:http://tapchimoitruong.vn/pages/article.aspx?item=V%C6%B0%E1%BB%9Dn-qu%E1%BB%91c-gia-Ch%C6%B0-Yang-Sin----Vi%C3%AAn-ng%E1%BB%8Dc-xanhgi%E1%BB%AFa-%C4%91%E1%BA%A1i-ng%C3%A0n-40584 BIỆN PHÁP TRỰC TIẾP Tác động vào sinh cảnh để phục hồi bằng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh (Trồng lại rừng, khoanh nuôi, phục hồi, xúc tiến tái sinh, làm giàu rừng ) TÀI NGUYÊN RỪNG SINH KẾ người dân sống gần rừng => Cả hai mặt quan trọng Cải thiện, phục hồi, phát triển tài nguyên rừng hiệu quả trên đất vùng đệm VQG tại khu vực chồng lấn Nâng cao sinh kế cộng đồng sống gắn bó với rừng bằng các giải pháp lâm sinh hợp lý có sự tham gia <= Là vấn đề then chốt Mô hình lâm sinh/nông lâm kết hợp là một trong những giải pháp cốt lõi cải thiện sinh kế/nhu nhập của cộng đồng địa phương vùng đệm nhằm mở rộng cảnh quan rừng trên các địa bàn (thôn, xã) ưu tiên, phù hợp. Nguồn: http://sonongnghiep.dongnai.gov.vn/pages/newsdetail.aspx?newsid=1923&catid=53 PHỤC HỒI CẢNH BIỆN PHÁP GIÁN TIẾP Nâng cao sinh kế cho người dân vùng đệm VQG từ đó giảm tác động vào rừng thông qua việc áp dụng các MH canh tác NLKH QUAN RỪNG Cấp thiết của mô hình nông lâm kết hợp ở vùng đệm PHỤC HỒI VÙNG ĐỆM & NÂNG CAO SINH KẾ MÔ HÌNH NÔNG LÂM KẾT HỢP Sinh kế Mô hình NLKH trên vùng đệm VQG Chồng lấn đất đai Tiêu chí xuyên suốt đối với xây dựng mô hình NLKH trong phục hồi cảnh quan rừng vùng đệm VQG là: CANH TÁC ĐA TẦNG VÀ CÓ SỰ HIỆN DIỆN CỦA TẦNG CÂY THÂN GỖ SỐNG LÂU NĂM Tài nguyên rừng &PTBV 1
KẾT CẤU CỦA MÔ HÌNH NÔNG LÂM KẾT HỢP BỀN VỮNG MÔ HÌNH NÔNG LÂM KẾT HỢP BỀN VỮNG CÂY THÂN GỖ TẦNG CAO Cây lấy gỗ Cây đặc sản rừng Cây ăn quả Cây công nghiệp CÂY THÂN GỖ TẦNG THẤP Cây công nghiệp; Cây dược liệu Cây lương thực thực phẩm CÂY THÂN THẢO Cây lương thực thực phẩm; Cây dược liệu (CÓ THỂ KẾT HỢP VỚI CHĂN NUÔI DƯỚI TÁN RỪNG) MÔ HÌNH TRỒNG SA NHÂN DƯỚI TÁN RỪNG MÔ HÌNH TRỒNG SA NHÂN TÍM DƯỚI TÁN RỪNG MÔ HÌNH TRỒNG BA KÍCH DƯỚI TÁN RỪNG TRỒNG ĐINH LĂNG DƯỚI TÁN RỪNG TRỒNG KIM TIỀN THẢODƯỚI TÁN RỪNG CAO SU 2
TRỒNG THIÊN NIÊN KIỆN DƯỚI TÁN RỪNG TRỒNG MẠCH MÔN DƯỚI TÁN VƯỜN CÂY ĂN QUẢ TÁI SINH RAU BÉP DƯỚI TÁN RỪNG TRỒNG SONG MÂY DƯỚI TÁN RỪNG MÔ HÌNH RAU BÒ KHAI XEN DƯỚI TÁN VƯỜN CÂY ĂN QUẢ MÔ HÌNH CÀ PHÊ XEN ĐIỀU 3
MÔ HÌNH CA CAO XEN ĐIỀU MÔ HÌNH TIÊU XEN ĐIỀU MÔ HÌNH MUỒNG ĐEN HỒ TIÊU CÀ PHÊ MÔ HÌNH MUỒNG ĐEN HÔNG CÀ PHÊ MÔ HÌNH TRỒNG DỨA DƯỚI TÁN RỪNG MÔ HÌNH CÀ PHÊ CHÈ XEN DƯỚI TÁN RỪNG NON THƯA 4
