ĐẶT ỐNG THÔNG NIỆU ĐẠO BÀNG QUANG 1. MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi hoàn thành bài này, sinh viên có khả năng: 1.1. Thực hiện giao tiếp với người bệnh, thôn

Bản ghi

1 ĐẶT ỐNG THÔNG NIỆU ĐẠO BÀNG QUANG 1. MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi hoàn thành bài này, sinh viên có khả năng: 1.1. Thực hiện giao tiếp với người bệnh, thông báo, giải thích cho người bệnh quy trình kỹ thuật đặt ống thông niệu đạo bàng quang Nhận định tình trạng người bệnh, chuẩn bị dụng cụ đặt ống thông niệu đạo bàng quang đầy đủ và phù hợp Thực hiện kỹ thuật đặt ống thông niệu đạo bàng quang theo đúng qui trình và đảm bảo các nguyên tắc vô khuẩn Tạo sự an toàn, thoải mái và kín đáo cho người bệnh trong suốt quá trình thực hiện kỹ thuật Thiết lập môi trường chăm sóc an toàn và hiệu quả, xử lý chất thải, dụng cụ và rác đúng quy định, thu dọn dụng cụ đúng cách Đảm bảo chăm sóc liên tục: ghi hồ sơ theo đúng qui định. 2. SINH VIÊN CHUẨN BỊ: - Sinh viên đọc các tài liệu: Sách giải phẫu, sinh lý hệ tiết niệu. Sách Kỹ thuật Điều dưỡng cơ sở dựa trên chuẩn năng lực. Giáo trình lý thuyết Điều dưỡng cơ sở. - Xem phim kỹ thuật trước khi đến lớp và trả lời các câu hỏi sau: Động tác nào trong phim yêu cầu tuân thủ các nguyên tắc vô khuẩn? Động tác nào gây mất an toàn cho người bệnh (phạm vô khuẩn, nguy cơ gây tổn thương, té ngã)? Những điểm nào trong phim cần lưu ý? Những điểm khác biệt giữa các bước thực hiện kỹ thuật trong phim và bảng kiểm đã được cung cấp? Lý giải vì sao có sự khác biệt này? - Sinh viên chuẩn bị trước những thắc mắc liên quan đến kỹ thuật sau khi xem tài liệu tại nhà. 3. PHÂN BỐ THỜI GIAN: 4 tiết - Xem phim và thảo luận: 15 phút - Giảng viên hướng dẫn kỹ thuật: 35 phút - Sinh viên thực hành: 140 phút - Giải quyết tình huống và lượng giá cuối bài: 10 phút 4. DỤNG CỤ CẦN THIẾT - Máy chiếu projector, máy tính, màn chiếu - Phim kỹ thuật - Mô hình đặt ống thông niệu đạo - bàng quang - Dụng cụ đặt ống thông niệu đạo - bàng quang

2 5. NỘI DUNG 5.1 Mục đích Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường Dẫn nước tiểu ra ngoài tạm thời hoặc cần lấy nước tiểu làm xét nghiệm Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục - Dẫn lưu nước tiểu ra ngoài liên tục. - Ngăn chặn sự chảy máu trong trường hợp mổ tuyến tiền liệt hoặc niệu đạo nhờ tác dụng tạo sự chèn ép lên thành niệu đạo của bóng chèn. - Theo dõi sự bài tiết nước tiểu trong các bệnh về hệ tiết niệu. - Theo dõi tình trạng tuần hoàn của người bệnh: choáng, phẫu thuật 5.2. Chỉ định chống chỉ định Chỉ định Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường - Bí tiểu - Cần lấy nước tiểu thử nghiệm về vi trùng - Để chẩn đoán các bệnh về tiết niệu - Trước khi sinh - Trước khi phẫu thuật Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục - Giải phẫu các cơ quan thuộc hệ tiết niệu: thận, bàng quang, niệu đạo, tuyến tiền liệt. - Mổ tái tạo niệu đạo - Người bệnh được chỉ định phẫu thuật đại phẫu: chấn thương sọ não, cắt dạ dày, gan, mật, chỉnh hình - Bí tiểu thường xuyên. - Theo dõi về khả năng bài tiết của thận mỗi giờ: bệnh lý về thận, choáng, tình trạng mất máu, mất dịch Chống chỉ định - Nhiễm khuẩn niệu đạo - Dập rách niệu đạo 5.3. Quy trình kỹ thuật Nhận định - Tuổi, giới tính. - Tri giác, khả năng hợp tác, sự vận động. - Tổng trạng, dấu sinh hiệu. - Tình trạng bệnh lý hiện tại liên quan đến đường tiết niệu, bệnh cấp cứu, phẫu thuật. - Tình trạng bệnh lý đi kèm: thần kinh, bệnh mạn tính - Lý do đặt đặt ống thông niệu đạo - bàng quang? có xét nghiệm kèm theo? - Khả năng bài tiết nước tiểu: tự chủ hay không tự chủ, tiểu khó? - Tình trạng bàng quang: có căng chướng? đau? - Tình trạng bộ phận sinh dục, lỗ tiểu: da, niêm, vệ sinh. - Thời gian đi tiểu lần cuối. - Nhận định tình trạng nước tiểu:

