Bìa ngoài:

Bản ghi

1 ĐẠ Ọ ỐC GIA HÀ NỘ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ώώώώ TRẦN THỊ THANH HUYỀN NHỮNG YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ CỦA EMILY BRONTE LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN HÀ NỘI, NĂM 2008

2 ĐẠ Ọ ỐC GIA HÀ NỘ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ώώώώ TRẦN THỊ THANH HUYỀN NHỮNG YẾU TỐ KỲ ẢO TRONG TIỂU THUYẾT ĐỒI GIÓ HÚ CỦA EMILY BRONTE CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC NƯỚC NGOÀI MÃ SỐ: LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG ANH ĐÀO HÀ NỘI, NĂM 2008

3 Sinh: 30/7/1818 tại Thornton, Yorkshire, Anh Mất: 19/12/1848 tại Thornton, Yorkshire, Anh Nghề nghiệp: Nhà thơ, Tiểu thuyết gia Tác phẩm chình: Đồi gió hú

4 MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 2. Lịch sử vấn đề 3. Ý nghĩa và đóng góp mới của luận văn 4. Giới hạn đề tài 5. Phương pháp nghiên cứu 6. Bố cục luận văn Chương một: KHÔNG GIAN ĐẶC THÙ 1.1. Ngôi nhà bị ma ám 1.2. Mối đe doạ của ngoại cảnh và thiên nhiên Chương hai: THẾ GIỚI CỦA NHỮNG NHÂN VẬT BẤT THƯỜNG 2.1. Thế giới tâm thần của người độc tưởng 2.2. Sự liên hệ của người sống với người yêu đã chết 2.3. Sự luân hồi tính yêu loạn luân hay là định mệnh 2.4. Sự chuyển hoá trạng thái ám ảnh, hư ảo của nhân vật độc tưởng sang các nhân vật khác và độc giả 2.5. Những bóng ma Chương ba: GIẤC MƠ VÀ NHỮNG Ý NIỆM SIÊU HÌNH 3.1. Giấc mơ và ý nghĩa dự báo 3.2. Câu chuyện về tính yêu hay một cuốn tiểu thuyết thần bì 3.3. Motif người đẹp chết yểu và ảo ảnh về thế giới bên kia KẾT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO

5 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Đã hơn một trăm năm mươi năm kể từ lần đầu tiên xuất hiện, văn đàn thế giới vẫn còn nhắc tới Emily Bronte và tiểu thuyết Đồi Gió Hú, một viên kim cương trong kho tàng văn học Anh. Và có lẽ không có cuốn từ điển danh nhân nào vắng tên tuổi và sự nghiệp ba chị em Bronte tài hoa bạc mệnh. Trong cuốn sách The Great Tradition (tạm dịch là Truyền thống quý báu) xuất bản năm 1848, F. R. Levis mở đầu bằng luận điểm: Những nhà tiểu thuyết lớn của Anh bao gồm Jane Austen, George Eliot, Henry James và Joseph Conrad... và tách riêng gia đính nhà Bronte thành nửa trang chú thìch ở phần cuối cùng chương đầu tiên, chương mở đầu (xem thêm [43; 5]). Trong phần này, ông thừa nhận rằng Emily Bronte là một thiên tài và Đồi Gió Hú là một tác phẩm đáng ngạc nhiên trong lịch sử tiểu thuyết Anh Vào lúc ra đời, Đồi Gió Hú đã gây ra một chấn động dữ dội do những vi phạm đạo lý thời kỳ Victoria. Nhiều người đã lên tiếng phản đối cuốn tiểu thuyết này song cũng không ìt người đã ủng hộ, bênh vực luồng không khì mới mà Ellis Bell (vào thời kỳ mà văn đàn Anh không có chỗ cho các nhà văn nữ, Emily đã mượn bút danh đàn ông) thổi vào nền văn học Anh. Emily và tác phẩm Đồi Gió Hú ngày càng được các nhà phê bính đánh giá cao và vừa qua đã được công chúng Anh bầu là tiểu thuyết lãng mạn nhất của mọi thời đại. Vượt lên trên những tên tuổi như Daphne du Maurier, DH Lawrence và chị gái của chình mính là Charlotte Bronte, Đồi Gió Hú đã giành vị trì quán quân