MÔ HÌNH CÀ PHÊ XEN SẦU RIÊNG MÔ HÌNH MẮC CA XEN CÀ PHÊ NLKH - TRỒNG CÂY XEN DƯỚI TÁN RỪNG HIỆU QUẢ CAO NHƯNG CẦN THẬN TRỌNG HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA MỘT SỐ MÔ HÌNH NLKH Địa điểm Mô hình Thu nhập (Triệu đồng/ha) 40-50 Sa nhân tím dưới tán rừng Xã Sơn Lang K Bang GiaLai Xã Nghĩa An K Bang Bời lời đỏ xen cà phê Huyện Mang Yang Gia Lai 67-71 Bời lời đỏ xen sắn Huyện Mang Yang Gia Lai Tiêu dưới tán Xã Nâm N Jang rừng Daksong - DakNong 75-78 HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA MỘT SỐ MÔ HÌNH TRỒNG XEN Tiêu xen điều Cà phê xen điều Xã Ea Đa huyện Ea Kar Dăk Lăk Xã Ea Đa huyện Ea Kar Dăk Lăk Nguồn Baogialai (2012) Đặng Hải Phương Đại học Nông Lâm Thủ Đức 120-150 Báo Đăk Nông (2016) 150-200 BMLN WASI (2016) BMLN WASI (2016) 100-120 Hiệu quả kinh tế Các cây trồng xen thường là cây chịu bóng nên sinh trưởng và phát triển nhanh dưới tán rừng, Năng suất cây trồng xen dưới tán năng suất và chất lượng nông sản khá cao mà đầu tư thấp. Ví dụ: (1) Mô hình trồng tiêu dưới tán cây rừng của anh Sần Sùi Khìn ở xã Thanh Sơn, huyện Định Quán: Trồng 3 ha x 4 tấn/ha = 12 tấn tiêu/năm, với giá trên 50.000 đ/kg, đã thu về hơn 600 triệu đồng, mà tiêu dưới tán rừng đất tốt sinh trưởng mạnh, ít dịch bệnh, không tốn phân, nước nên chi phí đầu tư thấp lắm. (2) Theo Cty MTV Lâm Nghiệp La Ngà, công ty đã giao chăm sóc và bảo vệ rừng hơn 3.000 ha, chủ yếu tập trung tại xã Thanh Sơn. Hiện, các mô hình NLKH như trồng xen tiêu, cà phê, điều, quýt, xoài, dưới tán cây rừng, thu lãi 110-250 triệu đồng/ha/năm, cá biệt có hộ lãi 500 triệu đồng/ha/năm. Người dân có nguồn thu nhập ổn định, vươn lên khá giả, góp phần làm cho tình trạng chặt phá rừng tại địa bàn cũng giảm đi, NLKH - TRỒNG CÂY XEN DƯỚI TÁN RỪNG HIỆU QUẢ CAO NHƯNG CẦN THẬN TRỌNG (tt) NLKH - TRỒNG CÂY XEN DƯỚI TÁN RỪNG HIỆU QUẢ CAO NHƯNG CẦN THẬN TRỌNG (tt) Giải pháp khắc phục Tiềm ẩn nguy cơ Nổi trội nhất là tình trạng người dân đã cố tình tỉa cành, phá tán cây rừng để nhường chỗ cho cây xen canh phát triển, gây ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng, phát triển tự nhiên của cây rừng; Một số trường hợp cây xen canh là ký chủ của các dịch hại nguy hiểm cho cây rừng/hệ sinh thái rừng; Ngoài ra, những trường hợp người dân tự ý lấn chiếm phần đất rừng để trồng cây xen canh cũng là mối nguy cơ không thể không nhắc đến. Chấm dứt tình trạng đầu tư mô hình kiểu tự phát. Kí kết các hợp đồng, kí cam kết giữa chủ rừng và người dân bảo về rừng và NLKH dưới tán, là thật sự cần thiết để phát triển hợp lý, bền vững nhất; Hợp đồng quy định cụ thể về nghĩa vụ, quyền lợi, trách nhiệm các bên trong thực hiện NLKH (xen canh) và bảo vệ, chăm sóc rừng đã nhận khoán; Quy định cụ thể các chế tài, xử phạt khi vi phạm hợp đồng, gây ảnh hưởng đến rừng; kể cả bị tịch thu toàn bộ diện tích NLKH dưới tán rừng. 5
KIỂM SOÁT CÁC NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN THẤT BẠI CỦA MÔ HÌNH NLKH Cải tạo vườn tạp Vườn tạp (trồng hỗn loạn, ) Quy hoạch, truyền thông Tập huấn, huấn luyện Kế hoạch hướng mục tiêu Chạy đua theo phong trào Kỹ thuật canh tác chưa phù hợp Sai mục tiêu của hệ thống NLKH Nguồn: Phạm Công Trí & CS, WASI-TBI, 2017 6