3 Số lượng? Màu sắc, tính chất, độ trong, mùi nước tiểu? Cảm giác khi đi tiểu? - Số lần đi tiểu/ngày, số lượng nước tiểu mỗi lần. - Đã đặt ống thông niệu đạo - bàng quang lần nào chưa? - Tiền sử dị ứng với băng keo, nhựa, cao su, chất trơn. - Kiến thức của người bệnh về tình trạng bệnh lý của họ và việc đặt ống thông niệu đạo - bàng quang. Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường - Dụng cụ vô khuẩn: 1-2 ống Nelaton. Bồn hạt đậu. Gòn, gạc miếng. Kềm Kelly (nhíp không mấu) Khăn có lỗ Một chén chung chứa dung dịch sát khuẩn. Chất bôi trơn tan trong nước. Găng tay vô khuẩn. Ống nghiệm (nếu cần) - Dụng cụ sạch: Tấm lót không thấm. Vải đắp. Bình phong. Trường hợp đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục cần nhận định thêm: - Có đang đặt ống thông niệu đạo - bàng quang không? Ngày, giờ đặt? Tình trạng vệ sinh của ống? Kích thước ống thông? Đang mở niệu quản hay bàng quang ra da không? (nếu có cần xem xét tình trạng hệ thống dẫn lưu). - Kết quả xét nghiệm: công thức máu, tổng phân tích nước tiểu Chuẩn bị dụng cụ Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục - Dụng cụ vô khuẩn: 1-2 ống Foley kích cỡ phù hợp với từng lứa tuổi người bệnh Bồn hạt đậu (nếu cần). Gòn, gạc miếng. Kềm Kelly (nhíp không mấu) Khăn có lỗ Hai chén chung: một chứa dung dịch sát khuẩn bộ phận sinh dục, một chứa nước cất bơm bóng. Chất bôi trơn tan trong nước. Bơm tiêm 10ml Găng tay vô khuẩn. Hệ thống dẫn lưu nước tiểu: dây câu và túi chứa Ống nghiệm (nếu cần). - Dụng cụ sạch: Tấm lót không thấm. Vải đắp. Bình phong.

4 Quy trình kỹ thuật Bảng kiểm hướng dẫn học kỹ năng đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường STT Nội dung Mục đích Yêu cầu 1 Nhận định tình trạng người bệnh. 2 Vệ sinh bộ phận sinh dục của người bệnh (người bệnh có thể tự làm nếu được) 3 Vệ sinh tay thường quy 4 Chuẩn bị dụng cụ đầy đủ và phù hợp 5 Báo, giải thích cho người bệnh Biết được tình trạng hiện tại của người bệnh để có hướng theo dõi, can thiệp phù hợp, cụ thể cho từng người bệnh. Làm sạch một phẩn bộ phận sinh dục, hạn chế nhiễm khuẩn Hạn chế lây truyền vi sinh vật Tiến hành kỹ thuật được thuận lợi và an toàn Người bệnh hiểu được lý do đặt ống thông, các bước thực hiện và hợp tác với nhân viên y tế. 6 Che bình phong Giữ cho người bệnh có không gian riêng 7 Trải tấm lót không thấm dưới mông người bệnh 8 Phủ vải đắp, bỏ hẳn quần người bệnh ra ( nếu có) 9 Quấn vải đắp vào chân Tránh làm ướt vùng mông và giường bệnh. Giữ cho NB được kín đáo Vải đắp được giữ chắt và thực hiện - Nhận định: Dấu sinh hiệu, tri giác, tuổi, giới, tình trạng bệnh lý hiện tại, bệnh lý đi kèm. - Tình trạng bàng quang, khả năng bài tiết nước tiểu, tình trạng lỗ tiểu, thời gian đi tiểu lần cuối. - Nam: rửa từ lỗ tiểu rộng ra xung quanh. - Nữ: rửa từ trên xuống dưới, từ trước ra sau, tránh dấy dịch tiết từ hậu môn lên bộ phận sinh dục. Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay. Kiểm tra dụng cụ đầy đủ, chuẩn bị sẵn sàng trong việc thực hiện kỹ thuật. - Tự giới thiệu, báo và giải thích rõ mục đích của kỹ thuật, những can thiệp trên người bệnh trước khi thực hiện kỹ thuật đặt ống thông niệu đạo bàng quang thường cho người bệnh hiểu và hợp tác. - Luôn giải thích từng bước cho người bệnh yên tâm trong lúc thực hiện kỹ thuật. Đảm bảo che kín cho người bệnh, ngăn cách với các giường xung quanh, bình phong phải đủ lớn. - Nếu người bệnh có thể hỗ trợ được thì có thể yêu cầu người bệnh nhấc mông lên để trải. - Người bệnh không hỗ trợ được thì trải từng bên, khi xoay trở cần đảm bảo an toàn cho người bệnh. Không giũ đồ vải khi trải. - Đặt mền đắp theo hình thoi, 1 góc trên vùng ngực, 1 gốc ở chân

