k fsit nj jš Â.K.f nj jš m if Áw ò m«r fÿ: 1. jäœeh oyÿs k Âa mur mytyf fÿ mid J«jäênyna brašgl j f tifæš Ïiz M Á bkhêahf (co-official language

k fsit nj jš - 2019 Â.K.f nj jš m if Áw ò m«r fÿ: 1. jäœeh oyÿs k Âa mur mytyf fÿ mid J«jäênyna brašgl j f tifæš Ïiz M Á bkhêahf (co-official language) jäih m Ñfç f njitahd r l ÂU j fÿ brœa gl«. 2. ntsh ik Jiw F jåahf ãâãiy m if ehlhsk w š jh fš brœa gl«. 3. k Âa muá tç tuthæš 60 rjé»j«khãy fs F g» ªJ më f gl nt L«. ts ªj khãy fÿ nky«ts Á mila njitahd C fil Âl khãy fë brašâw mo gilæy«, ghug r«ïšyhky«ãâ g ÑL brœa gl nt L«. 4. k Âa ãâ FGé (Finance Commission) mik ò«mj gâfs«khãy fÿ k w jhš (Inter-State Council) tiuaw f gl nt L«1

5. k Âa k W«khãy mur myty fs F giha XŒñÂa  l«û L«bfh L tu gl«. 6. bjhêyhs XŒñÂa«(Employees Pension Scheme, 1995) Fiwªjg r«%.8000 Mf ã zæ f gl«. 7. gh.#.f. muá jtwhd KoÎfshš Ï iw F ÁijªJnghd ϪÂa bghushjhu ij Û bll f Áw ò mªj Jl Toa bghushjhu tšye fÿ ml»a ca ãiy FG x W mik f gl«. 8. jå eg tukhd«m L F %.86,689èUªJ %.1,50,000 Mf ca ªÂl elto if vl f gl«. 9. ehÿnjhw«ã zæ f gl«bg nuhš, Orš, rikaš vçthí cÿë l bg nuhèa bghu fë éiyfis f L FŸ it Âl ã t» f g l éiy Kiw (Administered Pricing Mechanism) Û L«bfh Ltu gl«. 10. rikaš vçthí (LPG) Áè lu fhd khåa bjhif t» fz»š ÂU«g bry j gl«kiw kh w g L K ÃUªjJnghš Áè l éiy Fiw f gl«. 2

11. tho ifahs fÿ t»fëš Fiwªjg r bjhif it fhj fhuz  fhf tnè f g l j l f lz bjhiffÿ KGtJkhf t oíl tho ifahs fs F ÂU«g më f gl«. 12. j nghjÿs tukhd tç fhd tu«ò %.5 y r ÂèUªJ %.8 y rkhf ca j gl«. _ j Fok fÿ, kh W ÂwdhëfŸ, bg fs F Ϫj tu«ò %.10 y rkhf ca j gl«. XŒñÂajhu fÿ bg L«XŒñÂa«K Ykhf tukhd tçæèuªj éy fë f gl«. 13. ru F k W«nrit tç (í.v.o) mâfg r«28 rjé»j«tiu ÏU gjhš mid J ju ÃdU F«V g LŸs fl«ghâ ig ngh»l í.v.o. tç é»j«cça tifæš kh mik f gl«. 14. ÁW, FW étrhæfë mid J tif gæ fl fs«k Ykhf jÿsgo brœa gl«. 15. Kšiy bgçahw k W«fhéç M š nkfjhjéy«òâa mizfÿ f L«Ka ÁfŸ jl J ãw j gl«. 3

16. bj åªâa eâfis Ïiz f elto if vl f gl«. 17. 1976š k Âa mur g oay F bfh L bršy g l fšé, Û L«khãy g oay F bfh L tu gl«. 18. ku Jt fšÿçfëš g l«k W«g l nk go òfëš khzt nr if F el j gl«ú nj Î u J brœa gl«. 19. khzt fÿ bg WŸs fšé fl fÿ mid ijí«kgtjkhf jÿsgo brœa cça elto iffÿ vl f gl«. 20. njáa belšrhiyfis guhkç f 10M«tF òtiu go JŸs 1 nfho ÏisP fÿ rhiy gâahs fshf ãaä f glt. 21. jåah ãwtd fëy«ntiy thœ òfëš ÏlxJ ÑL Kiwia mkšgl j cça elto iffÿ vl f gl«. 4

