WATER ACCOUNTING PLUS (WA+): CÁCH TI P C N M I TRONG QUY HO CH VÀ QU N LÝ TÀI NGUYÊN N C T I VI T NAM TÓM T T T W. G. M. Bastiaanssen 1,, 2, Hà Thanh Lân 3 Các tác ng tiêu c c c a bi n i khí h u c ng nh hi n t ng suy gi m ngu n n c c v ch t và l ng ã t nhi u s c ép lên công tác quy ho ch tài nguyên n c và quy ho ch th y l i, c bi t là vi c tính toán phân ph i, s d ng ngu n n c trên các l u v c sông và mô ph ng các quá trình t ng tác t-n c-h sinh thái. Trong khi ó, nh ng h n ch trong ng d ng các ti n b c a khoa h c công ngh, nh t là công ngh vi n thám và h th ng thông tin a lý (GIS) c ng gây không ít tr ng i cho vi c i m i ch t l ng công tác quy ho ch. Bài vi t này gi i thi u ph ng pháp k toán n c Water Accounting Plus (WA+) v i vai trò m t h th ng c s d li u và h tr ra quy t nh trong l p quy ho ch tài nguyên n c và quy ho ch th y l i trên các l u v c sông d a trên các ngu n thông tin u vào a d ng. Vi c s d ng các ngu n s li u phong phú, t s li u m ng l i tr m o và các mô hình khí t ng, th y v n truy n th ng cho n ng d ng công ngh vi n thám và các mô hình th y v n toàn c u (global hydrological model) cho phép WA+ có th ng d ng c các vùng khác nhau, trong ó có nh ng vùng có a hình ph c t p, thi u s li u o. Thông qua WA+, các thông s v dòng ch y, b c thoát h i n c, s d ng n c, thay i dung tích tr trong các h th ng sông và h ch a, v.v.. c l u tr và c p nh t th ng xuyên giúp cung c p thông tin m t cách y v tình tr ng ngu n n c trên các l u v c sông. T khóa: GIS, k toán n c, ngành dùng n c, quy ho ch th y l i, tài nguyên n c, vi n thám. 1. M U 2 Tài nguyên n c trên các l u v c sông óng vai trò quan tr ng trong vi c m b o an ninh l ng th c, c p n c cho sinh ho t và công nghi p c ng nh phát i n. Bên c nh ó, n c c ng là nguyên t giúp duy trì các h sinh thái c n và th y sinh và cung c p các d ch v h sinh thái khác có giá tr. Do ó, vi c ánh giá nh l ng c các quá trình th y v n và dòng ch y trong sông, h là nhi m v then ch t trong qu n lý n c, bao g m c các ngành s d ng n c khác nhau. Khi ó, vi c ánh giá nh h ng c a các k ch b n phát tri n khác nhau n ngu n n c, bao g m k ch b n bi n i khí h u ho c chuy n i m c ích s d ng t c ng s c ti n hành m t cách thu n l i h n. Do ó, nhu c u có các h th ng d li u tiên ti n có th cung c p thông tin c n thi t cho các nhà qu n lý, tùy thu c trách nhi m c a t ng ngành dùng n c, là r t c n thi t. M t h th ng o c Báo cáo Quy ho ch Giám sát tài nguyên n c (Measurement Reporting Planning - Monitoring hay MRPM) d a trên c s c a khoa h c k toán s 1 Viện Giáo dục Tài nguyên nước UNESCO-IHE, Hà Lan 2 Viện Quy hoạch Thủy lợi 3 Đại học Công nghệ Delft, Hà Lan giúp gi i quy t các v n trên. H th ng k toán n c này c n có các c tính sau: (1) D a trên các ngu n s li u th ng nh t, có ch t l ng và áng tin c y; (2) Ngu n s li u ph i là ngu n m và cho phép các bên liên quan có quy n truy c p; (3) h th ng này ph i c xây d ng d a trên m t ph ng pháp thu th p và ki m soát d li u tiêu chu n; (4) s li u o c u vào ph i áng tin c y và có chi phí t i thi u; (5) h th ng này c n xây d ng bi u m u báo cáo tiêu chu n ph c v công tác qu n lý và ra chính sách. Vi n Giáo d c Tài nguyên n c UNESCO-IHE cùng v i các i tác là Vi n Qu n lý n c Qu c t (IWMI) và T ch c Nông l ng Liên h p qu c (FAO) ang phát tri n H th ng K toán Tài nguyên n c (WA+) nh m áp ng các yêu c u nêu trên. WA+ ã c ng d ng thành công trên nhi u l u v c sông qu c t. Vi t Nam ang b t u th nghi m xây d ng WA+ cho l u v c sông Mê Công, sông C (trong khuôn kh d án r ng và ng b ng), sông H ng (d án nghiên c u c a CGIAR). Bài báo này gi i thi u WA+ nh m t công c l p báo cáo và quy ho ch tiêu chu n. Vi c ng d ng WA+ nh m t b d li u t p trung, rõ ràng và d hi u v n c - t h sinh thái s giúp gi m thi u xung t và c ng c quan h h p tác trao i gi a các ngành dùng n c 14