5 10 Để tư thế người bệnh phù hợp 11 Mở vải đắp để lộ bộ phận sinh dục 12 Vệ sinh tay thường quy 13 Mở mâm dụng cụ vô khuẩn 14 Mang găng tay vô khuẩn 15 Sắp xếp dụng cụ trong mâm hợp lý, thuận tiện. Bôi trơn đầu ống thông 16 Trải khăn có lỗ chỉ để lộ bộ phận sinh dục 17 Bộc lộ lỗ tiểu, sát khuẩn lỗ tiểu rộng từ trong ra ngoài. kỹ thuật an toàn Để dễ dàng bộc lộ vị trí lỗ niệu đạo và việc thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Hạn chế nhiễm khuẩn. Thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Đảm bảo vô khuẩn khi thực hiện kỹ thuật. Thuận tiện cho việc tiến hành các thao tác kỹ thuật, tránh choàng qua vùng vô khuẩn. Tạo vùng vô khuẩn rộng cho việc thực hiện kỹ thuật được an toàn Thực hiện kỹ thuật an toàn, hiệu quả, phòng ngừa nhiễm bên xa, 1 gốc ở giữa hai chân, gốc còn lại ở chân bên gần. - Quấn vải đắp ở bàn chân (đối với nữ) hoặc cổ chân (đối với nam). Góc giữa hai chân xếp rẽ quạt trên vùng bộ phận sinh dục. Tư thế nằm ngữa, - Nữ: chân chống bẹt rộng ra (tư thế khám phụ khoa). - Nam: hai chân dang rộng. Chỉ bộc lộ vùng bộ phận sinh dục Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay Mở mâm đúng theo các nguyên tắc vô khuẩn, an toàn, không phạm vào các vùng vô khuẩn trong mâm - Mang găng tay vô khuẩn đúng cách và an toàn: tay đã mang găng không được chạm vào vật không vô khuẩn. - Tay găng luôn để phía trước mặt, trên thắt lưng và trong tầm mắt. - Các dụng cụ nào cần sử dụng trước thì sắp xếp gần người thực hiện. - Sử dụng chất trơn vô khuẩn, tan được trong nước: KY, Xilocain 2% (tùy theo quy định của cơ quan làm việc hoặc tình trạng của NB khi đặt). - Bôi trơn đầu ống thông, bôi từ đầu ống lên tránh bít tắc ống: 4-6cm trong trường hợp đặt cho nữ cm trong trường hợp đặt cho nam. Tay cầm mặt ngoài của khăn trải gọn gàng lên bộ phận sinh dục để lộ lỗ tiểu mà không làm nhiễm khuẩn tay găng vô khuẩn. - Tay giữ dương vật vuông góc, kéo da qui đầu xuống (người bệnh nam) hoặc kéo 2 môi lớn,

6 18 Dùng tay thuận đặt bồn hạt đậu vô khuẩn dọc giữa hai đùi của người bệnh. 19 Tay thuận cầm đầu ống thông đặt vào lỗ tiểu, đuôi ống đặt trong bồn hạt đậu. trùng tiểu. Hứng nước tiểu chảy ra Dẫn lưu nước tiểu ra ngoài bé hướng lên phía trên xương mu (người bệnh nữ) để bộc lộ lỗ tiểu trong suốt quá trình sát khuẩn lỗ tiểu. - Sát khuẩn vùng bộ phận sinh dục: Đối với người bệnh nam: sát khuẩn từ lỗ tiểu xoắn ốc rộng ra ngoài ít nhất 5cm. Đối với người bệnh nữ: sát khuẩn từ bên xa đến bên gần và từ vùng sạch đến vùng dơ, từ trên xuống dưới và ngay lỗ tiểu cũng sát khuẩn theo dạng xoắn ốc rộng từ trong ra ngoài. - Trong quá trình sát khuẩn luôn giữ cho tay cầm kềm/ nhíp không chạm vào các vùng không vô khuẩn. - Động tác nhẹ nhàng, dứt khoát, thao tác kẹp gòn dấu mũi kềm/nhíp, tránh làm tổn thương người bệnh. - Khi đặt bồn hạt đậu, tránh để tay mang găng vô khuẩn chạm vào các vùng xung quanh. - Đặt bồn hạt đậu theo chiều dọc, cầm ở một đầu, đặt một đầu bồn hạt đậu xuống giường sau đó buông nhẹ tay ra. - Luôn giữ tay bộc lộ lỗ tiểu tránh để da qui đầu (nam) hay 2 mép môi bé (nữ) khép lại làm nhiễm lại vùng lỗ tiểu đã được sát khuẩn. - Động tác cầm và đặt ống thông tiểu gọn gàng tránh chạm ống vào các vùng không vô khuẩn trong quá trình đặt thông tiểu. - Thao tác đặt nhẹ nhàng, không dùng lực đẩy vào khi gặp trở ngại, hướng dẫn người bệnh thư giãn, hít thở đều làm giãn cơ và giúp việc đặt ống thông tiểu vào bàng quang một cách

7 20 Cho nước tiểu chảy ra từ từ, khi gần hết bấm ống lại, rút ra cho vào túi chứa rác thải. Hạn chế kích thích, tổn thương bàng quang dễ dàng tránh làm tổn thương niêm mạc niệu đạo. - Đặt ống vào đúng vị trí: Người bệnh là nam: đặt sâu khoảng 16cm-20cm (tư thế dương vật vuông góc với thân người) Người bệnh là nữ: đặt sâu khoảng từ 4cm -6cm. - Kiểm soát dòng nước tiểu chảy chậm bằng cách bấm nhẹ ống. - Khi dòng nước tiểu chảy ra không liên tục nữa (gần hết nước tiểu) thì rút ống. - Cầm ống thẳng lên cho nước tiểu trong ống chảy hết vào bồn hạt đậu để tránh khi dọn nước tiểu bị rơi vãi ra bên ngoài. 21 Lấy bồn hạt đậu ra Dọn dẹp dụng cụ Cầm nhẹ nhàng tránh làm đổ nước tiểu, đặt bồn hạt đậu ở tầng dưới của xe. 22 Chậm khô lỗ tiểu bằng gạc. 23 Lấy khăn lỗ ra, che lại bộ phận sinh dục cho người bệnh. 24 Tháo găng, vệ sinh tay thường quy. 25 Mặc quần áo lại cho người bệnh 26 Báo cho người bệnh biết việc đã xong, cho người bệnh nằm lại tư thế tiện nghi. 27 Thu dọn dụng cụ, xử lý chất thải lây Giữ cho người bệnh được khô ráo Tạo sự kín đáo cho người bệnh Tránh làm dính dịch tiết lên người bệnh Tiện nghi cho người bệnh Giao tiếp, tạo niềm tin cho người bệnh. Phòng ngừa lây nhiễm ra môi - Người bệnh là nam: chậm khô từ lỗ tiểu rộng ra xung quanh - Người bệnh là nữ: chậm khô từ trên xuống - Cầm khăn lỗ ở mặt không tiếp xúc với người bệnh, gấp gọn, mặt dơ gấp vào bên trong, đặt ở tầng dưới của xe. - Kéo gốc mền che bộ phận sinh dục lại. - Tháo găng đúng cách, tránh phơi nhiễm dịch tiết từ găng vào tay của người thực hiện. - Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay. Thao tác nhẹ nhàng, tế nhị, tôn trọng người bệnh. - Lời nói nhẹ nhàng, từ tốn. - Thái độ ôn hòa, tôn trọng người bệnh. - Tùy theo tình trạng bệnh mà cho người bệnh nằm lại tư thế phù hợp. - Đổ nước tiểu vào bồn tiêu. - Ngâm kềm, chén chung, bồn hạt