22. 10M«tF ò tiuæš go j 50 y ruhk òw bg fÿ k fÿ ey gâahs fshf ãaä f glt. 23.»uhk gfâæš twik nfh L F ÑnH cÿs FL«g š xu bg Q F ÁW bjhêš bjhl f %.50,000 - t oæšyh fldhf th f gl«. 24. 1964M«M L ϪÂah-Ïy if x gªj go ϪÂahÎ F ÂU«Ã mfâfÿ Kfh«fëš cÿs Ïy if jäh fÿ midtu F«nkY«jhkjäšyhkš ϪÂa FoÍçik më f gl«. 25. belšrhiyfëš jåahhç R f tç tnš cçk«koªj à du«, tnè f gl«r f f lz tnš u J brœa gl«. 26. gÿë k W«fšÿçfS F br W tu«khzt fÿ midtu F«Ïytr uæš gaz ryif th f gl«. 27. br id F ml jgoahf jähf š cÿs bgça efu fshd kjiu, ÂU Á, nfha«g ö, nry«m»a khefu fëš bk nuh uæš Â l«brašgl j gl«. 5

28. ÑHoæš bjhšèaš MŒÎfŸ bjhlu gl«. m F»il JŸs gšntw mu fiy bghu fÿ (Artefacts) fh Á gl j gl m nf mu fh Áaf«x W mik f gl«. 29. f#h ngh w fl«òaš ãthuz cjéfs fhf ãâ ãiy m ifæš 0.5 (miu) rjé»j«ãâ xj ÑL brœa gl«. nky«, òaš ghâ ò FŸshF«mid J gfâfëy«ãuªju ghjfh ò Ïšy fÿ mik f gl«. 30. Ïa if Ó w ÂèUªJ flnyhu rkjha k fis ghjfh Âl òâa r l«31. fh gnu ãwtd fÿ mid J«rKjha bghw ò  l  ќ Fiwªjg r«%.10 Mæu«r«gs š ntiy th F«Â l š 50 y r«ngu F thœ ò më f gl«. 32. r_f Clf fÿ bghw g w Kiwæš btëæl«mghr brœâfÿ k W«gl fshš bgu»tu«ghèaš F w fis jl f cça r l«ïa w gl«. 6

33. jähf  be fsšáakhd fhéç blšlh gfâfÿ ghjfh f g l Áw ò ntsh k lykhf m é f gl«. 34. Ú ts ijí«, ãyts ijí«ghâ F«tifæš bfh Ltu gl«û nj, ia nuh fh g, ãô çndh Kjèa R W NHiy flikahf ghâ f Toa  l fis ifél tèíw j gl«. 35. njáa Cuf ntiy cwâ  l  ќ étrha bjhêyhs fs F njitahd fuéfÿ Ïytrkhf th f gl«. nky«, Fiwªjg r ntiy eh fë v â if 150 Mf ca j gl«. 36. ntiyæšyh  lh l ij ngh»l k Âa, khãy mur, ãwtd fÿ mid ÂY«br w 5 M Lfshf ãu g glhkš fhèahf cÿs gâæl fÿ mid J«ãu g gl«. 37. flªj 11 M Lfshf Kl» it f g LŸs nrj rk Âu  l gâfÿ Û L«Jt f g L éiuªj ãiwnt w gl cça elto iffÿ vl f gl«. 7

38. ϪÂahéš cÿs mid J kj fë kh òfis ghjfh fî«, kj fs»ilna ešywit ts ÂlΫ, j f elto iffÿ vl f gl«. 39. 27 M LfS F«nkyhf Áiwæš thl«ngu ths cÿë l 7 ngiuí«kåjhãkhd mo gilæš éljiy brœa tèíw j gl«. 40. m ikæš ca j g l nfãÿ o.é. f lz«kªija msî F Fiw f gl«. 41. ghèaš J òw jš, FHªijfis à irbal f it jš, kåj cw ò fÿ é gid ngh w gšntw fhuz fs fhf brœa gl«kåj fl jiy (Human Trafficking) jl f r l«bfh Ltu gl«. 42. jähf š g lhr bjhêiy ghjfh f njitahd elto iffÿ mid J«nk bfhÿs gl«. 43. ViH berths fë thœthjhu ij cwâ brœa Ïytr ä rhu«th f gl«. 8