Microsoft Word - DOCAT26

Bản ghi

1 DOCAT MỖI TUẦN MỘT ĐỀ TÀI TUẦN 26 TẠI SAO GIÁO HỘI KHÔNG CHỈ QUAN TÂM ĐẾN CÁ NHÂN? Nhìn từ khía cạnh sinh học, không ai trong chúng ta tự mình hiện hữu. Sự hiện hữu của chúng ta trên mặt đất, theo ý định của Thiên Chúa và theo lý tưởng, là hoa trái của hai người nam nữ yêu nhau và trao ban trọn vẹn cho nhau trong lời cam kết của hôn nhân. Tuy nhiên, dù lệ thuộc vào người khác để hiện hữu, mỗi người chúng ta có sự sống riêng của mình ngay từ khi mới thụ thai. Nói cách khác, sự sống của thai nhi lệ thuộc vào người mẹ, nhưng không phải là sự sống của người mẹ, mà là sự sống của một con người khác. Hai yếu tố cá nhân và cộng đoàn là hai yếu tố không thể tách rời của sự hiện hữu của một con người. Vì vậy, Giáo Hội không thể chỉ quan tâm đến cá nhân mỗi người, nhưng còn quan tâm đến cộng đồng mà trong đó con người sinh ra và lớn lên. DOCAT trả lời cho vấn nạn về lý do tại sao Giáo Hội không chỉ quan tâm đến cá nhân như sau: Giáo Hội từng bị chỉ trích là chỉ quan tâm đến sự cứu rỗi linh hồn của cá nhân. Thật ra, mỗi sinh mạng đều quan trọng dưới cái nhìn của Chúa. Mỗi người là độc nhất và không thể thay thế. Tuy nhiên, ngay từ trong lòng mẹ, mỗi cá thể đã phải dựa vào sự thông hiệp với người khác. Chúng ta chỉ có thể hạnh phúc khi sống giữa các mối liên hệ tốt đẹp và đúng đắn với những người khác. Do đó, trong trình thuật sáng tạo có câu: Con người ở một mình thì không tốt. Ta sẽ làm cho nó một trợ tá tương xứng với nó (St 2,18). Thiên Chúa quan tâm đến tình trạng lành mạnh toàn diện của một con người, và vì thế, Ngài chú ý đến khả năng cá nhân đó mở rộng ra cộng đồng, trong đó mọi người tham dự vào theo nhiều cách thế đa dạng. Trong câu trả lời của DOCAT, chúng ta nhận ra những ý tưởng sau: (1) Giáo Hội từng bị chỉ trích sống theo chủ nghĩa ích kỷ ; (2) mỗi người đều quan trọng trước mặt Chúa; (3) con người chỉ hạnh phúc khi sống hiệp thông với người khác; (4) sống theo ý định của Thiên Chúa là mở rộng cõi lòng để đón nhận người khác. Chúng ta cùng nhau chia sẻ chi tiết hơn về bốn ý tưởng này.

