Chuonq 6: Mot e6 bài bào 279 VAI CAM NGHÌ OAU XUAN GS. Nguyèn Vàn Dao Phó vièn tatòng Vièn Khoa hoc Vièt Nam Mùa xuàn là mùa dam cbói. này lóc xanb tuoi cùa ed cày, boa là. Mùa xuan con là mùa cùa nbong nói nhó, niém tbuong. Ai ma cbàng nhd dé'n nhùng ngày tét eó truyén noi qué huong vdi càc phong tyc, tap quàn, irò chai dan toc? Ai dà phài xa nbà vào djp dàu xuan ma cbàng tìmg day dùt nhd mong? Vdi dan toc ta mùa xuàn cung là mùa cùa nhong chié'n eong buy boàng cho'ng ngoai xam ma dinh cao là tran dai tbàng càch day gàn tran mudi nam. Gidi tri ihùc Viét Nam con ed nhong ki niém sau sàc d nbong mùa xuan. Co mòi làn tei dé'n, Bac HO rdi càc ddng chi lành dao cao nhàl cùa Dàng dành thdi gian thàm hdi già dìnb mot tri thùc nào dd, làm dai dién chung cho gidi tri thùc, thè bién sy quan tàm cùa Dàng dò'i vdi nhùng chié'n si xung kbich trén màt tran khoa bpc - ky tbuat. TOi nhd dén mùa xuàn càch day khong xa... Vào dip sau Tel am licb nàm a'y. dòng chi tbu ky cùa Chù tich Hòi ddng Bó trudng gpi dién cho tòi lén gap Thù tudng (chùng toi vàn quen gpi nhu thè") vào lue mudi gid sàng. Duang nhién là idi ral mìmg vi dupc gap mot trong nbimg nbà lành dao ma cà gidi tri thùc déu vo cùng yéu mé'n va kinb trpng, vi ed dip trình bay vdi Thù tudng ve nhtìng cong viéc va suy ngbl cùa minb. TOi ngbl ed le day là cuoc gap màt dàu nàm cùa Thù tudng vdi càc càn bo phy tràch mot sd ngànb khoa bpc. Tòi dé'n Phù Chù licb lue mudi gid kém nàm phùt nhung chua tbà'y mot ai. Càc ddng chi cành ve chi cho toi Idi di vào mol ngoi nbà pbia sau. Ò day cànb vài yèn llnb, ed boa xanb tdt. TOi dang mài ngàm mày cànb cay trlu qua ihì Thù tudng bude tdi tir pbdng bop cùa Hói ddng bo u-udng, dàng di nhanb nben, cu chi dùt
280 pi theo con àuònq eànq tao va eànq \àp kboàt. Thù tudng cùng tòi di vào nbà riéng, noi d va làm viéc cùa ddng chi. Dé'n lue do. idi mai vò le là tdi dy cuoc gap chi ed mình tòi. Hai tiéng ddng bó qua di mot cach nhanb chóng. Ngdi ben Thù tudng. toi ihày rat rò niém quan tam sàu sàc cùa Dàng, cùa Nhà nude dol vdi càn bo khoa bpc. Ddng ehi' hiéu nhihig suy tu cùa gidi tri thùc, nhùng kbd khan cu thè ma hp dang gap phài trong cuòc song cùng nhu trong cóng tic bang ngày. nhùng bién tugng tiéu cyc con dang dién ra trong xà hói bién nay. Thù tudng gùi gàm long tin vào dói ngù in' ihùe cùa la. Ddng ehf dac biét quan tam dé'n vàn de doàn kél giùa nhùng ngudi làm cóng tàc khoa hpe. coi dò là mot nhan id quan trong de dua nén khoa hpe cùa nude ta tié'n idi. Buoi trua, Thù tudng bào loi d lai àn com. Dùng ra là lié'p tue làm viéc, vi chùng toi an ibi it ma nói chuyén ibi nhiéu... Ra ve. lói giù mài àn tuong sau sàc ve buoi gap gd dau xuàn ày. Ddi vdi ngudi tri thùc. diéu dàng khi'ch le nhal là dupc Dàng tin va giao cho nhiém vu. niém vui lón nhàl là lao dóng sàng tao. Suol bdn cbue nam qua piai iri thùc Viél Nam dà mól long di iheo Dàng. coi sy nghiép càch mang cùa dàn toc là cóng viéc lón cùa chinh minh. dà thè bién dupc nhijng due linh, sy hy sinh va dà ty kbàng dinh vi trf cùa mình trong xà bòi. Mot Idp tri thùc dà ty nguyén rdi bd né'p.sdng an nhàn, tién nghi day dù noi thành ibi hoac cuòc song sung tue d nude ngoài de lao vào cuòc khàng chié'n vò cùng gian khò. anh dùng vói muc dich cao cà là giành lai doc lap. ty do eho Tó quóc. Càc anh dà edng bién loàn bó tam sue cùa ludi tre cho sy nghiép giài phóng dàn lóe. Tri thùc Viél Nam di theo tiéng gpi cùa Bàc. cùa Dàng vói tal cà niém iin va long biél an sàu sàc. Sy biél an d day kbong ed mot chùi gì khàch sào, bdi vi tu khi ed Dàng. mpi boat ddng sàng tao cùa ngudi trf thùc déu hudng vào mdt mye tiéu cao cà là sy nghiép giài pbdng dàn toc, sy phón vinh cùa Tó quóc; bdi vi Dàng dà dua lai cho gidi tn thùc mot vi in' xi'mg dàng trong cuòc càch mang dan lóe. dan chù va dang giao eho hp nhùng nhiém vu dàc biél quan irpng irong cóng cuòc càch mang xà bòi chù ngbia. Mot dói ngù dóng dào tri thùc "Tbàng Tàm" Idn lén tu càc trudng phò ihóng sau Càch mang dang ihye sy là nòng cól trong càc ngànb khoa hpe. ky ihuàt cùa ta. Hp dang dùng d vi tri bang dàu trong càc dói quàn tién phong cùa mai tran khoa hoc, ky thuài ma nhiéu **binh chùng" chi mdi cach day khong lau chua ed lén irong lù dién: laze, vi xù ly. cóng nghé sinh hoc, tin bpc. robdt VA'... Tén luói mot sd ngudi trong hp duae nbàc dén trong càc tap ehf khoa hoc ed tiéng d nude ngoài. Mot vài ngànb khoa bpc d nude ta dupc xem là dac sàc. dupc khen ngai.
ChL/ong 6: Mot so bài bào 281 Diéu sau day cùng rat là Viét Nam. Gidng bét nhu Quàn dòi nhan dàn ta, càc ngành khoa bpc cùa ta déu bàt dàu xày dyng tu sd kbong. Ai dà dùng dau mot vién nghién eùu, mot phóng thi nghiém, mot tram, trai thù nghiém lai dà khong tùng phài chàm lo dén viéc xày cài nhà cùa, cbò àn, cbò d cho mpi ngudi trong co quan mình, Io bdi duòng, dào tao càn bò, mua sàm trang thiét bj? va bao trùm lén bét là lo làm sao cho cong viéc nghién eùu co hiéu qua, ed nhiéu ddng gdp thiét tbyc cho san xu^t. ddi sdng. Chùng ta dà làm khà tdt viéc này. Hàng tram co sd nghién eùu da bình thành trong cà nude, ed nhùng ddng gdp ngày càng Idn va quan trpng eho tbyc tién. Dal nude ta cdn nghèo, lai chua bel chién tranh, Nhà nude ta chua ed diéu kién dàu tu nhiéu cho khoa hpe. Tuy vày, chung ta cùng ed càch: khoa bpc bàm sàt là'y tbyc tién, dùng ngudn lai tbu dupc tu san xuàl de tàng thém tiém lyc cho mình. Nhiéu vién nghién eùu dà trudng thành mau chdng theo càch dd. Chùng ta ràl khàm pbye lai nàng cùa càc nhà khoa bpc d nhùng nude ed trình do phài trién cao. Song, cóng bang ma nói, néu nhu dal hp vào vi tri cùa ta, boàn cành cùa la, ihì cùng khong de gì hp co thè làm dupc nhu ta. Tu dò, càng tha'y sàng lén chù truang dùng dàn cùa Dàng ve viéc dào tao mot dói ngù