6 trong một trong những cuộc bính chọn lớn nhất về văn hoá đọc tại Anh (theo Dailymail). Trải qua những thăng trầm của thời gian và những biến cố của lịch sử, đến nay, cuốn tiểu thuyết nổi tiếng này vẫn vẹn nguyên giá trị của nó và để lại nhiều điều bì ẩn không thể giải thìch nổi đối với giới phê bính và bạn đọc hôm nay Vấn đề chúng tôi quan tâm ở đây là Những yếu tố kỳ ảo trong tiểu thuyết Đồi Gió Hú của Emily Bronte, một phương diện nghệ thuật còn ìt được chú ý khai thác ở Việt Nam hiện nay. Mặt khác, chúng tôi hi vọng cắt nghĩa được những vấn đề này theo một lối đi mới để hướng tới một cái nhín sâu sắc và toàn diện hơn về nhà thơ - nhà văn này. Từ đó có thể góp phần lý giải ví sao đã hơn một thế kỉ qua Emily và hiện tượng Đồi Gió Hú vẫn còn nhiều bì ẩn hấp dẫn bạn đọc và giới nghiên cứu, phê bính đến vậy. 2. Lịch sử vấn đề: Nguồn tài liệu Tiếng Việt Ở Việt Nam, nguồn tài liệu viết về cuộc đời và sự nghiệp của Emily Bronte không nhiều. Có một số bài viết nhắc đến tên tuổi của nữ văn sĩ nhưng vẫn chưa có một công trính nghiên cứu nào thật sự dày dặn về sự nghiệp sáng tác cũng như cuốn tiểu thuyết đặc sắc duy nhất của cô. Trong Lịch sử văn học Anh trích yếu, tác giả Nguyễn Thành Thống có nhắc đến Emily Bronte. Ông cho rằng Đồi Gió Hú (Wuthering Heights) là cuốn tiểu thuyết có một không hai trong văn học Anh. Qua sự miêu tả tính yêu say mê Heathcliff dành cho Catherine, Emily đã cho nhân vật của mính sức mạnh không

7 chế ngự được và sự dữ dội của những yếu tố bị kím hãm. Những tác phẩm thơ của nàng cũng có tình chất lạ thường và cảm động. Lịch sử văn học phương Tây cũng chỉ đề cập đến Emily Bronte sau cái bóng của chị gái nàng là Charlotte Bronte nổi tiếng tài hoa [37]. Theo báo Lao Động điện tử, Đồi Gió Hú là câu chuyện cổ điển về tính yêu nang trái và tham vọng chiếm hữu, cuốn tiểu thuyết dữ dội và bì ẩn về Catherine Earnshaw, cô con gái nổi loạn của gia đính Earnshaw, với gã đàn ông thô ráp và điên rồ mà cha cô mang về nhà rồi đặt tên là Heathcliff, được trính diễn trên cái nền nhữg đồng truông, quả đồi nước Anh cô quạnh và ban sơ không kém gí chình tính yêu của họ. Từ nhỏ đến lớn, sự gắn bó của họ ngày càng trở nên ám ảnh. Gia đính, địa vị xã hội, và cả số phận rắp tâm chống lại họ, bản tình dữ dội và ghen tuông tột độ cũng hủy diệt họ, vậy nên toàn bộ thời gian hai con người yêu nhau đó đã sống trong thù hận và tuyệt vọng, mà cái chết chỉ có ý nghĩa khởi đầu. Một khởi đầu mới để hai linh hồn mãnh liệt đó được tự do tái ngộ, khi những cơn gió hoang vắng và điên cuồng tràn về quanh các lâu đài trong Đồi Gió Hú. Chình ví vậy, tác phẩm cùng tên của Emily Bronte đã vượt lên nhiều tính yêu vĩ đại khác để dẫn đầu trong cuộc bầu chọn những chuyện tính đẹp nhất mọi thời đại trong văn học. Xếp sau Brontë là rất nhiều tên tuổi của những tác gia kinh điển như Shakespeare với Romeo và Juliet, Margaret Mitchell - Cuốn theo chiều gió, Boris Pasternak - Bác sĩ Zhivago Chị gái Charlotte của Emily xếp sau em, ở vị trì thứ tư. Cuộc bính chọn do kênh truyền hính UKTV Drama, Anh tổ chức thu hút sự tham gia của độc giả. Các tác phẩm lọt vào top 20 hầu hết đều là những kiệt tác của nền văn học Anh. Thật xúc động khi chứng kiến những tác phẩm đã được viết từ rất lâu vẫn có sức hút mãnh liệt với độc giả thế kỷ 21, Richard Kingsbury, giám đốc UKTV Drama phát biểu.

