Microsoft Word - VERSION 2010

Bản ghi

1 îºôºî² Æð öàøð ºì ØÆæÆÜ ÒºèܲðβîÆðàôÂÚ²Ü àèàðîà вڲêî²ÜàôØ ÂÂ. ìºòºðàð Ðð²î²ð²ÎàôÂÚàôÜ ºñ ³Ý 2010

2 öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïá г۳ëï³ÝáõÙ ÃÃ. ï»õ»ï³ ñç ÑÇÝ»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ Ùß³Ïí³Í áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý 2009 Ãí³Ï³ÝÇ Íñ³ ñç ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Ç Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛ³Ùµ Èá- ÇÏáÝ Çí»É Ù»Ýà êäà ÏáÕÙÇó` º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïç ³ç³ÏóáõÃÛ³Ùµ: î»õ»ï³ ñáõù ³éϳ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ïíû³éý»ñá ѳßí³ñÏí³Í»Ý ÐÐ ³½ ³ÛÇÝ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó Ññ³å³ñ³ÏíáÕ óáõó³ýçß- Ý»ñÇ, ѳñϳÛÇÝ å»ï³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý, ÐРϳé³í³ñáõÃÛ³ÝÝ ³éÁÝûñ Ù³ùë³ÛÇÝ å»ï³ï³ý ÏáÙÇï»Ç, ÇÝãå»ë ݳ ëáõûý ï»õ»ï³ ñç Ùß³ÏÙ³ÝÝ ³éÝãíáÕ ³ÛÉ ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó ѳí³ù³ ñí³í å³ßïáý³ï³ý áã å³ßïáý³- Ï³Ý ï»õ»ï³ïíáõãû³ý ÑÇÙ³Ý íñ³: г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Á, º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïá Èá ÇÏáÝ Çí»É Ù»Ýà êäà-ý å³ï³ëë³ý³ïíáõãûáõý ã»ý ÏñáõÙ ëáõûý ï»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í ïíû³éý»ñç ѳٳñ: î»õ»ï³ ñáõù µ»ñí³í ïíû³éý»ñç û ï³ áñíáõùý ³é³Ýó г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î-Ç Ñ³Ù³Ó³ÛÝáõÃÛ³Ý ãç ÃáõÛɳïñíáõÙ: î»õ»ï³ ÇñÁ ݳ˳ï»ëí³Í ã í³ ³éùÇ Ñ³Ù³ñ: º²Ðλñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ï, г۳ëï³ÝÇ öøò ¼²Î, 2010

3 àì²ü ²ÎàôÂÚàôÜ Ü²Ê² ²Ü زê 1. öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý µýáõã³ ÇñÁ г۳ëï³ÝáõÙ----5 öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá гٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝù γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï ¼µ³Õí³ÍáõÃÛáõÝ ²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ гñÏ»ñ öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë زê 2. öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãûáõý Doing Business -Á г۳ëï³Ýáõ٠زê 3. Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ ñ³ýóù³ý ϳ½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý ï»ë³ïý»ñá Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý ÉÇó»Ý½³íáñáõÙÁ Øï³íáñ ë» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ñå³ýáõãû³ý ѳñó»ñÁ гñϳÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ Á öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳٳñ سùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ Á öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳٳñ гí»Éí³Í. ÈÇó»Ý½³íáñٳݻÝóϳ ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãû³ý ï»ë³ïý»ñç ó³ýïá

4 ܳ˳µ³Ý ²ÝϳËáõÃÛ³Ý Ñéã³ÏáõÙÇó Ç í»ñ»ñïçñá ½ ³ÉÇ ïýï»ë³ï³ý í»ñ³ á- ËáõÙÝ»ñ ñ³ýó»é: ²ñ¹Ç ïýï»ëáõãûáõýý áõýç ßáõÏ³Û³Ï³Ý ÙÇïí³ÍáõÃ- ÛáõÝ, µ³ó ³é ïñç, ϳåÇï³ÉÇ Ý»ñÑáëùÇ Ýáñ³ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, ÑÇÙÝí³Í ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ûà ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý Ù»ï³Õ³ñ¹Ûáõ- ݳѳÝÙ³Ý, ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý, ÇÝãå»ë ݳ ½ ³ÉÇ ã³ áí ÛáõÕïÝï»ëáõÃ- Û³Ý íñ³: öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ áñáßçã ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÙ áõý»ý ïýï»ë³ï³ý ³ Ç, ½µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý Ó ³íáñÙ³Ý ³Õù³ïáõÃÛ³Ý Ïñ³- ³ïÙ³Ý Ñ³ñó»ñáõÙ: êáõûý Ó»éݳñÏÁ ѳݹÇë³Ýáõ٠г۳ëï³ÝáõÙ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý (öøò) áéáñïçý ÝíÇñí³Í í»ñéáõí³ï³ý ï»- ջϳ ñ»ñç ß³ñùÇ ÑÇÝ»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ, áñá ݳ˳ӻéÝí»É Ññ³ï³ñ³Ïí»É ëïë³í 2004 Ãí³Ï³ÝÇó áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃ- Û³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý ï³ñ»ï³ý Íñ³ ñ»ñç ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõ٠г- Û³ëï³ÝÇ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý ½³ñ ³óÙ³Ý ³½ ³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ ÑÇÙݳ¹ñ³ÝÇ (г۳ëï³ÝÇ öøò ½³ñ ³óÙ³Ý ³½ ³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ) ºíñáå³ÛÇ ³Ýíï³Ý áõãû³ý ѳٳ áñí³ïóáõãû³ý»ñ ³ÝÛ³Ý ñ³ë»ýû³ïç (º²ÐÎ) ÏáÕÙÇó: î»õ»ï³ ÇñÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ ÛáõñûñÇÝ³Ï í»ñ- ÉáõÍ³Ï³Ý ÝÛáõÃ, áñá Ý»ñ³éáõ٠г۳ëï³ÝáõÙ öøò áéáñïá Ý»ñϳ۳óÝáÕ ÙÇ ß³ñù íç ³Ï³ ñ³ï³ý óáõó³ýçßý»ñ, áñáýù Ùß³Ïí³Í»Ý ÙÇç³½ ³ÛÇÝ É³í³ áõûý Ù»Ãá¹áÉá dzÛÇ ÏÇñ³éٳٵ áñó³ùýýáõãû³ý»ý»ýã³ñïí³í ÙÇç³½ ³ÛÇÝ áñó³»ïý»ñç ÏáÕÙÇó: гßí³ñÏí³Í íç ³Ï³ ñ³ï³ý óáõó³ýçßý»ñç ÃíáõٻݻñÏñÇ Ñ³Ù³Ë³éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ, í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç ³ÛÉ å³ñï³¹çñ í ³ñÝ»ñÇ, ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ, öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ ³ÛÉÝ, ÇÝãå»ë ݳ г۳ëï³ÝÇ ÙÇ ß³ñù»ñÏñÝ»ñÇ öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ óáõó³ýçßý»ñç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõ- ÍáõÃÛáõÝÁ: î»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý ÐÐ-áõÙ ÙÇ ß³ñù»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá, í»ñéáõíí³í»ý Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ, ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ñ³ýóù³ý ϳ½Ù³Ï»ñå³Çñ³í³Ï³Ý ï»ë³ïý»ñá, ÉÇó»Ý- ½³íáñáõÙÁ, Ùï³íáñ ë» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ñå³ýáõãûáõýá, ѳñϳÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ»ñÁ, ÇÝãå»ë ݳ ³Ýß³ñÅ áõûùç í»ñ³µ»ñû³é ë» ³Ï³- ÝáõÃÛ³Ý, í³ñó³ï³éáõãû³ý, û ï³ áñíù³ý ³ÛÉ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ å»ï³ï³ý ñ³ýóù³ý ÁÝóó³Ï³ñ»ñÁ, ³ÛëÇÝùÝ` ÐÐ ïýï»ë³ï³ý ÙÇç³í³ÛñÁ µýáõ- ó ñáõ ³ÛÝ µ³õ³¹ñçãý»ñá, áñáýù ÃáõÛÉ»Ý ï³éçë ÁݹѳÝáõñ å³ïï»ñ³óáõù ϳ½Ù»É ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý ͳí³É»Éáõ ѳٳñ ³é³ç³óáÕ Ñ³ñó»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é: ²Ûë Ó»éݳñÏÁ öøò áéáñïç ÑÇÙݳѳñó»ñáí ½µ³ÕíáÕ å»ï³ï³ý Ù³ëݳíáñ ϳéáõÛóÝ»ñÇÝ, ÙÇç³½ ³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, Çï³Ïñ- Ã³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, ÇÝãå»ë ݳ áñí³ñ³ñ ѳٳÛÝùÇ Ý»ñϳ- Û³óáõóÇãÝ»ñÇÝ Ï³å³ÑáíÇ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ öøò áéáñïç í»ñ³µ»ñû³é ï»õ»- ϳïíáõÃÛ³Ùµ: 4

5 زê 1 öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý µýáõã³ ÇñÁ г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñý ³Ùñ³ ñí³í»ý 2000Ã. ÁݹáõÝí³Í öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³ÝÁ å»ï³ï³ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ÐÐ ûñ»ýùáí, ѳٳӳÛÝ áñç öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ (³é ïñ³ûçý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»- ñ»ñ) ¹³ë³Ï³ñ áõùá ÑÇÙÝí³Í ÙdzÛÝ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ íñ³` ѳٳӳÛÝ ëïáñ µ»ñí³í áéáñï³ûçý ã³ áñáßçãý»ñç: ²ÕÛáõë³Ï 1. г۳ëï³ÝáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý ã³ áñáßçãý»ñá ³ë³Ï³ñ áõù àéáñï ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÝÛáõÃ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ÛÉ ÛáõÕ»ñ»ñ áùñ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) öøò ëáõµû»ïïý»ñ öáùñ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) ØÇçÇÝ (³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ/Ù³ñ¹) ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ Ý»ñ»ïÇϳ ÇïáõÃÛáõÝ ÏñÃáõÃÛáõÝ îñ³ýëåáñï, ³é ïáõñ ͳé³ÛáõÃÛáõÝ ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÙÇ ù³ýç áéáñïý»ñáõù áñíáõý»áõãûáõý Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áñå»ë öøò ëáõµû»ïï ¹³ë³Ï³ñ í»éá áñáßíáõù ¹ñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óíáÕ áñíáõý»áõãû³ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý áéáñïç ã³ áñáßçãý»ñáí: 5

6 öøò ëáõµû»ïï ã»ý ѳٳñíáõÙ í³ñï³ûçý, ³å³Ñáí³ ñ³ï³ý Ý»ñ¹ñáõÙ³ÛÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ñ³í³ïý»ñá, ³ñÅ»ÃÕûñÇ ßáõϳÛÇ Ù³ëݳ Çï³óí³Í Ù³ëݳÏÇóÝ»ñÁ, ˳ճïÝ»ñÁ ß³ÑáõÙáí ˳ջñÇ Ï³½- ٳϻñåÙ³Ý áñíáõý»áõãûáõý Çñ³Ï³Ý³óÝáÕ ëáõµû»ïïý»ñá, ÇÝãå»ë ݳ ¹áõëïñ ϳËÛ³É ïýï»ë³ï³ý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÀݹѳÝáõñ ³éٳٵ öáùñ µç½ý»ë, small business ï»ñùçýá ï³ñ³- ÍáõÙ ëï³ó»é ÙdzÛÝ ³Ý ÉdzËáë»ñÏñÝ»ñáõÙ: Øݳó³Í ³ñ Ùï³»íñáå³- ϳݻñÏñÝ»ñáõÙ Ö³åáÝdzÛáõÙ ³í»ÉÇ Ñ³ ³Ë û ï³ áñíáõù»ý áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ, Small and Medium Enterprises, ÇëÏ Ðݹϳëï³ÝáõÙ ÙÇ ß³ñù ³ëdzϳݻñÏñÝ»ñáõÙ` öáùñ ã³ Ç ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃ- ÛáõÝ, Small Scale Industry ï»ñùçýý»ñá, áñáýù, Áëï áõãû³ý, áõý»ý ÙÇ ÝáõÛÝ Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝÁ: ì»ñáñçßû³é ï»ñùçýý»ñá ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñáõù ë³ñù³ýíáõù»ý ï³ñµ»ñ ã³ áñáßçãý»ñáí, ³Ûëå»ë ûñçý³ï ²ØÜ-áõÙ 1,»ñÙ³ÝdzÛáõÙ 2 öøò-ý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ ³é³í»É³ áõûý ÃÇíÁ ë³ñù³ýí³í áã ³í»É ù³ý 500-Á, Ö³åáÝdzÛáõÙ` 300-Á 3, èáõë³ëï³ýáõù` 250-Á 4, üñ³ýëç³ûáõù, Æï³ÉdzÛáõÙ, Ø»Í ñçï³ýç³ûáõù, ³ÝdzÛáõÙ, Ȼѳëï³- ÝáõÙ Ðáõݳëï³ÝáõÙ ³ñ¹»Ý ÇëÏ ÏÇñ³éíáõÙ»Ý 2005Ã. ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃ- Û³Ùµ áõåç Ù»ç Ùï³Í ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñá, áñç ѳٳӳÛÝ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñ»Ý ѳٳñíáõÙ ³ÛÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, á- ñáýóáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ ÃÇíÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 250 Ù³ñ¹Á: ²ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ Ýßí³Í ñ»ã» µáéáñ»ñïñý»ñáõù ÏÇñ³éíáõÙ»Ý Ý³ Éñ³óáõóÇã ã³ áñáßçãý»ñ, ÇÝãå»ë ûñçý³ï ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõ- ÝÁ, ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñÇ Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ, ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ: ²Ûëå»ë, ûñçý³ï ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý óáõó³ýçßá èáõë³ëï³ýç ³ßÝáõÃÛáõÝáõÙ ë³ñù³ýíáõù ÙÇÝã ÙÉÝ»íñá,»ñÙ³ÝdzÛáõÙ` 50 ÙÉÝ»íñá: ²ØÜ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³é³í»É³- áõûý ß»ÙÁ ë³ñù³ýíáõù Áëï ³é³ÝÓÇÝ áéáñïý»ñç` ³é ïñç ͳé³ÛáõÃ- ÛáõÝÝ»ñÇ áéáñïç ѳٳñ ë³ñù³ýí»éáí ÙÇÝã 7 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý áéáñïáõù` 33.5 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ5: ÆÝã í»ñ³µ»ñáõù áùñ µç½ý»ëç ë³ñù³ýù³ýá ²ØÜ-áõÙ, ³ÛÝï»Õ áûáõãûáõý ãáõýç áùñ µç½ý»ëç å³ßïá- Ý³Ï³Ý ë³ñù³ýáõù: ²ØÜ öáùñ µç½ý»ëç áñí³ï³éáõãûáõýá (SBA) ã³»- ñç áñáßù³ý Ýå³ï³Ïáí û ï³ áñíáõù ÐÛáõëÇë-³Ù»ñÇÏÛ³Ý ³ñ¹Ûáõݳµ»- ñ³ï³ý ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ Á (NAICS), áñá 2000Ã. ÑáÏï»Ùµ»ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ áë³ñçý»é êï³ý¹³ñï ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ¹³ë³Ï³ñ Ù³Ý (SIC) ͳÍϳÝÇß»ñÁ: öáùñ µç½ý»ëç ûñ»ýùá ë³ñù³ýáõù áùñ µç½ý»ëá, áñå»ë ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝ, áñá ëï»õííáõù ß³ÑáõÛà ëï³ý³éáõ Ýå³ï³Ïáí, ï»õ³ï³ûí³í ²ØÜ-Ç ï³ñ³íùáõù, áñíáõù ÑÇÙݳϳÝáõÙ ²ØÜ-áõ٠ϳ٠1 U.S.Small Business Administration, Table of Small Business Size Standards, Deutsche Bank Research, Germany s Mittelstand an endangered species?, July 6, Small and Medium Enterprise Basic Law of Japan (Article 2, Paragraph 1) ( 4 èáõë³ëï³ýç ý»¹»ñ³óç³ûáõù áùñ ÙÇçÇÝ µç½ý»ëç ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³ëÇÝ ý»¹»ñ³é ûñ»ýù ÁݹáõÝí³Í Ã.: 5 U.S.Small Business Administration, Table of Small Business Size Standards,

7 áõýç ½ ³ÉÇ Ý»ñ¹ñáõÙ ²ØÜ ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç ѳñÏ»ñ í ³ñ»Éáõ ϳ٠³Ù»- ñçïû³ý ³ñï³¹ñ³ÝùÁ, ÝÛáõûñÁ ϳ٠³ß˳ïáõÅÁ û ï³ áñí»éáõ ÇÙ³ëïáí, ѳݹÇë³ÝáõÙ ³ÝÏ³Ë ë» ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ áñíáõù ³ÝϳËáñ»Ý, ïíû³é áéáñïáõù ãáõýç»ñçßëáõ ¹Çñù ³½ ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ý ٳϳñ¹³- Ïáí: SBA-Á ë³ñù³ý»é öáùñ µç½ý»ëç ã³»ñç ëï³ý¹³ñïý»ñç ³ÕÛáõë³Ï:êÇÝ ³åáõñáõÙ, áñå»ë öøò Éñ³óáõóÇã ã³ áñáßçã ÏÇñ³éíáõÙ ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ` ë³ñù³ýí»éáí ÙÇÝã 15 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ: ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñç ѳٳӳÛÝ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ¹³ë³- ϳñ íáõù»ý»ñ»ù ËÙµÇ`»ñ áùñ (ÙÇÏñá) áùñ ÙÇçÇÝ ³ë³Ï³ñ áõùá ϳï³ñíáõÙ ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ, ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ϳ٠³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ: ͳå³ïÏ»ñ 1. ºíñ³ÙÇáõÃ۳ݻñÏñÝ»ñáõÙ ÁݹáõÝí³Í öøò ã³ áñáßçãý»ñá 7

8 гٳӳÛÝ ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñç 6 öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý ѳ- Ù³ñíáõÙ ³ÛÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáýó ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ ϳ½ÙáõÙ ÙÇÝã 250 Ù³ñ¹, ï³ñ»ï³ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 50 ÙÉÝ»íñáÝ Ï³Ù ³ÏïÇíÝ»ñÇ Ñ³ßí»Ïßé³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÁ ãç»ñ³½³ýóáõù 43 ÙÉÝ»íñáÝ: Àëï ³é³ÝÓÇÝ Ï³ï» áñç³ý»ñç Ý»ñϳ۳óí³Í ͳå³ïÏ»ñ 1- áõù: гñÏ Ýß»É, áñ ºíñ³ÙÇáõÃÛ³Ý ã³ áñáßçãý»ñ ÏÇñ³éáÕ ñ»ã» µáéáñ»ñïñý»ñá Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ áõý»ý Çñ³Ï³Ý³óÝ»Éáõ ѳٻٳï³Ï³Ý íç ³- ϳ ñ³ï³ý í»ñéáõíáõãûáõý, ÇÝãÝ ³ÏÝѳÛïáñ»Ý ëï»õíáõù ï³ñµ»ñ»ñïñ- Ý»ñáõÙ öøò áéáñïç ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ í»ñ³µ»ñû³é ³é³í»É Ñëï³Ï å³ïï»ñª»ñïñç ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç öøò áéáñïç ï»õç áõ ¹»ñÇ Ý³Ñ³ïÙ³Ý ³éáõÙáí: г۳ëï³ÝáõÙ áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïá Ý»ñϳ۳óÝáÕ óáõó³ýçßý»ñ гٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝù ºñÏñÇ ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óÙ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ µýáõã³ ñáõ ³Ù»Ý³- ϳñ áñ óáõó³ýçßç` ѳٳ˳éÝ Ý»ñùÇÝ ³ñ¹ÛáõÝùÇ (Ðܲ) ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Í³í³ÉÝ, ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí, 2009Ã. ϳ½Ù»É ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù, 2008à ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ 2007à ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ ¹ÇÙ³ó: Ðܲ Çñ³Ï³Ý ͳí³ÉÇ Çݹ»ùëÁ 2009Ã. ϳ½Ù»É 85.6%` 2008à %-Ç 2007à %- Ç ¹ÇÙ³ó: 6, The New SME definition, User guide and model declaration, Chapter 2 - European Commission, Enterprise and Industry publications 8

9 ²ÕÛáõë³Ï ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí (ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù) àéáñï Àݹ³Ù»ÝÁ Ðܲ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) Ðܲ ³é³Ýó ÛáõÕ, ½, ѳñÏ

10 Í³å³ ³ïÏ»ñ ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 2009 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõ õý (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³ ³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳ é³ûáõãûáõýý»ñ 10

11 ²ÕÛáõë³Ï ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ïáïáë³ûçý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ùµ àéáñï Àݹ³Ù»ÝÁ Ðܲ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 21.8% 17.2% 15.0% 13.1% 13.6% ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 19.6% 23.7% 24.5% 26.9% 18.8% ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏݳµáõÍáõÃÛáõÝ) 19.1% 18.7% 18.2% 15.9% 16.2% îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) 17.7% 18.0% 18.2% 18.2% 20.7% 5.0% 5.8% 6.3% 7.2% 9.2% 9.4% 9.2% 9.1% 9.4% 13.0% -1.2% -1.1% -1.4% -1.7% -2.1% 8.6% 8.5% 10.0% 11.1% 10.5% 11

12 Í³å³ ³ïÏ»ñ ÃÃ. Ðܲ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ` ïáïáë³ûçý ³ñï³ ³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ùµ 100% ²ñï³¹ñ³ÝùÇ Ñ³ñÏ»ñ (Ñ³Ý³Í ëáõµëç¹ç³ý»ñ) 80% üçý³ýë³ï³ý ÙÇçÝáñ¹áõÃÛ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»ÝÝ ã³ íáõ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»»ñ 60% ²ÛÉ áñíáõý»áõãûáõý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»»ñÇ Ù³ïáõóÙ³Ý µý³ ³í³éáõÙ 40% 20% üçý³ýë³ï³ý áñíáõý»áõãûáõý, ³Ýß³ñÅ áõûùç Ñ»ï ϳåí³Í áñí³éýáõãûáõýý»ñ, í³ñó³ï³éáõù ëå³éáõý»ñçýý ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ïáõóáõÙ îñ³ýëåáñï ϳå (³é ïáõñ, ³íïáÙ»ù»Ý³Ý»ñÇ, Ï»Ýó ³Õ³ÛÇÝ ³ñï³¹ ¹ñ³ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³ÝÓÝ³Ï³Ý û ï³ áñíù³ý Çñ»ñÇ Ýáñá áõù, ÑÛáõñ³ ³ÝáóÝ»ñ é»ëïáñ³ýý»ñ) ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ (áñëáñ¹áõãûáõý ³Ýï³é³ÛÇÝ ïýï»ëáõãûáõý, ÓÏÝáñëáõÃÛáõÝ, ÓÏÝ ³µáõÍáõÃÛáõÝ) 0% 2OO5 2OO6 2OO7 2OO8 2OO9 ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ 20% ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ, Ý»ñ³éÛ³É Ý»ñ»ïÇÏ³Ý 12

13 ²ÕÛáõë³Ï ÃÃ. Ðܲ-Ç Ï³éáõóí³ÍùÁ ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñáí Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý ÖÛáõÕ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñ Êáßáñ [ % ] [ % ] [ % ] ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ áõý ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ÀÜ ²ØºÜÀ Ðܲ ²ÕÛáõë³Ï 2-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ïýï»ëáõãû³ý Ðܲ-Ç Ï³éáõóí³ÍùÝ Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í óáõó³ýçßý»ñá ëï³óí»é»ý ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí ïýï»ëáõãû³ý Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÛáõÕáõÙ ³ñï³¹ñ³ÝùÇ (³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇ, ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»- ñç) ÃáÕ³ñÏÙ³Ý µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½- ٳϻñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ, Ñݳñ³íáñ ¹³ñÓ»É Ý³Ñ³ï»É Ðܲ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ: ê³ï³ûý, ݳѳï³Ï³ÝÁ ѳßíÇ ãç ³éÝáõÙ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ½áõï ѳñÏ»ñÇ µ³ßëí³íùý Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃ- ÛáõÝÝ»ñÇ, å³ûù³ý³íáñí³í Ýßí³Í áéáñïý»ñáõù ß ñçï ݳѳï³Ï³ÝÝ»- ñç µ³ó³ï³ûáõãû³ùµ: Àݹ áñáõù,»ã» ѳñÏ»ñÇ ¹»åùáõ٠ϳñ»ÉÇ ÁݹáõÝ»É ³ÛÝ Ùáï»óáõÙÁ, áñ ¹ñ³Ýù µ³ßëíáõù»ý ³í»É³óí³Í ³ñÅ»ùÇ µ³ßëù³ýá ѳٳå³ï³ëË³Ý (áñç ¹»åùáõÙ ëï³óí³í ïáïáëý»ñá ³ëïáñ»Ý ã»ý á áëíáõù), ³å³ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ¹»åùáõ٠ݳѳïÙ³Ý áñ Ùáï³íáñ ã³ ³ÝÇß ãï³, ãý³û³í ³ÏÝѳÛï, áñ ³ÛÝ ³é³í»É³å»ë áõõõí³í å»ïù ÉÇÝÇ öøò ëáõµû»ïïý»ñçý: öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ 2009Ã. Ðܲ-Ç Ù»ç ϳ½Ù»É 42.5% ϳ٠968,722.5 ÙÉÝ. ¹ñ³Ù, 2008Ã. 41.7%-Ç Ï³Ù 1,110, ÙÉÝ ¹ñ³ÙÇ ¹Ç- Ù³ó, ³ÛëÇÝùÝ` 0.8 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³í»ÉÇ, ë³ï³ûý µ³ó³ñó³ï ³ñÅ»ùáí Ýí³½»É 141,581.7 ÙÉÝ ¹ñ³Ùáí: 7 ²é³Ýó ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ½áõï ѳñÏ»ñÇ: 8 Öß ñïí³í` Áëï 2008Ã. ïíû³éý»ñç: 13

14 ì»»ñá Ýßí³Í óáõó³ýçßý»ñç í»ñéáõíáõãûáõýá óáõûó ï³ ³ÉÇë, áñ í»ñççý ï³ñçý»ñçý ÐÐ-áõÙ ³ñÓ³ ³Ý³ ñí³í Ðܲ-Ç ³ Ç ÙÇïáõÙÝ»ñÁ 2009 Ãí³Ï³- ݳų ³ÙÇ Ñ»ï: 2009Ã. Ðܲ-Ç ³ ³ñÓ³ ³Ý³ ñí»é ÙÇ³Û Í³ ³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÇÝ ã»ý å³ñå³ýí»é` ϳåí³Í ѳٳß˳ñѳÛÇÝ ýçý³ýë³ïýï»ë³ï³ý Ù³ïáõóÙ³Ý áéáñïáõù: âý³û³í Ðܲ-Ç áñáß³ïç Ýí³½Ù³ Ý, öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ 2009Ã. Ðܲ-Ç Ù»ç ³»É, ϳåí³Í ³ÛÝ Ñ³Ý ³Ù³ÝùÇ Ñ»ï, áñ ýçý³ýë³ïýï»»ë³ï³ý ݳųÙÇó ÐÐ-áõÙ ³é³í»É³å»ë ïáõå»é»ý Ëáßáñ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇëÏ ÐРγé³í³ñáõÃÛ³Ý Ý³Ë³Ó»éÝ³Í Ñ³Ï³ ݳųٳÛÇÝ Íñ³ ³ ñ»ñá Ù»ÕÙ³óñ»É»Ý ¹ñ³ ³½¹»»óáõÃÛáõÝÁ öøò ëáõµû»ïïý»ñç íñ³: Í³å³ ³ïÏ»ñ 4. öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-áõÙ Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ ÃÃ. Ì³é³ ³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ îñ³ýëåáñï Ï³å ²é ïáõñ ÞÇݳ ³ñ³ñáõÃÛáõÝ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ 28.0% 20.8% 28.6% 30.6% 22.3% 27.9% 37.2% 45.0% 45.0% 42.3% 49.4% 51.4% 47.3% 41.2% 48.5% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 2009Ã. 2008Ã. 2007Ã. 50.0% 60.0% 14

15 Í³å³ ³ïÏ»ñ 5.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ñ¹ ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý ÛáõÕÇ` ÃÃ. 2009Ã. 1.7% 19.9% 9.1% 2008Ã. 1.6% 14.7% 6.0% 2007Ã. 1.2% 23.2% 3.4% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ ³ïÏ»ñ 6.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ßÇݳñ³ ³ñáõÃÛ³Ý ÛáõÕÇ` ÃÃ. 2009Ã. 3.3% 18.6% 15.3% 2008Ã. 4.5% 19.8% 24.2% 2007Ã. 4.9% 20.6% 15.6% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 15

16 Í³å³ ³ïÏ»ñ 7.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ³é ïñç ÛáõÕÇ` ÃÃ. 2009Ã. 21.2% 18.8% 9.4% 2008Ã. 23.5% 18.7% 9.2% 2007Ã. 24.4% 15.2% 7.7% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60..0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ ³ïÏ»ñ 8.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ ÛáõÕÇ` ÃÃ. 2009Ã. 3.3% 11.9% 12.8% 2008Ã. 1.6% 8.3% 10. 8% 2007Ã. 2.3% 7.8% 18.5% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 16

17 Í³å³ ³ïÏ»ñ 9.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Í³ ³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÛáõÕÇ` ÃÃ. 2009Ã. 5.2% 15.2% 24.6% 2008Ã. 5.2% 15.2% 24.6% 2007Ã. 28.7% 5.0% 8.6% 0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Í³å³ïÏ»ñÝ»ñÁ óáõûó»ý ï³éçë, áñ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ý߳ݳϳÉÇ öøò ëáõµ Û»ÏïÝ»ñÇ Ù³ëݳ ³ÏóáõÃÛáõÝÁ ѳïϳå»ë ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý, ³é ïñç ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áéáñïý»ñáõù, ÇÝãå»»ë ݳ ½ ³ÉÇ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝáõÙ: гïϳÝ߳ϳÝ, áñ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý öøò ï»ë³ï³ñ³ ³ñ ÏßÇéÝ ³í»É³ñáõÙ` ѳٳå³- ó»é ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³ Ý, ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ áéáñïý» ï³ëë³ ³Ý³µ³ñ 8.3%, 7.2% ïáïáë³ûçý Ï»ïáí: ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, 2009Ã. ݳËáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ ³ï ³ñӳݳ ñí» É öøò ï»ë³ï³ ñ³ñ ÏßéÇ Ýí³½- Ù³Ý ÙÇïáõÙ Áëï Ðܲ-Ç ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý ³é ïñç áéáñïý»ñç` ѳٳå³ï³ë˳ ³Ý³µ³ñ 11.3%, 2.0% ïáïáë³ûçý Ï»ïáí: 17

18 Í³å³ ³ïÏ»ñ 10.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áëï Ðܲ-Ç ³ñï³ ³¹ñáõÃÛ³Ý ïýï»ëáõãû³ý ï³ñµ»ñ ÛáõÕ»ñáõÙ ÃÃ. ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝ { { { { { % 24.6% 8.6% 5.0% 12.8% 10.8% 18.5% 9.4% 18.8% 9.2% 18.7% 7.7% 15.2% 15.3% 24.2% 15.6% 9.1% 6.0% 3.4% 15.2% 15.2% 28.7% 11.9% 8.3% 7.8% 21.2% 23.5% 24.4% 18.6% 19.8% 20.6% 19.9% 14.7% 23.2% 5.2% 5.2% 3.3% 1.6% 2.3% 3.3% 4.5% 4.9% 1.7% 1.6% 1.2% ØÇçÇÝ öáùñ»ñ áùñ 18

19 Í³å³ ³ïÏ»ñ 11.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ðܲ-Ç Ù»ç ÃÃ. 10.4% 2009Ã. 14.2% 17.9% 11.3% 2008Ã. 13.7% 16.7% 2007Ã. 11.6% 11.5% 17.9% 0.0% 5.0% 10.0% 15.0% 20.0%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 19

20 γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ ñ³ýóí³í ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÁ 9 ϳ½Ù»É 136,008, áñáýóçó 75,197-Ý ²Ò-Ý»ñ»Ý, ÇëÏ 60,811-Ý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓÇÝù: ²ÕÛáõë³Ï 5. îýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç (³é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò) ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ÃÃ. îýï»ë³í³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 2009Ã. 2008Ã. Ýϳïٳٵ, [%] ²Ò-Ý»ñ 50,937 66,123 75, ²é ïñ³ûçý Ʋ 56,461 59,142 60, ÀÜ ²ØºÜÀ 107, , , ²ÕÛáõë³Ï ÃÃ. ÁÝóóùáõÙ ñ³ýóí³í ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç (³é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò) ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý îýï»ë³í³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 2009Ã. 2008Ã. Ýϳïٳٵ, [%] ²Ò-Ý»ñ 12,791 17,240 11, ²é ïñ³ûçý Ʋ 4,338 4,165 2, ÀÜ ²ØºÜÀ 17,129 21,405 14, Àëï ÐÐ ²ñ¹³ñ³¹³ïáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛ³Ý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó å»ï³ï³ý é» ÇëïñÇ áñí³ï³éáõãû³ý ïñ³ù³¹ñ³í ï»õ»ï³ïíáõãû³ý: 20

21 Í³å³ ³ïÏ»ñ 12. ²é ïñ³ûçý Ʋ ²Ò-Ý»ñÇ ï»ë³ ³Ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ñ³ýóí³íý»ñç ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ ÃÃ. 60.0% 40.0% 52.6% 47.4% 51.2% 48.8% 44.7% 55.2% 20.0% 0.0% 2007Ã. 2008Ã. Ʋ ²Ò 2009Ã. Æñ³Ï³Ý³óí³Í áõëáõùý³ëçñáõãû³ý ϳï³ñí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳ ³ïÙ³Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ÐÐ ûñ»ýë¹ñáõãû³ýá ѳٳå³ï³ ³ëË³Ý ñ³ýóí³í ³é ïñ³ûçý Ʋ ßáõñç 97.4% 10 -Á ²Ò-Ý»ñÇ` 98% 11 -Á öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý: ²Ù á»éáí Ýßí³ÍÁ` Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµ µû»ïïý»ñç Ãí³- ù³ý³ïá 132,923, áñá ϳ½ÙáõÙ µáéáñ ñ³ýóí³í ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»- ñ»ñç ³é ïñ³ûçý Ʋ ßáõñç 97.7%-Á: ²Ûë óáõó³ýçßá Ã. ¹ñáõÃ- Û³Ùµ ë ϳ½Ù»É 97.7%: 10 îíû³é óáõó³ýçßá ѳßí³ñÏí»É íç ³Ï³ ñ³ï³ý µ³ó³éù³ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ` ѳßíÇ ³éÝ»Éáí Ëáßáñ ³é ïñ³ûçý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»»ñÇ ù³ý³ïá: 11 îíû³é óáõó³ýçßá ѳßí³ñÏí»É ÁÝïñ³Ýù³ÛÇÝÝ ¹Çï³ñÏÙ³Ý íç ³ ϳ ñ³ï³ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: 21

22 ²ÕÛáõë³Ï 7. ñ³ýóí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ù³ñ½³ÛÇÝ µ³ßëí³íùý Áëï ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó 2009 Ãí³Ï³ÝÇÝ 12 سñ½ öøò ëáõµû»ïïý»ñ ²Ò Ʋ Àݹ³Ù»ÝÁ ù³ý³ï [%] ù³ý³ï [%] ù³ý³ï [%] ºñ ³Ý 30, % 31, % 61, % Àݹ³Ù»ÝÁ 43, % 27, % 71, % 13 ²ñ³ ³ÍáïÝ 2, % 1, % 4, % ²ñ³ñ³ï 5, % 2, % 8, % ²ñÙ³íÇñ 6, % 2, % 8, %»Õ³ñùáõÝÇ 3, % 3, % 6, % ÈáéÇ 5, % 4, % 10, % Îáï³Ûù 6, % 4, % 10, % ÞÇñ³Ï 4, % 2, % 6, % êûáõýçù 3, % 2, % 6, % ì³ûáó Òáñ 1, % % 2, % î³íáõß 3, % 1, % 5, % ÀÜ ²ØºÜ 73, % 59, % 132, % ͳå³ïÏ»ñ 13. ñ³ýóí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³íùý Áëï Ù³ñ½»ñÇ 2009Ã., ïáïáëý»ñáí 5.2% 7.6% 4.2% 3.5% 8.1% % 46.5% % 5.1% 12 îíû³éý»ñá Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý Ã. ¹ñáõÃÛ³Ùµ å»ï³ï³ý ÙdzëÝ³Ï³Ý ñ³ýó³ù³ïû³ýáõù ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é ³éϳ ï»õ»ï³ïíáõãû³ý ÑÇÙ³Ý íñ³: 13 ²é³Ýó ºñ ³Ý ù³õ³ùç: 22

23 ²ÕÛáõë³ ³Ï 8. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ßëí³ ³ÍùÁ ñ³ýóí³íý»ñç Ù»ç ÃÃ.»ñ áùñ 2007 í»ñç í»ñç í»ñç 75.9 öøò ëáõµû»ïïý»ñ [ % ] öáùñ ØÇçÇÝ Àݹ³Ù»»ÝÁ Êáßáñ [ % ] Í³å³ ³ïÏ»ñ 14. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ñ³ýóí³íý»ñç Ù»ç Ãà »ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ Êáßáñ % 20% 40% 60% 80% 100% 23

24 ²ÕÛáõë³Ï 9. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ ÃÃ. ÖÛáõÕ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ öøò ëáõµû»ïï- Ý»ñ [ % ] [ % ] [ % ] Êáßáñ ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõ Ý ÛáõÕ³ïÝï»ëáõ- 14 ÃÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ÀÜ ²ØºÜÀ ÐÐ ²ÕÛáõë³Ï 8-Çó»ñ áõù, áñ г۳ëï³ÝáõÙ 2009Ã.-ÇÝ öøò ëáõµû»ïï- Ý»ñÝ ³é³í»É ³ÏïÇí áñí»é»ý ³é ïñç, ³ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛ³Ý, ÛáõÕÙûñù- Ý»ñÇ í»ñ³ùß³ïù³ý, ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý áéáñïý»ñáõù, áñï»õ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ϳ½Ùáõ٠ѳٳå³ï³ë- ˳ݳµ³ñ 98.9, 95.0, 90.4, ïáïáë: Ü߳ݳϳÉÇ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ ¹»ñÁ ݳ ïñ³ýëåáñïç ϳåÇ áéáñïý»ñáõù (87.3%):»ñí³Í óáõó³ýçßý»ñý, Áëï áõãû³ý, ï³éçë»ý ÐÐ ïýï»ëáõãû³ý ½³ñ ³óÙ³Ý Ý»ñ- ϳÛÇë áõéáõù öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ý ÁݹѳÝñ³Ï³Ý å³ï- Ï»ñÁ»ñÏñÇ ïýï»ëáõãû³ý ½³ñ ³óÙ³Ý áéáñï³ûçý ϳéáõóí³ÍùáõÙ ï»õç áõý»óáõ á áëáõãûáõýý»ñç ѳٳï»ùëïáõÙ: 14 ÛáõÕ³ïÝï»ë³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ùµ ½µ³ÕíáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ: 24

25 Í³å³ ï»ë³ï { { { { { { ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï ϳå ̳é³ÛáõÃÛáõÝ ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ ³ïÏ»ñ 15.»ñ ϳñ³ñ ÏßÇéÝ»ñÝ Áë % 8.8% 7.9% 18.0% 22.7% 17.4% 1.2% 2.0% 1.7% 9.2% 9.3% 9.8% 3.6% 2.5% 3.3% 4.7% 4.5% 4.5% % 8.2% 7.4% áùñ, áùñ ëï ïýï»ëáõãû³ý 0.9% 1.3% 8% 36.4% % 38.3% 39.4% 37.1% 38.6% 40.5% 4.1% 45.7% 48.2% 47.8% ØÇçÇÝ öá ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï ÛáõÕ»ñÇ % 60.2% 59.8% 62.8% 92.1% 88.7% 89.8% % áùñ»ñ áùñ Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 09ÃÃ. 32.6% 24.6% 40.9% 42.7% 40.8% 42.6%.6%.6% % 41.2% 42.0% 42.8%

26 ²ÕÛáõë³ ³Ï ÃÃ. Ýáñ ëï»õíí³ ³Í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ î³ñí³ ñ³ýóí³í ïýï»ëí³ñáõ ÁÝó ³ó ëáõµû»ïïý»ñç ÁݹѳÝáõñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ Êáßáñ ùáõù Ãí³ù³Ý³ÏÁ 12,791 21,405 14,326 ø³ý³ ³Ï 12,535 20,952 14,023 îáïáë ø³ý³ï îáïáë Í³å³ ³ïÏ»ñ ÃÃ. Ýáñ ëï»õíí³í öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³ ³Ý³ÏÇ ¹ÇݳÙÇϳÝÝ 25,000 20,952 20,000 15,000 12, ,023 10,000 5, Üáñ ëï»õíí³íí öøò ëáõµû»ïïý»»ñ 26

27 ²ÕÛáõë³Ï 11. öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³íáõãûáõýá ù. ºñ ³ÝáõÙ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ ÃÃ. سñ½Á 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ öøò ëáõµû»ïïý»ñ ø³ý³ï îáïáë ø³ý³ï îáïáë ø³ý³ï îáïáë ù.ºñ ³Ý 37, , , ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñ 44, , , ºñ ³Ý ù³õ³ùáõù ÐÐ ³ÛÉ Ù³½»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç µ³ßëí³- ÍáõÃÛáõÝÁ µýáõã³ ñáõ óáõó³ýçßý»ñç ÐÐ-áõÙ ³Ýóϳóí³Í í»ñççý Ù³ñ¹³- ѳٳñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³¹ñáõÙÁ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ï³éçë ѳßí»Éáõ 1,000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÝ, Áëï Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÇ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñÇ: ²ÕÛáõë³Ï 11-áõ٠ѳßí³ñí³Í óáõó³ýçßý»ñá Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ»Ý ï³éçë Ý»ñϳ۳óÝ»É Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÇ Ù³ñ½»ñÇ ÙÇç ïýï»ë³- Ï³Ý ½³ñ ³óÙ³Ý ³ÝѳٳٳëÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ï³ý óáõó³ýçß, áñá ɳÛ- Ýáñ»Ý ÏÇñ³éíáõÙ ÙÇç³½ ³ÛÇÝ åñ³ïïçï³ûáõù` óáõûó ï³éáí öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ ïíû³é ï³ñ³í³ßñç³ýç ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óí³ÍáõÃÛ³Ý ³ëïÇ ³ÝÇ ÙÇç áõõõ³ïç ϳåÁ: ÐÐ Ùßï³Ï³Ý µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2010Ã. ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃ- Û³Ùµ ϳ½Ù»É 3,249.5 ѳ½. Ù³ñ¹ 15, áñáýóçó` 1,116.6 ѳ½³ñ Ù³ñ¹ ϳ٠34.4%-Á Ù³Ûñ³ù³Õ³ùáõÙ, ÇëÏ 2,132.9 ѳ½³ñ Ù³ñ¹ ϳ٠65.6%-Á ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ: ²ÕÛáõë³Ï 12. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ 1000 µý³ïãç ѳßíáí 2007, Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. ÐÐ-áõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ ù. ºñ ³ÝáõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñáõÙ 1000 µý³ïãç ѳßíáí öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ ÐÐ ³½ ³ÛÇÝ íç ³Ï³ ñ³ï³ý ͳé³ÛáõÃÛ³Ý Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý Ùßï³Ï³Ý µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2010 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÝí³ñÇ 1-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ : 27

28 Í³å³ ³ïÏ»ñ 17. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ãí³ù³Ý³ÏÁ 1000 µý³ïãç ѳßíáíí ÃÃ. 2007à à à ÐÐ ³ÛÉ Ù³ñ½»ñ ù. ºñ ³Ý ÐÐ ¼µ³ ³Õí³ÍáõÃÛáõÝ Ð³ ³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³ ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ ïýï»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý ÙÇçÇÝ Ãí³ù³Ý³ÏÁ 2009Ã. ϳ½Ù»É 1, ѳ½. Ù³ñ¹, áñáýó 93.1%-Á ϳ٠ѳ½³ñ Ù³ñ¹»Õ»É»Ý ½µ³Õí³Í, ÇëÏ 6.9 %-Á ϳ٠81.4 ѳ½. Ù³ñ¹ ã»ý áõý»ó»é ³ß˳ï³Ýù, ñ³ ³Ýóí»É»Ý ÐÐ ³ß˳ï³ÝùÇ ëáóç³ ³É³Ï³Ý ѳñó»- ñç ݳ˳ñ³ñáõÃÛ³Ý ÐÐÐ ½µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝ áñí³ï³éáõãûáõ- ÝáõÙ ëï³ó»é»ý áñí³ ³½áõñÏÇ Ï³ñ ³íÇ ³Ï: ê³ï³ûý, ÙÇ ß³ñù ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñ, í»ñéáõíáõãûáõýý»ñ, ÇÝãå»ë ݳ ³ ³éϳ áñó³ ³ Çï³Ï³Ý ݳ- ѳï³Ï³ÝÝ»ñÁ íï³ûáõù»ý ³ÛÝ Ù³ëÇÝ, áñ ³Û¹ óáõó³ýçßý Çñ³Ï³ÝáõÙ ³í»- ÉÇ Ù»Í : 28

29 ²ÕÛáõë³Ï 13. ¼µ³Õí³ÍÝ»ñÝ Áëï ïýï»ë³ï³ý áñíáõý»áõãû³ý ï»ë³ïý»ñç ÐÐ-áõÙ 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ. % Գյուղատնտեսություն, որսորդություն, անտառտնտեսություն Ընդամենի նկատմամբ Բաշխումն ըստ սեռի Կ Տ Կ Տ Ձկնորսություն, ձկնաբուծություն Հանքագործական արդյունաբերություն Մշակող արդյունաբերություն Էլեկտրաէներգիայի, գազի, ջրի արտադրություն և բաշխում Շինարարություն Առևտուր, ավտոմեքենաների, կենցաղային ապրանքների և անձնական օգտագործման իրերի նորոգում Հյուրանոցներ և ռեստորաններ Տրանսպորտ և կապ Ֆինանսական գործունեություն Անշարժ գույքի հետ կապված գործառնություններ, վարձակալում և ծառայությունների մատուցում Պետական կառավարում Կրթություն Առողջապահություն և սոցիալական ծառայությունների մատուցում Կոմունալ, սոցիալական և անհատական ծառայությունների մատուցում Տնային տնտեսությունների վարման ծառայություններ Օտարերկրյա (էքստերիտորիալ) կազմակերպությունների գործունեություն Ընդամենը

30 ²ÕÛáõë³ ³Ï 14. ݳÏãáõÃÛ³ ³Ý ïýï»ë³ï³ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ ÐÐ-áõÙ 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ, % î³ñçù³ûçý ËáõÙµ ÎÇÝ 13.0% 37.4% 46.4% 57.6% 66.6% 77.2% 71.3% 68.1% 63.1% 43.0% 33.5% 27.9% îõ³ù³ñ¹ 17.6% 70.6% 91.2% 93.7% 91.7% 90.4% 90.3% 88.7% 84.0% 74.4% 50.5% 35.7% Í³å³ ³ïÏ»ñ 18. ݳÏãáõÃÛ³Ý ïýï»ë³ï³ ³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ ÐÐ- áõù 2008 Ãí³Ï³ÝÇÝ, % % 80..0% 60..0% 40.0% 20.0% 0.0% ÎÇÝ îõ³ù³ñ¹ 30

31 ²ÕÛáõë³ ³Ï 15. ÐÐ-áõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ ÃÃ. ¼µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý ÁݹѳÝáõñ ٳϳ ³ñ¹³ÏÁ áñí³½ñïáõãûáõý î³ñç öøò ëáõµû»ïïý»»ñáõù îáïáëá ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ 16 îýï»ëáõãû³ý Ù»ç ½µ³Õí³Í ïýï»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÁ (ѳ½. Ù³ñ¹) îáïáëá ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ Í³å³ ³ïÏ»ñ 19. öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»ëáõãû³ý Ù»ç ½µ³Õí³Í ïýï»»ë³å»ë ³ÏïÇí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³ ³Ý³ÏáõÙ ÃÃ. 42.5% 42.0% 42.1% 42.2% 41.5% 41.0% 40.7% 40.5% 40.0% 39.5% 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 16 Ü»ñ³ ³éí³Í ã»ý å»ï³ ³Ï³Ý ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ½µ³Õí³ ³ÍÝ»ñÁ: ϳé³í³ñÙ³ ³Ý ѳٳϳñ áõù 31 ÛáõÕ³ódzϳÝ

32 ²ÕÛáõë³Ï 16. öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ µ³ßëí³íáõãûáõýý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ Ãà Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý ÖÛáõÕ öøò ëáõµ- Û»Ïï- Ý»ñ Êáßáñ öøò - ëáõµû»ïï- Ý»ñ Êáßáñ öøò - ëáõµ- Û»Ïï- Ý»ñ Êáßáñ [ % ] [ % ] [ % ] ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃ- ÛáõÝ ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ ²é ïáõñ îñ³ýëåáñï γå ̳é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ÀÜ ²ØºÜÀ, ÐÐ Ü»ñ³éí³Í ã»ý å»ï³ï³ý ϳé³í³ñÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ áõù ÛáõÕ³óÇ³Ï³Ý ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÁ: 32

33 Í³å³ ³ïÏ»ñ 20.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ µ³ßëí³íùý Áëï ïýï»ëáõãû³ý ÛáõÕ»ñÇ ÃÃ., ïáïáëý»ñáí ²ñ¹Ûáõݳµ»ñáõÃÛáõÝ { % 8.2% 8.6% 19.6% 19.2% 18.4% 3.3% 3.0% 3.0% ÞÇݳñ³ñáõÃÛáõÝ { % 24.2% 15.4% 18.6% 19.8% 22.8% 3.3% 4.5% 4.6% ²é ïáõñ { % 10.7% 17.9% 18.0% 40.8% 39.1% % 17.1% 50.6% îñ³ýëåáñï ϳå { % 8.9% 7.1% 6.3% 7.0% 7.2% 2.5% 2.0% 2.0% ̳é³ÛáõÃÛáõÝ { % 24.6% 24.6% 9.5% 15.2% 15.2% 6.3% 5.2% 5.2% ØÇçÇÝ öáùñ»ñ áùñ 33

34 Í³å³ ³ïÏ»ñ 21.»ñ áùñ, áùñ ÙÇçÇÝ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ ³ÏÇ µ³ßëí³íùá Ãà % 15.9% 16.7% % 16.0% 17.2% % 16.4% 8..8% 0% 20% 40% 60% 80% 100%»ñ áùñ öáùñ ØÇçÇÝ 34

35 ²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ ÐÐ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý ͳí³ÉÁ 2009 Ãí³Ï³ÝÇÝ, ÁÝóóÇÏ Ý»ñáí, ϳ½Ù»É ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ϳ٠ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, ³Û¹ ÃíáõÙ` ³åñ³ÝùÝ»ñÇ ³ñï³Ñ³ÝáõÙÁ` ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù (697.8 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ) Ý»ñÙáõÍáõÙÁ` ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ( ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ): ÜáõÛÝ Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍáõÙ ³é ïñ³ûçý ѳßí»ÏßéÇ ¹»ýÇóÇïÁ ϳ½Ù»É ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ( ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ): ²ÕÛáõë³Ï 17. ²ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý ͳí³ÉÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ÃÃ. Áëï öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ [%] [%] [%] ²ñï³Ñ³ÝáõÙ Ü»ñÙáõÍáõÙ ²ÕÛáõë³Ï 17-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ïíû³éý»ñá óáõûó»ý ï³éçë, áñ öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ»ñÏñÇ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý Ù»ç ¹»é ë ѳٻٳﳵ³ñ ó³íñ 18. ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Ù»ç ³ÛÝ Ï³½ÙáõÙ 17.7, ÇëÏ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý Ù»ç` 26.2 ïáïáë 2009Ã. ѳٳñ: ì»ñéáõíáõãû³ý»ýã³ñï»- Éáí»ñÏñÇ ³ñï³ùÇÝ ³é ïñ³ßñç³ý³éáõãû³ý Ù»ç, Ù³ëݳíáñ³å»ë ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ, öøò áéáñïç ѳٻٳﳵ³ñ áùñ Ù³ëݳÏóáõÃ- ÛáõÝÁ` ϳñ»ÉÇ»½ñ³Ñ³Ý»É, áñ öøò ëáõµû»ïïý»ñá Ý»ñϳÛáõÙë ÑÇÙݳϳ- ÝáõÙ Çñ»Ýó ѳٳñ ÃÇñ³Ë³ÛÇÝ»Ý Ñ³Ù³ñáõÙ Ý»ñùÇÝ ßáõϳÝ, ã»ý ϳñáÕ³- ÝáõÙ µ³í³ñ³ñ»é ³ñï³ùÇÝ ßáõϳÛÇ ÏáÕÙÇó Ý»ñϳ۳óí³Í å³ñ³ýçý»ñá ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý ÁÝóóùáõ٠ѳݹÇåáõÙ»Ý ËáãÁݹáïÝ»ñÇ Ï³Ù»ñÏñÇ Ý»ñëáõÙ, Ï³Ù É ³ñï³ùÇÝ ßáõϳÛáõÙ Çñ»Ýó ³ñï³¹ñ³ÝùÁ Ý»ñϳ۳óÝ»ÉÇë: 18 гٳӳÛÝ OECD UNECE ïíû³éý»ñç öøò ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ â»ëç³ûáõù ϳ½ÙáõÙ 36.2%, üñ³ýëç³ûáõù` 30.0% ìñ³ëï³ýáõù `10.7%: 35

36 Í³å³ ³ïÏ»ñ 22. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ ³ñï³ ³Ñ³ÝÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ Ãà % 82..6% 82.1% 82.3% 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0.0% 17.4% 2007Ã. 17.9% 17.7% 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ Í³å³ ³ïÏ»ñ 23. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ý»ñÙáõÍÙ³Ý Í³í³ÉáõÙ ÃÃ. 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 0.0% 62.7% 37.3% 2007Ã. 73.8% 62.2% 37.8% 26..2% 2008Ã. 2009Ã. öøò Êáßáñ 36

37 úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ ì»ñççý ï³ñçý»ñçý ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ ³ Ç ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ð³Û³ëï³ÝáõÙ Ëñ³ËáõëÇã Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÝ»ñÇ ï³ñ»ó ï³ñç Ù»Í ³ ³ñӳݳ ñíáõù: Àëï å³ßïáý³ï³ý íç ³Ï³ ñáõãû³ý` ÃÃ. ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³- ϳݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñ³ûçý ͳí³ÉÁ ϳ½Ù»É 3038,5 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ, áñçó ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÁ (úàõü) 2315,3 ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ: ÃÃ. ųٳݳϳѳïí³ÍáõÙ, ãý³û³í áñ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ»ñ³ÏßÇé Ù³ëÁ Çñ³Ï³Ý³óí»É»Ýóϳéáõóí³Íù³ÛÇÝ áéáñïý»- ñáõù, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙ»ñÇ Ï³éáõóí³ÍùÁ É ³í»ÉÇ ¹Çí»ñëÇýÇϳóí»É ݳËáñ¹ ï³ñçý»ñç ѳٻٳïáõÃÛ³Ùµ: ÃÃ. ÁÝ- óóùáõÙ ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ»ñ³ÏßÇé Ù³ëÁ ϳ½Ù»É Ýáñ ÑÇÙݳ¹ñí³Í, ³Û¹ ÃíáõÙ` áùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ, ÇÝãå»ë ݳ ݳ- Ëáñ¹ ï³ñçý»ñçý ÑÇÙݳ¹ñí³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ í»ñ³ý»ñ¹ñáõùý»ñç ѳßíÇÝ: ØdzųٳݳÏ, Ã.-Ç ¹ñáõÃÛ³Ùµ г۳ëï³ÝáõÙ ñ³ýóí³í»õ»é ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ 4489 ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝ, áñáýó Ù»Í Ù³ëÁ ñ³ýóí»é í»ñççý ï³ñçý»ñç ÁÝóóùáõÙ: êáõûý í»ñéáõíáõãûáõýá áñó ³Ýáõ٠ݳѳï»Éáõ ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ, ÇÝãå»ë ݳ ³ Ç ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ûï³ñ»ïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉáõÙ: ì»ñéáõíáõãûáõýá ϳï³ñí»É ÃÃ.-Ç Ïïñí³Íùáí, ÇëÏ áñå»ë»é³ï»ï³ûçý óáõó³ýçßý»ñ û ï³ áñíí»é»ý ³Û¹ ï³ñçý»ñçý г- Û³ëï³ÝÇ ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñ- Û³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉÁ ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ ÑÇÙݳ¹ñí³Í ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ù³ý³ïá: úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ù³ý³ïá Ýñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³- ϳݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÁ ݳѳïí»É Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ýñ³Ýó ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹Ç ÏÇñ³éٳٵ: Æñ³Ï³Ý³óí³Í áõëáõùý³ëçñáõãû³ý ϳï³ñí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ: 37

38 ²ÕÛáõë³Ï ÃÃ. ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÁ 2007 Ãí³Ï³Ý 2008 Ãí³Ï³Ý 2009 Ãí³Ï³Ý öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ öøò Êáßáñ ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñ [%] úï³ñ»ñïñû³ Áݹ³Ù»ÝÁ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ 67.3 [8.0 %] [92.0 %] [8.0 %] [92.0 %] 72.9 [7.8 %] [92.2 %] úï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ (úàõü) 51.0 [8.8 %] [91.2 %] 82.3 [8.2 %] [91.8 %] 58.6 [8.0 %] [92.0 %] гٳӳÛÝ ²ÕÛáõë³Ï 19-áõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÝ»ñÇ` ÃÃ. ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ïýï»ëáõãû³ý Çñ³Ï³Ý ѳïí³ÍáõÙ Çñ³Ï³- ݳóí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÝ»ñÁ, ³Û¹ ÃíáõÙ` áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÁ µ³ó³ñó³ï Ãí»ñáí ï³ñ»ó ï³ñç ÏïñáõÏ ³»É»Ý: Ødzųٳ- ݳÏ, öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»¹ñáõÙÝ»- ñá ïáïáë³ûçý Ù³ëݳµ³ÅÝáí` ÁݹѳÝáõñ ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉáõÙ ñ»ã» ÝáõÛÝ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»Ý Ï³½ÙáõÙ, ÇëÏ áõõõ³ïç Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ å³ñ³ ³ÛáõÙ áùñ ÇÝã Ýí³½Ù³Ý ÙÇïáõÙ áõý»ý: ÜáõÛÝ Ù»Ãá¹áí áñó³ Çï³Ï³Ý ݳѳï³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ` ÃÃ. г۳ëï³ÝáõÙ ÑÇÙݳ¹ñí»É ûï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ 1104 ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝ, áñáýó»ñ³ïßéáõ ٻͳٳëÝáõÃÛáõÝÁ (Ùáï 95%) öøò ëáõµû»ïïý»ñ»ý: ²Ûë ݳѳï³Ï³ÝÁ ÝáõÛÝå»ë ϳï³ñí»É Ëáßáñ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñï³ñÏÙ³Ý Ù»Ãá¹áí: 38

39 Í³å³ ³ïÏ»ñ 24. úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ ³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³ ³Ùµ öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ ³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý ÃÃ., ÙÉÝ ²ØÜ ¹áɳñáí Ã. 2005Ã. 2006à Ã. 2008Ã. 2009Ã. úàôü úï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñ Áݹ³Ù»ÝÁ Í³å³ ³ïÏ»ñ 25. úï³ñ»ñïñû³ ϳåÇï³ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳ ³Ý ûï³ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ ͳí³ÉáõÙ ÃÃ., ïáïáëý»ñáí 100.0% 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0.0% 9.7% % 90.8% 92.0% 9.2% 8.0% % 92.0% 92.2% 6.9% 8.0% 7.8% öøò Êáßáñ ϳ½Ù³ ³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ 39

40 Í³å³ ³ïÏ»ñ 26. úï ï³ñ»ñïñû³ ϳåÇ åçï³éç Ù³ëݳÏó ÏóáõÃÛ³Ùµ öøò ëáõµû»ïïïý»ñáõù Ëáßáñ Ëá ϳ½Ù³Ï»ññåáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ûï³ñ»ñ»ñïñû³ Ý»ñ¹ñáõÙÝÝ»ñÇ Ù³ëݳµ³ÅÇÇÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳ ³Ý ûï³ñ»ñïñû³ áõõõ³ïç ÏÇ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÇ (ú úàôü) ͳí³ÉáõÙ ÃÃ., 2 ïáïá ÏáëÝ»ñáí 9% 89.5% 89.6% 90.9 % 92.8% 91.8% 92.0% 100.0% 50.0% 9.1% 10.5% 10.4% 7.2% % 8.2% 8.0% 0.0% 2004 öøò Êáßáñ ϳ½Ù ٳϻñåáõÃÛáõÝÝ»»ñ г ³ñÏ»ñ ²ÕÛáõë³ ³Ï 19. öøò ëáõµûû»ïïý»ñç Ëáßáñ áñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ ÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³ ³Í ѳñÏ»ñÇ ï»ëë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ÐÐ Ð å»ï³ï³ý µûááõç»ç ѳñϳÛÇݻϳÙáõõïÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõññ áõù³ñáõù, ÃÃ.19 î³ñç Ç Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³ ³Ù»ÝÁÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù Ù] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³-Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ Ð ÐÐ ¹ñ³Ù]] [%] Àݹ³Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Êáßáñ öøò ³ë³Ï³ñ áõù Àݹ³Ù»ÝÁ ÐÐ ä»ï³ï³ý µûáõç»ç ѳñϳ-ÛÇݻϳÙáõïÝ»ñ, å»ï³ï³ý ïáõñ-ù»ñ áã ѳñϳÛÇݻϳÙáõïÝ»ñ 19»ñí³ ³Í óáõó³ýçßý»ñá ѳßßí³ñÏí³Í»Ý ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí Á Ù³ÙáõÉáõÙ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ³ÛÉ ÙÇçáóÝ Ý»ñáí ѳÛï³ñ³ñí³ ³Í ï»õ»ï³ïíáõãûáõý ÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ ` ö öøò ëáõµû»ïïý»ñç ѳñÏÙ Ù³Ý é»åçùý»ñç, ѳñ ñï³ûçý ûñ»ýë¹ñáõãû³ ³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõà ÃÛáõÝÝ»ñÁ ¹ñ³Ýó ¹Çݳ٠ÙÇϳÝ: 40

41 ÆÝãå»ë»ñ áõù ³ÕÛáõëÛ³ÏÇó öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ÐÐ å»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç å³ñï³¹ ¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»- ñç 20 Ù³ ³ëáí í»ñççý»ñïáõ ï³ñçý»ñçý ³ñӳݳ ñí»é µ³ó³ñó³ï áõù³ñ- Ý»ñÇ ³, ϳ½Ù»Éáíª 2008Ã-ÇÝ ßáõñç 46.8 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù, 2007Ã-ÇÝ 20.7 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ ³Ù 2006Ã-Ç 17 ÙÉñ¹ ¹ñ³Ù ï³ñ»ï³ý ³ Ç ¹ÇÙ³ó: ê³ ³Ï³ÛÝ ÝáõÛÝ Å³- ٳݳϳѳïí³ÍáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó ÐÐ å»»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³ ³Í ѳñÏ»ñÇ, ïáõñù»ñç å³ñï³ ³¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ÁݹѳÝáõñ óáõó³ ÝÇßÇ Ù»ç áõý»ó»é ³, Ç ï³ñµ»ñáõãûáõý ݳËáñ¹ ï³ñçý»ñçý ³ñӳݳ ñí³í áñáß³ïç Ýí³ ³½Ù³Ý ÙÇïÙ³ÝÁ: 2009 Ã.-Ç ÝáõÛÝ óáõó³ýçßý»ñç Ù³ëáí ³ñӳݳ ñí»é ³Ï³Ý Ýí³½áõÙ, ÇÝãÁ å³ûù³ý³íáñí³í ѳٳß˳ñѳÛÇÝ ýçý³ýë³ïýï»ë³ï³ý ݳųÙÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ: 2009 Ã. -ÇÝ öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó å»»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí³Í ѳñÏ»- ñç, ïáõñù»ñç å³ñï³ ³¹Çñ ³ÛÉ í ³ñÝ»ñÇ Ù³ëáí 2008Ã.-Ç Ñ»ï ѳٻٳï³Í å»ï³ï³ý µûáõç» í ³ñí»É 34.6 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ùáí ³í»ÉÇ ùçã áõù³ñ: Í³å³ ³ïÏ»ñ 27. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í ѳñÏ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ññ ÏßÇéÁ ÐÐ å»ï³ï³ý µûáõç»ç ѳñϳ ³ÛÇݻϳÙáõïÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù, Ãà Ã. 2005Ã. 2006Ã. 2007Ã. 2008à Ã. Êáßáñ öøò 20 ²é³Ýó å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ ³Ï³Ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ: 41

42 ²ÕÛáõë³Ï 20. öøò ëáõµû»ïïý»ñç Ëáßáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù, ÃÃ. î³ñç ³ë³- ϳñ áõù Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] Àݹ³- Ù»ÝÁ [ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù] [%] öøò Êáßáñ Àݹ³Ù»Ý Á ä³ñï³¹ Çñ ëáóç³é³ Ï³Ý ³å³Ñáí ³- ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñ ÆÝãå»ë»ñ áõù ³ÕÛáõë³ÏÇó 2008Ã.-ÇÝ 2007Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ï ³ñÓ³- ݳ ñí»é öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ßáõñç 37.3 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³,»ñµ 2007Ã.-ÇÝ 2006Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ï ³ñӳݳ ñí»é ßáõñç 51.4 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³ ª 2006 Ã.-ÇÝ Ý³Ëáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ï ßáõñç 26%-áí ³ Ç ¹ÇÙ³ó: ³ó³ñÓ³Ï Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ»ñáí 2008Ã.-ÇÝ 2007Ã.-ÇÝ ³Û¹ óáõó³ýçßý»ñá ϳ½Ù»É»Ý ѳٳå³ï³ë˳ݳµ³ñ ßáõñç 14.5 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù 12.3 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù: ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ 2008Ã.-ÇÝ Ý³Ëáñ¹ ï³ñí³ Ñ³Ù»Ù³ï í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ áõù³ñáõù 4.8 ïáïáë³ûçý Ï»ïáí ³í»É³ó»É»Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÁ` 2007Ã.-ÇÝ ³ñÓ³- ݳ ñí³í 10.7 ïáïáë³ûçý Ï»ïÇ ¹ÇÙ³óª ϳ½Ù»Éáí 53.4 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ù ϳ٠50.9 ïáïáë 2007Ã.-Ç 38.9 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³ÙÇ Ï³Ù 45.7 ïáïáëç ¹ÇÙ³ó: 2009Ã.-ÇÝ öøò ëáõµé»ïïý»ñç ÏáÕÙÇó í ³ñí³Í å³ñï³¹çñ ëáóç³é³ï³ý ³å³Ñáí³ ñáõãû³ý í ³ñÝ»ñÁ 2008Ã.-Ç Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ Ýí³½»É»Ý ßáõñç 4.7 ÙÉñ¹ ÐÐ ¹ñ³Ùáí: 42

43 öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë ºñÏñÇ ïýï»ë³ï³ý ѳٳϳñ áõù öøò ¹»ñÇ Ý߳ݳÏáõÃÛ³Ý ³é³í»É ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ ëï³ý³éáõ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ÁÝÓ»éáõÙ Ødzó- Û³É ³½»ñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý öøò áéáñïç í»ñ³µ»ñû³é Çñ³Ï³Ý³óí³Í ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ÏÇñ³éíáÕ ³ ñ» ³óí³Í ÙÇ óáõó³ýçß, áñá ÏáãíáõÙ öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë : öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÝ ÁݹѳÝñ³Ï³Ý ïýï»ë³ï³ý óáõó³ýçß, áñý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ³ÙµáÕç öøò áéáñïç Ù³ëݳµ³ÅÇÝÝ ³½ ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ý ٳϳñ¹³Ïáí ÑÇÙÝí³Í 3 ÑÇÙÝ³Ï³Ý ïýï»ë³ï³ý áñ- ÍáÝÝ»ñÇ íñ³, áñáýù»ý. Ù³ëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ»ñÏñÇ ïýï»ëáõãûáõýáõù, öøò ëáõµû»ïïý»ñç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç, öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù Ý»ñ ñ³íí³í ³ß˳ïáõÅÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ: öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ ϳñáÕ ³ñï³Ñ³Ûïí»É ïáïáëý»ñáí /ϳ٠Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí: ²ÕÛáõë³Ï 21. öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùëÁ г۳ëï³ÝáõÙ, ÃÃ. î³ñç سëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»ëáõãûáõýáõù (%) öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç (%) öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³Í»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ (%) Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ (²ØÜ ¹áɳñ) öøò ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùë (Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí)

44 Í³å³ ³ïÏ»ñ 28. öøò ½³ñ ³½Ù³Ý Çݹ»»ùëÇ ¹ÇݳÙÇÏ³Ý Ð³Û³ëï³ÝáõÙ, Ãà Ã. 2003Ã. 2004Ã. 2005Ã. 2006Ã. 2007Ã. 2008Ã. 2009Ã. 44

45 زê 2 öáùñ ÙÇçÇÝ Ó»éݳñϳïÇñáõÃÛ³Ý áéáñïç ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãûáõý Æñ³Ï³Ý³óí³Í í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ ¹áõñë µ»ñí³í óáõó³- ÝÇßÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ Ñݳñ³íáñ ¹³ñÓ»É Ó ³íáñ»É ÐÐ-áõÙ öøò áéáñïç í»- ñ³µ»ñû³é ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ: î»õ»ï³ ñáõù Ý»ñϳ۳óí³Í ï»õ»ï³ïíáõãûáõýá ³ÝϳëÏ³Í Ã»ñÇ áã ³ÙµáÕç³Ï³Ý ÏÉÇÝ»ñ ³é³Ýó ÐÐ ÙÇ ß³ñù ½³ñ ³óáÕ áõ ½³ñ ³ó³Í»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñç ѳٳ¹ñÙ³Ý í»ñéáõíáõãû³ý: âý³û³í, áñ Çñ³Ï³Ý³óí³Í í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óí»é ÐÐáõÙ öøò áéáñïç ³ÙµáÕç³Ï³Ý å³ïï»ñ, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, Ù»ñ ËáñÇÝ Ñ³- Ùá½Ù³Ùµ, ï³ñ³í³ßñç³ýç ³ß˳ñÑÇ ³ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù ÁÝóóáÕ ïñ³ýëýáñù³óçáý áñíáýã³óý»ñá, Ù³ëݳíáñ³å»ë, öøò áéáñïáõù ѳßíÇ ³éÝ»Éáõ ÐÐ-áõÙ ÝٳݳïÇå áñíáýã³óý»ñç ѳٳ¹ñáõÙÁ ѳٳå³ï³ëË³Ý ½áõ ³Ñ»éÝ»ñÇ ³ÝóϳóáõÙÁ ÝÛáõÃÁ ¹³ñÓÝáõÙ»Ý ³í³ñïáõÝ: öøò áéáñïá Ý߳ݳϳÉÇ ¹»ñ áõýç ÇÝãå»ë ½³ñ ³óáÕ, ³ÛÝå»ë É ½³ñ- ³ó³Í»ñÏñÝ»ñÇ ïýï»ëáõãûáõýý»ñáõù, ÇÝãÇ Ù³ëÇÝ»Ý íï³ûáõù ëïáñ Ý»ñ- ϳ۳óí³Í ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõíáõãû³ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ: îýï»ë³å»ë ½³ñ ³ó³Í»ñÏñÝ»ñáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ϳ½ÙáõÙ»Ý ïýï»ëí³ñáõ ëáõµû»ïïý»ñç ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏÇ 97-99%-Á: ²ØÜ-áõÙ áùñ µç½ý»ëç (öøò) ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Áݹѳ- Ýáõñ Ãí³ù³Ý³Ïáõ٠ϳ½ÙáõÙ 99.7% 21, Ðܲ-Ç Ù»ç` 52%, ÇëÏ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ` 53%: гٳӳÛÝ îýï»ë³ï³ý гٳ áñí³ïóáõãû³ý ¼³ñ ³óÙ³Ý Î³½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý (OECD) ïíû³éý»ñç üñ³ýëç³- ÛáõÙ Æëå³ÝdzÛáõ٠ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÁݹѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ öøò ëáõµû»ïïý»ñá ϳ½ÙáõÙ»Ý 99.8%, Ö³åáÝdzÛáõÙ` 99.7%, Þí»ó³ñdz- ÛáõÙ` 99 %: ÆÝã í»ñ³µ»ñáõù ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ /ϳ٠½³ñ ³óáÕ ïýï»ëáõãû³ùµ»ñïñ- Ý»ñÇÝ, ÇÝãå»ë ï³ñ³í³ßñç³ýáõù 22, ³ÛÝå»ë É ³ß˳ñÑáõÙ, ³å³ ¹ñ³Ýó ѳٻٳïáõÃÛáõÝÁ г۳ëï³ÝÇ Ñ»ï` öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñç Ïïñí³Íùáí, ï³éçë µ³í³ï³ýçý Ñ»ï³ùñùÇñ å³ïï»ñ: Æñ³Ï³Ý³óí³Í ¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõ٠ѳٻٳï³Ï³Ý í»ñéáõ- ÍáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ÁÝïñí»É»Ý Ñ»ï ۳ɻñÏñÝ»ñÁ. ²¹ñµ»ç³Ý, ìñ³ëï³ý, êéáí³ïç³, êéáí»ýç³, ȳïídz, ÈÇïí³, ¾ëïáÝdz, áõéõ³ñç³, Êáñí³- Ãdz, èáõùçýç³, â»ëç³ ÐáõÝ ³ñdz: Üßí³Í»ñÏñÝ»ñÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ 21 Small Business in Japan White paper on small and medium entreprises in Japan MITI, 2002, 219 p., p. 109: 22 гñ³í ÏáíϳëÛ³Ý ï³ñ³í³ßñç³ý: 45

46 å³ûù³ý³íáñí³í ³ß˳ñѳ ñ³ï³ý ¹Çñùáí 23 ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Ï»ñå г۳ëï³ÝÇ Ñ»ï ѳٳ¹ñ»ÉÇ ïýï»ë³ï³ý ½³ñ ³óÙ³Ý ÙÇïáõÙÝ»ñ, ï³ñ³íù, µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³Ï áõý»ý³éáí, ÇÝãå»ë ݳ ÙÇ ß³ñù ³ÛÉ Ñ³Ý ³Ù³ÝùÝ»ñÇó»ÉÝ»Éáí: ²ÕÛáõë³Ï 22. öøò áéáñïá µýáõã³ ñáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáõó³ýçßý»ñá г۳ëï³ÝáõÙ ÙÇ ß³ñù ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ /ϳ٠½³ñ ³óáÕ ïýï»ëáõãû³ùµ»ñïñý»ñáõù 2008Ã. ºñÏÇñ سëݳíáñ ѳïí³ÍÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ïýï»- ëáõãûáõýáõù [ % ] öøò áéáñïç ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ðܲ-Ç Ù»ç [ % ] öøò ëáõµ- Û»ÏïÝ»ñáõÙ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ ½µ³Õí³ÍÝ»ñÇ Áݹ- ѳÝáõñ Ãí³ù³Ý³ÏáõÙ [ % ] Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ 24 [²ØÜ ¹áɳñ] öøò ½³ñ- ³óÙ³Ý ÇÝ- ¹»ùë [Ðܲ-Ç Ýϳïٳٵ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáջϳ- ÙáõïÝ»ñÇ Ñ³ßíáí] êéáí»ýç³ ,779 6,630.0 ¾ëïáÝdz ,223 5,646.0 ÈÇïí³ ,096 4,662.2 ȳïídz ,909 4,209.2 êéáí³ïç³ ,565 4,201.3 Êáñí³Ãdz ,636 3,984.0 ÐáõÝ ³ñdz ,409 2,583.7 èáõùçýç³ , áõéõ³ñç³ , ²¹ñµ»ç³Ý , г۳ëï³Ý ìñ³ëï³ý , гßíÇ ³éÝ»Éáí ³ÛÝ ³ëïÁ, áñ ѳÛÏ³Ï³Ý öøò ëáõµû»ïïý»ñáõù ³ß˳ïáÕÝ»ñÇ Ãí³ù³Ý³ÏÁ, ÇÝãå»ë ݳ Ù»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ-Ý µ³í³ï³ýçý áùñ ºíñ³ÙÇáõÃ۳ݻñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ, öøò 23 ²¹ñµ»ç³Ý, ìñ³ëï³ý: 24 îíû³éý»ñá Ý»ñϳ۳óí³Í»Ý 2008 Ãí³Ï³ÝÇ Ñ³Ù³ñ: ²ß˳ñÑÇ ½³ñ ³óÙ³Ý ÇݹÇϳïáñÝ»ñÇ ÑÇÙݳå³ß³ñ, гٳß˳ñѳÛÇÝ µ³ýï, 4»ïñí³ñÇ 2010 Ãí³Ï³Ý: Ø»Ï ßÝãÇÝ ÁÝÏÝáÕ Ðܲ ѳßí³ñÏÁ ϳï³ñí»É»ñÏñÝ»ñÇ Ðܲ óáõó³ýçßý»ñá µ³å³ý»éáí µý³ïãáõãû³ý Ãí³ù³Ý³ÏÇÝ: 46

47 ½³ñ ³óÙ³Ý Çݹ»ùÁ µ³ó³ñó³ï ³ñÅ»ùáí ÝáõÛÝå»ë áùñ ëï³óíáõù ½³ñ ³óáÕ ³ÝóáõÙ³ÛÇÝ ïýï»ëáõãû³ùµ ³ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ: ²Ûë åý¹áõùá Çßï ݳ ²¹ñµ»ç³ÝÇ ìñ³ëï³ýç ¹»åù»ñáõÙ: âý³û³í ¹ñ³Ý, г۳ëï³ÝáõÙ ³Ûë óáõó³ýçßý ß³ñáõݳϳϳÝáñ»Ý ³ áõù, ÇÝãÁ íï³ûáõù»ñïñáõù Ýå³ï³Ï³¹ñí³Í ³½ ³ÛÇÝ öøò ù³õ³ù³ï³ýáõãû³ý Ù³ëÇÝ: Doing Business -Á г۳ëï³ÝáõÙ Doing Business 2009-Á гٳß˳ñѳÛÇÝ ³ÝÏÇ ËÙµÇ ÏáÕÙÇó Ùß³ÏíáÕ Ññ³å³ñ³ÏíáÕ ï³ñ»ï³ý ѳßí»ïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ß³ñùÇ í»ó»ñáñ¹ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ : гٳß˳ñѳÛÇÝ ³ÝÏÇ ËáõÙµÝ ³Ûë ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñáõù Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³ÝÁ ËáãÁݹáïáÕ Ï³Ù ³ç³ÏóáÕ Ï³Ýáݳϳñ»ñÇ Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí 25 : Doing Business -Á Ý»ñϳ۳óÝáõÙ µç½ý»ëç ϳÝáݳϳñ - Ù³Ý ë» ³Ï³Ý³áõÃÛ³Ý Çñ³íáõÝùÝ»ñÁ µýáõã³ ñáõ áñ³ï³ï³ý óáõó³- ÝÇßÝ»ñ, áñáýù ϳñ»ÉÇ Ñ³Ù»Ù³ï»É 181»ñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: Ìñ³ ñç Ýå³ï³ÏÝ Ñ³Ù»Ù³ï»É ï³ñµ»ñ»ñïñý»ñç ïýï»ëáõãûáõýý»ñá Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛ³Ý ï»ë³ýïûáõýçó: ²Ûë áõëáõùý³ëçñáõãû³ý Ù»ç É³í³ áõûýý ѳݹÇë³ÝáõÙ ³ÛÝ»ñÏñÇ ïýï»ëáõã- ÛáõÝÁ, áñá ïýíáõù ³é³çÇÝ ï»õáõù: Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõã- Û³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛ³Ý µ³ñóñ Çݹ»ùëÁ Ý߳ݳÏáõÙ, áñ ϳÝá- ݳϳñ áõ ÙÇç³í³ÛñÁ Ýå³ëï³íáñ µç½ý»ëç Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²Ûë Çݹ»ùëÁ ÙÇçÇݳóÝáõÙ»ñÏñÇ ¹ÇñùÝ Áëï 10 ûٳݻñÇ` µ³õï³ó³í ÙÇ ß³ñù óáõó³ýçßý»ñçó, áñáýù É Çñ»Ýó Ñ»ñÃÇÝ ³Ù»Ý ûٳÛÇÝ ï³éçë ѳí³ë³ñ ï»ë³ï³ñ³ñ ÏßÇéÝ»ñ: г۳ëï³ÝÁ ½µ³Õ»óÝáõÙ 44-ñ¹ ï»õá 181 ¹Çï³ñÏíáÕ ïýï»ëáõãûáõý- Ý»ñÇ ß³ñùáõÙ: ìñ³ëï³ýá ³Ûë ß³ñùáõÙ ½µ³Õ»óÝáõÙ 15-ñ¹ ï»õá, ÇëÏ ²¹ñµ»ç³ÝÁ` 33-ñ¹Ý : ²ÛÉ»ñÏñÝ»ñÇ Ñ»ï ѳٻٳï³Í, 181 ïýï»ëáõãûáõý- Ý»ñÇ ß³ñùáõÙ, èáõùçýç³ý 47-ñ¹Ý, ÂáõñùÇ³Ý 59-ñ¹Á, ÇëÏ èáõë³ëï³ýá 120-ñ¹Á: Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃ- Û³Ý Ñ³Ù»Ù³ï³Ï³ÝÁ ãç ѳݹÇë³ÝáõÙ µ³ó³ñó³ï óáõó³ýçß, ù³ýç áñ í»ñççýçë ݳѳïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ѳßíÇ»Ý ³éÝíáõÙ Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ϳñ áñ ѳݹÇë³óáÕ áã µáéáñ áñíáý- Ý»ñÁ: ²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí,»ñÏñÇ ¹ÇñùÇ µ³ñ»é³íáõùá Ý߳ݳÏáõÙ, áñ ïíû³é»ñïñç ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ Ýå³ëïáõÙ µç½ý»ëç í³ñù³ý ѳٳñ ³í»ÉÇ Ýå³ëï³íáñ ÙÇç³í³ÛñÇ Ó ³íáñÙ³ÝÁ: 25 îíû³éý»ñá í»ñóí³í»ý Doing Business 2009 ѳßí»ïíáõÃÛáõÝÇó, Áݹ ñïáõù»ý 2007Ã. ³åñÇÉÇó ÙÇÝã 2008Ã. ÑáõÝÇëÁ ÁÝÏ³Í Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍÁ: 47

48 ²ÕÛáõë³Ï 23. Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãû³ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý áéáñïáõù. г۳ëï³ÝÇ ¹ÇñùÁ ÃÃ. Áëï Doing Business -Ç 26 ³ë³Ï³ñ áõù Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñ- ÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Çñ³Ï³Ý³ó- Ù³Ý ¹ÛáõñÇÝáõÃÛáõÝ Doing Business 2009 Ã. Doing Business 2008à ǽݻëÇ ÑÇÙÝáõÙ ÞÇݳñ³ñáõÃÛ³Ý ÃáõÛÉïíáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëï³óù³ý ѳñó»ñ ²ß˳ïáõÅÇ Ý»ñ ñ³íáõù ê» ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ñ³ýóáõù 5 2 ì³ñï»ñç ëï³óáõù Ü»ñ¹ñáÕÝ»ñÇ å³ßïå³ýáõãûáõý гñÏ»ñÇ í ³ñáõÙ ²ñï³ùÇÝ ³é ïáõñ ä³ûù³ý³ ñ³ûçý å³ñï³íáñáõãûáõýý»ñç ϳï³ñáõ٠ǽݻëÇ Éáõͳñáõ٠гٳӳÛÝ Forbes ³Ùë³ ñç ÏáÕÙÇó Ý»ñϳ۳óíáÕ µç½ý»ëç ѳٳñ Ýå³ëï³íáñ»ñÏñÝ»ñÇ ó³ýïç, г۳ëï³ÝÁ ѳݹÇë³ÝáõÙ É³í³ áõûý»ñ- ÏÇñÁ ²ÝÏ³Ë ä»ïáõãûáõýý»ñç гٳ áñí³ïóáõãûáõýáõù (²äÐ): г۳ëï³- ÝÁ ³Ûëï»Õ ½µ³Õ»óÝáõÙ 63-ñ¹ ï»õá 121»ñÏñÝ»ñÇ ß³ñùáõÙ` ³é³ç ³ÝóÝ»- Éáí ²äÐ µáéáñ»ñïñý»ñçó: úñçý³ï` ìñ³ëï³ýá 68-ñ¹ ï»õáõù, àõïñ³ç- ݳÝ` 75-ñ¹, ²¹ñµ»ç³ÝÁ` 82-ñ¹, ÇëÏ èáõë³ëï³ýá` 86-ñ¹ 27 : гٻٳïáõÃ- ÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ»ÉÝ»Éáí»ñÏñÇ Ðܲ-Ç ³ Ç, ëõ³ Ç áñí³½ñïáõã- Û³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÝ»ñÇó, ѳñϳÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ»ñÇ íç ³ÏÇó: Business_Rank.html 48

49 زê 3 Ò»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõãûáõý ëïë»éáõ Ñ»ï ϳåí³Í ûñ»ýë¹ñ³ï³ý ѳñó»ñÁ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ Ó»éݳñϳïÇñ³Ï³Ý áñíáõý»áõã- ÛáõÝ ëïë»éáõ Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï ñ³ýóí»é áñå»ë ³é ïñ³ûçý Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ (Ʋ) ϳ٠³Ýѳï Ó»éݳñϳï»ñ (²Ò): ²Ò ñ³ýóù³ý áñíáýã³óá ëïë»éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï áñ µ³ý- ÏáõÙ í ³ñ»É 3,000 ¹ñ³Ù å»ï³ï³ý ïáõñù ѳٳå³ï³ëË³Ý Ñ³ßí»Ñ³Ù³ñÇÝ: ²ÛÝáõÑ»ï, å»ïù Éñ³óÝ»É Ý»ñϳ۳óÝ»É ñ³ýóù³ý ¹ÇÙáõÙÁ, áñç Ó Á ïñ³ù³¹ñíáõù ÐÐ ³ñ¹³ñ³¹³ïáõÃÛ³Ý Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛ³Ý Çñ³í³µ³- Ý³Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó å»ï³ï³ý é» ÇëïñÇ áñí³ï³éáõãû³ý (ä»ï³ï³ý é»- Çëïñ) ÏáÕÙÇó: ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÁ, ùýý³ñï»éáí ¹ÇÙáõÙÁ, ϳñáÕ Ù»ñÅ»É Ï³Ù Ñ³ëï³ï»É ñ³ýóáõùá: Ø»ñÅÙ³Ý ¹»åùáõÙ ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÁ ¹ÇÙ»Éáõó Ñ»ïá Ù»Ï ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ ïñ³ù³¹ñáõù ñ³íáñ µ³ó³ïñáõãûáõý, ÇëÏ Ñ³ëï³ïÙ³Ý ¹»åùáõÙ áñáßáõùý ÁݹáõÝíáõÙ»ñÏáõ ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ, áñçó Ñ»ïá ïñ³ù³¹ñíáõù ñ³ýóù³ý íï³- ۳ϳÝÁ: Ʋ ñ³ýóù³ý áñíáýã³óá ëïë»éáõ Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï áñ µ³ýïáõù ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝáõÙÁ ñ³ýó»éáõ ѳٳñ í ³ñ»É 5,000 ¹ñ³Ù å»ï³ï³ý ïáõñù, ÇÝãå»ë ݳ í ³ñ»É 12,000 ¹ñ³Ù ä»ï³ï³ý é» ÇëïñáõÙ ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÁ ñ³ýó»éáõ ѳٳñ` ѳٳå³ï³ëË³Ý Ñ³ßí»Ñ³Ù³ñÝ»ñáí: ÀÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝÙ³Ý ñ³ýóáõùá ϳï³ñíáõÙ ä»ï³ï³ý é» ÇëïñáõÙ: ²Ýí³ÝÙ³Ý ñ³ýóù³ý ϳ٠ٻñÅÙ³Ý Ù³ëÇÝ áñáßáõùá ϳ۳óíáõÙ 2 ³ß- ˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ: ²ÛÝáõÑ»ï, ä»ï³ï³ý é» ÇëïñÇó ϳñáÕ»ù í»ñóý»é ¹ÇÙáõÙÇ Ó Á, ϳÝáݳ¹ñáõÃÛ³Ý ÝÙáõßÁ Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ ÑÇÙݳ¹ñ»Éáõ Ù³ëÇÝ ÑÇÙݳ¹ñÇÝ»ñÇ ÅáÕáíÇ ³ñӳݳ ñáõãû³ý ÝÙáõßÁ: ú ï³ áñí»éáí í»ñá µ»ñí³í ³ëï³ÃÕûñÇ ûñçý³ï»éç Ó»ñÁ` ³ÝÑñ³Å»ßï ³ÝóϳóÝ»É ÑÇÙݳ¹ÇñÝ»ñÇ ÅáÕáí, ϳ۳óÝ»É Çñ³í³µ³Ý³Ï³Ý ³ÝÓ ÑÇÙݳ¹ñ»Éáõ Ù³ëÇÝ áñáßáõù ϳ½Ù»É ÝÇëïÇ ³ñӳݳ ñáõãûáõýá, ÇÝãå»ë ݳ å»ïù å³ïñ³ëï»é ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ÑÇÙݳ¹Çñ ³ëï³ÃáõÕÃÁ` ϳÝáݳ¹ñáõÃÛáõÝÁ: ²é ïñ³ûçý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ñ³ýóù³ý ѳٳñ ϳ- Ýáݳ¹ñ³Ï³Ý ϳåÇï³ÉÇ Ýí³½³ áõûý ã³ ë³ñù³ýí³í ã : àõý»ý³éáí µáéáñ Ýßí³Í ³ëï³ÃÕûñÁ` ³ÝÑñ³Å»ßï ä»ï³ï³ý é»- Çëïñ Ý»ñϳ۳óÝ»É ñ³ýóù³ý ¹ÇÙáõÙ, áñçó Ñ»ïá ³é³í»É³ áõûýá 5 ³ß- ˳ï³Ýù³ÛÇÝ ûñí³ ÁÝóóùáõÙ å»ïù ïñíç ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ñ³ýóù³ý íï³û³ï³ýá ϳ٠ñ³ýóáõùá Ù»ñÅ»Éáõ ¹ñ³ å³ï ³éÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñû³é ñ³íáñ å³ï³ëë³ý: 49