trong công tác phân b ngu n n c. ây c ng là i u ki n c n áp ng c các yêu c u t ra trong quá trình b o v s b n v ng c a các h sinh thái th y sinh và trên c n. H th ng WA+ mô t các quá trình th y v n và ngu n n c d i d ng b ng, bi u, b n và s li u. Các ngu n d li u quan tr c trái t b ng công ngh v tinh giúp cung c p d li u u vào cho h th ng WA+, qua ó m b o m t ngu n d li u th ng nh t ph c v vi c tính toán trên các l u v c sông khác nhau c a Vi t Nam. Do c i m c a ph n l n các d li u quan tr c t v tinh là có tính m trong truy c p, nên các tài kho n n c d a trên WA+ có th c a lên và chia s r ng rãi thông qua c ng thông tin www.wateraccounting.org. ây là m t b c chuy n l n trong v n chia s d li u và thông tin gi a các n v hành chính khác nhau c ng nh gi a các B, ngành. 2. WATER ACCOUNTING PLUS (WA +) Vi n Qu n lý Tài nguyên n c Qu c t - IWMI [1] g n ây ã phát tri n m t phiên b n nâng c p c a WA+ d a trên các phiên b n tr c c a Tr ng i h c Công ngh Delft [2]. Công ngh vi n thám dùng cho WA + c xây d ng cho các m c ích r t c th. - m b o cung c p s li u o c th ng xuyên, trong m i tr ng h p và hoàn toàn m cho các khu v c có ph m vi a lý r ng l n. - a ra các thông s ph c v tính toán cân b ng n c cho các vùng v i các quy mô khác nhau thay vì d a trên s li u các tr m o khí t ng-th y v n theo i m. - ánh giá c m i t ng quan gi a v n s d ng n c và các lo i hàng hóa, d ch v và vi c làm d a trên vi c quan tr c liên t c k t h p v i phân tích thay i c c u s d ng t. [3], [4], [5], [6], [7] và [8] s d ng các d li u vi n thám thi t l p các báo cáo k toán n c nh ng l u v c sông không có tr m o t i Sri Lanka, l u v c sông Nile, l u v c sông Okavango, l u v c ông Rapti, l u v c sông n và l u v c Awash. Các nghiên c u m i trên ti u vùng sông Mê Công m r ng c ng ang c tri n khai, bao g m các nghiên c u trên các l u v c sông C và sông H ng. Hình 1. Bi u tài nguyên c b n b (Resource Base Sheet) l p cho l u v c v sông Nile giai o n 2005-2010 2010 WA+ t tr ng tâm vào phân tích nh h ng c a c c u s d ng t n chu trình n c. Các lo i hình s d ng t trên m t l u v c c nhóm thành 4 nhóm chính: lo i hình s d ng t c b o v (Protected Land Use), lo i hình s d ng t nguyên tr ng (Utilized Land Use), lo i hình s d ng t thay i (Modified Land Use) và lo i hình s d ng c qu n lý (Managed Land Use). a ra m t ví d v m t bi u tài nguyên c b n (Resource Base Sheet) l p cho l u v c sông Nile cho giai o n 2005-2010. Phiên b n m i nh t c a Water Accounting Plus (WA+) do [1] xây d ng cung c p b n bi u báo cáo bao g m (i) bi u báo cáo tài nguyên c b n, (ii) bi u báo cáo b c thoát h i n c, (iii) bi u báo cáo n ng su t và (iv) bi u báo cáo s d ng n c. M t phiên b n m i h n c a WA+ ang c ti p t c c i ti n và s c áp d ng cho các nghiên c u t i Vi t Nam. B ng 1. Phiên b nb WA+ c p c nh t v i nh ng bi u báo cáo m i nh t (ngu n: www.wateraccounting.org) Bi u Quá trình ra quy t nh qu n lý l n c n c Quá trình thu v n Bi u báo cáo tài nguyên c b n b Resource Base Sheet Cung c p thông tin t ng quan v tình hình ngu n n c, trong ó có thông tin v l ng n c có th khai thác, hi n t ng khai thác quá m c, khai thác có và không ch u s qu n lý, l ng n c tái t o t khí quy n. L ng m a, b c thoát h i, l ng tr, dòng ch y, dòng tu n hoàn. Bi u báo cáo b c Xác nh l ng n c tiêu th b i các lo i hình s Bay h i (Evapotration) 15
thoát h i n c c Evapotranspiration Sheet Bi u báo cáo d ch v nông nghi p Agricultural Services Sheet Bi u báo cáo l u l ng ng s d ng Utilized Flow Sheet Bi u báo cáo n c m t Surface Water Sheet Bi u báo cáo n c ng m Groundwater Sheet d ng t và các ngành dùng n c, mô t các tác ng c a công trình lên b c thoát h i n c (ET), phân tích s d ng trong nông nghi p, sinh thái, kinh t, n ng l ng, gi i trí. m b o an ninh l ng th c, phân b n c cho t i tiêu, qu n lý t i tiêu, duy trì h th ng cây tr ng nh n c m a, quy ho ch h th ng cây tr ng trong t ng lai, s a i quy ho ch s d ng t, các bi n pháp ti t ki m n c trong nông nghi p. Xác nh các lo i hình s d ng n c, cung c p thông tin t ng quan v n c cung c p cho con ng i và cho t nhiên, n c m t và n c ng m, phân bi t gi a n c tiêu th và n c không tiêu th, tái s d ng n c. Xác nh t ng l ng n c m t s n có và l ng n c có th khai thác t i t t c các v trí trên các l u v c sông, l p quy ho ch phân b ngu n n c m t, quy n s d ng n c, giao thông th y, b o t n các loài b e d a, quy ho ch c s h t ng và th y l i. L p quy ho ch khai thác và b o v n c ng m, phòng tránh hi n t ng khai thác quá m c, theo dõi vi c khai thác qua gi y phép. c a t và n c, thoát h i n c (Transpiration) và b ch n (Interception). S n l ng cây tr ng, s d ng n c và hi u qu s d ng n c. S d ng n c, tiêu hao, n c h i quy, tiêu n c, b sung n c ng m, suy gi m ch t l ng n c. Dòng ch y, tiêu thoát n c, s d ng n c, l u l ng th c t, dòng ch y h i quy, thay i l ng tr. Tái t o n c ng m, khai thác n c, dòng h i quy. Bi u báo cáo d ch v môi tr ng Environmental Services Sheet Bi u báo cáo v tính b n v ng Sustainability Sheet B o t n a d ng sinh h c h ng và th c v t, ng n và ch m l, áp d ng các bi n pháp nông nghi p thông minh v i khí h u, ng n ch n suy thoái t, c i thi n ch t l ng n c. Theo dõi s thay i v l l t và h n hán (m c n c, dung tích, thay i v th i gian, không gian, c ng ), thay i trong s d ng t, thay i trong d ch v nông nghi p và môi tr ng. 3. NH NG THÁCH TH C TRONG CÔNG TÁC QU N LÝ N C: TR NG H P C A L U V C SÔNG C L u v c sông C là l u v c sông l n th ba c a Vi t Nam (hình 2) n i có h sinh thái ph c h p tiêu bi u gi a r ng (th ng ngu n) và ng b ng (h l u). L u v c sông b t ngu n t vùng cao nguyên c a n c CHDC L ng m a tái t o, dòng ch y m t, dòng ch y c b n, dòng ch y trong sông, xói mòn, t ng tác t - khí quy n c a các lo i khí nhà kính (H 2 0, CO 2, CH 4, N 2 O), h p th carbon, dung tích gi n c. Chu i s li u v m a, m c a t, thay i s d ng t, b t th ng trong l ng b c thoát h i n c (ET). Lào và v bi n ông. L u v c tr i r ng trên di n tích 27.200 km 2, trong ó 65% thu c Vi t Nam, bao g m các t nh Thanh Hóa, Ngh An và Hà T nh. T nh Ngh An chi m 51,6% di n tích c a l u v c sông C. Dân s trên toàn l u v c kho ng b n tri u ng i. 16
Hình 2.. V V trí c a c l u v c v sông C C t i i Vi t t Nam. L u v c b t t ngu n n t t C ng hòa Dân ch Nhân dân Lào L u v c sông c h ng ch khí h u nhi t i, v i l ng m a trung bình hàng n m toàn khu v c là 1.650 mm. Lúa c canh tác theo 2 v. V ông xuân b t u t tháng giêng n tháng n m, v mùa t tháng n m n tháng chín, trùng v i mùa m a. L ng m a r t khác bi t trong 4 tháng mùa m a v i m c trung bình h n 200 mm/tháng, ti p theo là 8 tháng v i l ng m a th p (hình 3). Trong khi mùa m a gi a tháng b y và tháng m i gây ra hi n t ng l l t, c tr ng c a mùa khô là tình tr ng không n c cung c p cho các th m th c v t t nhiên và di n tích t canh tác. H th ng công trình th y l i có vai trò quan tr ng trong i u ti t dòng ch y. Tuy nhiên t ng dung tích các h ch a (kho ng h n 370 tri u m 3 ) còn r t nh so v i t ng l ng dòng ch y n m (kho ng 15 n 20 t m 3 ) [9]. Hình 3.. T ng T l ng m a tháng trên toàn l u v c v sông C C tính n Yên Th ng (c Vi t t Nam và Lào) d a trên mô hình t t h p (ensemble) m a v v tinh t t 2 mô hình toàn c u c TRMM và v CHIRPS cho giai o n 2007-2010 2010 Do m t m ng l i tr m o th p, c bi t vùng th ng ngu n phía Lào và Vi t Nam nên không th ánh giá chính xác dòng ch y n các h c ng nh l ng b c thoát h i n c t i các l u v c r ng u ngu n. Ngu n s li u b c h i cho toàn l u v c duy nh t hi n nay là d a trên các mô hình b c h i (hình 4). i u này d n n khó kh n trong xác nh t ng l ng dòng ch y th ng ngu n (t c là chênh l ch P - ET). Vi c v n hành các h ch a trong mùa l c ng t ra nhi u câu h i khi thi u nh ng s li u này. Trong khi ó, dòng ch y mùa khô không áp ng các nhu c u n c dành cho t i tiêu (220.000 ha), nuôi tr ng th y s n (n c ng t 27.300 ha, 3.600 ha n c l ), công nghi p, n c sinh ho t (4,2 tri u dân) hay các yêu c u dòng ch y môi tr ng hay giao thông th y (Vi n Quy ho ch Th y l i, 2012). Hình 4. Mô hình t t h p (ensemble) b c b h i th c t t trên l u v c v sông C C tháng 8 2010 t t các mô hình (CMRSET, GLEAM, SSEPop, MOD16) ã chi ti t hóa (downscale) v v phân gi i i 500m Dòng ch y trong sông th p khi n hi n t ng xâm nh p m n di n ra nghiêm tr ng t i vùng h du. N c m n có th xâm nh p sâu vào trong n i a t i khu v c Ch Tràng cách c a bi n 36 km gây hi n t ng thi u n c sinh ho t t i các thành ph l n nh TP. Vinh và nh h ng n các h th ng th y l i. i u này t ra nh ng thách th c cho công tác qu n lý n c trên l u v c sông C, c bi t trong b i c nh c n t ng c ng kh n ng ng phó v i bi n i khí h u và a ra các gi i pháp chi n l c dài h n. Do ó, vi c thi t l p m t h th ng thông tin có th giúp cung c p các d li u c n thi t cho quá trình giám sát và quan tr c khí t ng-th y v n và tài nguyên n c cho sông C tr thành m t yêu c u thi t y u. 4. WA + CHO O C BÁO CÁO QUY HO CH GIÁM SÁT (MRPM) CHO L U V C SÔNG C Các mô hình th y v n, h th ng c nh báo s m, công ngh vi n thám và h th ng k toán tài nguyên n c là các công c ph c v các m c tiêu có tính c thù riêng. Ph n này làm rõ vai trò c a WA+ trong công tác qu n lý n c, t và h sinh thái. 4.1. WA+ cho o c c (Measurement) WA+ c xây d ng d a trên các thông s o c t v tinh c a (i) l ng m a, (ii) l ng b c h i 17
th c t, (iii) s n l ng sinh kh i, (iv) s d ng t và (v) m c n c trong h t nhiên và nhân t o. Các v tinh có th cung c p d li u cho t ng pixel theo d ng ô l i (raster) và khi k t h p các d li u này có th ánh giá c các quy trình nh dòng ch y phân b theo không gian (hình 5). K t h p v i vi c ng d ng các mô hình th y v n s giúp mô ph ng và ánh giá các quá trình dòng ch y c a sông hay bi n ng v n c ng m. Công vi c này c ti n hành b ng cách s d ng các mô hình th y v n toàn c u, ví d PCR- Globwb, GlobWat ho c các mô hình khác thi t l p cho riêng l u v c nh MIKE NAM, SWAT, v.v.. Vi c tích h p các công ngh khác nhau này s t o i u ki n cho vi c hoàn ch nh b thông s v khí t ngth y v n c a l u v c, bao g m c các vùng không có tr m o c. 6 gi i thi u m t bi u báo cáo v d ch v nông nghi p (Agricultural Services Sheet). Trong khi ó, các d ch v h sinh thái liên quan n tài nguyên n c c báo cáo theo m t s quy trình nh (i) s n l ng n c, (ii) tái t o m không khí, (ii) xói mòn, (iii) h p th carbon, (iv) phát th i khí nhà kính, (v) a d ng sinh h c, (vi) r i ro l l t, (vii) phân b n c gi a các mùa (viii) b nh t t do vi sinh v t và ký sinh trùng, v.v Hình 7 a ra m t ví d v bi u báo cáo d ch v h sinh thái. Hình 5. Phân b b dòng ch y theo không gian trên l u v c C C tính trung bình cho giai o n 2006-2010 2010 (mô hình PCR-Globwb) 4.2. WA+ cho báo cáo (Reporting) Hình 6. Bi u d ch d v v nông nghi p (Agricultural Services Sheet) WA+ a ra các bi u báo cáo v tính hình ngu n n c theo nhi u khía c nh khác nhau, b ng các con s cô ng. Các bi u này th ng kê vi c s d ng n c, tiêu hao n c c ng nh dòng h i quy cho t ng ngành dùng n c d a trên các nguyên lý c b n c a cân b ng n c, c cho n c m t và n c ng m. Hình Hình 7. Bi u báo cáo d ch d v v h sinh thái (Ecosystem Services Sheet) Lo i hình báo cáo này khác v i ph ng pháp th ng kê c i n d a trên di n tích t i, chi u dài kênh, m ng, ê i u, di n tích t ng p n c, v.v Công ngh quan tr c d a trên vi n thám c hoàn thi n d n ã t o i u ki n cho m t h th ng báo cáo m i nh mô t trên ây. 4.3. WA+ cho quy ho ch (P) Hi u qu và tác ng c a các gi i pháp quy ho ch lên hi n tr ng phát tri n th y l i hay tài nguyên n c s c làm rõ thông qua vi c ánh giá các d ch v h sinh thái, th y v n và qu n lý ngu n n c. WA+ giúp ánh giá các tác ng này thông qua các s li u v hi n tr ng và tác ng c a các gi i pháp thông qua phân tích các k ch b n. Các k ch b n i n hình c xem xét trong nghiên c u cho l u v c sông C c th o lu n d i ây. Ví d d v nghiên c u tác ng c a các gi i pháp quy ho ch - ánh giá k thu t thâm canh lúa c i ti n (System of Rice Intensification - SRI), gi i pháp ã c khuy n khích a vào th c hi n trong vòng h n 20 n m qua nh m nâng cao n ng su t, gi m phát th i khí nhà kính, c bi t nh ng vùng ch u tác ng n ng n c a bi n i khí h u. D a vào WA+ có th ánh giá tác ng c a SRI trên l ng n c tiêu 18
th trong s n xu t nông nghi p và s n l ng hoa màu. - ánh giá hi u qu i u ti t n c gi a mùa l và mùa ki t b ng th m th c v t t nhiên và b ng h th ng công trình thông qua ánh giá tác ng c a che ph r ng, h ch a n c, b sung n c ng m b ng h th ng gi ng cho t i c p n c trong mùa ki t. - ánh giá t ng tr ng xanh g n v i s n l ng sinh kh i thông qua quá trình h p th carbon t khí quy n và l u tr trong các t ng t c ng nh hi u qu n vi c t o môi tr ng s ng cho nhi u loài ng và th c v t. Tác ng c a ph xanh t c ng s c ánh giá d a trên tiêu chí l ng n c tr trong t c ng nh m không khí. - ánh giá tác ng c a vi c xây d ng c ng sông Lam, công trình c quy ho ch xây d ng nh m ng n ch n hi n t ng xâm nh p m n. Vi c ánh giá dòng ch y môi tr ng t i thi u s giúp quá trình v n hành công trình m b o cung c p n c cho h du. - Cung c p các s li u cho vi c tính toán v n hành t i u h th ng liên h ch a, gi m xung t s d ng n c h du. - ánh giá r i ro l l t c ng nh giúp xây d ng các b n ng p l. 4.4. WA + cho giám sát (monitoring) Vi c s d ng các s li u v tinh phân b theo không gian và thông qua các b ch s s giúp a ra c các hàm m c tiêu cho phát tri n tài nguyên n c và th y l i trên l u v c. WA+ s giúp ánh giá và giám sát các b ch s thông qua vi c s d ng chu i s li u quan tr c liên t c t nh vi n thám. Thông qua WA+, các nhà qu n lý s n m c tình hình phát tri n và s d ng ngu n n c trên l u v c m t cách th ng xuyên. 