CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT KINH DOANH VÀ DỊCH VỤ HOÀN HẢO Địa chỉ: Số 25 ngõ 42 phố Đức Giang, P.Đức Giang, Q.Long Biên, TP Hà Nội Điện thoại: ;

Bản ghi

1 Axit Nitric Thông tin chung Danh pháp IUPAC Tên khác Axít nitric Aqua fortis Spirit of nitre Salpetre acid Công thức phân tử HNO 3 SMILES O[N+](=O)[O-] Acidic Ion Concentration ph = -2 (1 N) Phân tử gam Biểu hiện g/mol Số CAS Đặc tính Tỷ trọng và phase Độ hòa tan trong nước Chất lỏng trong, không màu 1.51 g/cm³ miscible Điểm nóng chảy -42 C (231 K) Điểm sôi 83 C (356 K) Độ axít (pk a ) -2 Axít nitric là một hợp chất hóa học có công thức hóa học HNO 3, là một dung dịch nitrat hiđrô (axít nitric khan). Trong tự nhiên, axít nitric hình thành trong những

2 cơn mưa giông kèm sấm chớp và hiện nay chúng là một trong những tác nhân gây ra mưa axít. Nó là một chất axít độc và ăn mòn có thể dễ gây cháy. Axit nitric tinh khiết không màu sắc còn nếu để lâu sẽ có màu hơi vàng do sự tích tụ của các ôxít nitơ. Nếu một dung dịch có hơn 86% axít nitric, nó được gọi là axít nitric bốc khói. Axít nitric bốc khói có đặc trưng axít nitric bốc khói trắng và axít nitric bốc khói đỏ, tùy thuộc vào số lượng điôxít nitơ hiện diện. Lý tính: Axít nitric khan tinh khiết (100%) là một chất lỏng với tỷ trọng khoảng 1522 kg/m 3 đông đặc ở nhiệt độ -42 C tạo thành các tinh thể trắng, sôi ở nhiệt độ 83 C. Khi sôi trong ánh sáng, kể cả tại nhiệt độ trong phòng, sẽ xảy ra một sự phân hủy một phần với sự tạo ra nitơ điôxít theo phản ứng sau: 4HNO 3 2H 2 O + 4NO 2 + O 2 (72 C) Điều này có nghĩa axít nitric khan nên được cất chứa ở nhiệt độ dưới 0 C để tránh bị phân hủy. Chất nitơ điôxít (NO 2 ) vẫn hòa tan trong axít nitric tạo cho nó có màu vàng, hoặc đỏ ở nhiệt độ cao hơn. Trong khi axít tinh khiết có xu hướng bốc khói trắng khi để ra không khí, axít với điôxít nitơ bốc khói hơi có màu nâu hơi đỏ cho nên mới có tên axít bốc khói trắng và axít bốc khói đỏ như nêu trên. Axít nitric có thể pha trộn với nước với bất kỳ tỷ lệ nào và khi chưng cất tạo ra một azeotrope một nồng độ 68% HNO 3 và có nhiệt độ sôi ở 120,5 C tại áp suất 1 atm. Có hai chất hydrat được biết đến; monohydrat (HNO 3 H 2 O) và trihydrat (HNO 3 3H 2 O). Ôxít nitơ (NO x ) tan được trong axít nitric và đặc điểm này ảnh hưởng ít nhiều đến tất cả các đặc trưng lý tính phụ thuộc vào nồng độ của các ôxít này, chủ yếu bao gồm áp suất hơi trên chất lỏng và nhiệt độ sôi cũng như màu sắc được đề cập ở trên. Axít nitric bị phân hủy khi có nhiệt độ cao hoặc ánh sáng với nồng độ tăng lên mà điều này có thể làm tăng lên sự biến đổi tương đối áp suất hơi trên bề mặt chất lỏng do các ôxít nitơ tạo ra một phần hoặc toàn bộ trong axít. Hóa tính: Axít nitric là một monoaxít mạnh, một chất ôxi hóa mạnh có thể nitrat hóa nhiều hợp chất vô cơ và là một axít monoproton vì chỉ có một sự phân ly. Các tính chất axít Là một axít điển hình, axít nitric phản ứng với chất kiềm, ôxít bazơ và cacbonat để tạo thành các muối, trong số đó quan trọng nhất là muối amoni nitrat. Do tính chất ôxi hóa của nó, axít nitric không (ngoại trừ một số ngoại lệ) giải phóng hiđrô khi phản ứng với kim loại và tạo ra các muối thường có trạng thái ôxi hóa

3 cao hơn. Vì lý do này, tình trạng ăn mòn nặng có thể xảy ra và cần phải bảo vệ thích hợp bằng cách sử dụng các kim loại hoặc hợp kim chống ăn mòn khi chứa axít này. Axít nitric là một axít mạnh với một hắng số cân bằng axít (pk a ) = 2: trong dung dịch nước, nó hoàn toàn điện ly thành cácion nitrat NO 3 và một proton hydrat, hay còn gọi là ion hiđrôni, H 3 O +. Các đặc tính ôxi hóa Phản ứng với kim loại HNO 3 + H 2 O H 3 O + + NO 3 - Là một chất ôxi hóa mạnh, axít nitric phản ứng mãnh liệt với nhiều chất hữu cơ và phản ứng có thể gây nổ. Tùy thuộc vào nồng độ axít, nhiệt độ và tác nhân gây giảm liên quan, sản phẩm tạo ra cuối cùng có thể gồm nhiều loại. Phản ứng xảy ra với hầu hết các kim loại, ngoại trừ dãy kim loại quýv(au,àpt) một số hợp kim. Trong phần lớn các trường hợp, các phản ứng ôxi hóa chủ yếu với axít đặc thường tạo ra điôxít nitơ (NO 2 ). Cu + 4HNO 3 Cu(NO 3 ) 2 + 2NO 2 + 2H 2 O Tính chất axít thể hiện rõ đối với axít loãng, đi đôi với việc tạo ra ôxít nitơ (NO). 3Cu + 8HNO 3 3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O Do axít nitric là một chất ôxi hóa, hiđrô (H) thường hiếm khi được tạo ra. Cho nên khi kim loại phản ứng với axít nitric loãng và lạnh (gần 0 C) thì mới giải phóng hiđrô: Sự thụ động hóa Mg (rắn) + 2HNO 3 (lỏng) Mg(NO 3 ) 2 (lỏng) + H 2 (khí) Dù Crôm (Cr), sắt (Fe), coban (Co), niken (Ni) mangan (Mn) và nhôm (Al) dễ hòa tan trong dung dịch axít nitric loãng, nhưng đối với axít đặc nguội lại tạo một lớp ôxít kim loại bảo vệ chúng khỏi bị ôxi hóa thêm, hiện tượng này gọi là sự thụ động hóa. Lưu ý: Cu chỉ bị thụ động hóa trong H2SO4 đặc nguội, còn với HNO3 thì không. Phản ứng với phi kim Khi phản ứng với các nguyên tố á kim, ngoại trừ silic và halogen, các nguyên tố này thường bị ôxi hóa đến trạng thái ôxi hóa cao nhất và tạo ra điôxít nitơ đối với axít đặc và ôxít nitơ đối với axít loãng. C + 4HNO 3 CO 2 + 4NO 2 + 2H 2 O hoặc 3C + 4HNO 3 3CO 2 + 4NO + 2H 2 O 3P + 5HNO 3 + 2H 2 O 3H 3 PO 4 + 5NO Ứng dụng: - Dùng trong tẩy rửa đường ống trong các nhà máy sữa, tẩy rửa bề mặt kim loại. - Axit này còn được sử dụng trong ngành luyện kim và tinh lọc vì nó phản ứng với phần lớn kim loại và trong các tổng hợp chất hữu cơ. Khi kết hợp với axit clohyđric, nó tạo

4 thành nước cường toan, một trong những chất phản ứng có thể hòa tan vàng và bạch kim (platinum). - Một trong những ứng dụng cho IWFNA là một chất oxi hóa trong nhiên liệu lỏng tên lửa. Ngoài ra, axit nitric còn được dùng làm chất thử màu (colorometric test) để phân biệt heroin và morphine. Đặc tính nguy hiểm của hóa chất: 1. Mức xếp loại nguy hiểm Phân loại theo hệ thống hài hòa toàn cầu GHS: - Chất lỏng oxi hóa (loại 3) - Ăn mòn kim loại (loại 1) - Ăn mòn da, loại 1A Theo HMIS (Mỹ) : - Sức khỏe: 3 - Dễ cháy: 0 - Phản ứng: 0 Theo WHMIS (Canada) : - Vật liệu gây ảnh hưởng độc hại ngay lập tức và nghiêm trọng loại D-1A - Chất lỏng ăn mòn loại E. 2. Cảnh báo nguy hiểm - Hình đồ cảnh báo: - Từ cảnh báo: Nguy hiểm - Cảnh báo nguy hiểm: Các nguy hại sức khỏe : - Có thể gây tử vong nếu hít phải. - Gây bỏng mắt và da nặng. - Gây bỏng đường hô hấp và đường tiêu hóa. - Sưng phổi cấp tính hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính có thể xảy ra do hít phải hơi của axit nitric. Ngăn ngừa

5 - Không để ở nơi nhiệt độ cao/ gần nguồn lửa trần/ gần nơi có tia lửa / trên các bề mặt nóng. - Không hút thuốc lá. - Thùng chứa luôn được đóng chặt. - Nối dây tiếp đất cho công te nơ và thiết bị tiếp nhận. - Chỉ sử dụng các thiết bị điện/ thiết bị thông gió/ thiết bị chiếu sáng không phát tia lửa điện. - Chỉ sử dụng các dụng cụ không phát tia lửa. - Áp dụng các biện pháp chống hiện tượng phóng tĩnh điện. - Tránh vào môi trường có bụi hoặc hơi hoá chất. - Rửa tay thật kỹ sau khi sử dụng, mang vác, tiếp xúc với hoá chất. - Chỉ sử dụng ngoài trời hoặc nơi thông thoáng. - Dùng găng tay, quần áo, kính, mạng che mặt phù hợp khi tiếp xúc với hoá chất. Lưu trữ: - Lưu trữ trong môi trường thông thoáng, mát mẻ. - Đóng chặt thùng chứa. - Khóa kho cẩn thận. Thải bỏ - Sản phẩm thải loại và phương tiện chứa phải được tồn chứa ở nơi thích hợp hoặc thu hồi/ tái chế theo đúng các quy định của nhà nước. 3. Các đường tiếp xúc và triệu chứng Đường mắt - Các dấu hiệu và triệu chứng kích ứng mắt có thể bao gồm cảm giác bỏng rát, đỏ mắt phồng rộp, và/ hoặc mờ mắt. Đường hô hấp - Hít phải khí có nồng độ cao có thể làm cho hệ thần kinh trung ương (CNS) bị tê liệt dẫn đến chóng mặt, choáng, đau đầu và nôn ói. Các dấu hiệu và triệu chứng khác của sự suy yếu hệ thần kinh trung ương (CNS) có thể bao gồm đau đầu, buồn nôn và mất khả năng điều khiển cơ thể. Tiếp tục hít có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. Đường da - Các dấu hiệu viêm da và các triệu chứng có thể bao gồm cảm giác bỏng rát và/ hoặc

6 da khô/ nứt nẻ. Đường tiêu hóa - Nếu vật liệu đi vào phổi, các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm ho, ngạt thở, thở khò khè, khó thở, tức ngực, hụt hơi và/ hoặc sốt. Các dấu hiệu và triệu chứng kích ứng hô hấp có thể bao gồm một cảm giác bỏng tạm thời trên mũi và họng, ho và/ hoặc khó thở. Biện pháp sơ cứu y tế: 1. Trường hợp tay nạn tiếp xúc theo đường mắt ( bị văng, dây vào mắt) - Thận trọng rửa mắt ngay bằng nước sạch. Tháo bỏ kính áp tròng nếu đang đeo và nếu thấy dễ dàng. Sau đó tiếp tục rửa mắt bằng nước sạch trong ít nhất 15 phút trong khi giữ cho mí mắt hở. Chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để có các chăm sóc tiếp theo. 2. Trường hợp tai nạn tiếp xúc trên da (bị dây vào da) - Cởi bỏ ngay lập tức quần áo bị dính sản phẩm. Rửa bộ phận bị dính bẩn với nước sạc (và xà phòng nếu có thể). 3. Trường hợp tay nạn tiếp xúc theo đường hô hấp (hít thuở phải hóa chất nguy hiểm dạng hơi, khí) - Chuyển nạn nhân ra nơi thoáng khí. Nếu không hồi phục nhanh chóng, chuyển nạnnhân đến cơ sở y tế gần nhất để có các điều trị tiếp theo. Giữ ngực nạn nhân ở tư thếthuận lợi cho hô hấp. 4. Trường hợp tay nạn theo đường tiêu hóa (ăn uống nuốt nhầm hóa chất) - Ngay lập tức gọi trung tâm cấp cứu hoặc gọi bác sĩ. Không kích ứng gây nôn. Nếu nạn nhân nôn ói, giữ cho đầu thấp hơn hông để tránh hít vào. Biện pháp sử lý khi có hỏa hoạn: 1. Xếp loại về tính cháy: Không cháy 2. Các mối nguy hại cụ thể phát sinh từ hóa chất: Dễ cháy khi tiếp xúc với cellulose hoặc các vật liệu dễ cháy khác. Phosphine, hydrogen sulfide, selenua sẽ cháy khi gặp axit nitric ở dạng khí gas. 3. Sản phẩm tạo ra khi bị cháy: Không phù hợp 4. Các tác nhân gây cháy, nổ: Sự phóng tĩnh điện; lửa trần; tia lửa. 5. Các chất dập cháy thích hợp và hƣớng dẫn biện pháp chữa cháy, biện pháp kết hợp khác :