8 nhiễm và đồ vải đúng cách. 28 Vệ sinh tay thường quy trường xung quanh, cho người bệnh và bản thân nhân viên y tế. Tránh lây nhiễm ra môi trường xung quanh 29 Ghi hồ sơ Đảm bảo chăm sóc liên tục Kết quả đậu vào thau chứa dung dịch khử khuẩn. - Ngâm đồ vải dơ vào thau chứa dung dịch khử khuẩn. - Rửa mâm sạch với xà phòng và úp lên nơi quy định (có thể hấp tùy theo quy định của cơ quan làm việc). - Xử lý chất thải đúng ngay tại nguồn: phân biệt được rác thải lây nhiễm và rác thải thông thường. Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay Ghi hồ sơ đầy đủ nội dung yêu cầu: ngày giờ đặt ống thông, lý do đặt ống thông, tình trạng lỗ tiểu, kích thước ống thông, số lượng màu sắc tính chất nước tiểu, phản ứng của người bệnh, xử trí (nếu có), nội dung giáo dục sức khỏe cho người bệnh và gia đình về việc chăm sóc vùng lỗ tiểu sau khi đặt ống thông niệu đạo bàng quang, tên người thực hiện. Anatomy atlases curated by Ronald A. Bergman Nursing education, Urinary catheter care Hình 1: Cách đặt ống thông niệu đạo bàng quang

9 Bảng kiểm lượng giá kỹ năng đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường STT Nội dung 1 Nhận định tình trạng người bệnh Đạt Đánh giá Không đạt 2 Vệ sinh bộ phận sinh dục của người bệnh (người bệnh có thể tự làm nếu được) 3 Vệ sinh tay thường quy 4 Chuẩn bị dụng cụ đầy đủ và phù hợp 5 Báo, giải thích cho người bệnh 6 Che bình phong 7 Trải tấm lót không thấm dưới mông người bệnh 8 Phủ vải đắp, bỏ hẳn quần người bệnh ra (nếu có) 9 Quấn vải đắp vào chân: bàn chân (nữ), cổ chân (nam) 10 Để tư thế người bệnh nằm ngửa: - Nữ: chân chống bẹt rộng ra (tư thế khám phụ khoa) - Nam: hai chân dang rộng 11 Mở vải đắp để lộ bộ phận sinh dục 12 Vệ sinh tay thường quy 13 Mở mâm dụng cụ vô khuẩn 14 Mang găng tay vô khuẩn 15 Sắp xếp dụng cụ trong mâm hợp lý, thuận tiện. Bôi trơn đầu ống thông: - 4-6cm trong trường hợp đặt cho nữ cm trong trường hợp đặt cho nam 16 Trải khăn có lỗ chỉ để lộ bộ phận sinh dục 17 Dùng tay không thuận: Vạch hai mép nhỏ (đối với nữ) hoặc kéo da quy đầu (đối với nam) để lộ lỗ tiểu, sát khuẩn lỗ tiểu rộng từ trong ra ngoài. 18 Dùng tay thuận đặt bồn hạt đậu vô khuẩn dọc giữa hai đùi của người bệnh. 19 Tay thuận cầm đầu ống thông đặt vào lỗ tiểu, đuôi ống đặt trong bồn hạt đậu. - Nữ: đặt sâu 4-6cm - Nam: đặt sâu 16-20cm (tư thế dương vật vuông gốc với thân người) 20 Cho nước tiểu chảy ra từ từ, khi gần hết bấm ống lại, rút ra cho vào túi chứa rác thải.

10 21 Lấy bồn hạt đậu ra 22 Chậm khô lỗ tiểu bằng gạc 23 Lấy khăn lỗ ra, che lại bộ phận sinh dục cho người bệnh kín đáo 24 Tháo gang, vệ sinh tay thường quy 25 Mặc quần áo lại cho người bệnh 26 Báo cho người bệnh biết việc đã xong, cho người bệnh nằm lại tư thế tiện nghi. 27 Thu dọn dụng cụ, xử lý chất thải lây nhiễm và đồ vải đúng cách 28 Vệ sinh tay thường quy 29 Ghi hồ sơ Kết quả

11 Bảng kiểm hướng dẫn học kỹ năng đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục STT Nội dung Mục đích Yêu cầu 1 Nhận định tình Biết được tình trạng trạng người hiện tại của người bệnh bệnh để có hướng theo dõi, can thiệp phù hợp, cụ thể cho từng người bệnh. 2 Vệ sinh bộ phận sinh dục của người bệnh (người bệnh có thể tự làm nếu được) 3 Vệ sinh tay thường quy 4 Chuẩn bị dụng cụ đầy đủ và phù hợp 5 Báo, giải thích cho người bệnh Làm sạch một phần bộ phận sinh dục, hạn chế nhiễm khuẩn Hạn chế nhiễm khuẩn Tiến hành kỹ thuật được thuận lợi và an toàn Người bệnh hiểu được lý do đặt ống thông, các bước thực hiện và hợp tác với nhân viên y tế. 6 Che bình phong Giữ cho NB có không gian riêng 7 Trải tấm lót không thấm dưới mông người bệnh 8 Phủ vải đắp, bỏ hẳn quần người bệnh ra (nếu có) 9 Quấn vải đắp vào chân Tránh làm ướt vùng mông và giường bệnh. Giữ cho NB được kín đáo Vải đắp được giữ chắt và thực hiện kỹ thuật an toàn - Nhận định: Dấu sinh hiệu, tri giác, tuổi, giới, tình trạng bệnh lý hiện tại, bệnh lý đi kèm. - Tình trạng bàng quang, khả năng bài tiết nước tiểu, tình trạng lỗ tiểu, thời gian đi tiểu lần cuối. - Nam: rửa từ lỗ tiểu rộng ra xung quanh. - Nữ: rửa từ trên xuống dưới, từ trước ra sau, tránh dấy dịch tiết từ hậu môn lên bộ phận sinh dục. Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay. Kiểm tra dụng cụ đầy đủ, chuẩn bị sẵn sàng trong việc thực hiện kỹ thuật. - Tự giới thiệu, báo và giải thích rõ mục đích của kỹ thuật, những can thiệp trên người bệnh trước khi thực hiện kỹ thuật đặt ống thông niệu đạo bàng quang liên tục cho người bệnh hiểu và hợp tác. - Luôn giải thích từng bước cho người bệnh yên tâm trong lúc thực hiện kỹ thuật. Đảm bảo che kín cho người bệnh, ngăn cách với các giường xung quanh, bình phong phải đủ lớn. - Nếu người bệnh có thể hỗ trợ được thì có thể yêu cầu người bệnh nhấc mông lên để trải. - Người bệnh không hỗ trợ được thì trải từng bên, khi xoay trở cần đảm bảo an toàn cho người bệnh. Không giũ đồ vải khi trải. - Đặt mền đắp theo hình thoi, 1 góc trên vùng ngực, 1 gốc ở chân bên xa, 1 gốc ở giữa hai

12 10 Để tư thế người bệnh phù hợp 11 Mở vải đắp để lộ bộ phận sinh dục 12 Vệ sinh tay thường quy 13 Mở mâm dụng cụ vô khuẩn 14 Mang găng tay vô khuẩn 15 Sắp xếp dụng cụ trong mâm hợp lý, thuận tiện. 16 Rút dịch bơm bóng vào bơm tiêm 10ml (số lượng tùy loại ống thông) 17 Gắn bộ dây câu nối nước tiểu vào đuôi ống thông niệu đạo - bàng quang. 18 Bôi trơn đầu ống thông Để dễ dàng bộc lộ vị trí lỗ tiểu và việc thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Hạn chế nhiễm khuẩn. Thực hiện kỹ thuật thuận tiện, an toàn. Đảm bảo vô khuẩn khi thực hiện kỹ thuật. Thuận tiện cho việc tiến hành các thao tác kỹ thuật, tránh choàng qua vùng vô khuẩn Chuẩn bị sẵn dung dịch bơm bóng để quá trình thực hiện kỹ thuật được thuận tiện Chứa nước tiểu chảy ra. Thao tác đặt dễ dàng, tránh làm tổn thương chân, gốc còn lại ở chân bên gần. - Quấn vải đắp ở bàn chân (đối với nữ) hoặc cổ chân (đối với nam). Góc giữa hai chân xếp rẽ quạt trên vùng bộ phận sinh dục. Tư thế nằm ngữa, - Nữ: chân chống bẹt rộng ra (tư thế khám phụ khoa). - Nam: hai chân dang rộng. Chỉ bộc lộ vùng bộ phận sinh dục Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay. Mở mâm đúng theo các nguyên tắc vô khuẩn, an toàn, không phạm vào các vùng vô khuẩn trong mâm - Mang găng tay vô khuẩn đúng cách và an toàn: tay đã mang găng không được chạm vào vật không vô khuẩn. - Tay găng luôn để phía trước mặt, trên thắt lưng và trong tầm mắt. Các dụng cụ nào cần sử dụng trước thì sắp xếp gần người thực hiện. - Sử dụng dung dịch phù hợp khi bơm vào bong bóng của ống thông (nước cất là tốt nhất) với số lượng 10-15ml hoặc hơn tùy theo dung tích của bong bóng và mục đích của việc đặt ống thông niệu đạo bàng quang liên tục. - Khi rút tránh làm ướt mâm. - Đảm bảo nối chắc chắn. - Khi nối cần quản lý tốt hệ thống ống thông và túi chứa, tránh để chạm vào vùng không vô khuẩn. - Bôi trơn ống thông từ đầu ống lên thân ống (nam: 16-20cm, nữ:

13 19 Trải khăn có lỗ chỉ để lộ bộ phận sinh dục 20 Bộc lộ lỗ tiểu, sát khuẩn lỗ tiểu rộng từ trong ra ngoài. 21 Tay thuận cầm đầu ống thông đặt vào lỗ tiểu đường niệu đạo. Tạo vùng vô khuẩn rộng cho việc thực hiện kỹ thuật được an toàn Thực hiện kỹ thuật an toàn, hiệu quả, phòng ngừa nhiễm trùng tiểu. Dẫn lưu nước tiểu ra ngoài 4-6cm), không làm bít lỗ đầu ống thông. - Đặt gọn gàng trên mâm. Tay cầm mặt ngoài của khăn trải gọn gàng lên bộ phận sinh dục để lộ lỗ tiểu mà không làm nhiễm khuẩn tay găng vô khuẩn. - Tay giữ dương vật vuông góc, kéo da qui đầu xuống (người bệnh nam) hoặc kéo 2 môi lớn, bé hướng lên phía trên xương mu (người bệnh nữ) để bộc lộ lỗ tiểu trong suốt quá trình sát khuẩn lỗ tiểu. - Sát khuẩn vùng bộ phận sinh dục: Đối với người bệnh nam: sát khuẩn từ lỗ tiểu xoắn ốc rộng ra ngoài ít nhất 5cm. Đối với người bệnh nữ: sát khuẩn từ bên xa đến bên gần và từ vùng sạch đến vùng dơ, từ trên xuống dưới và ngay lỗ tiểu cũng sát khuẩn theo dạng xoắn ốc rộng từ trong ra ngoài. - Trong quá trình sát khuẩn luôn giữ cho tay cầm kềm/ nhíp không chạm vào các vùng không vô khuẩn. - Động tác nhẹ nhàng, dứt khoát, thao tác kẹp gòn dấu mũi kềm/nhíp, tránh làm tổn thương người bệnh. - Luôn giữ tay bộc lộ lỗ tiểu tránh để da qui đầu (nam) hay 2 mép môi bé (nữ) khép lại làm nhiễm lại vùng lỗ tiểu đã được sát khuẩn. - Động tác cầm và đặt ống thông tiểu gọn gàng tránh chạm ống vào các vùng không vô khuẩn trong quá trình đặt thông tiểu. - Thao tác đặt nhẹ nhàng, không dùng lực đẩy vào khi gặp trở ngại, yêu cầu sự hỗ trợ

14 22 Khi thấy nước tiểu chảy ra đẩy ống vào sâu thêm ít nhất 5cm 23 Bơm nước cất vào bong bóng 24 Kéo nhẹ đuôi ống thông ra cho bong bóng nằm sát cổ bàng quang. 25 Lấy khăn lỗ ra, chậm khô lỗ tiểu bằng gạc, che lại bộ phận sinh dục cho người bệnh kín đáo 26 Treo túi chứa nước tiểu 27 Dán băng keo cố định hệ Đảm bảo ống vào hẳn trong bàng quang Giữ ống thông lại trong bàng quang Hạn chế rò nước tiểu qua lỗ niệu đạo Giữ cho người bệnh được khô ráo, tạo sự kín đáo cho người bệnh Phòng ngừa nhiễm trùng ngược dòng Phòng ngừa tai biến rò niệu đạo và tránh sút từ NB (nếu NB tỉnh) mở miệng, hít thở sâu làm giãn cơ và giúp việc đặt ống thông tiểu vào bàng quang một cách dễ dàng tránh làm tổn thương niêm mạc niệu đạo. - Đặt ống vào đúng vị trí: Người bệnh là nam: đặt sâu khoảng 16cm-20cm (tư thế dương vật vuông góc với thân người) Người bệnh là nữ: đặt sâu khoảng từ 4cm -6cm. - Sau khi bơm bóng cần kéo đuôi ống thông nhẹ nhàng sát vào cổ BQ. Thao tác nhẹ nhàng. Khi bơm bóng cần bơm chậm, quan sát biểu hiện của người bệnh và hỏi cảm giác của người bệnh. Thao tác nhẹ nhàng, vừa cứng tay thì dừng lại. - Người bệnh là nam: chậm khô từ lỗ tiểu rộng ra xung quanh - Người bệnh là nữ: chậm khô từ trên xuống - Cầm khăn lỗ ở mặt không tiếp xúc với người bệnh, gấp gọn, mặt dơ gấp vào bên trong, đặt ở tầng dưới của xe. - Kéo gốc mền che bộ phận sinh dục lại. - Thao tác treo túi nhẹ nhàng, không đưa túi lên cao hơn bàng quang, tránh căng dây. - Treo túi thấp hơn bàng quang ít nhất 60cm, không chạm đất. - Cố định chỗ nối giữa ống thông và túi chứa nước tiểu chắc chắn

15 thống ống thông niệu đạo - bàng quang 28 Tháo găng, vệ sinh tay thường quy 29 Mặc quần lại cho người bệnh (nếu cần) 30 Báo cho người bệnh biết việc đã xong, cho người bệnh nằm lại tư thế tiện nghi. 31 Thu dọn dụng cụ, xử lý chất thải lây nhiễm và đồ vải đúng cách 32 Vệ sinh tay thường quy ống Tránh làm dính dịch tiết lên người bệnh Tiện nghi cho người bệnh Giao tiếp, tạo niềm tin cho người bệnh. Phòng ngừa lây nhiễm ra môi trường xung quanh, cho người bệnh và bản thân nhân viên y tế. Tránh lây nhiễm ra môi trường xung quanh và cố định ống thông tiểu lên người bệnh đúng cách: Người bệnh là nam: quặc ngược dương vật lên trên, cố định ống thông lên vùng bẹn Người bệnh là nữ: cố định ống thông ở mặt trong của đùi - Khi cố định, cần chừa khoảng cách đủ rộng không gây đè ép lên niêm mạc niệu đạo gây hoại tử hay ép lên dây dẫn làm hạn chế dòng chảy. - Không dán đè ống thông lên da người bệnh. - Tháo găng đúng cách, tránh phơi nhiễm dịch tiết từ găng vào tay của người thực hiện và vùng xung quanh. - Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay. Thao tác nhẹ nhàng, tế nhị, tôn trọng người bệnh. - Lời nói nhẹ nhàng, từ tốn. - Thái độ ôn hòa, tôn trọng người bệnh. - Tùy theo tình trạng bệnh mà cho người bệnh nằm lại tư thế phù hợp. - Ngâm kềm, chén chung, bồn hạt đậu vào thau chứa dung dịch khử khuẩn. - Ngâm đồ vải dơ vào thau chứa dung dịch khử khuẩn. - Rửa mâm sạch với xà phòng và úp lên nơi quy định (có thể hấp tùy theo quy định của cơ quan làm việc). - Xử lý chất thải đúng ngay tại nguồn: phân biệt được rác thải lây nhiễm và rác thải thông thường. Vệ sinh tay hiệu quả, tránh bỏ sót các mặt của bàn tay

16 33 Ghi hồ sơ Đảm bảo chăm sóc liên tục Kết quả Ghi hồ sơ đầy đủ nội dung yêu cầu: ngày giờ đặt ống thông, lý do đặt ống thông, tình trạng lỗ tiểu, kích thước ống thông, số lượng màu sắc tính chất nước tiểu, phản ứng của người bệnh, xử trí (nếu có), nội dung giáo dục sức khỏe cho người bệnh và gia đình về việc chăm sóc vùng lỗ tiểu sau khi đặt ống thông niệu đạo bàng quang, tên người thực hiện. Anatomy atlases curated by Ronald A. Bergman Berman.A (2016), Fundamental of Nursing, tenth edition Hình 2: Cách cố định ống thông niệu đạo bàng quang liên tục Bảng kiểm lượng giá STT Nội dung 1 Nhận định tình trạng người bệnh 2 Vệ sinh bộ phận sinh dục của người bệnh (người bệnh có thể tự làm nếu được) 3 Vệ sinh tay thường quy 4 Chuẩn bị dụng cụ đầy đủ và phù hợp 5 Báo, giải thích cho người bệnh 6 Che bình phong 7 Trải tấm lót không thấm dưới mông người bệnh 8 Phủ vải đắp, bỏ hẳn quần người bệnh ra ( nếu có) 9 Quấn vải đắp vào chân: bàn chân (nữ), cổ chân (nam) Đạt Đánh giá Không đạt

17 10 Để tư thế người bệnh nằm ngữa: Nữ: chân chống bẹt rộng ra (tư thế khám phụ khoa) Nam: hai chân dang rộng 11 Mở vải đắp để lộ bộ phận sinh dục 12 Vệ sinh tay thường quy 13 Mở mâm dụng cụ vô khuẩn 14 Mang găng tay vô khuẩn 15 Sắp xếp dụng cụ trong mâm hợp lý, thuận tiện. 16 Rút dịch bơm bóng vào bơm tiêm 10ml (số lượng tùy loại ống thông) 17 Gắn bộ dây câu nối nước tiểu vào đuôi ống thông niệu đạo - bàng quang. 18 Bôi trơn đầu ống thông: 4-6cm trong trường hợp đặt cho nữ cm trong trường hợp đặt cho nam 19 Trải khăn có lỗ chỉ để lộ bộ phận sinh dục 20 Dùng tay không thuận: Vạch hai mép nhỏ (đối với nữ) hoặc kéo da quy đầu (đối với nam) để lộ lỗ tiểu, sát khuẩn lỗ tiểu rộng từ trong ra ngoài. 21 Tay thuận cầm đầu ống thông đặt vào lỗ tiểu: Nữ: đặt sâu 4-6cm Nam: đặt sâu 16-20cm (tư thế dương vật vuông gốc với thân người) 22 Khi thấy nước tiểu chảy ra đẩy ống vào sâu ít nhất 5cm để chắc chắn ống vào hẳn trong bàng quang. 23 Bơm nước cất vào bong bóng để giữ ống thông lại trong bàng quang 24 Kéo nhẹ đuôi ống thông ra cho bong bóng nằm sát cổ bàng quang 25 Lấy khăn lỗ ra, chậm khô lỗ tiểu bằng gạc, che lại bộ phận sinh dục cho người bệnh kín đáo 26 Treo túi chứa nước tiểu thấp hơn bàng quang ít nhất 60cm 27 Dán băng keo cố định ở chỗ nối ống thông niệu đạo - bàng quang và hệ thống túi chứa nước tiểu Dán băng keo cố định ống thông niệu đạo - bàng quang lên mặt trong đùi đối với nữ và trên vùng bẹn đối với nam 28 Tháo găng, vệ sinh tay thường quy 29 Mặc quần lại cho người bệnh (nếu cần) 30 Báo cho người bệnh biết việc đã xong, cho người bệnh nằm lại tư thế tiện nghi.

18 31 Thu dọn dụng cụ, xử lý chất thải lây nhiễm và đồ vải đúng cách 32 Vệ sinh tay thường quy 33 Ghi hồ sơ Kết quả Ghi hồ sơ - Ngày giờ đặt ống thông niệu đạo - bàng quang, ngày giờ thay ống. - Lý do đặt ống thông niệu đạo - bàng quang. - Kích thước ống thông niệu đạo - bàng quang. - Tình trạng vệ sinh bộ phận sinh dục, lỗ tiểu của người bệnh. - Loại xét nghiệm (nếu có). - Tình trạng người bệnh sau khi đặt ống thông niệu đạo - bàng quang. - Số lượng, màu sắc, tính chất khác thường của nước tiểu. - Phản ứng của người bệnh (nếu có). - Xử trí trên người bệnh (nếu có). - Nội dung giáo dục cho người bệnh và gia đình về việc chăm sóc vùng lỗ tiểu sau khi đặt ống thông niệu đạo - bàng quang. - Tên người thực hiện Những điểm cần lưu ý Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường - Áp dụng kỹ thuật vô khuẩn hoàn toàn. - Tránh đặt ống thông niệu đạo - bàng quang nhiều lần, không nên đặt ống thông niệu đạo - bàng quang quá 4-6 giờ/lần: nếu cần thì nên đặt đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục, đặt ống nhiều lần dễ gây tổn thương và nhiễm trùng niệu đạo. - Phải vệ sinh bộ phận sinh dục trước khi đặt ống thông niệu đạo - bàng quang. - Dùng chất trơn tan được trong nước để hạn chế sự nhiễm trùng và kích thích trong bàng quang. - Chọn lựa kích cỡ ống thông phù hợp với độ tuổi, thể trạng, và kích thước lỗ tiểu của người bệnh: Người lớn: F Trẻ em: 8 10 F - Không nên dùng sức để đẩy ống thông vào khi gặp trở ngại - Người bệnh bị bí tiểu nhiều không nên lấy ra hết một lần: sẽ làm người bệnh đau bàng quang do sự co thắt quá nhiều, và sự giảm áp suất đột ngột có thể làm người bệnh bị mệt hoặc tiểu ra máu. - Nếu cần lấy nước tiểu tìm vi trùng thì nên lấy trực tiếp vào ống nghiệm vô trùng Đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục

19 Giống như phần lưu ý trong đặt ống thông niệu đạo - bàng quang thường, nhưng trong đặt ống thông niệu đạo - bàng quang liên tục cần lưu ý thêm: - Ống thông niệu đạo - bàng quang kích thước lớn có thể làm tổn thương lỗ tiểu và niệu đạo, kích thích bàng quang và gây rò rỉ nước tiểu xung quanh ống thông do co thắt. Vì vậy, nên sử dụng ống có kích thước phù hợp với lứa tuổi, thể trạng và kích thước lỗ tiểu của người bệnh để làm giảm sự tổn thương và khó chịu cho người bệnh. Ngoài ra, trong trường hợp thay ống thì cần xem xét đến kích thước ống đặt ở lần gần nhất. - Khi thực hiện kỹ thuật, nếu tình trạng bệnh nặng, béo phì, không tỉnh táo thì cần sự hỗ trợ của nhân viên y tế khác để giữ tư thế người bệnh. - Phải chắc chắn ống vào đúng trong bàng quang mới được bơm bóng. - Khi bơm bóng, nếu người bệnh than đau hoặc có kháng lực thì đừng bơm bóng, cho dịch chảy vào bơm tiêm, đẩy ống vào sâu hơn rồi tiếp tục bơm bóng. - Dung dịch bơm bóng là nước cất vô khuẩn, không dùng các dung dịch có chứa tinh thể vì dễ gây sỏi trong bàng quang và khó khăn khi cần rút ống thông. Lượng nước cất cần bơm để giữ ống trong bàng quang: 10-15ml - Cố định ống thông phải đúng cách: đối với người bệnh nam cần giữ cho dương vật ở tư thế quặt ngược lên vùng bẹn để ngừa biến chứng dò niệu đạo. - Vệ sinh bộ phận sinh dục hằng ngày để tránh nhiễm trùng ngược dòng. - Cần theo dõi và quan sát hằng ngày: Sự lưu thông của nước tiểu và vị trí ống thông. Tình trạng da, niêm mạc bộ phận sinh dục và lỗ tiểu của người bệnh. Số lượng, màu sắc, tính chất nước tiểu. - Khi cần tập bàng quang hoạt động để ngăn ngừa teo bàng quang thì khóa ống lại, mỗi 3 giờ mở một lần cho nước tiểu chảy ra và chỉ áp dụng trong trường hợp không cần theo dõi nước tiểu mỗi giờ. - Luôn giữ cho hệ thống dây dẫn, túi chứa được vô khuẩn, một chiều (luôn để thấp hơn bàng quang 60cm) và giữ khô ráo, nhất là vị trí bộ phận lọc khí. 6. THỰC HÀNH - Xem phim - Thảo luận nhóm - Thực hành nhóm nhỏ - Thực hành với mô hình và người bệnh giả - Bảng kiểm lượng giá 7. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Y tế (2010), Hướng dẫn thực hành 55 kỹ thuật điều dưỡng cơ

20 bản tập 1, 2, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. 2. Đoàn Thị Anh Lê (2014), Kỹ thuật điều dưỡng cơ sở dựa trên chuẩn năng lực, Nhà xuất bản y học, Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Trần Thị Thuận (2008), Điều dưỡng cơ bản tập 1, 2, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội. 4. Berman.A, Snyde.S, Frandsen.G (2016), Fundamental of Nursing, tenth edition, Pearson Education.Inc, United States of America. 5. Perry, A.G., Potter, P.A., & Ostendoft, W.R. (2014). Clinical Nursing Skillsand Techniques 8 th ed. Mosby. 6. Potter, P.A., & Perry, A.G. (2013). Fundamentals of Nursing (13 th ed.). Philadelphia, PA: F.A. Davis Company.