4.5. H n ch c a h h th ng WA+ WA+ là m t h th ng bi u báo cáo bao g m cung c p các thông tin v m t chi n l c. WA+ không cung c p d li u v n hành theo ngày v nhu c u n c và c p n c. Do v y, công c này không s d ng c cho vi c v n hành các h ch a th y l i c ng nh h th ng kênh t i tiêu. Vi c v n hành này c n ph i có các thông tin theo th i gian th c c liên t c c p nh t v nhu c u n c c a h th ng thu l i, c p n c sinh ho t, công nghi p, phát i n và dung tích hi n có trong h th ng. ây là nhi m v c a các h th ng h tr ra quy t nh (DSS). M c dù WA+ có th tính toán s n l ng sinh kh i và ng hoá các bon hàng tháng trong các h th ng sinh thái nông nghi p, h th ng này không d oán c tình hình an ninh l ng th c cho m t giai o n c th. WA+ tính toán m c tiêu th n c theo tháng nh ng không th d báo c quá trình này. Vi c này yêu c u ph i áp d ng các mô hình th y v n, thu l c, h sinh thái và mô hình s n l ng mùa v. K t h p k t qu các mô hình này vào WA+ s giúp ánh giá c hi u qu c a các bi n pháp qu n lý t ng h p tài nguyên n c. WA+ không ph i là công c ánh giá kinh t, không dành cho d ch v h sinh thái hay suy thoái môi tr ng. WA+ cung c p các thông tin nh l ng v ngu n n c có liên quan n n n kinh t và các h th ng sinh thái, nh ng nó không ph i là mô hình d ch v h sinh thái thu n túy nh các mô hình d ng nh INVEST. Suy thoái tài nguyên thiên nhiên là m t n i dung c ánh giá trong h th ng WA+, tuy nhiên ch t p trung trên nh ng khía c nh liên quan n ngu n n c. 5. K T LU N Lu t Tài nguyên n c (2013) và Lu t Th y l i (d ki n c trình Qu c h i ban hành trong các k h p t i) ã nêu rõ vai trò quan tr ng c a công tác quy ho ch tài nguyên n c và th y l i. Trong ó vi c qu n lý s d ng n c m t cách h p lý và ti t ki m c c bi t quan tâm. Vi c th c hi n nh ng nhi m v này ch kh thi khi áp d ng nh ng h th ng tiên ti n nh Water Accounting Plus. H th ng WA+ h tr cho các ho t ng c a các t ch c l u v c sông, cung c p thông tin ho t ng nào có hi u qu, ho t ng nào không hi u qu thông qua h th ng o l ng Báo cáo Quy ho ch Giám sát (MRPM). Ho t ng o l ng cho th y tính d b t n th ng c a tài nguyên n c. Ho t ng báo cáo bao quát tình tr ng ngu n n c, bao g m các d ch v h sinh thái và nông nghi p và truy n t i các thông tin này t i các bên h u quan thông qua h th ng thông tin d a trên n n t ng web. Ho t ng này hoàn toàn phù h p khi xét n c i m liên qu c gia c a sông C. Ph n quy ho ch c a WA+ h tr quy trình ra quy t nh i v i các thay i trong c c u s d ng t và tình hình nhu c u n c trong dài h n. Ph n giám sát cho th y m c tiêu c a các quá trình trên ã t c ch a. WA + là m t công c m i và Vi t Nam là m t trong nh ng n c u tiên c ng d ng và xây d ng n ng l c v công c này. Trong t ng lai, WA+ 19