8 Cũng theo tờ báo này, ban đầu, ìt người biết thưởng thức tác phẩm này. Đối với những người đương thời, đây là một cuốn sách thô lỗ, tục tằn. Nhưng rồi càng ngày người ta càng nhận thấy giá trị của nó và hoan nghênh nhiệt liệt. Nhà văn W. Somerset Maugham đã chọn Đồi Gió Hú là một trong mười cuốn tiểu thuyết ông cho là hay nhất thế giới. Ông viết: Đồi Gió Hú không phải là một cuốn sách để chúng ta đàm luận, nó là một cuốn sách để chúng ta đọc... Nó chứa đựng một thứ mà rất ìt tiểu thuyết gia có thể cho chúng ta, ấy là năng lực. Tôi chưa thấy một cuốn tiểu thuyết nào mà nỗi buồn rầu thống khổ, niềm vui sướng điên cuồng, tình độc ác vô tính, sự ám ảnh của ái tính được diễn tả một cách kỳ diệu như trong Đồi Gió Hú. Nguồn tài liệu tiếng Anh Do bề dày của lịch sử nghiên cứu Emily Bronte và tác phẩm Đồi Gió Hú, luận văn buộc phải hệ thống các bài viết theo bốn chủ đề: tiếp cận từ góc độ đạo đức, từ trường phái văn học, từ lý thuyết phân tâm học, và cuối cùng, từ mối liên hệ với tôn giáo. Tiếp cận từ quan điểm đạo đức Nhín chung, các nhà phê bính đều cảm thương trước việc chết trẻ cũng như cuộc sống gian khổ của chị em Bronte và cũng hết sức ngạc nhiên trước sự trái ngược giữa cuộc sống thực tế bính lặng với chất dữ dội và say mê được miêu tả sinh động trong tiểu thuyết của họ. Charlotte (chị gái của Emily và cũng là nhà văn nổi tiếng) đã cực đoan khi cô buộc tội các nhà phê bính đầu tiên đã không đánh giá cao Đồi Gió Hú. Kỳ thực sức mạnh của tiểu thuyết và tài năng của tác giả đã được

9 thừa nhận ngay từ đầu kèm theo những sự chỉ trìch về tình chất dữ dội, cuồng nhiệt và sự thô kệch của nó. Câu chuyện của Emily Bronté, giống rất nhiều chuyện tính lãng mạn kiểu Gothic, không diễn ra ở một hoàn cảnh xa xôi ở thế giới bên kia; Nó không phải là một chuyện kể được đặt ra ngoài không gian, thời gian như tác phẩm của Poe. Những đam mê hoang dại tạo nên giông tố tại một thế giới nơi mà công việc đang được tiến hành và những nhiệm vụ hàng ngày có tầm quan trọng đáng kể. Dù đi theo Edgar Poe hay Ann Radcliffe, những nhà văn mà tên tuổi gắn liền với dòng tiểu thuyết đen (The Gothic novel) trong văn học Anh, thí ở tác phẩm của Emily Bronte cũng có những sáng tạo tuyệt vời: Bà đã hoàn toàn phá vỡ, một cách đầy thách thức, cả hai kiểu truyền thống, kiểu truyền thống của người Scotland áp đặt nhà tiểu thuyết phải giải quyết đề tài theo kiểu lãng mạn; và kiểu truyền thống đòi hỏi nhà văn phải phản ánh nguyên xi bộ mặt thật của cuộc sống, kiểu truyền thống đã bị lãng quên từ thế kỷ XVIII. [43; 5]. Đồi Gió Hú, cuốn tiểu thuyết duy nhất của Emily, được xuất bản năm Tuy ngày nay được phần đông giới phê bính văn học đánh giá là lớn nhất trong các tác phẩm của ba chị em nhà Bronte, nhưng vào lúc ra đời, chất dữ dội cuồng nhiệt của nó đã gây một chấn động quá mạnh đối với những chuẩn mực đạo lý Victoria. Xin được dẫn ra đây một vài ý kiến được tím thấy trong ngăn kéo bàn của Emily sau khi nhà văn qua đời. Tờ Examiner đã viết tháng một năm 1848: Đây là một cuốn sách lạ lùng Trong tổng thể, nó hoang dã, lộn xộn, rời rạc và không chắc có thực. Chúng ta ghét sự màu mè và văn chương sáo rỗng, cái có quá nhiều trong tiểu thuyết hiện đại, và sẵn sàng giao phó cho tác giả - người cùng lúc gan dạ đi sâu vào những dải đồng hoang và những nơi đổ nát ví những anh hùng của mính;

