Bài 4 XÂY DỰNG THIẾT BỊ KHÍ SINH HỌC NẮP CỐ ĐỊNH Dự án Chương trình khí sinh học cho ngành chăn nuôi Việt nam 2007 2011 Cục Chăn nuôi - Tổ chức Phát triển Hà Lan - SNV 1
Mục tiêu giảng dạy Cần làm học viên hiểu được: 1. Lựa chọn địa điểm (xây dựng) 2. Chuẩn bị vật liệu 3. Thi công xây dựng 4. Thử kín nước, kín khí 5. Yêu cầu về an toàn (khi xây dựng) 2
Phương pháp giảng dạy: Chào mừng học viên, nhắc lại nội qui hoc tập (không hút thuốc, không sử dụng điện thoại ) Hướng dẫn cụ thể phương pháp lựa chọn địa điểm, chọn vật liệu, phương pháp xây dựng Giới thiệu tranh ảnh hoặc chiếu bằng slide hình ảnh xây dựng các bộ phận của thiết bị KSH Đặt các câu hỏi gợi ý cho học viên và trả lời các câu hỏi của học viên 3
Công cụ và các trợ giúp cho giảng dạy bài này (trang 45-58 của giáo trình) Máy chiếu projector và màn chiếu Chiếu các tranh ảnh, Chiếu băng video về kỹ thuật xây dựng công trình KSH kiểu KT1,KT2 Bảng và bút viết bảng, Các điểm trợ giúp quan trọng cho giảng dạy (thí dụ bản gạch đầu dòng các điểm mà giáo viên thấy cần phải nhấn mạnh ) 4
Các hình ảnh cần chiếu trong bài này Các hình ảnh về cách lấy dấu bể phân giải, cách xây đáy bể, thành và cổ bể phân giải, bể điều áp Chiếu băng video về kỹ thuật xây dựng công trình KSH kiểu KT1,KT2 Các hình ảnh về đổ nắp bể phân giải và về kiểm tra độ kín nước, kín khí Giáo viên nên bổ sung thêm các ảnh về lĩnh vưc xây dựng công trình KSH 5
Thời lượng giảng dạy Thời lượng giảng dạy bài này là 90 phút. Giới thiệu vấn đề 3 phút Lựa chọn địa điểm (xây dựng) 3 phút Chuẩn bị vật liệu 2 phút Thi công xây dựng. 27 phút Thử kín nước, kín khí. 5 phút Yêu cầu về an toàn (khi xây dựng). 3 phút Tóm tắt bài 4 2 phút Chiếu băng video 40 phút Hỏi và trả lời câu hỏi 5 phút 6
Những gợi ý cho giáo viên Giải thích rõ mục tiêu của bài giảng, Nêu những vấn đề liên quan của bài trước với bài này, Hỏi học viên về những điều họ đã biết về xây dựng thiết bị KSH, Tạo mọi điều kiện cho học viên có thể hỏi bầt kỳ lúc nào trong giờ học. 7
Những vấn đề có liên quan đến chuyên đề trước Chuyên đề trước đã giới thiệu: Phương pháp lựa chọn kiểu, kích cỡ thiết bị KSH phù hợp với qui mô chăn nuôi Chuyên đề này sẽ giới thiệu: Phương pháp xây dựng thiết bị KSH và những vấn đề an toàn trong thi công. 8
Nội dung chính của bài giảng: 1. Lựa chọn địa điểm (xây dựng) 2. Chuẩn bị vật liệu 3. Thi công xây dựng 4. Thử kín nước, kín khí 5. Yêu cầu về an toàn (khi xây dựng) 9
1. Lựa chọn địa điểm Đảm bảo đủ diện tích mặt bằng. Tránh ảnh hưởng đến các công trình khác. Chọn nơi có nền đất chắc, Tránh nơi là ao hồ cũ đã được lấp đi trước đây. Cách xa hồ, ao để tránh nước ngầm, 10
Tránh xa cây cối lớn, bờ tre (từ 5 m trở lên)* Nên gần khu chuồng trại, Nếu kết hợp với nhà xí tự hoại, nên xây gần nhà vệ sinh** Cần xây cách xa giếng nước (từ 10 m trở lên). Vấn đề bền vững lâu dài của công trình KSH là quan trọng nhất và không nên quá gần khu vực bếp núc. 11
2. Chuẩn bị vật liệu Gạch: Loại 1, mác 75, kích thước đều đặn. Cát: Già, phải sạch, không lẫn tạp chất. Xi măng: mác PC30 trở lên, đảm bảo còn mới. Sỏi, đá dăm, gạch vỡ: sạch, không lẫn tạp chất, Vữa: Vữa xây mác 75, tỷ lệ: 1 xi măng/5 cát à Vữa trát mác 100, tỷ lệ 1 xi măng/3 cát Ống nạp và ống xả: ống nhựa PVC là tốt nhất, có thể cùng cỡ, đường kính tối thiểu 150mm trở lên. 12
3. Thi công xây dựng 3.1 Lấy dấu và xác định cốt 3.2 Đào đất 3.3 Xây đáy bể phân giải 3.4 Đổ các nắp đậy 3.5 Xây thành bể phân giải 3.6 Đặt ống lối vào và lối ra 3.7 Xây cổ bể phân giải 3.8 Xây bể điều áp và bể nạp 3.9 Trát, đánh màu và quét lớp chống thấm 3.10 Lấp đất 13
3.1 Lấy dấu và xác định cốt Đánh dấu tâm đường tròn bể phân giải (đóng 1 cọc tre), Vẽ 1 hình tròn có bán kính bằng bán kính bể phân giải cộng thêm 20-25 cm 14
Xác định vị trí bể nạp và bể điều áp cạnh bể phân giải 15
Xác định cốt số 0 Cốt số 0 là cốt chuẩn bằng mặt dưới của nắp bể phân giải, thấp hơn đáy bể nạp, nhưng cao hơn mức xả tràn 12-15 cm 16
Cốt số 0 phụ thuộc vào từng trang trại Cốt này phải thấp hơn nền chuồng và thấp hơn đáy bể nạp Đồng thời đảm bảo điều kiện thoát nước thải thuận lợi kể cả trong mùa mưa. 17
Sau khi xác định được cốt số 0 cần phải: Đánh dấu cốt số 0 vào 1 vị trí cố định gần nơi xây dựng (như tường nhà, thân cây..), Coi cốt này là căn cứ xác định cốt của các bộ phận khác khi xây dựng. 18
3.2 Đào đất Kích thước hố đào cho bể phân giải và bể điều áp: Bán kính cộng thêm 20-25 cm, (là chiều dày của thành bể và 1 khoảng trống cho dễ xây dựng) 19
Yêu cầu chung khi đào đất Không làm xáo trộn đất nguyên thuỷ Gặp nền đất yếu phải gia cố, Gặp mạch nước ngầm phải đào rãnh thu nước và bơm liên tục ra khỏi hố đào. 20
Phải lấy chu vi đáy Xây đáy từ vòng ngoài vào trong Vòng ngoài cùng đặt gạch hướng tâm 3.3 Xây đáy bể phân giải* Vòng tiếp theo đặt gạch vuông góc với bán kính 21
3.4 Đổ các nắp đậy 3.4.1 Đổ nắp bể phân gải có khuôn hình côn: Không có cốt thép, Đặt ống thu khí sinh học qua nắp bể Đổ nắp trước để chờ cho khô, trong khi xây dựng 22
3.4.2 Đổ nắp bể điều áp Nắp bể điều áp có hình tròn, rộng hơn miệng bể, đổ bê tông cốt thép (20X20cm, thép 6, bê tông mác 200, dày 7-8 cm) Có thể đổ bê tông 1 miếng lớn và 1 miếng nhỏ làm cửa thăm, Hoặc chia làm nhiều phần nhỏ (để dễ mở ra nạo vét) 23
3.5 Xây thành bể phân giải 3.5.1 Định tâm và bán kính 3.5.2 Xây thành vòm bể phân giải Chú ý: Sử dụng dây không co giãn để làm dây đo bán kính 24
3.5.1 Định tâm và bán kính Tâm bể phân giải KT1 được xác đinh như sau: Dùng 1 cọc gỗ dài bằng nửa bán kính bể phân giải. Đóng 1 đinh 5 phân (5 cm) vào giữa cọc và sâu vào cọc gỗ 3 cm. Xây tạm 1 trụ gạch giữ cọc đứng thẳng tại tâm của đáy, Như vậy mũ đinh chính là tâm của bể phân giải. 25
Tâm bể phân giải KT1 (tiếp theo) Buộc 1 sợi dây vào đầu đinh (buộc lỏng để dây có thể quay chung quanh đinh) Lấy 1 điểm trên dây cách tâm 1 đoạn bằng bán kính bể phân giải cộng thêm 2 cm (chiều dày lớp vữa trát). Đánh dấu điểm đã chọn bằng 1 nút buộc. Khoảng cách từ điểm đã đánh dấu tới tâm là bán kính trong của cốt gạch thành bể. 26
Tâm bể phân giải KT1 27
Xác định tâm bể phân giải KT2 Bể phân giải KT2 có dạng nửa hình cầu, Do đó tâm của bể chính là tâm đáy bể phân giải. Đóng 1 đinh 5 phân (5 cm) vào tâm đáy bể sâu vào đáy 3 cm. Buộc 1 sợi dây vào đầu đinh và tiến hành đo đạc tương tự như với kiểu KT1. 28
Tâm bể phân giải KT2 29
3.5.2 Xây thành vòm bể phân giải: Trong suốt quá trình xây thành vòm bể phân giải, luôn dùng sợi dây đo bán kính để để xác định vị trí của từng viên gạch cho nó nằm cách tâm bằng bán kính hình cầu. Gạch được xây nghiêng và nối tiếp nhau tạo thành một vòng tròn khép kín. Trước khi xây hàng gạch đầu tiên, cần dùng dây xác định bán kính để vẽ 1 đường tròn trên mặt đáy bể. Đó là vị trí đặt mép dưới của viên gạch. 30
Xây thành vòm (tiếp theo) Mạch dọc của từng vòng tròn cần xây xen kẽ nhau. Luôn luôn dùng dây đo bán kính để xác định vị trí và độ nghiêng của từng viên gạch, Sau đó chỉ dùng dây này để kiểm tra mép cạnh trên của các viên gạch xây các lớp trên. Xây đến đâu miết mạch đến đó, đảm bảo mạch được lèn chặt vữa (no vữa), 31
Xây thành vòm (tiếp theo) Khi xây các hàng gạch phía trên tạo thành vòm cong, cần giữ gạch khỏi đổ theo một trong 2 cách sau: Cách 1 Dùng 1 sợi dây buộc vào 1 viên gạch và đầu kia buộc vào 1 que nhỏ cắm vào thành đất. Viên gạch được thả vào phía trong bể làm sợi dây căng giữ cố định viên gạch mới xây. Cách này dễ gây vướng cho người thợ xây. 32
Xây thành vòm (tiếp theo) Cách 2 Dùng 1 sợi dây buộc vào 1 móc sắt nhỏ và đầu kia buộc vào 1 viên gạch. Móc sắt được móc vào viên gạch mới xây còn viên gạch được thả ra phía ngoài bể làm sợi dây căng giữ cố định viên gạch mới xây. Cách này thuận tiện hơn cho người thợ xây. 33
34
3.6 Đặt ống lối vào và ống lối ra Nên xây trụ đỡ để chống lún và rò rỉ Ống lối vào và ống lối ra phải đặt đối xứng nhau 35
3.7 Xây cổ bể phân giải Xác định tâm cổ và xây khoá cổ bể bằng các viên gạch chặt đôi xây tường cổ bể 36
3.8 Xây bể điều áp và bể nạp Xây đáy bể, xác định tâm, xây thành bể điều áp tương tự như bể phân giải Độ cao cốt xả tràn phải thấp hơn đầu dưới ống thu khí từ 12 15cm 37
3.9 Trát, đánh màu và chống thấm Đảm bảo vữa trát đúng tỉ lệ cấp phối và được trộn đều, không lẫn tạp chất Thực hiện trát một mạch không bị gián đoạn thành nhiều ngày Bề mặt trát phải phẳng, đồng đều về độ dày Thực hiện việc trát như qui định đủ độ dày, đủ 7 bước Khi trát xong phải kiểm tra bề mặt, đảm bảo không bị dạn nứt 38
Chỉ lấp đất khi tường đã đủ độ cứng, vững. 3.10 Lấp đất Nếu có cát hoặc xỉ đổ lấp xung quanh là tốt nhất, nhất là ở phần chân bể phân giải. Lấp dần từng lớp, lấp đất lên phần vòm chỉ thực hiện ít nhất sau khi hoàn thiện 10 ngày 39
4. Thử kín nước, kín khí 4.1 Kiểm tra độ kín nước Kiểm tra bằng cách quan sát bên trong Kiểm tra bằng cách bơm nước đầy bể, nếu để vài ngày mà nước chỉ giảm đi 2-3 cm là bể kín (do lớp vữa khô hút 1 phần nước) 40
4.2 Kiểm tra độ kín khí (bằng áp kế) Sau khi thử độ kín nước, bơm bớt nước ra cho ngang bằng với đáy bể điều áp, Nối bể phân giải với áp kế, trát kín nắp bằng đất sét, Bơm thêm nước vào bể điều áp để áp kế đạt 50 cm cột nước, 41
Kiểm tra độ kín khí (tiếp theo) Theo dõi 1 ngày, nếu áp suất chỉ giảm vài cm cột nước, tức là bể kín khí. Ngược lại nếu áp suất giảm đi gần hết, tức là bể bị rò rỉ phải phát hiện nơi rò rỉ và sửa chữa lại. Phát hiện vị trí rò rỉ khí:* Dùng nước xà phòng Dùng khói Đánh dấu chỗ rò rỉ và sửa chữa. 42
5. Yêu cầu về an toàn Đề phòng tai nạn Lên xuống hố đào hoặc bể phải dùng thang Thùng dựng vật liệu phải để chắc chắn tránh để rơi xuống bể Phải có đà giáo khi xây tường bể ở vị trí cao Không đứng trên mặt vòm trong khi làm việc 43
Yêu cầu về an toàn (tiếp theo) Đề phòng sạt lở Phải đào giật cấp với vùng đất dễ sạt lở và cần có biện pháp gia cố Thường xuyên kiểm tra tình trạng thành hố trước và trong khi thi công Đề phòng sập vòm sau khi đã xây xong 44
Tóm tắt bài 4: (nhắc lại những điểm chính) 1. Lựa chọn địa điểm (xây dựng): Đủ diện tích mặt bằng, có nền đất chắc Tránh xa cây cối lớn, bờ tre (từ 5 m trở lên), cách xa giếng nước (từ 10 m trở lên); nhưng gần khu chuồng trại. 2. Chuẩn bị vật liệu: Gạch, cát sỏi, xi- măng có chất lượng tốt, Ống lối vào và ống lối ra: Nên là ống nhựa PVC, có đường kính tối thiểu 150mm trở lên. 45
Tóm tắt bài 4 (tiếp theo): 3. Thi công xây dựng: Lấy dấu và xác định cốt Đào đất Xây đáy bể phân giải Đổ các nắp đậy Xây thành bể phân giải Đặt ống lối vào và lối ra Xây cổ bể phân giải Xây bể điều áp và bể nạp Trát, đánh màu và quét lớp chống thấm Lấp đất 46
Tóm tắt bài 4 (tiếp theo): 4. Thử kín nước, kín khí Kiểm tra độ kín nước bằng cách bơm nước đầy bể, để vài ngày, nếu nước hao hụt đi vài cm, tức là bể tốt; ngược lại nếu nước hao hụt đi vài chục cm, tức là bể bị rò rỉ. Xác định nơi rò rỉ, sửa chữa. Kiểm tra độ kín khí: bằng áp kế hoặc bằng cách hun khói. 47
Tóm tắt bài 4 (tiếp theo): 5. Yêu cầu về an toàn Đề phòng tai nạn lao động Đề phòng sạt lở Đề phòng sập vòm sau khi đã xây xong 48
Hỏi và đáp 1. Lựa chọn địa điểm (xây dựng) 2. Chuẩn bị vật liệu 3. Thi công xây dựng 4. Thử kín nước, kín khí 5. Yêu cầu về an toàn (khi xây dựng) 49
Các câu hỏi gợi ý Tại sao khi thi công khâu đào đất phải được chú ý? Khi gặp nơi nền đất yếu (đất xốp, nhiều nước ngầm) phải khắc phục bằng cách nào? Tại sao khi xây xong bể phân giải, bể điều áp phải để khô ít nhất 1 ngày mới tiến hành trát vữa bề mặt bên trong? Tại sao cần phải thử độ kín nước, kín khí? Thử độ kín nước, kín khí bằng cách nào? 50
Cảm ơn sự chú ý của các bạn! 51
Các điểm trợ giúp quan trọng cho giảng dạy Từ trang 45-58 của tập giáo trình, Slide 14 Slide 16+17 Slide 21 Slide 25+26 Slide 30+31+32+33 52
Một số ảnh có thể bổ sung cho bài giảng 53