2 Giáo Hội từng bị chỉ trích sống theo chủ nghĩa ích kỷ. Nhìn vào thực tế, chúng ta cũng có thể nói rằng lời chỉ trích này có chứa đựng một phần nào đó sự thật, vì nhiều người chúng ta cố gắng sống tốt và làm việc tốt để được lên Thiên Đàng. Nói cách cụ thể, tôi không phạm tội hay tôi làm việc tốt vì tôi muốn tích luỹ cho mình một kho tàng cho riêng tôi ở trên trời. Rồi đến khi chết, với đời sống tốt lành của tôi, tôi sẽ được lên Thiên Đàng, còn ai như thế nào tôi không cần biết. Tư tưởng này dường như mang tính ích kỷ! Tuy nhiên, trong tư tưởng làm việc tốt hoặc không làm việc xấu đã hàm chứa tư tưởng cộng đồng: tôi làm việc tốt cho ai? Tôi không thể làm việc tốt cho tôi, nhưng cho một người nào đó. Hoặc tôi không làm điều xấu, như ăn cắp, vì tôi tôn trọng người khác. Ngay cả trong giới răn yêu thương của Chúa Giêsu, tình yêu mà Chúa Giêsu mời gọi các môn đệ sống không phải là tình yêu quy ngã (quy về chính mình), nhưng là tình yêu quy tha (quy về hoặc hướng về tha nhân): anh em hãy yêu thương nhau, chứ không phải anh em hãy yêu thương chính mình. Nếu có yêu thương thì cũng yêu người khác như yêu chính mình. Như vậy, trong tư tưởng làm việc tốt hoặc yêu thương theo nghĩa Kitô Giáo đã bao hàm ý tưởng hiệp thông với người khác. Nhìn tứ khía cạnh này, chúng ta thấy Giáo Hội không chỉ quan tâm đến việc cứu rỗi của từng cá nhân, nhưng của cả nhân loại vì Giáo Hội luôn mặc lấy tâm tình của Chúa Giêsu, đó là Thiên Chúa, Đấng cứu độ chúng ta, Đấng muốn cho mọi người được cứu độ và nhận biết chân lý (1Tim 2:4). Việc quan tâm đến ơn cứu độ của toàn nhân loại không làm cho Giáo Hội quên mất chân lý: Mỗi người đều quan trọng trước mặt Chúa. Đây là điều Giáo Hội luôn khẳng định vì mỗi người được Thiên Chúa tạo dựng cách đơn nhất. Mỗi người là một tuyệt phẩm của Thiên Chúa và chỉ xuất hiện một lần trên mặt đất. Mỗi người quan trọng trước mặt Thiên Chúa vì tất cả mọi người bình đẳng và có cùng phẩm giá. Thật vậy, trước mặt Thiên Chúa, tất cả chúng ta đều như nhau, tất cả đều được tạo dựng theo hình ảnh và giống Ngài (x. St 1:26-27), tất cả chúng ta đều tạo dựng có hồn và xác. Điều làm cho con người quan trọng trước mặt Thiên Chúa, đó là hình ảnh của Thiên Chúa được khắc ghi trong từng con người. Ở đây, chúng ta tự hỏi: hình ảnh Thiên Chúa nơi con người này là gì? Vì giới hạn của bài viết, chúng ta chỉ trình bày ngắn gọn một vài tư tưởng về hình ảnh Thiên Chúa. Trước hết, trong trình thuật sáng tạo thứ nhất hay còn được gọi là trình thuật Tư Tế (St 1:1-2:4a), chúng ta tìm thấy hình ảnh của Thiên Chúa trong con người được phản chiếu trong khả năng thống trị và bá chủ, khả năng từ bỏ cha mẹ mà luyến ái vợ mình và cả hai sẽ nên một và sinh sôi nảy nở. 1 Khả năng thống trị và bá chủ nói đến định mệnh của con người, đó là văn minh hoá trái đất. 2 Còn trong trình thuật sáng tạo thứ hai hay còn gọi là trình thuật sáng tạo Yawist (St 2:4b-25), chúng ta không thấy đề cập đến việc con người được tạo dựng theo hình ảnh và giống Thiên Chúa. Nhưng như thế không có nghĩa là trình thuật này không nói đến hình ảnh của Thiên Chúa trong con người. Theo Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, hình ảnh của Thiên Chúa trong con người được rút ra từ trình thuật sáng tạo thứ hai là khả năng biết mình là ai và ý thức về việc mình biết của con người. Hơn nữa, hình ảnh Thiên Chúa trong con người được phản chiếu trong một cách thức chưa nghe bao giờ trong những gì mà Công Đồng Vaticanô II gọi là communio personarum ( hiệp thông ngôi vị ): Nhưng Thiên Chúa không sáng tạo con người rồi bỏ rơi con người, vì từ khởi đầu Thiên Chúa tạo dựng con 1 OGrady, Christian Anthropology, OGrady, Christian Anthropology, 11.

3 người có nam có nữ (St 1:27), và sự hiệp nhất của họ thiết lập hình thức đầu tiên của hiệp thông ngôi vị. 3 Trong bối cảnh của trình thuật sáng tạo thứ hai, khi nói đến sự hiệp thông ngôi vị, chúng ta nói đến sự trợ giúp mà xuất phát từ sự kiện con người hiện diện bên nhau như những ngôi vị. 4 Như chúng ta đã thấy, trình thuật sáng tạo thứ hai không nói cách trực tiếp đến hình ảnh Thiên Chúa trong con người, nhưng mạc khải sự kiện rằng sự sáng tạo con người được diễn tả cách hoàn hảo và tuyệt đối trong việc trao ban sự sống cho nhau giữa người nam và người nữ. Chính sự trao ban sự sống cho nhau này tạo nên sự hiệp thông ngôi vị. Vì lý do này, trình thuật sáng tạo thứ hai khác với trình thuật thứ nhất, nhưng bổ sung cho hình ảnh Thiên Chúa trong con người được tìm thấy trong trình thuật sáng tạo thứ nhất. Theo Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, trong trình thuật sáng tạo thứ hai chúng ta tìm thấy hình ảnh Thiên Chúa không chỉ trong chính nhân tính của con người [như trong trình thuật sáng tạo thứ nhất], nhưng còn trong sự hiệp thông ngôi vị mà người nam và người nữ thiết lập khi trao ban sự sống cho nhau ngay từ khởi đầu. 5 Trong Tân Ước, tư tưởng về con người là hình ảnh của Thiên Chúa xuất hiện hai lần (1 Cor 11:7; Jas 3:9). Không có suy tư lớn nào về đề tài này trong Tân Ước. Đề tài liên quan đến hình hình ảnh Thiên Chúa được khai triển cách đặc biệt trong Tân Ước bởi Thánh Phaolô, đó là Đức Giêsu Kitô là hình ảnh của Thiên Chúa, Ngài là phản ánh huy hoàng, là hình ảnh trung thực của bản thể Thiên Chúa (Heb 1:3; Col 1:15; 2 Cor 4:4). Còn con người được mời gọi để được biến đổi thành hình ảnh của Đức Kitô (x. 2 Cor 3:18; Rom 8:29; 1 Cor 15:49). Tư tưởng về Đức Kitô là hình ảnh của Thiên Chúa chỉ được tìm thấy trong các thư của Thánh Phaolô. Tuy nhiên, tư tưởng này cũng hiện diện trong Tin Mừng Thánh Gioan trong một hình thức khác được diễn tả trong lời của Chúa Giêsu: Ai thấy Thầy là thấy Chúa Cha (Ga 14:9). Đối với Thánh Phaolô, hình ảnh Thiên Chúa chính là Đức Kitô, Adam mới và là đầu của nhân loại mới (2 Cor 4:4; Col 1:15). Đức Kitô, hình ảnh của Thiên Chúa vô hình, hiện hữu trước mọi sự. Ngài là Đấng mà qua Ngài và trong Ngài mọi sự được tạo dựng, và Ngài cũng là Đấng phục hồi mọi sự. Những người Kitô hữu được mời gọi trở nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô (Rom 8:29). Điều này đòi hỏi họ phải rũ bỏ con người cũ và mặc lấy con người mới (Col 3:10) bằng cách chết đi cho tội lỗi và sống lại với sự sống mới. Sự biến đổi này được mang lại cho con người qua lời Chúa và các bí tích. Về phần mình, Thánh Augustinô xem hình ảnh Thiên Chúa trong con người là tính suy tư của linh hồn, được diễn tả qua khả năng biết và chiêm ngắm Thiên Chúa. Ý chí của con người lớn lên theo hình ảnh của Thiên Chúa đến mức độ mà sự hiểu biết và tình yêu tìm thấy sự diễn tả trong đời sống thường ngày. Như vậy, theo Augustinô, hình ảnh Thiên Chúa trong con người không phải cái gì thụ động, tự sở hữu cách an nhàn, nhưng là khả năng đáp lại Thiên Chúa. Thánh Tôma Aquinô cũng đồng ý với Thánh Augustinô. Theo thánh nhân, hình ảnh của Thiên Chúa được tìm thấy trong cả người nam và người nữ như nhau. Tuy nhiên, sự như nhau của hình ảnh Thiên Chúa trong người nam và người nữ chỉ nói đến bản tính thông minh. Còn những khía cạnh khác về hình ảnh Thiên Chúa, thánh nhân không nêu rõ. Theo Thánh Tôma, hình ảnh Thiên Chúa là nền tảng cho sự thông hiệp và chia sẻ trong đời sống thần linh. Hình ảnh của Thiên Chúa được hiện thực hoá cách căn bản trong hành vi chiêm ngắm [Thiên Chúa] 3 Vatican II, Gaudium et Spes, số John Paul II, Man and Woman He Created Them, Ibid., 163.

4 của lý trí. 6 Như vậy, con người giống Thiên Chúa trong khả năng trí tuệ của mình. Tư tưởng này được Thánh Tôma khai triển từ định nghĩa về con người của triết gia Aristotle con người là một con vật có lý trí. Chính khả năng của lý trí là hình ảnh của Thiên Chúa trong con người. Và qua khả năng này, con người tìm kiếm và biết được mục đích sống của cuộc đời mình, đó là đạt được những tương quan mang lại hạnh phúc cho cuộc đời của mình. Đây là điểm thứ ba mà câu trả lời trong DOCAT trình bày cho chúng ta. Con người chỉ hạnh phúc khi có được các mối tương quan đúng đắn và tốt đẹp với người khác. Con người ngày hôm nay sống trong một hệ thống các tương quan: tương quan trong gia đình, tương quan trong các hội đoàn, tương quan bạn bè, tương quan trong nơi làm việc, v.v. Tuy nhiên, không phải tương quan nào cũng làm cho con người đạt đến hạnh phúc. Khi nói đến hạnh phúc, chúng ta cần phân biệt hai loại hạnh phúc sau: hạnh phúc tạm thời và hạnh phúc vĩnh cửu hay hạnh phúc bên ngoài và hạnh phúc nội tâm. Câu trả lời trong DOCAT cho chúng ta hay rằng, chỉ có những tương quan tốt đẹp và đúng đắn mới mang lại hạnh phúc đích thật cho con người. Hạnh phúc là gì mà ai trong chúng ta cũng đi tìm kiếm? Một câu hỏi không thể tránh trong luân lý triết học đó là: Thực tại được mang tên sự thiện hoặc cùng đích được hàm chứa trong tất cả các khát vọng và đằng sau tất cả các kinh nghiệm của con người là gì? Chúng ta gọi thực tại đó là: hạnh phúc. Từ giây phút đầu tiên đến giây phút cuối cùng của sự hiện hữu của chúng ta, sự sống luôn xoay quanh một khát vọng, đó là khát vọng được hạnh phúc. Blaise Pascal diễn tả thực tại này như sau: Tất cả chúng ta có hạnh phúc như là đối tượng duy nhất. Không ai là ngoại trừ! Tuy nhiên, chúng ta dùng những phương tiện khác nhau để đạt đến hạnh phúc. Trong khi muốn được hạnh phúc là khuynh hướng tự nhiên của ý chí, hoặc là khuynh hướng cần thiết của mọi người, sự hiện thực hoá khuynh hướng này tuỳ thuộc vào những hành động đặc thù của con người dưới sự hướng dẫn của năng lực tự do của họ. Thánh Tôma giải thích điểm này rất rõ ràng như sau: Tình yêu dành cho sự thiện mà con người mong ước cách tự nhiên như là một cùng đích là một tình yêu tự nhiên; nhưng tình yêu xuất phát từ điều này, của một sự thiện được yêu trong chính nó như một cùng đích [đó là, tình yêu dành cho một phương tiện để đạt đến cùng đích] là một tình yêu chọn lựa [hoặc tự do]. 7 Có nhiều ý kiến rất hay về bản chất thật của hạnh phúc và phương tiện để đạt đến hạnh phúc. Như Spinoza viết: Con đường dẫn đến hạnh phúc rất khó khăn, bởi vì hiếm người khám phá ra nó. Chúng ta ai cũng có một khoảng trống trong con tim mình. Mỗi người không ngừng đổ đầy khoảng trống đó với những thứ khác nhau, những hành động và thái độ khác nhau. Nhưng hành trình tìm kiếm hạnh phúc đích thật là hành trình tìm kiếm sự thiện tuyệt đối và mối phúc hoàn hảo mà những sự thoả mãn mang tính hữu hạn và những sự thiện mang tính không hoàn hảo của thế giới này không thể mang lại. Trừ khi chúng ta có tư tưởng này trong đầu, nếu không chúng ta sẽ không bao giờ khám phá ra ý nghĩa của hạnh phúc thật và con đường để đạt đến nó. Có hai loại hạnh phúc, hoàn hảo và không hoàn hảo. Thiên Chúa đặt vào trong mỗi người chúng ta hạt giống của hạnh phúc, khát vọng để sở hữu tất cả những sự thiện, cái đẹp và chân thật cần thiết mà con người có khả năng đạt đến và sở hữu muôn đời cho hạnh phúc của mình. Trong một vài người, hạt giống hạnh phúc bị khô héo bởi sự khao khát cho của cải vật chất. Trong một số người, hạt giống bị ăn mất bởi chim trời qua những thú vui và thoả mãn của xác thịt. Còn một số khác, hạt giống bị mục nát vì thiếu sự can đảm và hy vọng. Trong hành trình 6 Thomas Aquinas, Summa Theologiae I, q. 60, a Thomas Aquinas, Summa Theologiae I, q. 60, a. 2.

5 tìm kiếm hạnh phúc cho chính mình, chúng ta sẽ khám phá ra rằng, cuối cùng của con đường chính là Thiên Chúa. Chỉ có Thiên Chúa mới mang lại cho con người sự hoàn hảo vô hạn và sự thiện tuyệt đối mà sẽ lấp đầy khoảng trống trong con tim con người và mang lại cho con người sự thoả mãn tuyệt đối. Như vậy, Thiên Chúa là Mục Đích Tối Hậu và Tuyệt Đối của con người. Ngài là hạnh phúc hoàn hảo mà con người khát khao và tìm kiếm. Thánh Augustinô nói: Đi theo Thiên Chúa là ước mong được hạnh phúc; đạt đến Thiên Chúa là chính hạnh phúc,. Vì những ai sở hữu Thiên Chúa sẽ hạnh phúc. 8 Như vậy, hạnh phúc hoàn hảo chính là Thiên Chúa và chỉ tìm thấy trong Ngài. Còn khi nói về hạnh phúc không hoàn hảo, chúng ta có thể chia ra năm loại khác nhau như sau: Thứ nhất, một người có thể nghĩ rằng mình sẽ hạnh phúc nếu mình có được tất cả những của cải và thú vui mà tiền bạc có thể mua. Nhưng sự giàu có không thể mang lại hạnh phúc cho con người dù rằng tiền bạc có thể mang lại cho con người uy quyền, sự an toàn và ảnh hưởng trong xã hội. Sự giàu sang có cách thức làm băng hoại con người riêng của nó. Một người mà mục đích chính trong cuộc sống là tích luỹ tiền bạc là người được xem là nghèo và đáng thương như một người ăn xin, là người luôn lo lắng về bữa ăn kế tiếp của mình là gì. Hạnh phúc thật không thể mua bằng tiền. Thứ hai, một người có thể nghĩ rằng hạnh phúc trong tầm tay của mình vì mình sở hữu một sức khoẻ thể lý rất tốt. Nhưng hạnh phúc của con người không hệ tại sức khoẻ của thể xác mà một ngày nào đó sẽ bị tàn rữa trong nấm mồ. Hạnh phúc thật chỉ có khi con người biết chăm sóc cho vẻ đẹp của cả thân xác và linh hồn. Thứ ba, một cách chung, nhiều người ngày hôm nay đồng hoá hạnh phúc với thú vui và đời sống xa hoa. Nhưng những thú vui không thể mang lại hạnh phúc thật và hoàn hảo cho con người, bởi vì chúng mang trong chính nó một sự giới hạn và bất an. Theo Aristotle, chỉ những người thô tục mới đồng hoá hạnh phúc với thú vui [xác thịt]. Thứ tư, vinh quang, danh tiếng, sự tôn trọng của con người, và sự quyến rũ của xã hội không thể mang lại cho con người hạnh phúc hoàn hảo và cùng tận, bởi vì những điều này được thiết lập trên những sở thích và tính thất thường của ý kiến hay thay đổi của công chúng. Được nhiều người biết đến, được nổi tiếng không phải là hạnh phúc thật. Thứ năm, ngay cả khoa học và nhân đức cũng không phải là hạnh phúc hoàn hảo bởi vì những khó khăn và những sự dữ không thể tránh mà chúng ta phải đối diện để đạt đến một công trình nghiên cứu hoặc một nhân đức. Nhưng, nhân đức là con đường tốt nhất để đạt đến hạnh phúc. Suy cho cùng, hạnh phúc hoàn hảo không thể được đạt đến trong thế giới hiện tại qua những của cải vật chất. Tất cả những của cải tạm thời trong thế giới này không đủ để thoả mãn khát vọng của đời sống thiêng liêng và linh hồn của con người. Tất cả những của cải tạm thời của thế gian là không hoàn hảo và luôn trộn lẫn với sự dữ. Như Thánh Tôma nói: Cuộc sống hiện tại phải đối diện với những sự dữ không thể tránh, sự vô tri của lý trí và nhiều hình phạt trên thân xác. 9 Điểm cuối cùng chúng ta cùng nhau chia sẻ là việc sống theo ý định của Thiên Chúa là mở rộng cõi lòng để đón nhận người khác. Như chúng ta đã chia sẻ trong bài DOCAT trước, ngay từ khởi đầu, con người được tạo dựng để sống với và sống cho người khác. Nói cách khác, 8 St. Augustine, De Moribus Ecclesiae Catholicae, II, 18 and De Vita Beata, 2, Aquinas, Quodl., 10, 8, 1.

6 trong ý định của Thiên Chúa, con người được tạo dựng để phản chiến hình ảnh của Ngài, một Thiên Chúa Hiệp Thông trong Ba Ngôi Vị. Để phản chiếu cách trung thực hình ảnh này của Thiên Chúa, con người phải mở rộng cõi lòng của mình như Adam mở rộng cõi lòng của mình đón nhận Eva như là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi. Khi chúng ta đóng kín cõi lòng mình lại trước người khác, chúng ta đi ngược với ý định của Thiên Chua khi sáng tạo chúng ta. Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II nói rằng: Nhà tù tối tăm nhất của con người là một con tim đóng kín. Như vậy, khi chúng ta cởi mở cõi lòng để đón nhận anh chị em của mình là chúng ta sống theo ý định của Thiên Chúa khi Ngài tạo dựng chúng ta.