10 nhưng đồng thời chúng ta cũng phải quy định với ông rằng ông sẽ không đưa ra ánh sáng tất cả những điều mà ông (bạn đọc vẫn tin rằng tác giả của Đồi Gió Hú là một ông Ellis Bell nào đó TTTH) đã khám phá, thô lỗ và ghê tởm, trong sự lệch lạc của ông ta, nhằm làm sáng tỏ câu chuyện của mính. Tài năng của một người nghệ sĩ là phải thay đổi và trong trường hợp nào đó phải tinh lọc những điều anh ta thấy trong thế giới bính thường. Không bao giờ có một người nào mà cuộc sống thường nhật của họ lại là chất liệu phù hợp cho một cuốn tiểu thuyết hư cấu [61]. Cũng tháng một năm 1848, trên Tuần báo Douglas Jerrold, có bài viết: Đồi Gió Hú là một loại tiểu thuyết khác lạ, làm lung lay mọi bính luận thông thường; hơn nữa không thể không đọc hết nó, càng không thể gác sang một bên mà không bàn luận gí về nó. Ý tưởng bao trùm lên người đọc là sự ác độc tàn nhẫn và tính yêu gần như hoang dã Hính như có sức mạnh trong cuốn sách này nhưng đó là một sức mạnh vô thức Trong Đồi Gió Hú, người đọc bị choáng váng, phẫn nộ và ghê tởm bởi những chi tiết tàn bạo, thiếu tình nhân đạo, lòng căm thù quái ác và sự báo thù Hơn nữa, gần kết thúc truyện, xuất hiện một bức tranh êm đềm và tuyệt đẹp giống như chiếc cầu vồng sau một cơn giông Chúng tôi gợi ý các độc giả yêu thìch cái mới hãy tím đọc cuốn truyện này, ví chúng tôi có thể đảm bảo rằng họ chưa bao giờ từng đọc cái gí như cuốn này trước đây. Nó rất khó hiểu và thú vị, và nếu như chúng ta có thời gian, chúng ta có thể sẵn lòng dành một chút thời gian để phân tìch câu truyện đáng chú ý này, nhưng chúng ta cũng phải để cho các độc giả lên tiếng xem tiểu thuyết này thuộc thể loại gí [61]. Trên tờ Atlas, tháng 1 năm 1848, có bài cho rằng: Đồi Gió Hú là một cuốn tiểu thuyết lạ lùng và không có tình nghệ thuật. Trong mỗi chương đều có những

11 TÀI LIỆU THAM KHẢO TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT 1. Lê Nguyên Cần, Cái kỳ ảo trong tác phẩm Balzac, Nxb Đại học Sư phạm, H Lê Đính Cúc, Edgar Allan Poe nhà văn trinh thám và kinh dị xuất sắc, TCVH, (8), tr.49-56, H Charlotte Bronte, Jên Erơ, Nguyễn Tuyên dịch, Nxb Văn Học, H Nguyễn Văn Dân, Những vấn đề lý luận văn học so sánh, Nxb Khoa học Xã hội, H Nguyễn Văn Dân, Phương pháp luận nghiên cứu văn học, Nxb Khoa học Xã hội, H Nguyễn Văn Dân, Về loại hính văn xuôi huyễn tưởng, TCVH, (5), tr.59-65, Trương Đăng Dung, "Thế giới nghệ thuật của Franz Kafka, TCVH, (1), tr.59-65, H Nguyễn Thị Dung, Thế giới kí ảo trong mộng, một phương thức phản ánh đặc biệt về thế giới kỉ ảo của người xưa, Văn hoá dân gian, (6), tr.33-40, H Đặng Anh Đào, 2006, Vai trò của cái ảo trong truyện và tiểu thuyết Việt Nam, Nghiên cứu văn học (8), tr. 18, Hà Minh Đức (chủ biên), Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, H Emily Bronte, Đồi Gió Hú, Dương Tường dịch, NxbVăn Học, H Huyền Giang (tổng thuật), Carl Gustav Jung và cái vô thức, TCVH, (7), tr.48-52, H. 1995