7 - Bọt chống cháy, phun nước hay sương. Chỉ sử dụng bột hóa chất khô, cacbon dioxit, cát hay đất cho các vụ hỏa hoạn nhỏ. Không sử dụng vòi phun nước có áp lực để dập lửa. Giải tán những người không có nhiệm vụ ra khỏi khu vực có hỏa hoạn. 6. Phương tiện, trang phục bảo hộ cần thiết khi chữa cháy: - Mang đầy đủ quần áo bảo vệ và dụng cụ thở có ôxy. Khi chữa cháy trong không gian kín phải dùng các thiết bị bảo hộ thích hợp, bao gồm cả mặt nạ phòng độc. 7. Các lưu ý dặc biệt về cháy, nổ: Được coi là chất không cháy nhưng các tác nhân ở môi trường xung quanh như các chất cenllulose, hydrogen sulfite,... sẽ cháy khi gặp acid nitric. Vì vậy tất cả các khu vực cất chứa đều phải trang bị các phương tiện chống cháy thích hợp. Làm mát cho các dụng cụ chứa lân cận bằng cách phun nước. Tránh xa mọi nguồn có thể là tác nhân gây cháy. Biện pháp xử lý khi có sự cố: 1. Khi tràn đổ, rò rỉ ở mức nhỏ: - Đối với lượng hóa chất bị đổ ít ( 1 thùng), vận chuyển bởi các phương tiện cơ học tới thùng chứa có dán nhãn, niêm phong để thu hồi sản phẩm hoặc loại bỏ an toàn. Cho các chất cặn bay hơi hoặc ngâm với chất hấp thụ thích hợp và loại bỏ an toàn. Lấy đất bị ô nhiễm và loại bỏ an toàn. 2. Khi tràn đổ, rò rỉ ở diện rộng: - Đối với lượng hóa chất bị đổ lớn (> 1 thùng), vận chuyển bởi các phương tiện cơ học như xe bồn tới bồn chứa để thu hồi hoặc loại bỏ an toàn. Không rửa chất cặn với nước. - Giữ lại những chất thải ô nhiễm. Cho các chất cặn bay hơi hoặc ngâm với chất hấp thụ thích hợp và loại bỏ an toàn. Lấy đất đã bị ô nhiễm và loại bỏ an toàn. Yêu cầu về cất giữ bảo quản: 1. Biện pháp điều kiện cần áp dụng khi sử dụng, thao tác với hóa chất nguy hiểm - Sử dụng thiết bị và dụng cụ không phát lửa, có hệ thống thông gió tốt để kiểm soát và ngăn ngừa tràn đổ, rò rỉ hoá chất trong khu vực làm việc. Nên sử dụng ống dẫn khí để giữ sự tiếp xúc nằm trong giới hạn. Găng tay, ủng, kính, áo khoác, tạp dề hoặc quần áo liền mảnh cần phải được sử dụng khi tiếp xúc. 2. Biện pháp điều kiện cần áp dụng khi bảo quản - Lưu trữ trong thùng kín tại nơi khô ráo, thoáng mát, riêng biệt và thông gió tốt, tránh xa nơi có thể gây cháy. Tránh nhiệt, độ ẩm và tránh các vật tương khắc. Bảo quản tránh sự hư hại về mặt cơ lí. Không tẩy rửa, sử dụng thùng chứa vì mục đích khác. Khi mở

8 những thùng chứa kim loại không dùng những dụng cụ đánh lửa. Những thùng chứa khi hết vẫn có thể gây hại. Tuân thủ các cảnh báo và hướng dẫn cho sản phẩm. Không lưu trữ bằng thùng chứa kim loại, ẩm ướt. Tác động lên người và yêu cầu thiết bị bảo vệ cá nhân: Các biện pháp hạn chế tiếp xúc cần thiết - Mức độ bảo vệ và cách thức kiểm soát cần thiết sẽ thay đổi tùy theo điều kiện phơi nhiễm tiềm ẩn. Lựa chọn cách thức kiểm soát dựa trên đánh giá rủi ro của hoàn cảnh tại chỗ. Các biện pháp thích hợp bao gồm: Tạo sự thông gió phù hợp trong các khu vực cất trữ. Sử dụng các hệ thống được lắp càng kín càng tốt. Sự thông gió chống nổ phù hợp để kiểm soát sự ngưng đọng trong không khí ở dưới hướng dẫn/ giới hạn sự tiếp xúc. Khuyến cáo nên có thông gió để thoát khí cục bộ. Các phương tiện bảo hộ cá nhân khi làm việc - Bảo vệ mắt: kính bảo hộ - Bảo vệ mặt: mặt nạ phòng độc theo tiêu chuẩn NIOSH - Bảo vệ thân thể: quần áo dài tay - Bảo vệ tay: găng tay an toàn hoá chất - Bảo vệ chân: giày bảo hộ, ủng cao su. Tính ổn định và khả năng hoạt động: 1. Tính ổn định: Ổn định trong các điều kiện sử dụng bình thường. 2. Khả năng phản ứng: Phản ứng với các vật liệu không tương thích. 3. Các điều kiện cần tránh: Tránh đun nóng, tia lửa, các ngọn lửa mở và các nguồn gây cháy nổ khác. 4. Các vật liệu không tương thích: Các kim loại, các chất dễ bắt cháy, kiềm, chất khử, chất hữu cơ, các axit khác. 5. Các sản phẩm phân hủy nguy hiểm: Các ôxit của Nitơ Thông tin về độc tính: 1.Các ảnh hưởng mản tính với người (Ung thư, độc sinh sản, biến đổi gen...) Khả năng gây ung thư: Không được phân loại là chất gây ung thư cho người theo các tiêu chuẩn phânloại của IARC. 2. Các ảnh hưởng độc khác - Có thể gây tử vong nếu hít phải. - Gây bỏng mắt và da nặng.

9 - Gây bỏng đường hô hấp và đường tiêu hóa. - Sưng phổi cấp tính hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính có thể xảy ra do hít phải hơi của axit nitric. Tác động trong môi trường: Mức độ phân hủy sinh học: Không phù hợp (chất vô cơ không phân hủy) Chỉ số BOD và COD: Chưa có thông tin Sản phẩm của quá trình phân hủy sinh học: Chưa có thông tin Mức độc tính của sản phẩm phân hủy sinh học: Chưa có thông tin Độ linh động: Nếu sản phẩm đi vào đất, chúng sẽ có khả năng linh động và có thể làm ô nhiễm nước ngầm. Nguy cơ gây tích lũy sinh học: Không tích lũy sinh hóa. Yêu cầu trong việc thải bỏ: 1. Thông tin quy định thiêu hủy (thông tin về luật pháp): - Căn cứ theo quy định hiện hành Luật Hóa Chất số 06/2007/QH12 ngày 21 tháng 11 năm 2007 và các văn bản hướng dẫn. 2. Xếp loại nguy hiểm của chất thải: Chưa có thông tin. 3. Biện pháp tiêu hủy: Dùng các chất kiềm xử lý tạo ra các muối trung hòa không đôc. 4. Sản phẩm của quá trình tiêu hủy, biện pháp xử lý: Muối và Nước không độc hại. 5. Các cân nhắc việc thải bỏ - Hủy bỏ vật liệu: Lấy lại hay tái chế nếu có thể. Người thải rác có trách nhiệm xác định độ độc và các tính chất vật lý của rác thải nhằm xác định loại rác cũng như phương pháp thải phù hợp với các quy định được áp dụng. Không nên thải vào môi trường, vào cống nước hay các dòng nước. Sản phẩm thải không được làm nhiễm đất hay nước. - Loại bỏ thùng chứa: Thoát nước toàn bộ thùng chứa. Sau khi rút dung dịch ra, để khô ở nơi an toàn tránh xa tia lửa và ngọn lửa. Phần còn sót lại có thể gây nguy cơ nổ. Không đục, cắt hay hàn những bình chứa chưa sạch. Đưa đến các thùng phuy hay thùng chứa kim loại để trữ lại. Các quy định về đóng gói, tem mác và vận chuyển. - Sản phẩm được đóng trong can, téc, phuy trong điều kiện an toàn: có van, nắp đậy kín, khóa..nếu ở dạng dung dịch, ở dạng rắn đựng trong bao tải kín - Có tem mác ghi rõ ngày sản xuất, hạn sử dụng, hình ảnh cảnh báo nguy hiểm - Vận chuyển trên xe chuyên dụng.