tri thùc Viét Nam trung thành vdi càch mang, gàn bd vdi nhàn dàn. Mot nbà khoa hpe ràl gidi cùa ta dà tàm sy vói tòi: Né'u ehi lo cho riéng mình de dupc nói tiéng d trong nude va ngoài nude thì cùng kbong phài là kbong làm dupc, bdi vi anh nghién eùu ly tbuyél, vdi trình dò cao co thè tié'n bànb nghién eùu dóc làp. Tuy nhién, diéu mong udc cùa anh là ed mot dói ngù nhùng ngudi làm khoa bpc gidi, nàm dupc ky tbuàt bién dai cùa thè gidi, phyc vy ngay cho nhùng nhu càu ràl cà'p bàcb cùa san xuà't... Anh dà dòn tàm sue vào dd va cà làp thè hàng tram nhà khoa bpc dang làm viéc ed kél qua dudi sy lành dao cùa anh. Day là mot net tiéu biéu cho nhùng suy ngbl khà phó bién trong dòi ngù tri thùc cùa ta. Mot cuòc càch mang khoa hpe ky tbuàt dang tbyc sy dién ra vdi nói dung ràl phong phù trén tal cà càc llnb vyc cùa san xuàl va ddi sdng xà bòi d nude ta. Mdi ngày nào ta con ma udc dé'n nhùng cành dòng lùa nàm tà'n. Ngày nay, con sd dd dà lui vào di vàng de nhudng chò cho mudi làm, hai muai tà'n. Day là kél qua long bop cùa nhùng nghién eùu ve sinh hpe ùng dung, di truyén, cbpn gidng, cài tao dal dai, phan bón, diét trù sàu bénb va ve càc phuang thùc quàn ly.
282 Pi theo con àuònq eànq tao va eànq \àp Mdi càch day chi vài nàm thói, càc danh tir vi xù ly, vi tùih, vi tin cdn là mdi la vdi ta. Thè nhung, trén cài nén khà \'ùng chàe cùa nhùng kién thùc co bàn. càc nhà khoa hoc tré cùa ta dà nhanb chdng nàm la'y ky ibuàt bién dai trong llnh vyc linh té này, da tiép càn dupc nhihig thành tyu khoa bpc tién tién nhàl cùa thè gidi, van dung mot càch ed bieu qua càc thành tyu ày trong diéu kién cy thè cùa nén san xuàl Viét Nam. Ty thiét ké dupc tay mày ed bò nhd. bo diéu kbién ty dóng vdi hàng ngbìn ehi lièi phùe tap ma thyc chat là mot thù robol. là mot thành còng dàng ké cùa càc càn bó khoa hpe cùa ta. Nò dòi hòi sy kél bop chat che giùa Co hpe, Diéu kbién hpe. Dién lù hpe va Co khf chinh xàc. Càng dàng dàc biét biéu duang là càc càn bò va còng nhàn cùa ta dà che tao thành cong tay mày bang nhùng nguyén liéu phi tiéu chuàn gom nhàt kbàp noi. Con co the néu lén hàng loat vf du nùa de minh bpa cho nhùng khà nang dóng góp ngày càng Idn va sy trudng thành nhanh chdng cùa dói ngù càn bo khoa bpc va ky tbuài cùa la. Song diéu dàng nói nhàl là chùng ta dang tùng bude làm chù khoa hpe. ky tbuat. Khoa bpc dang ihyc sy trd thành ddng lyc trong còng cuòc xay dyng cuòc song mdi, con ngudi mdi, phài trién nén kinb lé, vàn boa va xà bòi cùa nude ta. Càc càn bo khoa bpc cùa ta dang nò lyc vuem lén làm theo Idi ddng chi Tòng bi tbu cùa Dàng: "Cài gì dal nude ed nhu c^u ihì la phài làm cho kì dupc". Vào mùa xuàn này, nhùng ngudi tri thùc Viét Nam càng vui vdi dal nude xanb tuoi, dàm àm bao nhiéu, lai càng quan làm bay nhiéu den viéc giù gin mùa xuan vlnh eùu eho nhan loai. Cùng vdi hàng triéu dòng nghiép cùa mình trén ihégiói. tri