12 13. Nguyễn Hào Hải, Lại bàn về huyền thoại, Báo văn nghệ, (16), tr.3, Đỗ Đức Hiểu, Thi pháp hiện đại, Nxb Hội Nhà văn, H Nguyễn Thị Sông Hương, Cảnh vật trong Người xa lạ của Albert Camus, Luận văn thạc sĩ Khoa học Ngữ văn, Trường Đại học KHXH và Nhân văn, H Vũ Ngọc Khánh, Truyện thần linh ma quái và vấn đề giáo dục con người, TCVH, (10), tr.21-26, H Trần Đăng Khoa, Chân dung và đối thoại, Nxb Thanh niên, H Lê Nguyên Long, Cái Fantastic trong truyện ngắn Edgar Allen Poe, Luận văn thạc sĩ Khoa học ngữ văn, Đại học Sư phạm, H Nguyễn Trường Lịch, Con mắt tiếp nhận văn chương, Nxb Văn học, H Nguyễn Trường Lịch, Huyền thoại và sức sống của huyền thoại trong văn chương xưa và nay, TCVH, (5), tr.33-43, Phương Lựu, Tản mạn về văn nghệ với tình dục, TCVH, (3), tr.7-11, Hoàng Tố Mai, Nghệ thuật của Edgar Allen Poe khảo sát từ Triết lý về soạn tác, Luận văn Thạc sĩ ngữ văn, Đại học Sư phạm, H Guy de Maupassant, Chuyện kể ban ngày ban đêm, Cẩm Hà dịch, Nxb Văn học, H Nguyễn Tri Nguyên, Huyền thoại cổ xưa mà mới mẻ, Báo văn nghệ, (19), tr.3, Nghìn lẻ một đêm, Cô Lệ Hoa dịch, Nxb Thanh Hoá, Edgar Allen Poe, Tập truyện kinh dị, Nguyễn Văn Qua dịch, Nxb Văn hoá Thông tin, H René Wellek - Austin Waren, Huyền thoại là gí, TCVH, (7), tr.15-16, Lê Ngọc Tân, Huyền thoại trong tiểu thuyết của E. Zola, Văn học nước ngoài (2), tr , 2001

13 29. Bùi Thị Thiên Thai, Truyện kỉ ảo hiện đại - dư ba của truyện truyền kì truyền thống, Luận văn thạc sĩ khoa học Ngữ văn, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, H Bùi Việt Thắng, Bàn về tiểu thuyết, Nxb Văn hoá thông tin, H Nguyễn Thành Thống, Lịch sử văn học Anh trích yếu, Nxb Trẻ, Tp. HCM Đỗ Lai Thuý (giới thiệu), Phương pháp phê bính huyền thoại học, Văn học nước ngoài, (2), , Nguyễn Kiều Trang, Cái thực và cái ảo trong Bọn làm bạc giả của André Gide, Luận văn thạc sĩ khoa học ngữ văn, Đại học Sư phạm, H Hoàng Trinh, Franzơ Kafka và vấn đề Huyền thoại trong văn học, TCVH, (4), tr , Tzevan Todorov, Dẫn luận về văn chương kì ảo, Lê Hồng Sâm và Đặng Anh Đào dịch, Nxb Đại học Sư Phạm, H Bùi Thanh Truyền, Yếu tố kì ảo trong văn xuôi đương đại Việt Nam, Luận án Tiến sĩ ngữ văn, Viện Văn học, H Văn học phương tây, Nhiều tác giả, Nxb Giáo dục, H Jean - Yvestadié, Gilbert Durand và phương pháp phê bính huyền thoại học, Văn học nước ngoài, (2), tr , J. Grimm, Huyền thoại Đức, Văn học nước ngoài, (2), tr , 2001 TÀI LIỆU TIẾNG ANH Nhiều tác giả 40. American Heritage Dictionary CD 41. Analysis of Major characters, Website: Criticism about the Brontes, Website:

14 43. Emily Bronte, Wuthering Heights, Nxb Wordsworth, Anh, Emily Jane Bronte: The Complete Poems, Nxb Penguin Books, George P. Landow, And the World Became Strange: Realms of Literary Fantasy, Nxb The Georgia Review, 1979, tập 33, tr tr. 40, Later critical response to Wuthering Heights, Website: 47. Overview of Emily Bronte, Website: 48. Oxford Advanced Genie Dictionary CD 49. Point of view in Wuthering Heights, Website: 50. Psychological interpretations of Wuthering Heights, Website: 51. Publication of Wuthering Heights and its contemporary reception, Website: 52. Relligion, Metaphysics, nd Mysticism, Website: 53. Romantic love in Wuthering Heights, Website: 54. The English Gothic novel: A brief overview, Nhiều tác giả, Website: 55. The Inspirations of Wuthering Heights, Website: The importance of ghosts in Wuthering Heights, The romantic novel, romanticism, and Wuthering Heights, Website: 58. The spirit of Wuthering Heights, Website: Themes in Wuthering Heights, Nhiều tác giả, Website:

15 60. Wuthering Heights as Socio-Economic novel, Website: 61. What critics said about Wuthering Heights, Website: