Temoignages Banga We na zeni debam te tin.pub

Bản ghi

1 Baŋa-Wɛ na zəni dɩbam te tɩn 1

2 Baŋa-Wɛ na zəni dɩbam te tɩn (Livret de témoignages) Ce document a été écrit lors d'un séminaire d'écrivains à Tiébélé par les participants suivants: Agwɩpwə Mɩswɛɛlɩ Avanwo Levi Akwabu Z. Emanuwɛɛlɩ K. Bwənlʋgʋ Albɛl Wɛpɛ Nomie Taŋayɩrɩ Enok Akwabu Kwara Lazarɩ Azumba Adɩ Pooli Akwabu Damɩnawʋra Robert Apuuribu Zan-Batisi Akwabu Papa Amaŋɩyəm en collaboration avec l'équipe de la SIL Awɛ & Kawɛ (Urs & Idda Niggli) à Tiébélé. 2

3 L'alphabet utilisé dans cette publication est en accord avec l'alphabet agréé par la Commission Nationale des Langues Burkinabè. Deuxième édition Première impression Deuxième trimestre 2014 Société Internationale Linguistique (SIL) 01 B.P Ouagadougou 01 Burkina Faso Des documents en kassem peuvent être téléchargés du Site Internet : 3

4 A dɛɛn na yɩ bu yɩ a kɩ te tɩn A na yɩ bu tɩn, dɩbam sɔŋɔ jɩgɩ dɩ. Ba dɛɛn ma dɩ wʋm ba bəi «Dɩbam ko nu». Dɩ wʋm dɛɛn nan yɩ tangwam mʋ, yɩ a dɛɛn ba kwarɩ fʋʋnɩ dɩdaanɩ dɩ wʋm. A waɩ a jaanɩ dɩ wʋm dɩ a jɩa maŋa kadoŋ nɩ, naa a ja dɩ wʋm a tanɩ a pugə nɩ. A dɛɛn na yɩ kʋntʋ tɩn, a kwə bam ya tiini ba jɩgɩ wʋpolo dɩ amʋ na ba kwarɩ dɩ wʋm tɩn ŋwaanɩ, yɩ ba ŋɔɔnɩ a woŋo maŋa maama ba wɩ, a yɩ bɩbɩa. Ka maŋa kam nɩ, dɩ wʋm na zʋ nɔɔnʋ maama digə dɩbam sɔŋɔ nɩ, ba lagɩ amʋ je mʋ, sɩ a ba ja-o a ja nuŋi. Kantʋ maŋa kam nɩ, nɔɔnʋ maama na nɛ amʋ dɩbam sɔŋɔ nɩ, ba tee amʋ, a kəm dɩm na poli ba wʋ tɩn ŋwaanɩ. Dɛ dɩdʋa mʋ a ni ba na ŋɔɔnɩ Zezi woŋo ba wɩ: «Nɔɔnʋ wʋlʋ maama na kɩ o wʋ-dɩdʋa dɩd-o tɩn, o bá cɔgɩ yɩ o na ŋwɩa kalʋ na ba ti tɩn.» Mʋ dɩ dɛ a sɩŋɩ a bʋŋɩ sɩ a yagɩ a ŋwɩa kam dɩdaanɩ dɩ wʋm jam dɩm. A na yagɩ wəənu tɩm kʋntʋ tɩn, a laan daarɩ a kwe a ŋwɩa 4

5 maama a pa Wɛ, yɩ a ko dɛɛn ya camma. Kantʋ maŋa kam nɩ o laan sɩŋɩ o culi amʋ, a na ba tʋŋɩ dimasɩ dɛ nɩ tɩn ŋwaanɩ. Nan dɩ kʋ dɩ, a taa jɩgɩ baarɩ, a wʋ yagɩ Wɛ-digə vəŋə. O ma culi amʋ taan o ga. O laan ma yagɩ-nɩ fasɩ, sɩ a taa tʋŋɩ Wɛ tɩtʋŋa. Kʋ gurim nɩ o tɩtɩ laan dɛ Wɛ mʋ o ma ti. Kʋntʋ mʋ amʋ wɩ: Ba na culi nɔɔnʋ Wɛ cwəŋə ŋwaanɩ, o yɩ zaŋɩ o ga baarɩ, sɩ n ta n warɩ Wɛ kʋ tiinə bam ŋwaanɩ, sɩ Wɛ wʋ ləni ba wʋbʋŋa. 5