hoàn toàn có th là n n t ng th ng nh t c s d ng trong các v n liên quan n chia s d li u và c i thi n công tác qu n tr n c TÀI LI U THAM KH O 1. Karimi, P., Bastiaanssen, W. G. M. and Molden, D., 2013a. Water Accounting Plus (WA+) a water accounting procedure for complex river basins based on satellite measurements. Hydrol. Earth Syst. Sci., 17, 2459-2472. 2. Bastiaanssen, W. G. M. Water accountants, 2009. De nieuwe generatie waterbeheercontroleurs, intreerede (in Dutch). Delft University of Technology, Department of Civil Engineering and Geosciences: Delft, The Netherlands: 16 pp. 3. Bastiaanssen, W. G. M. and L. Chandrapala, 2003. Water balance variability across Sri Lanka for assessing agricultural and environmental water use. Agric. Water Manag., 58(2), 171 192. 4. Karimi, P., Molden, D., Bastiaanssen, W. G. M., Cai, X., 2012. Water accounting to assess use and productivity of water evolution of the concept and new frontiers. In Water accounting: International approaches to policy and decision-making, Chalmers, K., Godfrey, J., Eds. Edgar Elger: Cheltenham, UK; pp 76-88. 5. Simons, G. W. H., W. G. M. Bastiaanssen and W. W. Immerzeel, 2015. Water Reuse in River Basins with Multiple Users: a Literature Review. J. of Hydr., 522: 558-571. 6. Shilpakar, R. L., Bastiaanssen, W. G. M. and Molden, D. J., 2012. A remote sensing-based approach for water accounting in the East Rapti River Basin, Nepal, Himal. J. Sci., 7(9), 15 30. 7. Karimi, P., Bastiaanssen, W. G. M., Molden, D. and Cheema, M. J. M, 2013b. Basin-wide water accounting based on remote sensing data: an application for the Indus Basin, Hydrol. Earth Syst. Sci., 17(7), 2473 2486. 8. Dost, R., Obando, E. B., Bastiaanssen, W. and Hoogeveen, J., 2012. Water Accounting Plus (WA+) in the Awash River Basin, Netherlands. 9. Vi n Quy ho ch Th y l i (2012). Báo cáo rà soát quy ho ch th y l i l u v c sông C. WATER ACCOUNTING PLUS (WA+): A NEW APPROACH IN WATER RESOURCES PLANNING AND MANAGEMENT IN VIETNAM W. G. M. Bastiaanssen 1, 2, Ha Thanh Lan 2, 3 1 UNESCO-IHE Institute for Water Education 2 Institute of Water Resources Planning 3 Delft University of Technology, The Netherlands Summary Climate Change and degrading water resources, quantitatively and qualitatively, put a heavy pressure on water resources planning, in particular water distribution and water use in river basins and the modelling of water-land-ecosystem processes. Meanwhile, the lacking of modern technology, e.g. remote sensing and Geographical Information System (GIS) substantially hindered the transformation towards a smarter planning process. This article presented the values of Water Accounting Plus (WA+) as a database and decision support system in water resources planning in river basins based on diverse input data. By using various data sources, i.e. from station network, traditional hydro-meteorological models to remote sensing and global hydrological models, the application of WA+ was allowed in different areas, including complex and mountainous terrain where measurement is meager. Through WA+, information on flows, fluxes, stock and changes in storage in lakes, reservoirs and rivers and quantified and updated regularly that enabling consistent data to be provided on the status of water resources in river basins. Keywords: GIS, remote sensing, water accounting, water resources, water resources planning, water use. Ng i i ph n bi n: PGS.TS. Nguy n Tr ng Hà Ngày nh n bài: 18/9/2015 Ngày thông qua ph n bi n: 19/10/2015 Ngày duy t ng: 26/10/2015 20