thùc Viél Nam kién quyét dàu tranh bào ve boa bình. bào ve nhùng di san vàn hoà vò già do con ngudi tao nén. Tbàt diéu ky thay con ngudi! Thài màu nhiém thay nén khoa hpe, ky ibuàt hién dai - san phàm cùa tri tue loài ngudi! Bao chi nhiéu nàm nay dà va dang viét ve nhùng nén van minh ngoài trai dàt. ve nhihig con ngudi xuàt hién trén càc bànb linh xa xoi. ve mot sinh vài cao càp thòng minb trén sao nairòn vdi cuoc dòi kéo dai chi vèn ven ed kbong day mól phan triéu ti giày ddng bd. Song tal eà chi là tuòng tuong! Mot cuòc song eó y nghla thyc sy trong vù tru chinh là cuòc sdng trén Trai Dal này. Dò là diéu chàc chàn. Khoa hpe ngày nay eó thè cho ta thay dupc tàn du cùa vy nò Idn càch day gàn hai cbye ti nàm dàn dé'n su bình ihành cùa vù tru quanh la. Khoa bpc cùng dà cbimg minh ràng irong khoàng eàeh nhiéu iriéu nàm ành sàng. linh tu Trai Dal. khong he eó sy
Chuanq 6: Mot 6^ bài bào 283 sdng ed If tri, ngoài con ngudi chùng ta. Sy tao thành nén Trai DKu sy xu^ft bién càc sinh vài va con ngudi là mot ngàu nhién biém ed, dòi bdi sy trùng bop cùa mot sd ràl Idn tìnb thè cyc ky dac biét. Trai Dal là san phàm vò cùng dòc dào cùa ty nhién, con ngudi là sinh vàt ed trf tue duy nhàl trong vù try! Ay thè ma Trai Dàt này dang dùng trude nguy ca trd nén bang già trong "mùa dòng bat nhàn" va con ngudi dang bi de doa huy diét boàn toàn do hàu qua cùa mot cuòc chié'n tranh bai nhàn tuong lai néu nd nó ra. Càc kho vù khi bat nhàn dang day àp mot eàeh nhanh chóng vdi tde dò eù mudi phùt nude MI lai ed thém mot luang bom nguyén tu tuong duang vdi qua bom ném xudng HirOsima. Hau qua cùa chién tranh hat nhàn chua ai ludng bét dupc va sy kbùng khiép cùa nò nhu eó ngudi nói, tdi mùc sé làm cho ngudi sdng sdì phài ganh ti vdi ngudi dà chél. De quóc MI dang dùa vdi lùa khi làp dàt dàn tén lùa mang dàu dan hai nhàn "Pasinh 2" trén lành thó Còng hoà Lién bang Due ma thdi gian bay dé'n muc tiéu chi ed lù bò'n dé'n sàu phùt. Thàt là mot irò chai nguy biém. Ngày nay vù khf hai nhàn khong cdn là phuang tién de tié'n bànb chién tranh, lai càng kbong thè là thù dùng de ràn de dupc, ma là vu khf ty sàt ddi vdi cà mot dàn toc va ed thè ddi vdi cà loài ngudi nùa. Nhà bàc hpe nói tiéng cùa nude MI George Wald dupc giài thudng Nobel ve sinh bpc dà phài thdt lén: "Néu mudn gap nhùng ngudi mài tri nhal thì tòi sé kbong dén nbà tbuong dién, ma phài tlm dé'n càc ca quan cao cà'p cùa cbmh phù MT'. Song khong phài MI mudn làm gì cùng dupc. Loài ngudi cdn ed vu khf manb ban nguyén tu. Dd là tinh tbàn dàu tranh chdng chié'n tranh bat nhàn, tìnb doàn kél quo'c té cùa tal eà nhùng ngudi lao dòng trén thè gidi, ma ndng cdt là nhan dàn càc nude xà bòi chù nghla. Nhàl dinh mùa xuan tbài bình, thinb vuong sé dé'n vdi hành linh tuoi dep cùa chùng ta. (Bài dàng trong Tap chi Tó quóc - Co quan Tmna ifong Dàng Xà hai Viét Nam so tét A SCnj 1985)