6 Wɛ na zəni amʋpɩmpalɩ yuu nɩ te tɩn Amʋ dɛɛn na yɩ bu tɩn mʋ a jɩgɩ bɩnaga dɩ təriko. A ma ve sɩ a lɛɛnɩ pɩmpalɩ a kɛ. Ka maŋa nɩ Kanada tiinə wʋra ba kwɛ cwəŋə kam. A ma lagɩ sɩ a lɛɛnɩ pɩmpalɩ dɩm dɩdaanɩ bor-kamunu maa bɩɩnɩ, yɩ a wʋ nɛ-kʋ. Ka maŋa nɩ bɩnaga kam a na jɩgɩ tɩn dana ka dwe amʋ, ka vaŋɩ amʋ dɩ dam sɩ ka dɩ boro kʋm yigə nɩ. Wɛ zəni amʋ ka maŋa kam nɩ. Nɔɔna mʋ kɩ lɩla ba ba ja bɩnaga kam yɩ ka wʋ wanɩ ka vu. Boro kʋm dɩ laan ma ba kɛ, yɩ kʋ wʋ yi amʋ. Wɛ na dana te tɩn, a jɩgɩ wʋpolo yɩ a guli-kʋ maŋa maama dɩ a na nuŋi tʋʋnɩ dɩm wʋnɩ tɩn. Kʋ na daɩ Wɛ ŋwaanɩ, boro kʋm ya wʋ gʋ amʋ ka maŋa nɩ. Boro kʋm dɛɛn yɩ bor-kamunu yɩ kʋ dwara dɩ. Kʋntʋ mʋ zəŋi «Katapila» kamunə yam dɩdaanɩ masinə yalʋ na jɩgɩ capʋnnʋtɩn. Boro kʋm dɛɛn yɩ nɛ fugə-nana mʋ. 6

7 Wɛ na vrɩ amʋ tʋʋnɩ wʋnɩ te tɩn Amʋ nu dɛɛn na lʋgɩ-nɩ tɩn, yawɩʋ mʋ ya jaanɩ amʋ a bu-sɩsɩŋa nɩ. A ko ma vu vʋra sam. Vʋra bam ma wɩ, ba kwe-nɩ ba yagɩ, sɩ a yɩ cicuru mʋ. Ba nan na wʋ kwe-nɩ ba yagɩ, a lagɩ a gʋ-ba mʋ. Ba ma bəŋi cicur-kweenu. O ma ba o nyɩ-nɩ dɩ teeni. Tɩtɩɩtɩ yɩ ba pɩ-nɩ ba yagɩ digə wʋnɩ taan sɩ kʋ vu kʋ yi dɩdaanɩ, yɩ a wʋ tɩgɩ. A ko maa wɩ, a nu zʋ o kwe-nɩ, sɩ dɩ bu wʋm daɩ cicuru. Wɛ maŋɩ DƖ vrɩ amʋ kʋ loori a nu na wʋ lʋ amʋ tɩn. Kʋ na daɩ Wɛ na vrɩ amʋ, a ya tɩga. Cicur-kweenə bam teeni dɩm ba ma nyɩ biə tɩn, ba na mɛ ba nyɩ, n yɩ cicuru yoo, naa n daɩ cicuru yoo, n lagɩ n tɩ mʋ. Kʋntʋ a na dɛ Wɛ a lwarɩ tɩn, nɔɔn-nɔɔnʋ tərə o na yɩ cicuru. 7

8 Te na yi amʋ Wagadʋgʋ nɩ tɩn A na yi Wagadʋgʋ tɩn, kʋ wʋ daanɩ yɩ a na tɩtʋŋa. A kɩ da yatɔ mʋ yɩ a na tɩtʋŋa nɔɔnʋ wʋdoŋ tee nɩ. A maa tʋŋɩ taan da fugə-yale. Mʋ o kaanɩ wʋm kwe o bu na tɔgɩ bəənu o kɩ o gwaarʋ wʋnɩ o pa amʋ sɩ a zarɩ. Kantʋ maŋa kam nɩ mʋ a wʋ diə. A ma bʋŋɩ a wʋnɩ a wɩ, kaanɩ wʋm ba nɩgɩ amʋ. A ma bwe-o a wɩ: «N bʋŋɩ wɩ, amʋ zarɩ biə bəənu mʋ na?» O ma wʋləri kʋlʋkʋlʋ, o ma nuŋi o vu o tɩtʋŋa. O na joori tɩn, a ma ta dɩd-o a wɩ, o pa-nɩ a səbu sɩ a viiri. A ma joŋi a səbu dalsɩ biə-yale. A kɩ da fugə-yale mʋ. A na zaŋɩ dɛ maama a di dalsɩ fugə-barpɛ mʋ da nana. Kʋ daarɩ da yana yam yɩ dalsɩ fugə-bardʋ mʋ a di. Amʋ səbu kʋm ma ti. A ma zaŋɩ a vu a ciloŋ wʋdoŋ te, dɩ o ya nii pupuuru mʋ, yɩ o tɩtʋŋɩ dɩm cɔgɩ. A na ve tɩn, dɩ o ya jɩgɩ dalsɩ Oinna. Dɩbam maama ma wəli daanɩ dɩ di dalsɩ Oinna kʋm da yana, yɩ dɩ beeri tɩtʋŋa. 8

9 Da yana dɛ nɩ mʋ, amʋ nɛ tɩtʋŋa, kʋ na yɩ na-boom cana dalsɩ biə-nana. A ma bo na bam da fugə-yana, mʋna bam tu ba daa ba yəgə. Na bam tu maa wɩ: «Dɩ yagɩ, sɩ na bam daa ba yəgə.» O ma kwe dalsɩ biə-yana dɩ Oinna o pa amʋ. Amʋ dɩ ma nuŋi a vu sɔŋɔ. A na yi sɔŋɔ tɩn, a ma ta dɩ a ciloŋ a wɩ: «Ba dɩ vu dɩ nyɔ biyɛɛrɩ.» A ma vu a yəgi biyɛɛrɩ tɩle. A ma daa zɩgɩ daanɩ a yəgi sɩgaarɩ pakɩ. Dɩ ma jɩgɩ dɩ nyɔa taan. Da yanu dɛ nɩ mʋ a badoŋ wʋm ve sɩ o nii Olim. O kwɩɩrɩ tɩga da, kʋ maŋɩ dɩ luu bɩle maŋa. O ma nuŋi da o ba yi dɩ amʋ tigi a dɔa, yɩ a dwɛ a wɩ: «Nɔɔna mʋ zəli amʋ sɩ ba gʋ». Amʋ ma wʋ wurə nɩ, mʋ a badoŋ wʋm tu o dwe a naga. A bʋŋɩ wɩ, nɔɔna bam mʋl agɩ ba ja-nɩ. A ma kaasɩ wɛɛnɩ sɩ a tɔ-ba yɩ a tɔ a ciloŋ nyɔɔnɩ. A naga ma ja gadogo kʋm ka ma fɩɩrɩ, mʋna zʋa ka ma kɩ ŋwam kamunu. A ma vu a nakɔ wʋdoŋ te Piisi nɩ, a ma pəni tɩga nɩ da Oinle-yana mʋ dɩ naga kam. Yɩ a nakɔ wʋm ba sɛ sɩ a dwe o nanyɔa kʋnkɔŋɔ yɩra a ma nyɔ na dɩ. O kwe maa kʋdoŋ mʋ o pa amʋ sɩ a ta ma nyɔ na, yɩ o daarɩ 9

10 o kaanɩ amʋ sɩ a yɩ dwe o nanyɔa zʋŋ-wuru yɩra. A ma bʋŋɩ yɩ a wʋ cɔgɩ, yɩ a wɩ, a nɛ a cavɩɩra, yɩ a yina nuŋə. Daanɩ mʋa laan joori a guli Wɛ gulə, yɩ a laan loori Wɛ a wɩ, Wɛ na pɛ a na yazurə, amʋ wʋ joori a vu a ko sɔŋɔ mʋ, yɩ a taa wʋra dɩd-o yɩ a tʋŋɩ Wɛ tɩtʋŋa. Mʋ a nɛ yazurə. A ma zaŋɩ a beeri tɩtʋŋa kʋ ve da zanzan, yɩ a ba na tɩtʋŋa. Ni-wʋdiu tɩtɩ yɩ yaara mʋkʋpa-nɩ. A ba naɩ wʋdiu sɩ a di. A ma beeri taan, a ba a na tɩtʋŋa a ma tʋŋɩ a na səbu. A laan ma joori sɔŋɔ. Kʋntʋ mʋ a ba swe a cavɩɩra yam ni nɩ. 10

11 A na guli Wɛ na vrɩ amʋ a yawɩʋ maŋa nɩ te tɩn Maŋa kadoŋ nɩ mʋ, amʋ tu a ba wɔɛ. Yawɩʋ kʋm cana lanyɩranɩ. Dɩ sɔŋɔ kʋm tiinə maama nan ba tɔgɩ Wɛ. Ba ma vu vʋrʋ sɔŋɔ, ba ba ba wɩ, sɩ a na wʋ yagɩ Wɛ, yawɩʋ kʋm bá je. Ka maŋa nɩ, a nan wʋ sɛ ba ni, yɩ a wɩ sɩ, amʋ wʋ da Wɛ mʋ, sɩ a na wʋ tɩ, sɩ a tɩ. A na tagɩ kʋntʋ tɩn, kʋ na kɩ da yagratʋ tɩn, yawɩʋ kʋm ma je. Kʋntʋ ŋwaanɩ, a ye sɩ Wɛ mʋ vrɩ amʋ. Kʋ na daɩ Wɛ ŋwaanɩ, a ya daa tərə. Kʋntʋ ŋwaanɩ mʋ a wɩ: «Wɛ yɩ vɩrnʋ.» 11

12 Amʋ na yaarɩ te yɩ a laan lwarɩ Wɛ tɩn Ba lʋgɩ amʋ, a wʋ yi bɩna fugə-dɩdʋa yɩ a ko yiə dwe. Kʋ daarɩ amʋ dɩ a nyaanɩ dɩ dɩ nu, kʋ wəli dɩ dɩ nunakwɩn. O ya soe dɩbam lanyɩranɩ, o nan bwənə. Amʋ na tu a ba a waɩ a varɩ fɩɩn fɩɩn tɩn, a yəni a vu Kʋmaasɩ a va a joŋi səbu a ba a ma ŋwɩ lampoo. A daa daarɩ a je jɩ-kʋrɩ, a ba jɩgɩ səbu sɩ a ma yəgi mɩna sɩ dɩ di. Kʋ nan daa yi varɩm, nɔɔnʋ maama daa wʋ o kara nɩ o vara. A yəni a vu a va a joŋi səbu dɛ dɩdʋa nɔɔna karɩ nɩ, a ja ba a pa sɩ ba ma yəgi mɩna, sɩ tɩga daa na pʋʋrɩ, sɩ a vu a tɩtɩ kara nɩ a va dɛ dɩdwɩ daga. A kɩ kʋntʋ mʋ taan, yɩ dɩ nu-nakwɩn wʋm laan ba tɩ. O na tɩgɩ tɩn, dɩ a ya jɩgɩ bʋŋʋ. A ma ja bʋŋʋ kʋm a yəgi sɩ a ma kwɛ sisəŋə a ma zəni a tɩtɩ. Pa nankwɩn vu vʋrʋ sɔŋɔ. Ba joori ba ba ba wɩ, dɩ nunakwɩ wʋm o na tɩgɩ tɩn mʋwɩ, a wʋ maŋɩ sɩ a ja bʋŋʋ kʋm a yəgi. A ma guli kazʋnʋ kʋm dɛɛn na soe dɩbam te tɩn, o bá ta nɩ, a yɩ ja bʋŋʋ kʋm a yəgi, a ma zəni a tɩtɩ. A ma lwarɩ nɩ, vwan mʋ ba fɔga ba pa-o. A ma vu 12

13 a da Wɛ. A na dɛ Wɛ tɩn, a ma daa ma ve Kʋmaasɩ. Dɩ ma vu dɩ yi bugə ni dɩ pɩɩnɩ dɩ nabor-kamunu kʋm cɔgɩ. Dɩ ma zʋ bor-balaŋa kam sɩ dɩ bɛ. Dɩ na yi na bam tɩtarɩ nɩ tɩn, naboro kʋm ma puri, dɩ maama yaarɩ taan, dɩ yi buburu ni. Dɩ na yi buburu ni tɩn, daanɩ mʋamʋpuli a lwarɩ Wɛ dam, bɛŋwaanɩ dɩ na cugi na bam wʋnɩ tɩn, n na yɩ dɩdɔrɔ mʋ yoo, n na yɩ kukulə mʋ yoo, nɔɔnʋ maama nɛ dwe tɩga fɩɩn fɩɩn mʋ dɩ vu dɩ nuŋi. Dɩ na nuŋi tɩn, kalən-jara zanzan ma ba dɩbam te sɩ ba loori dɩbam sɩ dɩ kɩ liri dɩ pa-ba. Ba ga bʋŋɩ sɩ dɩbam jɩgɩ liri mʋ, bɛŋwaanɩ naboro kʋm na puri mɛ, yɩ dɩbam nuŋi tɩn, mʋ pɛ kʋ sɔɔrɩ-ba. Kʋntʋ n na tɔgɩ Wɛ, DƖ wʋ joŋ-m jəgə kalʋ nmʋ na yəri nɩ, nń wəri tɩn nɩ. 13

14 Amʋ dɛɛn na yəri Wɛ yɩ a ŋwɩa yɩ te tɩn A ya na yəri Wɛ maŋa kalʋ tɩn, a jɩgɩ cilonnə bale mʋ, dɩ na tɔgɩ daanɩ. Dɩ ya kɩ wo-balwaarʋ, dɩ ya sɩŋɩ sɩ dɩ ta nyɔ sana dɩ sɩgaarɩ. Dɩ daarɩ dɩ na nɛ bukɔ yɩ dɩ wɩ dɩ lag-o, o na wʋ sɛ, dɩ sɩŋɩ sɩ dɩ twɩ-o lanyɩranɩ. Kʋ yɩ, a ya na yəri Wɛ tɩn ŋwɩa mʋ kʋntʋ ya. Kʋ daarɩ, lele kʋntʋ, a nɛ sɩ a ŋwɩa daa daɩ kʋntʋ. Kʋ yɩ, a na lwarɩ Wɛ tɩn ŋwaanɩ mʋ a ŋwɩa daa ləni. Kʋntʋ, n na yəri Wɛ dɩ n na ye Wɛ, ŋwɩ sɩm kʋntʋ sɩle daɩ daanɩ. N ya na yəri Wɛ tɩn, n soe ŋwɩa kalʋ na yɩ lʋgʋ nyɩm tɩn mʋ. N nan na lwarɩ Wɛ, n daa n soe ŋwɩa kalʋ na yɩ Wɛ nyɩm tɩn. Kʋntʋ nmʋ na wʋ lʋgʋ wʋnɩ, yɩ n jɩgɩ cilonnə, yɩ á tɔgɩ daanɩ, á ŋwɩ lʋgʋ kʋm ŋwɩa. N nan na lwarɩ Wɛ, n daa ba lagɩ ŋwɩa kam kʋntʋ dwi. N cilonnə bam wʋ sɩŋɩ ba bʋŋɩ wɩ, n laan pɔɔrɩ n tɩtɩ mʋ dɩ ba. Kʋ nan yɩ n na lwarɩ Wɛ tɩn mʋ te. Kʋntʋ n laan wʋ ta n loori Wɛ mʋ, sɩ Wɛ vɩɩrɩ-ba nɩ DƖ na vɩɩrɩ nmʋ dɩ te tɩn. Kʋntʋ mʋ á laan wʋ joori á di ciloŋo kʋlʋ daa na bá cɔgɩ tɩn. 14

15 Ba na lʋgɩ-nɩ yɩ a kɩ biim te tɩn A nu na jaanɩ amʋ pugə yɩ o lʋ-nɩ tɩn, ka maŋa nɩ a ko dɩ a nu jɩgɩ wʋpolo zanzan amʋ ŋwaanɩ. Maŋa kalʋ amʋ na tu a ba a gwanɩ tɩn, a ko tiini o soe amʋ, yɩ o na ve jəgə kalʋ maama tɩn, o yəni o kwe amʋ o wəli da, o ja vu jəgə kam kʋntʋ. A ko dɛɛn nan jɩgɩ lu-sisəŋə mʋ, o ma yəni o kwe amʋ o jəni ka kwaga nɩ, yɩ dɩ beerə. Dɛ dɩdʋa a ko ma ja o lu-sisəŋə kam o ba o te kabrə yɩra nɩ. A ma gwanɩ ba vu sɩ a vaŋɩ lu-sisəŋə kam a di. A ma vaŋɩ a dɩ a cwe baŋa nɩ. A cwe dɩm ma bwəri. Ba ma ja amʋ ba vu dɔgɩta sɔŋɔ, ba vɔ naga kam. Kantʋ maŋa kam nɩ, a ta brɩ a yəri nɩ woŋo kɩ amʋ. A daa ta jɩgɩ naga kam a tuuri tɩga nɩ a ma kwɛɛra. A naga kam na tu ka je tɩn, ba ma lɩ wəənu tɩm ba daarɩ, yɩ a daa ta gwanɩ dɩdaanɩ-ka. A laan ma sɩŋɩ a vaarɩ wəənu a zaŋɩ a zɩga. Maŋa kalʋ a na tu a ba a waarɩ tɩn, yɩ a jɩgɩ swan fɩnfɩɩn a waɩ a ŋɔɔnɩ tɩn, a zɩmbaarʋ wʋdoŋ dɛɛn wʋra yɩ dɩ tɔgɩ daanɩ, o yɩrɩ mʋacəgiwɛ. 15

16 Dɩbam ma tɔgɩ daanɩ dɩ beerə, yɩ dɩ kwɛɛra. Dɩbam na yɩ pɛ sɔŋɔ biə tɩn, dɩ ma cʋ biə dɩbam sɔŋɔ pɩmpalɩ ni nɩ dɩ gukə dɩ maga. Dɩbam na yəni dɩ tɔgɩ daanɩ tɩn, a zɩmbaarʋ yəni o bəi amʋ yɩrɩ o wɩ: «Aywɛ, Aywɛ». Amʋ dɩ ma bə-o nɩ: «Ato, Ato.» Ka maŋa kam nɩ dɩbam ko nakɔ yəni o saŋɩ sana o yəgə. Dɛ maama dɩbam na yəni dɩ zaŋɩ dɩ wʋ da yigə dɩ vu dɩ nyɔ sana. Dɩ na yəni dɩ lagɩ dɩ vu, amʋ yəni a bəŋi Ato a wɩ: «Ato, ba dɩ vu mama te dɩ nyɔ sana.» Dɩ ma yəni dɩ pɛ daanɩ dɩ vu dɩ nyɔ sana kam yɩ dɩ joori sɔŋɔ. Dɩ na yəni dɩ wʋ cwəŋə nɩ dɩ ma joori tɩn, nɔɔna yəni ba jeeri dɩbam ba bwe ba nii ba wɩ, wɔɔ sɔŋɔ yiywa mʋ yɩ dɩbam? Dɩbam ma yəni dɩ ləri-ba dɩ wɩ: «Dɩbam yɩ baba sɔŋɔ biə mʋ.» Maŋa kalʋ dɩbam ko na sɩŋɩ o da Wɛ tɩn, o ma daa ba sɛ sɩ dɩbam ta nyɔ sana. Dɩbam ma yəni dɩ laan ŋɔnɩ mʋ dɩ ve dɩ nyɔ dɩ sana. Kʋ nan na yəni kʋ maŋɩ dɩ dɩbam ko nuŋi o daarɩ, kʋ pa fʋʋnɩ daa ba jɩgɩ dɩbam sɩ dɩ vu dɩ nyɔ dɩ sana. Dɛ dɩdoŋ nɩ, dɩbam ko maa 16

17 yəni o wʋ sɔŋɔ nɩ, dɩ ma yəni dɩ lagɩ sɩ dɩ vu dɩ nyɔ dɩ sana. Dɩ ma kwarɩ sɩ o lwarɩ, sɩ oó magɩ dɩbam. Amʋ ma yəni a da yigə a ŋɔ a nuŋi a vu a nyɔ sana kam yɩ a joori a ba a ta dɩ a zɩmbaarʋ wʋm a wɩ: «Ato, n bá vu mama te n nyɔ sana na? N na lagɩ n vu sɩ amʋ dɩ ŋɔgɩ mʋ a vu a nyɔ sana a su. Kʋntʋ n dɩ daa na lagɩ n vu n nyɔ sɩ mama cəgi-m.» Dɩbam kɩ kʋntʋ mʋ taan, dɩ ma ve dɩ nyɔ dɩ sana. Kʋ na daɩ kʋntʋ dɩbam ko na nɛ dɩbam, oó ja dɩbam o magɩ lanyɩranɩ o pɩ dɩbam bʋntugu nɩ, yɩ dɩ dɛ dɩm nɩ dɩ ni bá lagɩ kʋ loŋi wʋdiu sɩ tɩga ma pʋʋrɩ. Ba dɛɛn ma dɩbam ba bəi: «Bəmbe Dabwi dɩ Tawa Pulɔrɔ.» Lele kʋntʋ amʋ ya ta na ve yigə a nyɔ sana, a ya wʋ ji pawiu mʋ yɩ a ba kwarɩ nɔɔnʋ, a nan ta kwəri a ba ta nɩgɩ nɔɔna dɩ. Wɛ nan vrɩ amʋ, yɩ a lwarɩ DƖ na jɩgɩ sono tɩte dɩ amʋ, yɩ a laan lwarɩ-dɩ. A laan nan tɔgɩ Wɛ lanyɩranɩ mʋ, yɩ a tʋŋɩ a pa-dɩ dɩ a wʋ maama, yɩ a ta ba swe woŋo kʋlʋa na kɩ a biim nɩ tɩn. Kʋntʋ mʋ a wɩ, sɩ a ta dɩ a kobu-swənnə bam sɩ á pa dɩ taa jɩgɩ sono da-ŋwaanɩ, sɩ paweeni ba jɩgɩ kuri. 17

18 Jwənə na pɛ a na lɛɛrʋ te tɩn A dɛɛn na yɩ bu maŋa kalʋ tɩn, a ko ya jɩgɩ naanɩ dɩnu mʋ yɩ a co-dɩ. Mʋ dɛ dɩdʋa a ko ve bɩbala tu sɔŋɔ yɩ o joori o ba, o wɩ, kʋ nuŋi biən nɩ mʋ kʋ wɩ, o ja naanɩ dɩle, o gʋ dɩdʋa o pa dɩ nabaarɩ. Kʋdoŋ kʋm ma yɩ kwara kam nyɩm. O kɩ kʋntʋ mʋ, o gʋ naanɩ dɩm maama, yɩ o kwə biə di yɩ ba daarɩ ba kɩ-o le. Jwənə yam nan wʋ kɩ woŋo ya pa-o, ya daar-o dɩ jɩ-kʋrɩ mʋ. A ma keeri dɛ maama, a daa ba naɩ naanɩ sɩ a ta tɔga a di nayɩla. A laan ve a zagɩ Ou mʋ dɛ maama yɩ a pʋʋna. Dɛ dɩdʋa mʋ a ve Wɛ-digə yɩ karanyɩna karɩmɩ o wɩ: «N na tɔgɩ jwənə, n jɩŋa maama wʋ ti mʋ, yɩ ya nan ba zəni-m dɩ. Wɛ nan yɩ ŋwaŋa tu mʋ, DƖ zəni balʋ maama na yɩ nabwənə tɩn.» A na ni kʋntʋ tɩn, a ma zaŋɩ a vu, yɩ karanyɩna loori Wɛ o pa-nɩ. Kʋntʋ mʋpɛ sɩ lele kʋntʋ jwənə na loorinɩ, a daa ba paɩ-ya kʋlʋkʋlʋ. A ma ta dɩ a ko wʋm dɩ, sɩ o dɩ vu Wɛ-digə. O ma sɛ o vu. Lele kʋntʋ, dɩbam maama laan yɩ Wɛ nɔɔna mʋ. Dɩbam na nɛ dɩ naanɩ bi 18

19 laan, fugə mʋ dɩ wʋ lɩ dɩ pa Wɛ təri, sɩ jwənə daa ba gʋ dɩbam naanɩ maama. Mʋ kʋ kuri lele kʋntʋ a jɩgɩ wʋpolo dɩ Wɛ Bu Zezi wʋm na zəni-nɩ tɩn ŋwaanɩ. Jwənə na ba jɩgɩ kuri te tɩn Amʋ na yɩ nɔn-dʋŋʋ tɩn, a sɔŋɔ tiinə dɛɛn tɔgɩ jwənə mʋ. Amʋ laan tu a lwarɩ nɩ jwənə ba jɩgɩ zənə. A lagɩ a maŋɩ mɩmaŋa mʋ a brɩ abam kʋ na yɩ te tɩn. Nɔɔna bale dɛɛn mʋ wʋra, ba yɩ ciloŋo daanɩ. Dɩdʋ yɩrɩ mʋ Kʋʋ jooridɛɛn. Wʋdoŋ wʋm ma yɩ Kʋʋĺoŋamʋ. Ba na tɔgɩ daanɩ tɩn, ba wʋlʋ wʋlʋ ba kɛ o yagɩ o doŋ. Kʋʋ jooridɛɛn yiə ma dwe, o ciloŋ wʋm dɩ jɩa ma go. Ba maama ma ji nabwənə yɩranɩ, yɩ ba ba jɩgɩ ba ni-wʋdiu. Maŋa kadoŋ nɩ ba waɩ ba kɩ da yatɔ yɩ ba wʋ di wʋdiu. 19

20 Kʋʋ jooridɛɛn ma ta dɩ Kʋʋĺoŋamʋ o wɩ: «Pa dɩ vu dɩ tʋ bugə kalʋ yɩrɩ na yɩ Azənba tɩn wʋnɩ dɩ tɩ.» O ciloŋ wʋm ma sɛ, ba tɔgɩ daanɩ ba vu ba twɛ bugə kam ni. Bugə kam ma ji nɔɔnʋ ka jeeri-ba, yɩ ka bweba ka wɩ: «Abam maa ve yən mʋ?» Ba ma ləri-ka ba wɩ: «Baarʋ, kʋ yɩ ta mʋ yɩ n bwe dɩbam?» Baarʋ wʋm ma ta o brɩ-ba o wɩ: «Amʋ mʋ yɩ bugə kalʋ abam na maa ve á tʋ ka wʋnɩ á tɩ tɩn. Amʋ nan waɩ woŋo maama a kɩa. Kʋlʋkʋlʋ tərə kʋ na dwe amʋ, kʋ na daɩ Wɛ DƖ yɩranɩ. Lilwe wʋm dɩ nayɔŋɔ kʋm na ni kʋntʋ tɩn, ba ma tʋ tɩga nɩ yɩ ba wɩ: «Baarʋ, nan vrɩ dɩbam n yagɩ!» O ma ta dɩ ba o wɩ: «Kʋ yɩ cullu tɩle mʋ wʋra a lagɩ a pa abam: Lilwe, ta n ye: yɩ na nayɩlɩ-kapwəŋə. Nayɔŋɔ dɩ ta n ye: yɩ magɩ n napoolə daanɩ. Á wʋ wanɩ na?» Ba maa wɩ: «Ɛɛn.» O ma ta dɩ ba sɩ o na lagɩ woŋo ba tee nɩ, sɩ ba pa-o. Ba ma sɛ. Bugə kam maa wɩ: «Ve-na sɔŋɔ sɩ tɩga dɩ ka pʋʋrɩm á wʋ na maana.» 20

21 Cilonnə bale bam ma lɔ sɔ-fwaarʋ, yɩ ba jɩgɩ kaana dɩ biə dɩ jɩjɩgɩrʋ maama. Dɛ dɩdwɩ mʋ lilwe wʋm zaŋɩ o vu vʋrʋ te, sɩ o nii bɛɛ mʋ wʋra o yuu nɩ. Vʋrʋ wʋm ma sən-səni o vʋgʋ o wɩ: «Nɔɔnʋ wʋntʋ yɩ bugə nɔɔnʋ mʋ. Bugə kam nan wɩ, o pa-ka cɩbwɩʋ. Sɩ kʋ na daɩ kʋntʋ, oó dʋ kalankʋla.» Yɩ vʋrʋ wʋm yɩ yi-dʋa, o naga dɩdʋa, o jɩŋa dɩdʋa. Vʋrʋ wʋm na tagɩ kʋntʋ tɩn, Kʋʋ jooridɛɛn maa wɩ: «Dankom mʋ, kʋ kuri yɩ n vʋ-lɔŋɔ kʋm cɔgɩ n yi dɩ n jɩŋa dɩ n naga. Nmʋ dɛɛn maŋɩ n ye amʋ, mʋ kʋ kuri n lagɩ n ta n brɩ-nɩ, sɩ kʋ daɩ jwəm. Kʋ na yɩ cɩga, bugə Azənba bá cɔgɩ amʋ cɩbwɩʋ ŋwaanɩ.» Vʋrʋ wʋm maa wɩ: «Nan ve.» Dɩ tɩtɩɩ dɩm nɩ nɔ ɔ mʋ lilwe wʋm dɩ o kaanɩ jaanɩ daanɩ, kʋ maŋɩ dɩ o biə kanɩ nayɩla ba pa ba nu. Kaanɩ wʋm na joŋi nayɩla bam tɩn dɩ o barʋ wʋm wʋ nayuu nɩ, o ma kwe nayɩla bam o zɩgɩ o maŋɩ dɩ natooni, yɩ o bəŋ-o o wɩ: «Leesi yo seeni sɩ a brɩ-m.» O barʋ wʋm na nɛ nayɩla bam tɩn, o yiə ma joori ya dwe. O bu dɩdʋa ma nuŋi o duri o vu o yi nayɔŋɔ sɔŋɔ o wɩ: «N ciloŋ yiə joori ya dwe.» 21

22 Nayɔŋɔ ma magɩ kʋ jɩa daanɩ kʋ wɩ: «Kaátoó, kʋ loŋi amʋ dɩ!» A ko-biə-ba, á taá ye sɩ Wɛ mʋ jɩgɩ zənə, sɩ jwənə warɩ nɔɔna ya zəni. Ya na zəni-m fɩnfɩɩn, yaá cɔgɩ-m zanzan mʋ. Bugə Azənba mʋ zəni nabwənə bantʋ bale. Kam mʋ nan joori ka cɔgɩ-ba ka dwəni. Sʋtaana na ba jɩgɩ laŋa te tɩn A ko dɛɛn mʋyəgi fʋlaana nabɛ sɩle sɩ o taa ma vara. Ka maŋa nɩ dɩ o ya ta ba ve Wɛ-digə, o ta kaanɩ mʋ. Sʋtaanɩ ma ta dɩd-o vʋra sam nɩ dɩ wɩ, a ko wʋm na sɛ cɩga, wʋm wʋ kɩ-o lanyɩranɩ. Kʋntʋ o na sɛ o zaŋɩ o kɩ lʋŋa o ja bʋŋʋ o gʋ o pa-o, sɩ wʋm wʋ yɩrɩ nabɛ sɩm o pa-o, sɩ sɩ lagɩ sɩ je mʋ. A ko wʋm ma sɩɩnɩ o zaŋɩ o ba 22

23 sɔŋɔ o ja bʋŋʋlɩla o gʋo ma kaanɩ jwəni dɩm. O na kaanɩ o ti tɩn, dɩ ma po dɩ saŋɩ da dɩ wɛ ma zʋʋrɩ. A ma vu a kalɩ nabɛ sɩm a ja ba sɩ sɩ zʋ naboo. Sɩ maa ba sɛa. Dɩ na gʋ bʋŋʋ kʋm yɩ dɩ lo kʋ bəənu tɩm dɩ yagɩ tɩn, mʋ naanɩ dɩm ni potu tɩm lwəm, yɩ dɩ ba lagɩ sɩ dɩ zʋ naboo kʋm. A ma ta dɩ nɔɔna sɩ ba ba sɩ dɩ cɩ, sɩ dɩ zʋ. Dɩ na wʋra dɩ cʋ tɩn, mʋ naanɩ dɩm yɔɔrɩ dɩ maŋɩ weeri dɩ ma zʋʋrɩ gaa. Dɩbam ma swe dɩ tɔgɩ-dɩ taan, dɩ ma vu dɩ je dɩ yigə nɩ. Dɩ beeri beeri taan dɩ ga dɩ ŋwa. Dɩ zɩm, dɩ daa ta wʋnɛ-dɩ. A ma wɩ, sʋtaana daa ba jɩgɩ laŋa, sɩ Wɛ mʋ gara. A laan ma sɛ Wɛ. 23